Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowej 9^1,3^dwuhydroksy-2^propoksymetylo) guaniny o wzorze 1 i jej farmakologicznie dopusz¬ czalnych soli, przydatnych jako srodki przeciw- wirusowe. Zwiazki wytworzone sposobem wedlug wynalazku stosuje sie w postaci preparatów far¬ maceutycznych, zawierajacych te zwiazki jako substancje czynne oraz odpowiednia nietoksyczna zaróbke, do zwalczania infekcji wirusowych.Infekcje wirusowe sa szeroko rozpowszechnione i powoduja duza game objawów. Niektóre infek¬ cje wirusowe sa latwo zwalczane przez mecha¬ nizmy obronne organizmu, podczas gdy inne sa znacznie powazniejsze i prowadza do trwalych uszkodzen, np. slepoty, a nawet smierci. Jedna z takich rodzin wirusów, mogacych wywolywac powazne infekcje, sa .wirusy Herpes.Obecnie stosowane leki do leczenia infekcji wi¬ rusowych sa w wielu przypadkach nieskuteczne lub, jesli .dzialaja skutecznie, wymagaja podawa¬ nia w duzych i/lub ciaglych dawkach, co wywoluje powazne dzialania uboczne iAub toksycznosc.Dlatego istnieje zapotrzebowanie na skuteczny zwiazek o dzialaniu przeciwwirusowym, skutecz¬ ny przy nizszych dawkach niz leki obecnie do¬ stepne, zmniejszajacy tym samym szanse wyste¬ powania ewentualnych efektów ubocznych i tok¬ sycznosci.W opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 4199 574 ujawniono zwiazki o ogólnym wzorze la, w któ¬ rym X oznacza atom tlenu lub siarki, R1 oznacza atom wodoru, chlorowca, grupe hydroksylowa, alkoksylowa, azydowa, tio, alkilotio, aminowa, alkiloaminowa lub dwualkiloaminowa, R* oznacza atom wodoru, chlorowca, grupe alkilotio- acylo- aminowa, aminowa lub azydowa, Rf oznacza fetom wodoru, grupe alkilowa o lancuchu prostym lub rozgalezionym albo grupe cyfcloalkilowa, hydro- ksyalkilowa, benzyloksyalkilowa lub fenylowa, R4 oznacza atom wodoru, grupe hydroksylowa lub alkilowa, R5 oznacza atom wodoru, grupe hydro¬ ksylowa, aminowa, alkilowa, hydroksyalkilowa, benzyloksylowa, ,benzoiloksylowa, benzoiloksyme- tylowa, sulfamoiloksylowa, fosforanowa, karboksy- propiamyloksylowa, grupe alkoksylowa o prostym lancuchu lub cykliczna, np. grupe acetoksylowa, lub podstawiona grupe karbamoilowa o wzorze NHCO—Z, w którym Z oznacza grupe alkilowa, arylowa lub aralkilowa ewentualnie podstawiona jedna lub wiecej grupa sulfonylowa, aminowa, karbamoilowa lub atomem chlorowca, R8 oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa, przy czym X oznacza atom tlenu, a R£, Rf, R4 i R* oznaczaja atomy wodoru, to R1 ma znaczenie inne niz grupa 21 aminowa lub metyloaminowa gdy R5 oznacza atom wodoru lub grupe hydroksylowa, lub ich sole.Klase zwiazków przedstawionych wzorem la i ich farmakologicznie dopuszczalne sole addycyj- 30 ne opisano aby wykazac ich dzialanie przeciwwi- 15 20 IM 333136 3 rusowe. Patrz takze Tetrahedron Letters, 21, 327— —30 (1980).Obecnie nieoczekiwanie stwierdzono, ze 9-(l,3- -dwuhydroksy-2^propoksymetylo)guanina i jej sole sa szczególnie aktywnymi zwiazkami przeciwwi- rusowymi. Selektywne dzialanie tego zwiazku jest wybitne gdy porównac go z najbardziej zblizo¬ nymi strukturalnie zwiazkami ujawnionymi w opi¬ sie patentowym St. Zjedn. Am. nr 4199 574.Przedmiotem wynalazku jest wiec sposób wy¬ twarzania 9-(l,3-dwuhydroksy-2-propoksymetylo) guaniny o wzorze 1 i jej farmakologicznie dopusz¬ czalnych soli.Cecha sposobu wedlug wynalazku jest to, ze deacyluje; sifi. zwiazek" o ogólnym wzorze 9, w któ¬ rym ^ oznacza grupe acjylowa o wzorze R"CO—, w którym R" oznacza prosty lub rozgaleziony lan¬ cuch weglowodorowy o '1—10 atomach wegla, po czymlewentualnie powstjala 9-(l,3-dwuhydroksy-2- -propoksymetylo)guanin farmakologicznie dopuszczalna sól lub przeprowa¬ dza sie sól 9-(l,3-dwuhydroksy-2-propoksymetylo) guaniny w 9-(l,3-dwuhydroksy-2-propoksymetylo) guaniny lub jej farmakologicznie dopuszczalna sól.„Farmakologicznie dopuszczalne sole" to te sole, które odznaczaja sie dzialaniem biologicznym i wlasciwosciami wolnego zwiazku i które nie sa niepozadane biologicznie ani w zaden inny spo¬ sób. Sole te moga byc zarówno solami addycyjny¬ mi z kwasami jak i nieorganicznymi solami me- ! tali, korzystnie solami metali ziem alkalicznych.Kwasami odpowiednimi do tworzenia soli sa kwa¬ sy ^nieorganiczne, takie jak kwas solny, bromo- wodorowy, siarkowy, azotowy, fosforowy i po¬ dobne, i kwasy organiczne, takie jak kwas trój- : fluorooctowy, metanosulfonowy, etanosulfonowy, p-toluenosulfonowy i podobne. Odpowiednimi za¬ sadami dla tworzenia soli sa zasady organiczne i zasady nieorganiczne, takie jak wodorotlenek miedziowy lub srebrowy, a zwlaszcza zwiazki me- * tali alkalicznych, takie jak wodorotlenki metali alkalicznych, np. wodorotlenek sodu, wodorotlenek potasu i podobne.Zwiazek o wzorze 1 mozna wytwarzac w kolej¬ nych reakcjach przedstawionych na schemacie, na 4 którym R oznacza grupe acylowa o wzorze R"CO—, w którym R" oznacza prosty lub rozgaleziony lan¬ cuch weglowodorowy o 1—10 atomach wegla, a R' oznacza grupe ochronna, taka jak grupa ben¬ zylowa ewentualnie podstawiona jedna lub dwo- 5 ma grupami alkoksylowymi, w których czesc alki¬ lowa, stanowi prosty lub rozgaleziony lancuch weglowodorowy o 1—4 atomach wegla, korzystnie grupa metoksylowa, lub jedna badz dwoma niz¬ szymi grupami alkilowymi,, w których alkil ma 5 poprzednio podane znaczenie, e korzystnie ozna¬ cza metyl.Jak przedstawiono na schemacie, zwiazek o wzo¬ rze 3 wytwarza sie, wkraplajac apichlorohydryne o wzorze 2 do roztworu soli metalu alkalicznego, 6i korzystnie soli sodowej, alkoholu benzylowego ewentualnie podstawionego jak podano wyzej, w rozpuszczalniku takim jak dwumetyloformamid, dwumetyloacetamic, szesciometyloamid kwasu fos¬ forowego, dwumetylosulfotlenek, sulfolan, tetra- 61 332 4 hydrofuran lub dioksan, w temperaturze okolo 0—100°C, korzystnie okolo 15^0°C. Mieszanine reakcyjna miesza sie w ciagu okolo 10—24 godzin, korzystnie w ciagu 12—18 godzin, w temperatu- 5 rze 0—100°C, korzystnie 20—50°C.Zwiazek o wzorze 3 chlorometyluje sie do zwiaz¬ ku o wzorze 4, przepuszczajac suchy gazowy chlo¬ rowodór w postaci pecherzyków przez roztwór zwiazku o wzorze 3 i paraformaldehydu rozpusz- 10 czoriego w chlorowcowanym rozpuszczalniku we¬ glowodorowym, takim jak dwuchloroetan, chloro¬ form, dwuchlorometan i 1,1,2-trójchloroetan, ochlo¬ dzony do temperatury 0—25°C, korzystnie o tem¬ peraturze 0°C. Gazowy chlorowodór dodaje sie w 15 ciagu od 30 minut do 3 godzin, korzystnie w ciagu 1—2 godzin, az do calkowitego rozpuszczenia para- formaldehydu. Otrzymany roztwór utrzymuje sie w ciagu 12—48 godzin w temperaturze 0—10°C, korzystnie w ciagu 16—24 godzin w temperaturze 20 o—soc.Zwiazek o wzorze 5 wytwarza sie, poddajac re¬ akcji octan metalu alkalicznego taki jak octan sodu, ze zwiazkiem o wzorze 4 rozpuszczonym w rozpuszczalniku takim jak dwumetyloformamid, 25 tetrahydrofuran, dwumetyloacetamid, szesciomety- loformamid, kwasu fosforowego, dwumetylosulfo¬ tlenek, sulfolan lub dioksan, w temperaturze 0— 45°C, korzystnie 0—25°C. Roztwór miesza sie w ciagu 5—24 godzin, korzystnie 10—18 godzin, w ,0 temperaturze 10—30°C, korzystnie 15—25°C.Zwiazek o wzorze 7 wytwarza sie przez ogrze¬ wanie guaniny o wzorze 6 z bezwodnikiem kwasu karboksylowego o 2—20 atomach wegla, takim jak bezwodnik kwasu octowego, maslowego, waleria- 15 nowego, kaprylowego, korzystnie z bezwodnikiem kwasu octowego, czystym, w warunkach wrzenia pod chlodnica zwrotna, w ciagu 10—24 godzin, korzystnie w ciagu 12—18 godzin.N^-dwuacylpguanine o wzorze 7 poddaje sie 0 reakcji ze zwiazkiem o wzorze 5, wytwarzajac zwiazek o wzorze 8, stosujac zwiazki w stanie czystym lub w roztworze dioksanu, sulfolanu lub podobnego rozpuszczalnika i prowadzac reakcje w obecnosci dzialajacej katalitycznie ilosci kwasu 5 takiego jak fosforan bis(p-nitrofenylu, kwas tolu- enosulfonowy, kwas metylofosforowy lub kwas dwuchlorooctowy, korzystnie w obecnosci fosfora¬ nu bis(p-nitrofenylo), w temperaturze 75—200°C, korzystnie 110—180°C. Reakcje prowadzi sie zwyk- 8 le, stosujac 0,8—1,2 mola zwiazku o wzorze 5, na jeden mol zwiazku o wzorze 7.Obie grupy ochronne mozna usuwac jednocze¬ snie, usuwajac najpierw ewentualnie podstawiona grupe benzylowa, a nastepnie grupe acylowa, badz 5 tez usuwajac najpierw grupe acylowa, a nastep¬ nie ewentualnie podstawiona grupe benzylowa.Benzylowe grupy ochronne R' mozna najpierw usuwac ze zwiazku o wzorze 8 jedna z kilku me¬ tod, w reakcji katalitycznego uwodornienia z kwasami Lewisa lub na drodze acetolizy, wytwa¬ rzajac zwiazek o wzorze 9.Katalityczne uwodornienie prowadzi sie zwykle w obecnosci katalizatora uwodorniania takiego jak pallad, platyna, rod lub nikiel na nosniku takim ; jak wegiel, i w obecnosci obojetnego rozpuszczal-136 332 5 6 mika zwiazku o wzorze 9. Wodór dodaje sie do roztworu pod cisnieniem 1,034-105—13,790* 105 Pa, korzystnie 2,068-105—5,516-105 Pa. Reakcje prowa¬ dzi sie zwykle w temperaturze 0—50°C. W ko¬ rzystnych warunkach, do roztworu zwiazku o wzorze 8 w rozpuszczalniku takim jak wodny roztwór nizszego alkoholu, w którym czesc alki¬ lowa stanowi prosty lub rozgaleziony lancuch we¬ glowodorowy o 1—4 atomach wegla, korzystnie w wodnym roztworze metanolu, dodaje sie zawiesine palladu na weglu.Zwiazek o wzorze 1 wytwarza sie przez deacy- lowanie zwiazku o wzorze 9, polegajace na usu¬ waniu z niego grupy ochronnej. Usuwanie to moz¬ na prowadzic w warunkach powodujacych solwo- lize, w których odpowiedni rozpuszczalnik odtwa¬ rza aminowa funkcje w pozycji 2 pierscieniowego ukladu guaniny. Do takich rozpuszczalników na¬ leza woda lub nizsze alkohole o 1—4 atomach wegla. Solwolize mozna prowadzic w warunkach kwasowych lub zasadowych. Temperature reakcji dobiera sie zwykle w granicach 0—50°C, korzystnie 10—30°C, zwlaszcza 15—25°C. Korzystne jest pro¬ wadzenie solwodizy w warunkach zasadowych. Do odpowiednich zasad naleza wodorotlenki metali alkalicznych, weglany metali alkalicznych lub amoniak. Korzystnymi rozpuszczalnikami sa niz¬ sze alkanole, zwlaszcza metanol. W korzystnych warunkach roztwór zwiazku o wzorze 9 i zasade miesza sie w ciagu 1—36 godzin, korzystnie 10—24 godzin, w temperaturze 10—30°C, korzystnie 15— 25°C.Farmakologicznie dopuszczalne sole zwiazku o wzorze 1 wytwarza sie poddajac zwiazek o wzorze 1 reakcji z odpowiednia wspomniana wyzej zasa¬ da lub kwasem. Przeksztalcenie to mozna prowa¬ dzic w rozpuszczalniku, dodajac w odpowiednim obojetnym rozpuszczalniku w temperaturze 0— 50°C do zwiazku o wzorze 1 w przyblizeniu ste- chiometryczne równowazniki zasady lub kwasu.Podobnie zwiazki o wzorze 1 mozna uwalniac z jego soli przez dodanie stechiometrycznego rów¬ nowaznika zasady do soli addycyjnej z kwasem lub kwasu do soli addycyjnej zwiazku o wzorze 1 z zasada, w rozpuszczalniku w temperaturze 0— 50°C.Sól zwiazku o wzorze 1 mozna przeksztalcac w farmakologicznie dopuszczalna sól zwiazku o wzo¬ rze 1, np. przez znana reakcje podwójnej wymia¬ ny, dzieki czemu anion lub kation wyjsciowy soli zastepuje sie farmakologicznie dopuszczalnym anio¬ nem lub kationem. Reakcja podwójnej wymiany ma te zalete, ze w temperaturze 0—50°C otrzy¬ muje sie w niej sól o mniejszej rozpuszczalnosci z soli o wiekszej rozpuszczalnosci.Zwiazek o wzorze 1, wytworzony sposobem we¬ dlug wynalazku i jego farmakologicznie dopusz¬ czalne sole wyrózniaja sie tym, ze znajdujaca sie w nich grupa l,3-dwuhydroksy-2-propoksymetylo- wa podstawiona w pozycji 9 pierscienia guaniny zapewnia nieoczekiwanie wysoka aktywnosc.Zwiazek o wzorze 1 i jego farmakologicznie do¬ puszczalne sole, podawane zwierzetom, zwlaszcza ssakom (z ludzmi wlacznie), zwierzetom zimno¬ krwistym, takim jak ryby i ptakom, a zwlaszcza ludziom, wykazuja silne dzialanie przeciwwiruso- we. Na przyklad zwiazek wytwarzany sposobem wedlug wynalazku wykazuje doskonale dzialanie przeciw wirusowi I i II Herpes Simplex i przeciw wirusom pokrewnym, takim jak cytomegalowirus, wirus Epstein-Barra -i wirus ospy wietrznej Zo- ster.Preparaty farmaceutyczne, zarówno weteryna¬ ryjne jak i do podawania ludziom, zawierajace zwia¬ zek Wytworzony sposobem wedlug wynalazku i stosowane przeciwwirusowo, moga zawierac za¬ robki dobrze znane w technice. Ogólnie uznanym kompendium, opisujacym sposoby sporzadzania ta¬ kich preparatów i stosowane w nich skladniki, jest publikacja E. W. Martin, Remington^ Phar- maceutical Sciences (Mark Publ. Co., 15 wyd., 1975).Preparaty farmaceutyczne zawierajace zwiazek wytworzony sposobem Wedlug wynalazku moga zawierac takze inne substancje czynne przeciw- wirusowe. Na ogól, preparat farmaceutyczny moze zawierac od 0,1 do 90°/o wagowych substancji czyn¬ nej.Zwiazek wytworzony sposobem wedlug wyna¬ lazku mozna podawac pozajelitowo (np. przez wstrzykiwanie dozylne, dootrzewnowo lub do¬ miesniowo), doustnie, miejscowo lub doodbytniczo, w zaleznosci od tego, czy preparat stosuje sie do leczenia zewnetrznej czy wewnetrznej infekcji wi¬ rusowej.W przypadku infekcji wewnetrznych preparat podaje sie doustnie lub pozajelitowo, w dawce w przeliczeniu na zwiazek wytworzony sposobem wedlug wynalazku w postaci wolnej zasady wy¬ noszacej okolo 0,1—300 mg/kg, korzystnie 1—30 mg/kg ciezaru ciala ssaka, i mozna je stosowac u ludzi w postaci dawek jednostkowych, podawa¬ nych w ilosci 1—4 razy dziennie w ilosci 1—2,0 mg na dawke jednostkowa.Do podawania doustnego stosuje sie drobne proszki lub granulaty, które moga zawierac srod¬ ki rozcienczajace, dyspergujace i/lub powierzchnio¬ wo czynne i miec postac naparów, w wodzie lub w syropie; byc stosowane w postaci kapsulek i sa¬ szetek w stanie suchym lub w postaci niewodnego roztworu lub zawiesiny, która moze zawierac srodki sus-pendujace, w postaoi tabletek, które moga zawierac srodki wiazace i smarujace; lub w postaci zawiesiny w wodzie lub w syropie. Gdy to pozadane lub konieczne, mozna dodawac srod¬ ki smakowe, konserwujace, suspendujace, zagesz¬ czajace lub emulgujace. Korzystna jest postac ta¬ bletek lub granul, które moga byc powlekane.W celu podawania pozajelitowego lub wkrapla- nia jak to ma miejsce w przypadku infekcji oczu, zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku mozna formulowac w postaci wodnego roztworu o stezeniu okolo 0,1—10%, korzystnie 0,1—Wo.Roztwór moze zawierac antyutleniacze, srodki bu¬ forujace itd.Alternatywnie, w przypadku infekcji oczu lub innych tkanek zewnetrznych, np. jamy ustnej i skóry, preparaty stosuje sie na zainfekowana czesc ciala pacjenta w postaci masci, kremu, aerozolu lub pudru, korzystnie masci lub kremu. Ze zwiaz- 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60IM 332 8 sa 1G°6 mniejsza lub wieksza niz dawka 10 LC5o mozna sporzadzac preparaty w postaci masci, np. z rozpuszczalnym w wodzie nosnikiem masci, lub w postaci kremu, np. z podstawa kremu typu eanulsji olej w wodzie, o stezeniu substancji czyn¬ nej od okolo 0,01—10°/o, korzystnie 04—7J0/o, zwlaszcza 0,5°/o wagowo/objetosciowych.Ponadto, wirusowe iniekcje oczu, takie jak za¬ palenie rogówki wywolane wirusem Herpes, moz¬ na leczyc przy uzyciu ukladu utrzymujacego uwalnianie dostarczanego leku jak opisano w opi¬ sie patentowym St. Zjedn. Am. nr 4 217 898.Preparaty farmaceutyczne zawierajace zwiazki wytworzone sposobem wedlug wynalazku sa rów¬ niez przydatne do leczenia ssaków innych niz lu¬ dzie, ptaków, np. kurczat i indyków, i zwierzat zimnokrwistych, takich jak ryby. Chorobom wiru¬ sowym typu Avian, takim jak choroba New Castle, choroba Mareka i podobne, mozna zapo¬ biegac i/lub leczyc je zwiazkami wytwarzanymi sposobem wedlug wynalazku sposobami dobrze znanymi w weterynarii, takimi jak zanurzenie nie- wyklutych jaj w roztworze zawierajacym taki zwiazek, wstrzykujac ptakom kompozycje zawiera¬ jaca taki zwiazek lub dodajac taki zwiazek do pokarmu lub wody do picia.Ryby, przebywajace w ograniczonej przestrzeni takiej jak sadzawki, akwaria lub zbiorniki do ich przechowywania mozna równiez leczyc przeciw infekcjom wirusowym, takim jak powodowane przez wirusy typu Herpes, np. wirus zebacza ka¬ nalowego <€CV), wirus herpes Tosori. wirus Nerka i podobne, przez dodawanie zwiazku wytwarza¬ nego sposobem wedlug wynalazku ^bezposrednio do wody w sadzawce, aikwarium lub zbiorniku do przechowywania -ryb, albo przez wprowadzenie te¬ go zwiazku do karmy.Dokladny sposób podawania zwiazków wytwo¬ rzonych sposobem wedlug wynalazku i zawieraja¬ cych go ujawnionych tutaj kompozycji bedzie zawsze izalezec od potrzeb leczonego pacjenta, ro¬ dzaju kuracji, i oczywiscie doswiadczenia lecza- joego.Wyjatkowo silne dzialanie przeciwwirusowe zwiazku wytworzonego sposobem wedlug wyna¬ lazku potwierdzono w nastepujacych próbach.W hodowlach komórek HEp-2 wytwarza sie szczep C wirusa Herpes simplex do infekowania.Wirus adsorbuje sie w ciagu 1 godziny, na ko¬ mórkach umieszcza sie swieza pozywke i inku- buje sie je w temperaturze 35°C az wszystkie ko¬ mórki zostaja zainfekowane. Zawiesine komórek zamraza sie w temperaturze —T0QC, stapia i od¬ wirowuje w celu usuniecia resztek komórek. Ciecz z»ad osadu dzieli sie na szereg próbek i przecho¬ wuje w stanie zamrozenia w temperaturze —70°C do dalszego uzycia. Rozcienczenie lO**7 cieczy znad osadu stanowi dawke infekujaca 50°/» hodowli 10'»7 stanowi dawke powodujaca 50°/o smiertelnych zakazen (LC50) u myszy.Grupy 20 zenskich osobników myszy szczepu Swiss WelDster (17—17 g) zakaza sie dootrzewno- wo, stosujac 0,2 EMEM zawierajacego wirus w ^flosci 14) LCwr/mysz. Myszy zakazone dawka wiru- 10 15 25 30 35 40 45 50 ków wytworzonych sposobem wedlug wynalazku sluza jako próba porównawcza jadowitosci wirusa aby upewnic sie, ze model dziala prawidlowo.Traktowanie badanymi zwiazkami rozpoczyna sie w 6 godzin po zakazeniu. Myszom, podzielo¬ nym na grupy po 2Q sztuk, podaje sie podskórnie zwiazki w roztworze soli w dawce 5 mg/kg, 10 mg/kg i 20 mg/kg. Jedna grupie 20 myszy uzywa sie jako porównawcza i podaje jej podskórnie roz¬ twór soli. Traktowanie takie powtarza sie w 24, 48, 72 i 96 godzin po zakazeniu.Jako badane zwiazki stosuje sie zwiazek wy¬ twarzany sposobem wedlug wynalazku i trzy zwiazki ujawnione w opisie patentowym SL Zjedn.Am. nr 4199 574, o budowie strukturalnej podob¬ nej do budowy zwiazku wytwarzanego sposobem wedilug wynalazku.Tablica Badany zwiazek Próba po¬ równawcza 9-(l,3-dwu- benzoksy-2- -propoksy- metylo) ade¬ nina 9-(l,3-dwu- benzoksy-2- -propoksy- metylo6- -merkapto- puryna 9-(l-hydro- ksy-2-etoksy- metylo) gu- anina 9-(l,3-dwu- hydroksy-2- -propoksy- metylo) gu- | anina | Dawka 5 mg/kg 10 mg/k£ 20 mg/kg 5 mg/kg 10 mg/kg 20 mg/kg 5 mg/kg 10 mg/kg 20 mg/kg 5 mg/kg| 10 mg/kgl 20 mg/kg Ilosc osobników (sposród 20), któu?e przezyly Uosc dni po .zakazeniu 12 0 2 1 1 i 2 4) 1 1 3 5 15 19 19 2 0 1 G I 0 0 1 3 4 \ 14 18 18 f 21 0 | 2 | 0 1 1 0 | 0 1 0 1 1 3 | 4 14 1 18 | 15 Wyniki przedstawione w tablicy, stanowiace po¬ równanie ilosci zwierzat, które przezyly po doda¬ niu im zwiazku wytwarzanego sposobem wedlug wynalazku z iloscia zwierzat, które przezyly po podawaniu trzech znanych zwiazków wskazuje wyraznie na znacznie silniejsze dzialanie, psraeciw- wirusowe zwiazku wytwarzanego sposobem we¬ dlug wynalazku.Wynalazek ilustruja nastepujace przyklady.Przyklad I.A. Wytwarzanie N2-aoetylo-9-(l,3Hdwuhen?yk)- Jssy-2-peopols mety!a)guaniny.W 150 nnl eteru etylowego miesza sie 15,61 g (66 milimoli) N2,9-dwuacetyloguaniny, 19 {55 msai- moli)2^-acetoksymetylo-l^-dwu-0-'benzyloglioe-13* 332 9 10 ryny, i 0,5 g bis wuje sie rozpusiaezalnik a pozostalosc utrzymy¬ wana pod striatoieojem azotu ogrzewa sie w cia¬ gu ,1,5 godziny na lazni olejowej w temperaturze 175°C. ChromatograiDwanie na kotennie z waniem mieszanina metanol/chlorek metylenu w stosunku 1:9 i nastepnie przekrystalizowanie z octanu etylu daje 4,76 g N2-acetylo-9-(l,3-dwuben- zyloksy-2-propoksymetylo)guaniny o temperaturze topnienia 145—146°C.B. Wytwarzanie N2-acetylo-9-(l,3-dwuhydroksy- -2-propoksymetylo)guaniny. Do roztworu 4,62 g (9,67 milimoli) N2-acetylo-9-(l,3-dwubenzyloksy-2- -propoksymetyloguaniny w 150 ml metanolu i 40 ml wody dodaje sie 20°/o wodorotlenek palladu na weglu w postaci zawiesiny w 10 ml wody. Mie¬ szanine poddaje sie uwodornieniu w ciagu 38 go¬ dzin w hydrogeneratorze. Para pod cisnieniem wo¬ doru 4,137 *105 Pa, po czym saczy przez celit i za¬ teza do postaci bialego ciala stalego, które po przekrystalizowaniu z mieszaniny metanol/octan etylu daje 1,4 g N2-acetylo-9-(l,3-dwuhydroksy-2- -propoksymetylo)guaniny o temperaturze topnienia 205—208°C.Lug macierzysty redukuje sie dalej 10% palla¬ dem na'i weglu (1 g) w 150 ml metanolu z dodat¬ kiem 50 ml wody w ciagu 47 godzin pod cisnie¬ niem 6,204* 105 Pa. Calkowita wydajnosc N2-acety- lo-9-(l,3-dwuhydroksy-2-propolsymetylo-guaniny wynosi 2,11 g.C. Wytwarzanie 9-0,3-dwuhydroksy-2npropoksy- metylo)-guaniny. 721,9 mg (2,4 milimola) N^-acety- lo-(l,3-dwuhydro,ksy-2-propoksymetylo)-guaniny miesza sie w ciagu 17 godzin w temperaturze 21°C z 50 ml metanolowego roztworu amoniaku (metanol nasycony amoniakiem w temperaturze 0°C). Roztwór zateza sie do bialej pozostalosci i przekrystalizowuje ja z metanolu, otrzymujac 582,3 mg 9-(l,3-dwuhydroksy-2-propoksymetylo)gu- aniny o temperaturze topnienia 250°C (z rozkla¬ dem)* Stosowane w powyzszym procesie zwiazki wyj¬ sciowe wytwarza sie nastepujaco.Wytwarzanie 2-0-acetoksymetylo-l,3-dwu-0- -benzylogliceryny. 100 g (2,8 mola) wodorku sodu w postaci 50°/© dyspersji w oleju mineralnym) przemywa sie dwu¬ krotnie jednym litrem heksanu i nastepnie suszy w atmosferze azotu. Dodaje sie 1,5 litra suchego dwumetyloformamidu, po czym dodaje sie 400 ml alkoholu benzylowego z taka szybkoscia, aby utrzymac temperature ponizej 50°C, co trwa 2 go¬ dziny. Nastepnie wkrapla sie w ciagu 0,5 godziny 92,5 g (1 mol) epichlorohydyny, chlodzac calosc w lodzie, aby utrzymac temperature mieszaniny po¬ nizej 40°C.Wreszcie roztwór miesza sie w ciagu 16 godzin w temperaturze 21°C a nastepnie w ciagu 2,5 go¬ dziny w temperaturze 50°C. Odparowuje sie dwu- metyloformamid pod zmniejszonym cisnieniem a oleista pozostalosc rozpuszcza w 2,5 litrach eteru etylowego. Roztwór organiczny przemywa sie 2 li¬ trami wody, 2 litrami 2°/o kwasu solnego, 2 litra¬ mi l*/t wodoroweglanu sodu i 1 litrem roztworu soli, saczy nad siarczanem sodu i zateza do uzy- 10 15 20 25 30 35 45 50 55 65 skania brazowego ^oleju. Destylacja daje 147,8 g 1,3-dwu-L-benzylogiiceryny (temperatura wrzenia pod cisnieniem 133,322 Pa wynosi 170—180°C.Bezwodny gazowy chlorowodór przepuszcza sie w postaci pecherzyków w temperaturze 0°C w ciagu 1,5 godziny przez roztwór 16,5 g (55 mili¬ moli) 1,3-dwu-O-benzylogliceryny i 3,3 g (110 mili¬ moli) paraformaldehydu w 175 ml 1,2-dwuchloro- etanu. Nastepnie roztwór przechowuje sie w cia¬ gu 21 godzin w temperaturze 4°C w zamknietej kolbie, po czym suszy go nad siarczanem magne¬ zu z ogrzaniem do temperatury 21°C, saczy i za¬ teza, otrzymujac 17,5 g l,3-dwu-0-benzylo-2-chlo- rometylogliceryny.Do 17,5 g (55 milimoli) roztworu l,3-dwu-0-ben- zylo-2-0-chlorometylogliceryny w 400 ml dwume¬ tyloformamidu, utrzymywanego pod rurka suszaca w temperaturze 0°C, dodaje sie 6 g octanu sodu.Nastepnie roztwór ogrzewa sie do temperatury 21°C i miesza mieszadlem magnetycznym w ciagu 15 godzin. Usuwa sie rozpuszczalnik przez odpa¬ rowanie pod zmniejszonym cisnieniem a oleista pozostalosc rozpuszcza sie w 4,54 kg eteru etylo¬ wego. Roztwór eterowy przemywa sie jednokrotnie 250 ml roztworu chlorku sodu, suszy nad siarcza¬ nem magnezu i zateza, otrzymujac 19 g 2-0-ace- tylometylo-l,3-dwu-0-benzylogliceryny w postaci oleju.Wytwarzanie N2,9-dlwu!acetyIoguian!iny.Miesza sie 20 g (0,132 mola) guaniny z 300 ml bezwodnika octowego i mieszanine ogrzewa w cia¬ gu 16 godzin w warunkach wrzenia pod chlodnica zwrotna, po czym chlodzi i usuwa nadmiar bez¬ wodnika octowego pnzez odparowanie pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc przekrystali¬ zowuje sie z dwumetylosulfotlenku, otrzymujac 25,8 g N2-9-dwuacetyloguaniny.Przyklad II. W roztworze wodnym, zawie¬ rajacym 1 równowaznik molowy wodorotlenku sodu, rozpuszcza sie 9-d,3-dwubydroksy-2-propo- ksymetylo)guanina. Nastepnie roztwór liofilizuje sie, otrzymujac sól sodowa 9-{l,3-dwuhydroksy-2- -propoksymetylo)guaniny w postaci bialego proszku.Przyklad III. JBól sodowa 9-(l,3-dwuhydro- ksy-2-propoksymetylo)guaniny rozpuszcza sie w niewielkiej ilosci wody i dodaje rozcienczony kwas solny, nastawiajac pH roztworu na wartosc 7. Z roztworu krystalizuje 9-(l,3-dwuhydroksy-2- -propoksymetylo)guanina o temperaturze topnie¬ nia 250°C (z rozkladem).Przyklad IV. Do roztworu 0,83 g (3 mmole) soli sodowej 9-(l,3-dwuhydroksy-2-propoksymety- lo)guaniny w 10 ml wody dodaje sie 0,48 g (9 mmo- li) chlorku amonowego i powstaly roztwór chlodzi do temperatury 0°C. Powstale krysztaly odsacza sie i rozpuszcza w 100 ml wody zawierajacej 0,17 g (3 mmole) KOH. Roztwór zamraza sie, a potem liofilizuje, otrzymujac sól potasowa 9-(l,3-dwuhy- droksy-2Hpropoksymetylo)guaniny.Zastrzezenie patentowe Sposób wytwarzania nowej 9*(l,3-dwuhydroksy- -2-propoksymetylo)guaniny i jej farmakologicznie dopuszczalnych soli, znamienny tym, ze decyduje136 832 li sie zwiazek o ogólnym wzorze 9, w którym R oznacza grupe acylowa o wzorze R"CO—, w któ¬ rym R" oznacza prosty lub rozgaleziony lancuch weglowodorowy o 1—10 atomach wegla, po czym ewentualnie powstala 9-(l,3-dwuhydiroiksy-2-propo- 12 ksymetylo)guanine przeprowadza sie w jej farma¬ ceutycznie dopuszczalna sól lub przeprowadza sie sól 9-(l ,3-dwuhydroksy-2-jpropoksymetylo)guaniny w 9-(l,3-dwuhydroksy-2-propoksymetylo)guanine lub jej farmakologicznie dopuszczalna sól.H?N AmAst w Wzór 1 CH20CHCH20H CH20H CHXCHCH-R5 R6 R3R* Wzór 1a X CHzCHCHp Wl6r2 CH20R' CH20CH20CCH3 I ° CHz0R' Wzór 5 CH20R' CHz0H CH20R' Wiór 3 CH20R' CH20CH2Cl CH^R' Wiór 4 Wzór?136 333 CH^R' CH£CHpCCH3 CH2OR' Schemat cd. ,& O HNT^r-N % RN ,X^N^ CHgOCHCHgOR' CH20R' Wzór8 Z O HfV ™ N CHPCHC^OH /^V^N Wzór 9 CH2OCHCH£H Wzór1 2 schemat PL PL