PL212790B1

PL212790B1 - Sposób wytwarzania entekawiru, produkty posrednie, sposób wytwarzania produktu posredniego oraz pochodna metanosulfonianowa

Info

Publication number: PL212790B1
Application number: PL377263A
Authority: PL
Inventors: Yadagiri R. Pendri; Chung-Pin H. Chen; Sunil S. Patel; Jeffrey M. Evans; Jing Liang; David R. Kronenthal; Gerald L. Powers; Siva Josyula Prasad; Jeffrey T. Bien; Zhongping Shi; Ramesh N. Patel; Yeung Y. Chan; Sushil K. Rijhwani; Ambarish K. Singh; Shaopeng Wang; Milan Stojanovic; Richard Polniaszek; Charles Lewis; John K. Thottathil; Dhileepkumar Krishnamurty
Original assignee: Bristol Myers Squibb Co
Priority date: 2002-12-11
Filing date: 2003-12-10
Publication date: 2012-11-30
Also published as: IN2012DN00605A; IN2012DN00606A; PL397715A1; ES2397104T3; BRPI0317255B1; EP2433941A1; TWI327568B; CN104788485A; JP4726491B2; SI1644384T1; US7550619B2; CN104788485B; CA2508811C; KR101096830B1; WO2004052310A3; CN100379746C; CA2735485A1; JP2006509800A; TW200504065A; BR122019020833B1

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania entekawiru, produkty pośrednie, sposób wytwarzania produktu pośredniego oraz pochodna metanosulfonianowa. Wynalazek dotyczy dziedziny leczenia zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B.

Entekawir, [1 S-(1 a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-purin-6-on, jest obecnie uznawanym lekiem do leczenia zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B.

Entekawir oraz jego zastosowanie jako środka przeciwwirusowego opisano w patencie Stanów Zjednoczonych Ameryki numer 5,206,244, udzielonym Zachlerowi i innym, którego prawa przekazano obecnemu następcy prawnemu. Udoskonalony sposób wytwarzania entekawiru opisali Bisacchi i inni w WO 98/09964, do którego prawa ma także obecny następca prawny.

Colonno i inni opisali w WO 01/64221 kompozycje zawierające małą dawkę entekawiru podawaną w dawkach dobowych, do leczenia zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B i/lub zakażeń towarzyszących.

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania entekawiru o wzorze

charakteryzujący się tym, że prowadzi się (a) reakcję estru o wzorze

66, w którym R^a oznacza allil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl;

z postacią enolową eteru acetonu i kwasem, w celu zabezpieczenia grupy hydroksy, po której następuje reakcja z reagentem wodorowym, w celu zredukowania fragmentu estrowego kwasu karboksylowego i następnie reakcję alkilowania wytworzonego alkoholu z halogenkiem benzylu i usunięcie grupy zabezpieczającej grupę hydroksy postaci enolowej eteru, w celu wytworzenia alkoholu allilowego o wzorze

(b) epoksydowanie produktu z etapu (a) w diastereoselektywnej reakcji epoksydowania, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze

(c) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (b) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze

PL 212 790 B1

w którym X oznacza Cl, I lub grupę benzyloksy, w celu wytworzenia zwią zku o wzorze

(d) gdy X oznacza Cl lub I, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 78 w związek metylenowy o wzorze

(e) hydrolizę fragmentu eteru benzylowego alkoholu pierwszorzędowego związku 94 oraz przekształcenie fragmentu silanowego związku 95 w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze

(f) hydrolizę fragmentu X, to jest grupy chlorowej lub grupy jodowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (d') gdy X oznacza grupę benzyloksy, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 78 w związek metylenowy o wzorze

(e') hydrolizę fragmentu eteru benzylowego alkoholu pierwszorzędowego związku 79 oraz przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub

PL 212 790 B1 (a) epoksydowanie estru o wzorze 66 z zastosowaniem homochiralnego diestru kwasu winowego, wodoronadtlenku oraz katalizatora metalicznego i redukcję grupy estrowej, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze

(b) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (a) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze 28, w celu wytworzenia związku o wzorze

(c) gdy X oznacza Cl lub I, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 73 w związek metylenowy o wzorze

(d) przekształcenie fragmentu silanowego związku 92 w grupę hydroksy oraz hydrolizę fragmentu X, to jest grupy chlorowej lub grupy jodowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (c') gdy X oznacza grupę benzyloksy, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 73 w związek metylenowy o wzorze

(d') przekształcenie fragmentu silanowego związku 71 w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21.

Korzystnie, diastereoselektywne epoksydowanie przeprowadza się w etapie (b) z zastosowaniem nadkwasu lub homochiralnego diestru kwasu winowego, wodoronadtlenkiem i z katalizatorem metalicznym.

Przedmiotem wynalazku jest również sposób wytwarzania entekawiru o wzorze

PL 212 790 B1 charakteryzujący się tym, że prowadzi się (a) zabezpieczenie grupy hydroksy estru o wzorze

w którym R oznacza allil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkiloksyfenyl; R oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl, w celu wytworzenia związku o wzorze

, w którym P' oznacza grupę zabezpieczającą;

(b) redukcję fragmentu estru karboksylowego związku 74' przy użyciu co najmniej jednego reagenta redukującego, w celu wytworzenia związku o wzorze

(c) zabezpieczenie niezabezpieczonej grupy hydroksy związku 75', z zastosowaniem grupy zabezpieczającej P'', która jest odporna na warunki panujące w trakcie usuwania grupy P', gdy usuwa się grupę P' ze związku 75', w celu wytworzenia związku o wzorze

(d) epoksydowanie produktu z etapu (c) w diastereoselektywnej reakcji epoksydowania, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze

(e) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (d) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze

w którym X oznacza Cl, I lub grupę benzyloksy, w celu wytworzenia

PL 212 790 B1

wytworzenia związku metylenowego o wzorze w celu

(g) usuwanie grupy zabezpieczającej P'' na alkoholu pierwszorzędowym związku 79 i przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (f') gdy X oznacza Cl lub I, przekształcenie diolu wicynalnego o wzorze 78', w celu wytworzenia związku metylenowego o wzorze

(g') usuwanie grupy zabezpieczającej P'' na alkoholu pierwszorzędowym związku 94' i przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze

(h') hydrolizę fragmentu X, to jest grupy chlorowej lub grupy jodowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 21;

przy czym grupa zabezpieczająca P' i grupa zabezpieczająca P'' są wybrane spośród grup eterowych, estrowych i acetalowych.

Korzystnie, gdy w etapie (g) grupą zabezpieczającą P alkoholu pierwszorzędowego związku 79 jest benzyl, to przekształcenie fragmentu silanowego związku 79 w grupę hydroksy prowadzi się wykonując protoodsililowanie i utlenianie, przy czym benzylowa grupa zabezpieczająca jest usuwana na etapie protoodsililowania.

Korzystnie, grupę zabezpieczającą P na alkoholu pierwszorzędowym związku 79 usuwa się po przekształceniu fragmentu silanowego w grupę hydroksy.

PL 212 790 B1

Korzystnie, w etapie (a) grupa hydroksy jest zabezpieczona jako MOP w wyniku reakcji z 2-metoksypropenem i katalityczną ilością słabego kwasu.

Korzystnie, w etapie (b) fragment estru karboksylowego związku 74' redukuje się przy użyciu co najmniej jednego reagenta wodorowego, wybranego spośród wodorku bis(2-metoksyetoksy)glinu sodu i wodorku glinu litu, w obecności zasady.

Korzystnie, w etapie (c) niezabezpieczoną grupę hydroksy zabezpiecza się w postaci eteru benzylowego w wyniku reakcji z zasadą i chlorkiem benzylu i w którym, po usunięciu grupy zabezpieczającej P' związku 75' powstaje alkohol allilowy o wzorze

Korzystniej, zasada jest wybrana spośród co najmniej jednego reagenta, takiego jak tert-butoksylan potasu, wodorek sodu, KHMDS, wodny roztwór NaOH i halogenkiem benzylu jest bromek benzylu lub chlorek benzylu.

Korzystnie, w etapie (d) przeprowadza się epoksydowanie diastereoselektywne w reakcji z nadkwasem.

Korzystnie, w etapie (d) przeprowadza się diastereoselektywne epoksydowanie w reakcji z diestrem homochiralnym kwasu winowego, wodoronadtlenkiem i katalizatorem metalicznym.

Korzystniej, diestrem homochiralnym kwasu winowego jest winian (-)-diizopropylu, wodoronadtlenkiem jest wodoronadtlenek ferf-butylu lub wodorotlenek α,α-dimetylobenzylu oraz katalizatorem metalicznym jest izopropoksylan tytanu(IV).

Korzystnie, w etapie (e) epoksycyklopentan z etapu (d) poddaje się reakcji z 2-amino-6-benzyloksypuryną, w środowisku dichlorometanu.

Korzystnie, X oznacza grupę benzyloksy i w etapie (f) związek 78' przekształca się w związek metylenowy o wzorze 79', postępując następująco:

(f) (i) związek 78' poddaje się reakcji z pochodną ortomrówczanu, w środowisku obojętnego rozpuszczalnika, w celu wytworzenia mieszaniny diastereoizomerycznej dioksolanów o wzorach 101'

w których R²² oznacza C1-4-alkil lub -C(C=O)C1-4-alkil;

(f) (ii) produkt z etapu (f) (i) poddaje się reakcji z bezwodnikiem octowym, w obecności co najmniej jednego przeciwutleniacza, w celu wytworzenia związku alkenowego o wzorze 105'

(f) (iii) produkt z etapu (f) (ii) poddaje się reakcji z kwasem dla przeprowadzenia hydrolizy grupy 6-benzyloksy i grupy N-acetylowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 79'.

PL 212 790 B1

Korzystniej, w etapie (f) (i) pochodna mrówczanu jest wybrana spośród co najmniej jednego reagenta, takiego jak octan dietoksymetylu, octan diizopropyloksymetylu, TMOF, TEOF i TiPOF.

Korzystniej, w etapie (f) (ii) co najmniej jeden przeciwutleniacz jest wybrany spośród takich reagentów jak BHT i kwas benzoesowy.

Korzystnie, etap konwersji związku 79' w związek 21 przeprowadza się z zastosowaniem protoodsililowania i utleniania, przy czym do protoodsililowania używa się KOH lub NaOH, w środowisku rozpuszczalnika albo używa się TFA i fragment alkoholu pierwszorzędowego odbezpiecza się po przekształceniu fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21.

Korzystnie, etap konwersji związku 79' w związek 21 przeprowadza się z zastosowaniem protoodsililowania i utleniania, przy czym etap protoodsililowania przeprowadza się z zastosowaniem co najmniej jednego kwasu wybranego spośród kompleksu trifluorek boru-kwas octowy i kwas Bronsteda.

Korzystnie, etap konwersji związku 79' w związek 21 przeprowadza się z zastosowaniem protoodsililowania i utleniania, przy czym do utleniania stosuje się nadtlenek wodoru w obecności wodorowęglanu potasu i fluorku potasu.

Przedmiotem wynalazku jest także sposób wytwarzania entekawiru o wzorze

charakteryzujący się tym, że prowadzi się:

(a) reakcję estru o wzorze

ab w którym R^a oznacza allil, fenyl, C1-6-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl; z 2-metoksypropenem i katalityczną ilością słabego kwasu, w celu wytworzenia związku o wzorze

(b) redukcję fragmentu estru karboksylowego związku 74, przy użyciu co najmniej jednego reagenta wodorowego, wybranego spośród wodorku bis(2-metoksyetoksy)glinu sodu i wodorku glinu litu, w obecności zasady, w celu wytworzenia związku o wzorze

(c) zabezpieczenie niezabezpieczonej grupy hydroksy związku 75, w postaci eteru benzylowego, w wyniku reakcji z zasadą i z halogenkiem benzylu i następnie usunięcie grupy MOP związku 75, w celu wytworzenia alkoholu allilowego o wzorze

PL 212 790 B1

(d) epoksydowanie produktu z etapu (c), przy użyciu winianu (-)-diizopropylu, wodoronadtlenku tert-butylu lub wodoronadtlenku lumenu i izopropoksylanu tytanu(IV), w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze

(e) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (d), z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze

w którym X oznacza grupę benzyloksy, w celu wytworzenia związku o wzorze

(f) (i) reakcję związku 78 z pochodną ortomrówczanu, wybraną spośród octanu dietoksymetylu i octanu diizopropyloksymetylu, w środowisku obojętnego rozpuszczalnika, w celu wytworzenia mieszaniny diastereoizomerycznej dioksolanów o wzorach 101 i 103

(f) (ii) reakcję produktu z etapu (f) (i) z bezwodnikiem octowym, w obecności BHT, w celu wytworzenia związku alkenowego o wzorze 105

PL 212 790 B1

(f) (iii) reakcję produktu z etapu (f) (ii) z kwasem dla przeprowadzenia hydrolizy grupy 6-benzyloksy i grupy N-acetylowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 79

(g) przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy przez protoodsililowanie związku 79, w reakcji z co najmniej jednym reagentem skutecznym w przeprowadzeniu protoodsililowania, po którym następuje utlenianie za pomocą nadtlenku i odbenzylowanie związku 79, przy czym odbenzylowanie można przeprowadzić w trakcie protoodsililowania, w celu wytworzenia związku 21.

Korzystnie, etap (g) obejmuje reakcję związku 79 z kwasem, wybranym spośród kompleksu trifluorek boru-kwas octowy i kwasu Bronsteda, przy czym w etapie protoodsililowania usuwa się benzylową grupę zabezpieczającą związku 79, w celu wytworzenia związku o wzorze 91

utlenianie związku 91 przy użyciu nadtlenku wodoru, w obecności wodorowęglanu potasu i fluorku potasu, w celu wytworzenia związku 21.

Korzystnie, etap (g) obejmuje reakcję związku 79 z wodorotlenkiem potasu lub wodorotlenkiem sodu, w rozpuszczalniku lub TFA, w celu wytworzenia związku o wzorze 110

PL 212 790 B1 utlenianie związku 110 nadtlenkiem wodoru, w obecności wodorowęglanu potasu lub fluorku potasu, w celu wytworzenia związku 114

i odbenzylowanie związku 114, w celu wytworzenia związku o wzorze 21. Przedmiotem wynalazku jest również związek o wzorze

SiR^b2R^a

, w którym R^a oznacza alkil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R²⁰ oznacza atom wodoru lub benzyl.

Korzystnie, R^a oznacza fenyl; R^b oznacza metyl; oraz R²⁰ oznacza benzyl.

Przedmiotem wynalazku jest również związek o wzorze

R^a oznacza alkil, fenyl, C1-6-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl;

R^b oznacza C1-6-alkil;

R²⁰ oznacza atom wodoru lub benzyl;

X oznacza Cl, I lub grupę benzyloksy;

R^y i R^z są wzięte razem w celu utworzenia grupy metylenowej (=CH2) albo R^y oznacza OR²³i R^z oznacza -CH2OR²⁴, przy czym R²³ jak i R²⁴ oznaczają atom wodoru lub są wzięte razem w celu utworzenia pierścienia dioksolanowego, który to dioksoIan jest ewentualnie podstawiony taką grupą jak -O(C1-4-alkil) lub -O(C=O)(C1-4-alkil); oraz

R²⁵ jak i R²⁶ oznaczają atom wodoru lub jeden spośród podstawników R²⁵ i R²⁶ oznacza atom wodoru a drugi oznacza azyl; albo R²⁵ i R²⁶ są wzięte razem w celu utworzenia takiej grupy jak =CH(OC1-4-alkil) lub =CH(OC(=O)C1-4-alkil).

Korzystnie, R^a oznacza fenyl; R^b oznacza metyl; oraz X oznacza grupę benzyloksy.

Korzystniej, R²⁰ oznacza benzyl; R^y oznacza OH i R^z oznacza -CH₂OH; oraz R²⁵ jak i R²⁶ oznaczają atom wodoru.

Korzystnie, R^a oznacza fenyl; R^b oznacza metyl; X oznacza grupę benzyloksy; R^y oznacza OR²³i R^z oznacza -CH2OR²⁴, przy czym R²³ i R²⁴ są połączone razem w celu utworzenia dioksolanu, ewentualnie podstawionego taką grupą jak -O(C1-4-alkil) lub -O(C=O)(C1-4-alkil); oraz R²⁵ jak i R²⁶ oznaczają atom wodoru lub R²⁵ i R²⁶ są wzięte razem w celu utworzenia takiej grupy jak =CH(OC1-4-alkil) lub =CH(OC(=O)C1-4-alkil).

Korzystnie, R^a oznacza fenyl; R^b oznacza metyl; X oznacza grupę benzyloksy; R^y i R^z są wzięte razem w celu utworzenia grupy metylenowej; oraz R²⁵ oznacza atom wodoru i R²⁶ oznacza acyl.

PL 212 790 B1

Korzystnie, związek ten ma wzór:

Przedmiotem wynalazku jest ponadto związek o wzorze

-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl;

Korzystnie, R^a oznacza fenyl lub jego sól, w którym to wzorze R^a oznacza alkil, fenyl, C1-6R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R²⁰ oznacza atom wodoru lub benzyl. R^b oznacza metyl; oraz R²⁰ oznacza atom wodoru.

Korzystnie, R^a oznacza fenyl; R^b oznacza metyl; oraz R²⁰ oznacza benzyl.

Przedmiotem wynalazku jest również metanosulfonian wyżej określonego związku.

Przedmiotem wynalazku jest ponadto sposób wytwarzania związku o wzorze 78, charakteryzujący się tym, że prowadzi się:

(a) reakcję estru o wzorze

w którym R^a oznacza allil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkoksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl; reakcji z 2-metoksypropenem i katalityczną ilością słabego kwasu, w celu wytworzenia związku o wzorze

(b) redukcję fragmentu estru karboksylowego związku 74 przy użyciu co najmniej jednego reagenta wodorkowego, w celu wytworzenia związku o wzorze

(c) zabezpieczenie niezabezpieczonej grupy hydroksy związku 75 jako eter benzylowy, w wyniku reakcji związku 75 z zasadą i halogenkiem benzylu i następnie usunięciu grupy MOP związku 75, w celu wytworzenia alkoholu allilowego o wzorze

PL 212 790 B1

(d) epoksydowanie produktu z etapu (c) z zastosowaniem homochiralnego diestru kwasu winowego, wodoronadtlenku i katalizatora metalicznego lub z nadkwasem, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze

w którym X oznacza grupę benzyloksy, I lub Cl, w celu wytworzenia związku o wzorze 78.

Dla ułatwienia, w zgłoszeniu tym zastosowano skróty, których znaczenie podano poniżej: Ac = acyl;

AP = procent powierzchni piku w HPLC;

Bn = benzyl;

BHT = 2,6-di-tert-butylo-4-metylofenol;

CHP = wodoronadtlenek kumenu lub wodoronadtlenek α,α-dimetylobenzylu; DCM = dichlorometan;

de = nadmiar diastereoizomeryczny;

DBU = 1,8-diazabicyklo[5.4.0]undec-7-en;

DEAD = azodikarboksylan dietylu;

DEMA = octan dietoksymetylu;

DIPT = (-)-winian diizopropylu;

DMAP = 4-N,N-dimetyloaminopirydyna;

DMF = N,N-dimetyloformamid;

DiPMA = octan diizopropyloksymetylu; [(iPr-O)2CHOAc];

DMSO = dimetylosulfotlenek;

ee = nadmiar enancjomeryczny;

Et = etyl;

EtOAc = octan etylu;

Et3N = trietyloamina;

FMSA = kwas fluorometanosulfonowy;

HCl = kwas chlorowodorowy;

IPA = izopropanol;

K2CO3 = węglan potasu;

KF = fluorek potasu;

KHCO3 = wodorowęglan potasu;

KHMDS = heksametylodisilazydek potasu lub bis(trimetylosililo)amidek potasu; KOH = wodorotlenek potasu;

KOtBu = tert-butanolan potasu;

LAH = wodorek glinu litu;

LiOH = wodorek litu;

PL 212 790 B1 m-CPBA = kwas meta-chloronadbenzoesowy;

MeOH = metanol

MOP = acetal 2-etylowo-2-propylowy;

MSA = kwas metanosulfonowy;

MTBE = eter tert-butylowo-metylowy;

NaBH4 = borowodorek sodu;

Na2CO3 = węglan sodu;

NaHCO3 = wodorowęglan sodu;

NaH = wodorek sodu;

NaOH = wodorotlenek sodu;

NaOtBu = tert-butanolan sodu;

NMP = N-metylo-2-pirolidynon;

TMS = trimetylosilil;

PPTS = 4-toluenosulfonian pirydyniowy lub p-toluenosulfonian pirydyniowy;

PTSA = kwas p-toluenosulfonowy;

Red-Al® lub RED-AL® = wodorek bis(2-metoksyetoksy)glinu sodu;

TBAH = wodorotlenek n-tetrabutyloamoniowy;

TBHP = wodoronadtlenek tert-butylu;

TEOF = ortomrówczan trietylu;

TFA = kwas trifluorooctowy;

THF = tetrahydrofuran;

Ti(O-iPr)4= izopropanolan titanu(IV);

TiPOF = ortomrówczan triizopropylu;

TMOF = ortomrówczan trietylu.

Dla celów tego zgłoszenia wraz z dołączonymi zastrzeżeniami, poniższe określenia posiadają odpowiednie znaczenia wymienione poniżej. Jest oczywiste, że gdy w niniejszym opisie używa się określenia ogólnego, takiego jak kwas, zasada, utleniacz i tym podobne, specjalista w tej dziedzinie może dokonać odpowiedniej selekcji takich reagentów spośród wymienionych w poniższych definicjach, jak również spośród dodatkowych reagentów wyszczególnionych w dalszym ciągu opisu albo spośród tych, które są wymienione w zacytowanej literaturze z tej dziedziny.

Określenie „bezwodnik odnosi się ogólnie do związków które będą reagować z wodą lub rozpuszczalnikiem w celu utworzenia kwasu, wliczając w to na przykład bezwodniki kwasu karboksylowego o wzorze R-C(=O)-O-C(=O)R', w którym R i R' są wybrane spośród zdefiniowanych poniżej grup alkilowych lub arylowych i korzystniej, w którym R i R' są wybrane spośród metylu i etylu.

Określenie „kwas odnosi się do dowolnego związku który zawiera atom wodoru i ulega dysocjacji w wodzie lub w rozpuszczalniku, wytwarzając naładowane dodatnio jony wodoru, jak również do kwasów Lewisa, wliczając w to takie kwasy jak kwas chlorowodorowy, kwas siarkowy, kwas fosforowy, kwas octowy, kwas trifluorowcooctowy (na przykład TFA), bromowodór, kwas maleinowy, kwasy sulfonowe takie jak kwasy toluenosulfonowe i kwasy kamforosulfonowe, kwasy propionowe takie jak kwas (R)-chloropropionowy, kwasy ftalamowe takie jak kwas N-[(R)-1-(1-naftylo)etylo]ftalamowy, kwasy winowe takie jak kwas L-winowy i kwas dibenzylo-L-winowy, kwasy mlekowe, kwasy kamforowe, kwasy asparaginowe, kwasy cytronellowe, BCl3, BBr3 i tym podobne lecz nie ograniczając się do nich. Tak więc, określenie obejmuje słabe kwasy takie jak kwas etanowy i siarkowodór; silne kwasy organiczne takie jak kwas metanosulfonowy, kwas trifluorooctowy i tym podobne; i tak dalej.

Określenie „reagent w postaci kwasu węglowego aktywowanego metylem oznacza reagent nadający się do skutecznego wytwarzania węglanu metylu z alkoholu. Do nieograniczających przykładów zalicza się chloromrówczan metylu, pirowęglan dimetylu i tym podobne.

Użyte w niniejszym opisie określenie „alkil obejmuje grupy alkilowe o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym, zawierające od jednego do dwunastu atomów węgla, korzystniej od jednego do ośmiu atomów węgla i najkorzystniej od jednego do czterech atomów węgla, chyba że określono inaczej. Określenie alkil obejmuje takie grupy posiadające podstawniki w ilości aż do czterech (korzystniej od 0 do 2), wybrane spośród grup niekolidujących z podstawnikami wyszczególnionymi poniżej. Określenie „niższy alkil odnosi się do grup alkilowych posiadających od jednego do czterech atomów węgla. Gdy indeks dolny jest użyty w odniesieniu do alkilu lub innej grupy, to indeks dolny oznacza ilość atomów węgla jaką ta grupa może zawierać. Na przykład, określenie „C1-4-alkil odnosi się do grup alkilowych zawierających od jednego do czterech atomów węgla. Jeżeli nie wyszczególniono inaczej, to

PL 212 790 B1 fragmenty alkilowe cząsteczki wprowadzone do innych grup mają także budowę liniową lub rozgałęzioną. Gdy określenie alkil stosuje się jako przedrostek w połączeniu z nazwą innej grupy, jak na przykład alkiloaryl, to oznacza że zdefiniowana powyżej grupa alkilowa jest obecna w postaci fragmentu dwuwartościowego cząsteczki (to jest alkilenu), tworząc połączenie do innych, wymienionych grup. I tak, określenie alkiloaryl obejmuje benzyl i tym podobne grupy.

Użyte w niniejszym opisie określenie „grupa alkoksy obejmuje zdefiniowane powyżej grupy alkilowe przyłączone poprzez atom tlenu, to jest grupy -O-alkilowe.

Określenie „sól metalu alkalicznego odnosi się do soli utworzonych z metalami alkalicznymi, przy czym są to korzystnie sole sodowe, litowe lub potasowe.

Określenie „allil oznacza grupę -CH2-CH=CH2, jak również takie grupy które ewentualnie posiadają od jednego do większej ilości (korzystnie od 0 do 1) niekolidujących podstawników jakie zdefiniowano poniżej.

Określenie „przeciwutleniacz odnosi się do związku chemicznego lub kompleksu który jest skuteczny w spowolnianiu lub hamowaniu szybkości reakcji utleniania. Do przykładów przeciwutleniaczy można zaliczyć β-karoten, ZrO₂, kwas askorbinowy, aminy aromatyczne, fenole, chinony wliczając w to BHT, kwas cytrynowy, kwas askorbinowy, witaminę E, kwas benzoesowy, kwas fosforowy i tym podobne lecz nie ograniczając się do nich.

Określenie „aryl obejmuje monocykliczne lub bicykliczne grupy aromatyczne, zawierające w części pierścieniowej od 6 do 12 atomów węgla, to jest fenyl i naftyl, jak również grupy heterocykliczne, od cztero- do siedmioczłonowe monocykliczne, od siedmio- do jedenastoczłonowe bicykliczne lub od dziesięcio- do piętnastoczłonowe, pierścieniowe układy aromatyczne, które posiadają co najmniej jeden heteroatom i co najmniej jeden pierścień zawierający atom węgla. Do przykładów monocyklicznych grup heteroarylowych zalicza się pirolil, pirazolil, pirazolinyl, imidazolil, oksazolil, izoksazolil, tiazoIil, tiadiazolil, izotiazolil, furanyl, tienyl, oksadiazolil, pirydyl, pirazynyl, pirymidynyl, pirydazynyl, triazynyl i tym podobne. Do przykładów bicyklicznych grup heteroarylowych zalicza się indolil, benzotiazolil, benzodioksolil, benzoksazolii, benzotienyl, chinolinyl, tetrahydroizochinolinyl, izochinolinyl i tym podobne. Określenie „aryl obejmuje grupy zawierające ewentualnie aż do czterech (korzystnie od 0 do 2) niekolidujących podstawników.

Określenie „zasada, gdy jest użyte w niniejszym opisie, obejmuje wodorotlenki lub alkoholany, wodorki albo związki takie jak amoniak, które w wodzie lub w rozpuszczalniku są akceptorami protonów. I tak, do przykładów zasad zalicza się wodorotlenki i alkoholany metali alkalicznych (to znaczy związki o wzorze MOR w którym M oznacza metal alkaliczny, taki jak potas, lit lub sód oraz R oznacza atom wodoru lub zdefiniowany powyżej alkil, korzystniej R oznacza C1-5-alkil o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym lecz nie ograniczając się do nich, to znaczy określenie „zasada obejmuje wodorotlenek potasu, tert-butoksylan potasu, tert-pentoksylan potasu, wodorotlenek sodu, tert-butoksylan sodu, wodorotlenek litu i tym podobne lecz nie ograniczając się do nich); inne wodorotlenki, takie jak wodorotlenek magnezu (Mg(OH)2) lub wodorotlenek wapnia (Ca(OH)2), wodorotlenek baru (Ba(OH)2); wodorki metali alkalicznych (to jest związki o wzorze MH, w którym M posiada znaczenie zdefiniowane powyżej, do których to związków zalicza się wodorek sodu, wodorek potasu i wodorek litu lecz nie ograniczając się do nich); alkilowane disilazydki, takie jak na przykład heksametylodisilazydek potasu i heksametylodisilazydek litu lecz nie ograniczając się do nich; węglany, takie jak węglan potasu (K2CO3), węglan sodu (Na2CO3), wodorowęglan potasu (KHCO3) i wodorowęglan sodu (NaHCO3); wodorotlenki alkiloamoniowe, takie jak wodorotlenek n-tetrabutyloamoniowy (TBAH); i tak dalej.

Jeżeli nie wskazano inaczej, określenie „benzyl obejmuje grupę -CH2-fenyl, jak również takie grupy ewentualnie podstawione w części metylowej lub w części fenylowej podstawnikami niekolidującymi.

Określenie „halogenek benzylu odnosi się do grupy benzylowej posiadającej podstawnik fluorowcowy w części alkilowej grupy benzylowej, to znaczy do grupy o wzorze Ph-CH2-X w której X oznacza atom fluorowca oraz Ph oznacza zdefiniowany poniżej pierścień fenylowy.

Określenie „benzyloksy odnosi się do grupy -O-benzylowej, w której fragment benzylowy został zdefiniowany bezpośrednio powyżej.

Określenie „bromowana żywica na bazie styrenu odnosi się do jednej lub do większej ilości żywic na bazie styrenu, posiadających jeden podstawnik w postaci atomu bromu lub ich większą ilość, do których zalicza się takie żywice jak SP207 Sepabeads, SP700 Sepabeads, Diaion HP20, Diaion

SP70, Diaion SP825, Diaion 6SP850, metakrylan Diaion HP2MG, AMBERLITE XAD4, AMBERLITE

XAD7HP, AMBERLITE XAD16 i AMBERLITE XAD1600.

PL 212 790 B1

Użyte w niniejszym opisie określenie „amina chiralna lub „CA odnosi się do aminy lub mieszaniny amin, które są optycznie czynne, wliczając w to aminy prawoskrętne i aminy lewoskrętne. Korzystnie, amina chiralna jest czystą lub prawie czystą postacią jednego izomeru optycznego lecz ewentualnie bierze się pod uwagę mieszaniny czynne optycznie (to znaczy nie równomolowe mieszaniny poszczególnych izomerów). Jeżeli w niniejszym opisie stosuje się określenie „amina homochiralna, to przyjmuje się że obejmuje ono również rozszerzoną postać określenia „amina chiralna. Do takich amin zalicza się na przykład (1R,2R)-(+)-1,2-difenyloetylenodiaminę, (R)-(-)-1-cykloheksyloetyloaminę, D-treo-2-amino-1-(4-nitrofenylo)-1,3-propanodiol, (1S,2S)-(+)-1,2-diaminocykloheksan, dehydroabietyloaminę, (1R,2R)-1,2-diaminometylocykloheksan, cynchonidynę i cynchoninę lecz nie ograniczając się do nich.

Określenie „epoksydowanie diastereoselektywne odnosi się do reakcji w której korzystnie wytwarza się jeden epoksyd diastereoizomeryczny. I tak, określenie „epoksydowanie diastereoselektywne obejmuje reakcje epoksydowania Sharplessa, w których w wyniku epoksydowania alkoholu allilowego tworzy się preferencyjnie jeden enancjomer. Jednakże, określenie „epoksydowanie diastereoselektywne, jak to użyto w niniejszym opisie, może także szeroko obejmować epoksydowanie związku diastereoizomerycznego lub epoksydowanie innego związku nieracemicznego. Przyjmuje się, że określenie „epoksydowanie diastereoselektywne obejmuje utlenianie enancjoselektywne olefin, jak to opisali Bonini i Righi w A Critical Outlook And Comparison of Enantioselective Oxidation Methodologies of Olefins, Tetrahedron, tom 58 (2002), strony 4981-5021, którą to publikację zamieszcza się w niniejszym opisie jako referencję.

Określenie „halogenek lub „fluorowiec oznacza F, Cl, Br lub I, korzystnie Cl lub I.

Określenie „reagent wodorkowy odnosi się do reagentów które mają właściwość dostarczania jonów H⁺. Do przykładów reagentów wodorowych zalicza się wodorek glinu litu (LiAlH4), borowodorek sodu (NaBH4), Red-Al® (wodorek bis[2-metoksyetoksyglinu] sodu), borowodorek cynku, wodorek diizobutyloglinu, chlorek ceru-borowodorek sodu, trietyloborowodorek litu, 9-BBN-wodorek litu, 9-BBN-pirydyna, kompleks boran-siarczek, 5,5-difenylo-2-metylo-3,4-propan-1,3,2-oksazaborolidyna (reagent Corey'a), wodorek tri-tert-butoksyglinu litu, cyjanoborowodorek sodu, tri-sec-butyloborowodorek litu (L-Selectride®), chlorek diizobutyloglinu, kompleks boran-tetrahydrofuran i tym podobne lecz nie ograniczając się do nich.

Określenie „wodoronadtlenek oznacza związek lub kompleks zawierający fragment wodoronadtlenku HO2-, taki jak związki o wzorze R^pOOH, w którym R^p może oznaczać atom wodoru (na przykład nadtlenek wodoru H2O2) albo może oznaczać alkil, alkil podstawiony, aryl, alkiloaryl, aryl podstawiony lub alkiloaryl podstawiony albo może oznaczać inne fragmenty cząsteczek (wliczając w to związki w których fragment metylowy grupy benzylowej jest ewentualnie podstawiony lecz nie ograniczając się do nich). I tak, określenie wodoronadtlenki obejmuje α,α-dimetylobenzylowodoronadtlenek, tert-butylowodoronadtlenek i tym podobne.

Określenie „grupy zabezpieczające grupę hydroksy oznacza te grupy które specjalista uzna za odpowiednie do zabezpieczenia podstawnika -OH na alkilu lub w układzie pierścieniowym jaki opisano w niniejszym opisie patentowym i który można będzie usunąć w warunkach odbezpieczania które są znane specjaliście z tej dziedziny, jak to na przykład opisali Greek i Wuts w Protecting Groups in Organic Synthesis, którą to publikację zamieszcza się w niniejszym opisie jako referencję. Dla ilustracji można podać nie ograniczające przykłady grup zabezpieczających grupę hydroksy, które obejmują eterowe grupy zabezpieczające (na przykład etery benzylowe, etery sililowe takie jak eter tert-butylowo-dimetylosililowy), estry (np. benzoesan, octan) i acetyle (na przykład MOP).

Użyte w niniejszym opisie określenie „diester homochiralny kwasu winowego obejmuje pojedyncze diastereoizomery winianów alkilu, wliczając w to winian dietylu oraz winian diizopropylu.

Określenie „katalizator metaliczny odnosi się do związków i kompleksów zawierających elementy metaliczne które są skuteczne jako katalizatory i obejmują, bez ograniczeń, „katalizatory metali przejściowych. Do katalizatorów metalicznych zalicza się izopropoksylan tytanu(IV), sole palladu takie jak katalizator palladowy(0), na przykład tetrakis(trifenylofosfina)pallad, trifluorometanosulfonian miedzi(I), octan rodu(II), Rh6(CO)16 i tak dalej.

Określenie „podstawnik niekolidujący odnosi się do podstawnika który jest przyłączony do związku lub do kompleksu i który został zidentyfikowany w niniejszym opisie jako podstawnik nie powodujący zablokowania związku lub kompleksu w zakresie funkcjonalnym lub w odniesieniu do przedmiotu który chce się uzyskać z określonym związkiem lub kompleksem i który nie koliduje z sekwencją reakcji wyszczególnionych w niniejszym opisie. Tego typu podstawniki mogą być dobrane

PL 212 790 B1 przez specjalistę w tej dziedzinie, w zależności od określonego etapu reakcji i działania jakie chce się osiągnąć. Do przykładu podstawników niekolidujących można zaliczyć takie grupy jak alkil, atom fluorowca, grupa cyjanowa, grupa nitrowa, trifluorometyl, grupa trifluorometoksy, -OR, -SR, -C(=O)R, -CO2R, aryl, alkiloaryl, C3-7-cykloalkil, -NRR'2, -NRC(=O)R', -SO(q)R, -NRSO(q)R, -SO(q)R, -C(=O)NRR' i tym podobne; oraz grupy alkilowe podstawione podstawnikami w ilości od jednego do czterech (korzystnie od jednego do dwóch), wybranymi spośród takich grup jak atom fluorowca, grupa cyjanowa, grupa nitrowa, trifluorometyl, grupa trifluorometoksy, -OR, -SR, -C(=O)R, -CO2R, aryl, alkiloaryl, C3-7-cykloalkil, -NRR'2, -NRC(=O)R', -SO(q)R, -NRSO(q)R, -SO(q)R, -C(=O)NRR' i tym podobne; przy czym podstawniki R i R' oznaczają zdefiniowany powyżej atom wodoru, alkil, benzyl lub aryl, R oznacza zdefiniowany powyżej alkil, benzyl lub aryl oraz q oznacza 1, 2 lub 3 lecz nie ograniczając się do nich.

Określenie „pochodne ortomrówczanu oznacza reagenty skuteczne przy wytwarzaniu dioksolanów z wicynalnych fragmentów cząsteczek diolu albo przy wytwarzaniu pierścieni imidazolowych z wicynalnych diamin, na przykład na pochodnych 5,6-diaminopirymidyny. Do nieograniczających przykładów zalicza się ortomrówczan trietylu, ortomrówczan trimetylu ortomrówczan triizopropylu, octan dietoksymetylu, i octan diizopropyloksymetylu.

Określenie „środek utleniający lub „źródło utleniające odnosi się do dowolnego związku lub kompleksu który jest znany w tej dziedzinie jako środek skutecznie przekształcający grupę funkcjonalną w cząsteczce z jej niższego stanu utlenienia do wyższego stanu utlenienia. Na przykład, do środków utleniających można zaliczyć m-CPBA, nadtlenek wodoru, kwas nadoctowy w kwasie octowym, nadtlenomonosiarczan potasu, nadjodan sodu, nadtlenowęglan sodu, nadmanganian potasu, tlenek rutenu i tym podobne lecz nie ograniczając się do nich. Środki utleniające można użyć w obecności jednego lub większej ilości dodatków, takich jak KF, KHCO3, trietyloamina, octan sodu i tym podobne. Jak to jest oczywiste dla specjalisty w tej dziedzinie, dodatki można wyselekcjonować w zależności od użytego, określonego środka utleniającego i od warunków reakcji.

Użyte w niniejszym opisie określenie „kwas nadtlenowy obejmuje takie związki jak monoperoksyftalan magnezu (MPPA), kwas nadbenzoesowy i kwas nadoctowy lecz nie ograniczając się do nich.

Określenie „fenyl oznacza pierścienie fenylowe ewentualnie podstawione zdefiniowanymi powyżej podstawnikami niekolidującymi w ilości aż do czterech (korzystnie od 0 do 2). Gdy określenie fenyl jest użyte jako przyrostek innego określenia, takiego jak alkilofenyl lub alkoksyfenyl, oznacza to że grupa fenylowa jest przyłączona poprzez dwuwartościowy fragment innej, ściśle określonej grupy. Tak więc, określenie alkilofenyl obejmuje benzyl, fenyloalkil i tym podobne.

Określenie „grupa zabezpieczająca obejmuje, bez ograniczenia, takie grupy jak te które są zamieszczone w ostatnim wydaniu książki Greene'a i Wuts'a pod tytułem „Protecting Groups in Organic Synthesis, którą to publikację zamieszcza się w niniejszym opisie jako referencję.

Określenie „środek redukujący odnosi się do znanego w tej dziedzinie dowolnego związku lub kompleksu, o którym wiadomo że jest skuteczny w przekształcaniu grupy funkcyjnej z jednego stanu utleniania do niższego stanu utleniania. Do przykładów środków redukujących zalicza się NaBH4, LAH, borowodorek litu, wodorek diizobutyloglinu, wodorek bis(2-metoksyetoksyglinu) sodu i tym podobne lecz nie ograniczając się do nich. Określenie „środek redukujący obejmuje wymienione powyżej „reagenty wodorkowe.

Określenie „silna zasada nienukleofilowa oznacza zasadę niewodną która nie działa jako czynnik nukleofilowy, taką jak sól potasowa bistrimetylosililoamidu, sól litowa diizopropyloamidu, sól sodowa bistrimetylosililoamidu, wodorek potasu, wodorek litu lub wodorek sodu.

Określenie „trzeciorzędowa zasada aminowa oznacza trialkiloaminę, taką jak trietyloamina, N,N-dimetyloetyloamina, diizopropyloetyloamina (zasada Huniga) lub tetrametylenodiamina (TMEDA) lub związek heterocykliczny zawierający atom azotu, taki jak pirydyna.

Określenie „reagent trimetylosililujący oznacza reagent skuteczny przy wytwarzaniu eteru trimetylosililowego z alkoholu. Do nieograniczających przykładów zalicza się chlorotrimetylosilan, trifluorometanosulfonian trimetylosililu i tym podobne.

Ponadto jest oczywiste, że gdy w metodach wytwarzania i w zastrzeżeniach stosuje się zaimek „a, w odniesieniu do takiego reagenta jak „zasada, „katalizator metaliczny, „nadtlenek wodoru i tym podobnych, to zaimek ten nadaje powyższym określeniom znaczenie „co najmniej jeden i tym samym obejmują one, gdy jest to właściwe, reagenty pojedyncze jak również mieszaniny reagentów. Tak więc na przykład, etap reakcji w którym stosuje się określenie „zasada z zaimkiem „a lub na przykład stosuje się określenie „jedna zasada (z zaimkiem „a) wybrana spośród wodorotlenku potasu, tert-butoksylanu potasu, tert-pentoksylanu potasu, wodorotlenku sodu, tert-butoksylanu sodu, wodorotlenek

PL 212 790 B1 litu, obejmuje użycie wodorotlenku potasu jako zasady lub gdy jest to właściwe, mieszaniny wodorotlenku potasu z jedną zasadą lub z większą ilością dodatkowych zasad, wybranych z grupy zasad spośród których dokonuje się wyboru. Specjalista w tej dziedzinie może dokonać odpowiedniej selekcji, biorąc pod uwagę etapy reakcji oraz warunki ich prowadzenia, jak również oczekiwane wyniki.

Entekawir oraz nowe produkty pośrednie dla entekawiru można wytwarzać stosując przykładowe procesy opisane w poniższych schematach reakcji. Przykładowe reagenty oraz procedury dla tych reakcji są ujawnione w dalszym ciągu niniejszego opisu oraz zostały opisane powyżej. Substraty są dostępne w handlu albo specjalista w tej dziedzinie może je z łatwością wytworzyć. Specjalista w tej dziedzinie może z łatwością dobrać rozpuszczalniki, temperatury, ciśnienia, substraty posiadające żądane grupy oraz inne warunki reakcji.

PROCES A

Proces A obejmuje wytwarzanie estru o wzorze 66, to jest korzystnego produktu pośredniego lub substratu do wytwarzania entekawiru 21. W estrze o wzorze 66, R oznacza C1-4-alkil lub benzyl, korzystnie R oznacza metyl; R^a oznacza allil, fenyl, C1-4-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl, korzystniej R^a jest wybrany spośród takich grup jak fenyl, C1-3-alkilofenyl i C1-3-aIkiloksyfenyl; oraz R^b oznacza C1-6-alkil, korzystnie metyl. Ester można wytworzyć z zastosowaniem dowolnej metody, w której otrzymuje się ester o wysokiej, diastereoizomerycznej i enancjomerycznej czystości. Korzystna procedura została przedstawiona na schemacie 1, w której sól sodową cyklopentadienu 62 poddaje się reakcji z odczynnikiem sililującym, na przykład ze związkiem o wzorze R^a(R^b)2SiY, w którym Y oznacza grupę opuszczającą, na przykład poddaje się reakcji z fenylodimetylochlorosilanem, to znaczy że R^a oznacza fenyl, R^b oznacza metyl oraz Y oznacza Cl. Reakcję można przeprowadzić w takim rozpuszczalniku jak MTBE i/lub THF. Utworzony silanowy fragment cząsteczki służy jako grupa blokująca grupę hydroksy która może być odsłonięta w dalszych etapach procesu syntetycznego. Produkt reakcji sililowania można następnie przekształcić z zastosowaniem reakcji [2+2] cykloaddycji z ketenem, wytworzonym na przykład z chlorku dichloroacetylu i odpowiedniej zasady (na przykład (C2H5)3N, NaOH, KOH, NaHCO3, KHCO3, Na2CO3, K2CO3, TBAH i tym podobnej), otrzymując cyklobutanon o wzorze 63. Cyklobutanon można następnie otworzyć przy użyciu odpowiedniej zasady (na przykład NaOH, KOH, NaHCO3, KHCO3, Na2CO3, K2CO3, TBAH i tym podobnej), po czym wytworzony produkt pośredni redukuje się odpowiednim środkiem redukującym, na przykład NaBH4, otrzymując kwas karboksylowy o wzorze 64.

Rozłożenie enancjomerów kwasu karboksylowego 64 można przeprowadzić przez utworzenie soli z aminami chiralnymi (CA) i rozdzielenie otrzymanych soli diastereoizomerycznych. Mieszaninę diastereoizomeryczną soli amonowych kwasu karboksylowego o wzorze 64 wytwarza się korzystnie z użyciem R,R-(-)-2-amino-1-(4-nitrofenylo)-1,3-propanodiolu. Dla specjalistów jest oczywiste, że można użyć inne aminy chiralne dla uzyskania rozkładu enancjomerów kwasu karboksylowego o wzorze 64. Do tych amin zalicza się na przykład (1R,2R)-(+)-1,2-difenyloetylenodiaminę, D-treo-2-amino-1-(4PL 212 790 B1

-nitro-fenylo)-1,3-propanodiol, (1S,2S)-(+)-1,2-diaminocykloheksan, dehydroabietyloaminę, (1R,2R)-1,2-diaminometylocykloheksan, cynchonidynę i cynchoninę.

Rozdzielanie wytworzonych soli diastereoizomerycznych można przeprowadzić z zastosowaniem dowolnej, znanej specjalistom w tej dziedzinie procedury rozdzielania, takiej jak chromatografia lub krystalizacja. Rozdzielanie soli diastereoizomerycznych prowadzi się korzystnie metodą krystalizacji. Na przykład, wzbogacona diastereoizomerycznie sól amoniowa o wzorze 65A (w której użytą aminą chiralną jest R,R-(-)-2-amino-1-(4-nitrofenylo)-1,3-propanodiol) można wyizolować metodą krystalizacji z etanolu. Czystość chemiczna soli amonowej wyizolowanej z zastosowaniem tej procedury może wynosić 98% i 98% de (98% nadmiaru diastereoizomerycznego). Konwersję soli amonowej o wzorze 65A w ester o wzorze 66 (R oznacza alkil) można przeprowadzić przez ogrzewanie w roztworze kwaśnym, na przykład metanol i odpowiedni kwas, taki jak kwas siarkowy lub kwas p-toluenosulfonowy albo HCl w chlorku metylenu. Odmiennie, związek 65A można przekształcić w postać wolnego kwasu, który poddaje się reakcji estryfikacji z alkoholem, na przykład z metanolem, w obecności PTSA, w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną, otrzymując związek 66.

PROCES B

Proces B obejmuje wytwarzanie entekawiru 21, poprzez sprzęganie epoksydu o wzorze 72 z podstawioną pochodną guaniny, w celu wytworzenia nukleozydu karbocyklicznego, związku o wzorze 73,

PL 212 790 B1 który następnie przekształcono w związek o wzorze 21. Jedną z odmian Procesu B przedstawiono na schemacie 2. W tym procesie, korzystnym substratem dla epoksydu o wzorze 72 jest ester o wzorze 66 (który można wytworzyć w sposób przedstawiony na schemacie 1). Związek o wzorze 66 poddać reakcji epoksydowania i następnie grupę estrową można redukować w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze 72 o wysokiej czystości diastereoizomerycznej. Na przykład, związek o wzorze 66 może służyć jako substrat dla diastereoselektywnej reakcji epoksydowania. W jednej z odmian, epoksycyklopentan o wzorze 72 wytwarza się w etapach epoksydowania i redukcji co najmniej w 96% de. Epoksydację diastereoselektywną przeprowadza się z użyciem diestru homochiralnego kwasu winowego, wodoronadtlenku i katalizatora metalicznego, takiego jak katalizator metaliczny na bazie metalu przejściowego. Korzystnie, estrem homochiralnym jest DIPT, wodoronadtlenkiem jest TBHP lub CHP oraz katalizatorem metalicznym jest izopropoksylan tytanu(IV). Korzystnie, reakcję przeprowadza się w ś rodowisku rozpuszczalnika oboję tnego, takiego jak osuszony DCM lub toluen. Metody nadają ce się do skutecznego przeprowadzenia reakcji epoksydowania są ujawnione w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki numer 4,471,130, 4,594,439 oraz numer 4,900,847, które zamieszcza się w niniejszym opisie jako referencje. Po przeprowadzeniu reakcji, surowy produkt można zastosować w syntezie bez dodatkowego oczyszczania.

Surowy produkt z reakcji epoksydowania poddaje się reakcji z odczynnikiem redukującym, który selektywnie redukuje grupę estrową do grupy alkoholowej, takim jak na przykład NaBH4, LAH, borowodorek litu, wodorek diizobutyloglinu, wodorek bis(2-metoksyetoksyglinu) sodu i tym podobne. W jednej z odmian, reduktorem użytym w reakcji jest NaBH4 w IPA. W wyniku redukcji otrzymuje się epoksycyklopentan o wzorze 72.

Epoksycyklopentan o wzorze 72 można następnie ogrzewać, na przykład do około 80°C wraz z solą metalu alkalicznego, na przykł ad z solą litową zwią zku purynowego o wzorze 28, w którym X oznacza Cl, I lub grupę benzyloksy, w środowisku bipolarnego rozpuszczalnika aprotonowego, takiego jak DMF, otrzymując związek o wzorze 73. Na przykład, sól litową 2-amino-6-O-benzyloksypuryny wytwarza się w reakcji z taką zasadą jak LiOH lub LiH. Ta reakcja sprzęgania prowadząca do wytworzenia nukleozydu karbocyklicznego jest korzystna, ponieważ pozwala uzyskać wysoką proporcję N-9 do N-7 (na przykład N-9:N-7 >20:1), umożliwiając stosowanie dogodnych procedur reakcji i oczyszczania oraz uzyskanie użytecznych wydajności związku o wzorze 73. Na przykład, po przeprowadzeniu reakcji sprzęgania związku purynowego o wzorze 28 w którym X oznacza BnO i epoksycyklopentanu o wzorze 72, można oczyszczać poprzez zwykłą rekrystalizację z roztworu w mieszaninie octan etylu-heksany, otrzymując związek 73 z wydajnością 65%.

Związek o wzorze 73, w którym X oznacza BnO, można następnie przekształcić w związek o wzorze 71 przez konwersję wicynalnego diolu stanowią cego fragment cz ą steczki w alken. Analogicznie, związek o wzorze 73, w którym X oznacza Cl lub I, można przekształcić w związek o wzorze 92, na drodze konwersji wicynalnego diolu stanowiącego fragment cząsteczki w alken. W jednej z odmian, wicynalny diol związku o wzorze 73 zostaje przekształcony w alkę tak jak w związkach 71 i 92, z zastosowaniem dwuetapowej procedury, przy czym w pierwszym etapie związek o wzorze 73 poddaje się reakcji z pochodną ortomrówczanu, taką jak DEMA, DiPMA, TiPOF, TEOF lub TMOF, w obecności takiego kwasu jak PPTS lub TFA. Reakcję prowadzi się korzystnie w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, takiego jak DCM, toluen lub eter tfert-butylowo-metylowy, w temperaturze pokojowej, przez okres czasu wystarczający do utworzenia się produktu stanowiącego diastereoizomeryczną mieszaninę dioksolanów. W drugim etapie, mieszaninę diastereoizomeryczną dioksolanów ogrzewa się z bezwodnikiem octowym, korzystnie w obecności kwasu octowego i przeciwutleniacza, na przykład BHT, w celu wytworzenia alkenu. W odmianach w których X oznacza BnO, surowy produkt z reakcji z bezwodnikiem octowym można następnie ogrzewać z takim kwasem jak uwodniony kwas mineralny lub uwodniony kwas organiczny, na przykład HCl lub MSA, w celu zhydrolizowania grupy 6-benzyloksy (jak również grupy 2-N-acetylowej utworzonej w wyniku reakcji z bezwodnikiem octowym), otrzymując pochodną metylenową o wzorze 71 albo jej sól (na przykład sól z MSA lub z HCl). Produkty pośrednie o wzorach 71 i 92 można wydzielać w postaci soli, w wyniku reakcji z takimi kwasami jak HCl, MSA, kwas (1S)-(+)-10-kamforosulfonowy, kwas (R)-chloropropionowy, kwas N-[(R)-1-(1-naftylo)etylo]ftalamowy, kwas L-winowy, kwas dibenzylo-L-winowy, kwas L-mlekowy, kwas (1R,-3S)-kamforowy, kwas L-asparaginowy, kwas (S)-cytronellowy i tym podobne.

Następnie, ze związku 71 można wytworzyć końcowy związek 21, w wyniku przekształcenia fragmentu silanowego cząsteczki we fragment wodorotlenowy. Tę konwersję można osiągnąć na drodze protoodsililowania fragmentu silanowego i następnie utleniania z zastosowaniem źródła tlenu,

PL 212 790 B1 takiego jak na przykład nadtlenek wodoru. Etap protoodsililowania można przeprowadzić w reakcji z kompleksem triluorek boru-kwas octowy albo w reakcji z kwasem Bronsteda, takim jak TFA, MSA, FMSA lub kwas tetrafluoroborowy, w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, takiego jak DCM. Odmiennie, protoodsililowanie można przeprowadzić z zasadą lub z kwasem w sposób przedstawiony na schemacie 6. Po odbenzylowaniu (które można, w pewnych odmianach, osiągnąć na etapie protoodsililowania (na przykład gdy stosuje się MSA lub FMSA), otrzymuje się produkt pośredni protoodsililowania o wzorze 91.

Protoodsililowany produkt pośredni 91 można następnie utlenić. Utleniacz (utleniacze) można wybrać mając na względzie reagent zastosowany w celu osiągnięcia protoodsililowania. Na przykład, gdy używa się kompleksu trifluorek boru-kwas octowy, związek można utlenić za pomocą nadtlenku wodoru i KHCO3, w celu wytworzenia związku docelowego o wzorze 21, natomiast gdy stosuje się kwas Bronsteda, związek 91 można utlenić za pomocą nadtlenku wodoru, KHCO3 i KF. Inne kwasy i środki utleniające które mogą być użyteczne przytoczono powyżej. Odmiennie, przemianę fragmentu sililowego w grupę hydroksy można przeprowadzić w sposób przedstawiony na zamieszczonym poniżej schemacie 6, natomiast dodatkowe metody które mogą być użyteczne do transformacji grupy sililowej w grupę hydroksy opisali Fleming I. (Chemtracts-Organic Chemistry 1996, 9, strony 1-64) oraz jonem G.R. i inni (Tetrahedron, 1996, 52, strony 7599-7662), które to publikacje zamieszczono w niniejszym opisie jako referencje. Związek o wzorze 21 można dodatkowo oczyścić, na przykład przez rekrystalizację z wody i/lub oczyszczanie na żywicy w sposób opisany poniżej w Procesie K.

W innych odmianach Procesu B, puryna 28 sprzęgana z epoksycyklopentanem 72 związku 73, jest inną puryną niż 2-amino-6-benzyloksypuryna, a mianowicie jest to 2-amino-6-chloropuryna lub 2-amino-6-jodopuryna. W tej odmianie, związek 73 został, w reakcji z ortomrówczanem, kwasem i tak dalej, przekształcony w związek 92, który po protoodsililowaniu i utlenieniu przekształca się w związek 93. W tym przypadku, gdy stosuje się 2-amino-6-chloropurrynę lub 2-amino-6-jodopurynę, można zastosować dodatkową obróbkę przy użyciu uwodnionej zasady lub uwodnionego kwasu (korzystnie uwodnioną zasadę), w celu przekształcenia grupy fluorowcowej w związku 93 w grupę 6-okso. Na przykład, uwodniony roztwór NaOH do przekształcenia związku o wzorze 93 w związek o wzorze 21.

PL 212 790 B1

PROCES C

Schemat 3

X

Ester o wzorze 66 można także przekształcić w związek o wzorze 21 stosując metody objęte przez Proces C. Jedna z odmian procesu jest przedstawiona na schemacie 3. W przeciwieństwie do metod przedstawionych w Procesie B, w Procesie C reakcję epoksydowania cyklopentanu przeprowadza się po redukcji fragmentu estrowego cząsteczki. W Procesie C, fragment alkoholu pierwszorzędowego estru o wzorze 66 (R = alkil) zabezpiecza się taką grupą zabezpieczającą jak MOP, w reakcji z 2-metoksypropenem w obecności katalitycznej ilości takiego kwasu jak PPTS, w środowisku takiego rozpuszczalnika obojętnego jak toluen, otrzymując związek o wzorze 74. Fragment estru karboksylowego związku o wzorze 74 można zredukować reagentem wodorowym, korzystnie reagentem Red-Al® lub LAH. W jednej z odmian, fragment estrowy związku o wzorze 74 poddaje się reakcji redukcji, korzystnie po dodaniu odpowiedniej zasady, takiej jak trzeciorzędowa amina, na przykład trietyloamina, w tym samym naczyniu reakcyjnym, otrzymując związek o wzorze 75. W innej odmianie, fragment estrowy związku o wzorze 74 redukuje się przy użyciu reagenta wodorkowego po wstępnej obróbce, otrzymując związek o wzorze 75. Utworzony fragment alkoholowy związku o wzorze 75 najpierw zabezpiecza się grupą zabezpieczającą, która jest odporna na warunki hydrolizy, w których następnie usuwa się grupę MOP. Na przykład, fragment alkoholowy związku o wzorze 74 można poddać reakcji z zasadą (na przykład KOtBu, KHMDS, NaH, w warunkach katalizatora przeniesienia fazowego z zastosowaniem 50% roztwór NaOH) i z halogenkiem benzylu, na przykład z bromkiem benzylu lub z chlorkiem benzylu, korzystnie w takim rozpuszczalniku jak toluen lub THF, w celu zabezpieczenia fragmentu alkoholowego w postaci eteru benzylowego. Acetyl MOP można następnie poddać reakcji hydrolizy przez dodanie wodnego roztworu kwasu, takiego jak 1N roztwór HCl, otrzymując alkohol allilowy o wzorze 76. Informacje na temat innych znanych grup zabezpieczających można znaleźć w literaturze, na przykład w książce Greene'a i Wuts'a, cytowanej powyżej w części dotyczącej ogólnych definicji.

Alkohol allilowy o wzorze 76 służy jako substrat dla diastereoselektywnej reakcji epoksydowania, w której wytwarza się epoksycyklopentan o wzorze 77 z wysoką czystością diastereoizomeryczną. Na przykład, reakcje epoksydowania można przeprowadzić z użyciem diestru homochiralnego kwasu winowego, wodoronadtlenku i katalizatora metalicznego, takiego jak katalizator na bazie metalu przejPL 212 790 B1 ściowego. Odmiennie, reakcję diastetroselektywnego epoksydowania można przeprowadzić z nadkwasem, takim jak MPPA, jak to opisano na schemacie 14 i w przykładzie 12. Korzystnie, diastereoepoksydowanie prowadzi się z użyciem homochiralnego estru DIPT, wodoronadtlenku TBHP lub CHP i takiego katalizatora metalicznego jak Ti(O-iPr)4. Korzystnie, reakcję prowadzi się w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, takiego jak toluen, chlorek metylenu i tym podobne. W jednej z odmian, epoksycyklopentan o wzorze 77 wytwarza się z co najmniej 96% de.

Epoksycyklopentan o wzorze 77 można następnie poddać reakcji (na przykład w podwyższonej temperaturze, korzystnie w temperaturze około 80°C) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze 28, w którym X oznacza Cl, I lub BnO, w środowisku bipolarnego rozpuszczalnika aprotonowego, takiego jak DMF, otrzymując związek o wzorze 78. Korzystnie, związkiem purynowym o wzorze 28 jest 2-amino-6-benzyloksypuryna. 2-Amino-6-benzyloksypuryna jest dostępna w handlu albo można ją wytworzyć z 6-chloroguaniny i soli sodowej alkoholu benzylowego (na przykład w reakcji z NaOH w alkoholu benzylowym, toluenie i metanolu lub w reakcji z solą sodową alkoholu benzylowego, alkoholem benzylowym w mieszaninie etanol/woda). Sól metalu alkalicznego można wytworzyć in situ, poddając reakcji 2-amino-6-O-benzyloksypurynę, na przykład z LiH lub z m LiOH. Surowy związek o wzorze 78, w którym X oznacza grupę benzyloksy, można wydzielić i oczyścić. Na przykład, surowy związek o wzorze 78 można wydzielić po dodaniu IPA i wody, po czym oczyścić przez rekrystalizację z rozpuszczalników lub z mieszaniny rozpuszczalników znanych w tej dziedzinie.

Związek o wzorze 78 można następnie przekształcić w związek o wzorze 21, z zastosowaniem różnych sekwencji reakcji, analogicznych do tych sekwencji które zastosowano w Procesie B do przekształcenia związku o wzorze 73 w związek o wzorze 21, które zostały dodatkowo przedstawione poniżej na schematach 4, 5 i 6.

PROCES C(a)

PL 212 790 B1

Na schemacie 4 przedstawiono proces prowadzący do przekształcenia związku 78A (związek o wzorze 78 w którym X oznacza OBn) w związek o wzorze 21. Związek 78A można poddać reakcji z taką pochodną ortomrówczanu jak DEMA, DiPMA, TMOF, TiPOF, TEOF i tym podobne, korzystnie w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, takiego jak toluen, DCM, MTBE i tym podobne, jak to przedstawiono na schemacie 2, w obecności katalitycznej ilości takiego kwasu jak TFA lub PTSA lub takiego katalizatora kwasowego jak PPTS i tym podobne, otrzymując produkt zawierający diastereoizomeryczną mieszaninę dioksolanów, na przykład związków 101 i 103. Mieszaninę diastereoizomerycznych dioksolanów 101 i 103 można ogrzewać z bezwodnikiem kwasowym, korzystnie w obecności kwasu octowego i przeciwutleniacza, takiego jak BHT, w celu wytworzenia alkenu o wzorze 105. Surowy produkt 105 można ogrzewać z kwasem, takim jak wodny roztwór HCl lub MSA, w odpowiednim rozpuszczalniku, takim jak metanol i woda, w celu przeprowadzenia hydrolizy grupy 6-benzyloksy oraz grupy N-acetylowej, otrzymując pochodną metylenową o wzorze 79. Produkt pośredni o wzorze 79 można wydzielić w postaci soli, poddając go reakcji z takim kwasem jak HCl, MSA, kwas (1S)-(+)-10-kamforosulfonowy, kwas (R)-chloropropionowy, kwas N-[(R)-1-(1-naftylo)etylo]ftalamowy, kwas L-winowy, kwas dibenzylo-L-winowy, kwas L-mlekowy, kwas (1R,3S)-kamforowy, kwas L-asparaginowy, kwas (S)-cytronellowy i tym podobne. W jednej z odmian, produkt pośredni 79 albo jego sól oczyszcza się dodatkowo przez krystalizację, na przykład produkt pośredni 79 albo jego sól poddaje się reakcji z NaOH, w środowisku rozpuszczalnika organicznego i przed wykorzystaniem w następnym etapie poddaje się operacji krystalizacji.

Związek końcowy o wzorze 21 można wytworzyć ze związku o wzorze 79 albo z jego soli, poddając przekształceniu fragment silanowy w grupę hydroksy. Tę konwersję można osiągnąć poprzez protoodsililowanie fragmentu silanowego z reagentem (reagentami) dobranymi w ten sposób aby uzyskać produkt pośredni o wzorze 91 i następnie utlenianie. Protoodsililowanie można przeprowadzić z użyciem kompleksu trifluorek boru-kwas octowy lub kwasu Bronsteda, w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, na przykład MSA w chlorku metylenu. Utlenianie można przeprowadzić w sposób opisany na schemacie 2, z użyciem odpowiednio dobranych utleniaczy i dodatków, to znaczy dobranych w zależności od reagenta zastosowanego do protoodsililowania i utleniacza, na przykład w przypadku zastosowania kwasu Bronsteda, można użyć nadtlenek wodoru w obecności KHCO3 i KF, otrzymując związek o wzorze 21. Związek o wzorze 21 można dodatkowo oczyścić, na przykład przez rekrystalizację z wody i/lub oczyszczanie na żywicy, jak to opisano poniżej w Procesie K.

PL 212 790 B1

PROCES C(b)

Na schemacie 5 przedstawiono alternatywny sposób wytwarzania związku o wzorze 21, w którym puryną o wzorze 28 ze schematu 3 jest 2-amino-6-chloropuryna Iub 2-amino-6-jodopuryna, która po sprzęganiu z epoksycyklopentanem o wzorze 77 daje w wyniku związek o wzorze 78B (związek 78, w którym X oznacza Cl lub I). Jak to przedstawiono na schemacie 4, zwią zek o wzorze 78B moż na poddać reakcji z pochodną ortomrówczanu, w celu wytworzenia produktu zawierającego mieszaninę diastereoizomeryczną dioksolanów 102 i 104, które można ogrzewać z bezwodnikiem octowym, korzystnie w obecności kwasu octowego i przeciwutleniacza, takiego jak na przykład BHT, otrzymując alken o wzorze 106. Produkt o wzorze 106 można następnie ogrzewać z takim kwasem jak HCl lub MSA, jak to pokazano na schemacie 4, w celu poddania grypy acylowej reakcji hydrolizy, otrzymując związek o wzorze 94 albo jego sól, który zachował grupę X w pozycji 6. W wyniku protoodsililowania, odbenzylowania i utleniania, w sposób opisany na schemacie 4, otrzymuje się produkt pośredni 95. Związki 94 i 95 można po reakcji z kwasem (kwasami) wydzielić w postaci ich soli, jak to uprzednio opisano w przypadku związku o wzorze 79. Związek 95 można następnie poddać reakcji z wodnym roztworem zasady lub kwasu (korzystnie z wodnym roztworem zasady), w celu przekształcenia grupy fluorowcowej związku o wzorze 95 we fragment 6-okso cząsteczki związku o wzorze 21. Jak to można zauważyć, w porównaniu z Procesem C(a) do konwersji związku 78 w związek 21 w Procesie C(b) można zastosować dodatkowy etap.

PL 212 790 B1

PROCES C(c)

Na schemacie 6 pokazany jest alternatywny sposób wytwarzania związku 21 ze związku 79, w stosunku do przedstawionego na schemacie 4. W porównaniu ze schematem 4, do przekształcenia związku 79 w związek 21 na schemacie 6 pokazane jest użycie do protoodsililowania odmiennej zasady lub kwasu i następnie utlenianie oraz odbenzylowanie. Związek 79 poddaje się reakcji z taką zasadą jak wodorotlenek, na przykład NaOH lub KOH albo taki alkoksylan jak tert-butoksylan potasu, w środowisku polarnego, aprotonowego rozpuszczalnika, takiego jak DMF, DMSO lub NMP albo z silnym kwasem, takim jak TFA i następnie ogrzewa się w odpowiednim czasie i stosownej temperaturze, w celu przeprowadzenia konwersji w produkt pośredni o wzorze 110. Związek o wzorze 110 można następnie utlenić przy użyciu nadtlenku wodoru, w obecności KHCO3 i KF, w obecności takiego rozpuszczalnika jak metanol, otrzymując produkt pośredni 114. Produkt pośredni 114 można poddać odbenzylowaniu w reakcji z takim kwasem Lewisa jak BCl3, BBr3 lub podobnym albo z kwasem Bronsteda, takim jak MSA, TFMSA i tym podobnym, w takim rozpuszczalniku jak DCM, po czym mieszaninę reakcyjną można zobojętnić przy użyciu takiej zasady jak NaOH, otrzymując związek o wzorze 21. Związek o wzorze 21 można dodatkowo oczyścić, na przykład przez rekrystalizację z wody i/lub oczyszczanie na żywicy, jak to opisano poniżej.

PL 212 790 B1

PROCES D

W Procesie D, ester o wzorze 66 (schemat 1) można przekształcić w związek o wzorze 21 stosując różnorodne metody syntezy. W Procesie D, ester o wzorze 66 poddaje się reakcji aminohyroksylowania, w celu wytworzenia chiralnego oksazolidynonu o wzorze 67. Po serii etapów syntetycznych, otrzymuje się związek o wzorze 70, to jest pirymidynowy nukleozyd karbocykliczny. Pirymidynowy nukleozyd karbocykliczny można przekształcić w związek zawierający fragment purynowy, to jest w pochodną metylenową o wzorze 71, którą z kolei przekształca się w związek o wzorze 21 na przykład przez utlenianie opisane w etapach końcowych Procesów B i C. Jedna z odmian Procesu D jest przedstawiona na schemacie 7. Warunki aminohydroksylowania stosuje się do przekształcenia estru o wzorze 66 w oksazolidynon o wzorze 67. Procedury aminohydroksylowania są analogiczne do tych

PL 212 790 B1 procedur które opisali Li G., Angert H. i Sharpless K. B. w Angew. Chem. Int. Ed, (1996), strona 2813. Korzystnie, warunki aminohydroksylowania obejmują: reakcję z reagentem wytworzonym w wyniku reakcji karbaminianu metylu z podchlorynem tert-butylu i wodorotlenkiem sodu (to jest MeOC(O)N(Cl)Na]; oraz reakcję osmianu potasu w takim rozpuszczalniku obojętnym jak DCM. Odmiennie, reagentami mogą być EtOC(O)N(Cl)Na i BnOC(O)N(Cl)Na. Korzystnie, chiralny oksazolidynon o wzorze 67 wytwarza się z co najmniej 96% de (z co najmniej 96% nadmiarem diastereoizomerycznym).

Fragment alkoholu pierwszorzędowego oksazolidynodionu o wzorze 67 można następnie przekształcić w jodek. Na przykład, w jednej z korzystnych procedur związek o wzorze 67 poddaje się reakcji z bezwodnikiem trifluorometanosulfonowym (Tf2O), w obecności trzeciorzędowej zasady aminowej, takiej jak pirydyna i następnie poddaje się reakcji z jodkiem, na przykład z jodkiem litu. Wytworzony jodek o wzorze 68 można przekształcić w pochodną metylenową o wzorze 69 z zastosowaniem dwuetapowej procedury. W pierwszym etapie jodek o wzorze 68 poddaje się reakcji ze sproszkowanym cynkiem i z kwasem octowym. Fragment estrowy otrzymanego produktu pośredniego można następnie zredukować w drugim etapie do alkoholu pierwszorzędowego, stosując taki reagent wodorkowy jak wodorek bis[2-metoksyetoksyglinu] sodu, otrzymując aminę o wzorze 69.

Aminę o wzorze 69 poddaje się z kolei reakcji z podstawioną chloropirymidyną. Aminę można poddać reakcji kondensacji, na przykład z 2-amino-6-chloro-5-nitro-4-(3H)-pirymidynonem w obecności trzeciorzędowej zasady aminowej, korzystnie trietyloaminy, we wrzącym n-butanolu, otrzymując pochodną pirymidynową o wzorze 70. Pochodną pirymidynową o wzorze 70 można następnie przekształcić w pochodną purynową z zastosowaniem procedury dwuetapowej. W pierwszym etapie, fragment nitrowy pirymidyny redukuje się na przykład z zastosowaniem podsiarczynu sodu, otrzymując triaminopirymidynowy produkt pośredni. Do odmiennych środków redukujących i warunków prowadzenia redukcji, które także z powodzeniem mogą powodować redukcję grupy nitrowej zalicza się NaBH4/THF, NaBH4-BiCl3, Sn/HCl, SnCl2, Mg/(NH4)2SO4/MeOH, CuBr-SMe2, TiCl2(Cp)2/Sm oraz procedury katalityczne z zastosowaniem żelaza i niklu. W drugim etapie, w wyniku reakcji triaminopirymidynowego produktu pośredniego z kwasem mrówkowym, kwasem chlorowodorowym i pochodną ortomrówczanu, na przykład z ortomrówczanem trietylu, ma miejsce cyklizacja i w wyniku otrzymuje się pochodną metylenową o wzorze 71. Pochodną metylenową o wzorze 71 można przekształcić w związek o wzorze 21 na drodze utleniania które opisano w końcowych etapach procesu B i Procesu C.

PL 212 790 B1

PROCES E

Schemat 8

W Procesie E stosuje się alternatywny, karbocykliczny prekursor cukru i alkohol allilowy o wzorze 16, otrzymując w wyniku związek o wzorze 21. Proces E jest podobny do procesu B i procesu C, ponieważ we wszystkich tych procesach stosuje się epoksycyklopentanowe produkty pośrednie, w celu przeprowadzenia reakcji sprzę gania z prekursorem guaninowym.

W pierwszej odmianie Procesu E, grupa zabezpieczają ca która słu ż y do zabezpieczenia alkoholu drugorzędowego pierścienia cyklopentanowego związku o wzorze 16 jest eterem benzylowym/podstawionym eterem benzylowym, podczas gdy w drugiej odmianie, ten sam alkohol drugorzędowy jest zabezpieczany przez grupę zabezpieczającą którą jest eter sililowy (R^cR^d2Si). (W tym przypadku, R^c oznacza C1-4-alkil o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym albo fenyl oraz R^d oznacza C1-3-alkil o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym). Korzystną grupą zabezpieczającą na bazie eteru benzylowego jest sam eter benzylowy, podczas gdy korzystnym eterem sililowym jest eter tfert-butylowo-metylosiliIowy. Różnice w tych grupach zabezpieczających powodują zmianę identyczności produktów pośrednich w różnych odmianach Procesu E. Pewne odmiany Procesu E są przedstawione na schemacie 8.

W odmianie Procesu E, alkohol allilowy związku o wzorze 16 wytwarza się w wyniku redukcji estru o wzorze 7. Ester o wzorze 7, w którym R i R' zostały zdefiniowane powyżej, można wytworzyć w procesach od Procesu E(a) do Procesu E(d), które został y opisane poniżej. Ester o wzorze 7 moż na poddać redukcji przy użyciu reagentów wodorowych, które selektywnie powodują redukcję estru w pozycjach 1,2-. Na przykł ad, w jednej z odmian wodorek diizobutyloglinu redukuje grupę estrową i w ten sposób tworzy się alkohol allilowy o wzorze 16.

Alkohol allilowy o wzorze 16 można następnie poddać reakcji epoksydowania diastereoselektywnego. Na przykład, epoksydowanie można przeprowadzić z zastosowaniem diestru homochiralne30

PL 212 790 B1 go kwasu winowego, wodoronadtlenku i katalizatora metalicznego, takiego jak katalizator na bazie metalu przejściowego, otrzymując epoksycyklopentan o wzorze 17. W jednej z odmian, diesterem homochiralnym jest winian (-)-dietylu [(-)-DET], wodoronadtlenkiem jest TBHP lub CHP oraz katalizatorem metalicznym jest izopropoksylan tytanu(IV). Korzystnie, reakcję prowadzi się w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, takiego jak DCM.

Epoksyd o wzorze 17 można z kolei sprzęgać z solą metalu alkalicznego (na przykład z solą litu) związku purynowego o wzorze 28, w którym X oznacza Cl, I lub BnO, w środowisku bipolarnego, aprotonowego rozpuszczalnika, takiego jak DME, otrzymując związek o wzorze 18. Korzystnie, sprzęganie epoksycyklopentanu o wzorze 17 prowadzi się z solą litową 2-amino-6-benzyloksypuryny. Związek o wzorze 18, w którym X oznacza grupę benzyloksy, można oczyszczać przez krystalizację z takich rozpuszczalników jak octan etylu i heksany. Typowa wydajność etapu sprzę gania po oczyszczaniu wynosi co najmniej 75%.

Fragment diolu wicynalnego związku o wzorze 18 można przekształcić we fragment alkenowy. Na przykład, fragment diolu można przekształcić w alken, stosując procedurę analogiczną do tej którą użyto w Procesie B i w procesie C. Stosownie do tego, w jednej z odmian związek o wzorze 18 można poddać reakcji z pochodną ortomrówczanu, na przykład z ortomrówczanem trietylu, w obecności katalitycznej ilości takiego kwasu jak TFA lub PTSA albo w obecności takiego katalizatora jak PPTS. Otrzymaną w wyniku mieszaninę dioksolanów (korzystnie w postaci surowej mieszaniny), ogrzewa się z mieszaniną bezwodnika octowego i ewentualnie kwasu octowego, otrzymując związek metylenowy o wzorze 19. Postępując odmiennie, reakcję tę moż na przeprowadzić w obecności przeciwutleniacza, takiego jak BHT, w sposób uprzednio opisany. W przypadku drugiej odmiany Procesu E (gdy alkohol drugorzędowy związku o wzorze 18 jest zabezpieczony grupą eteru sililowego), grupa zabezpieczająca w postaci eteru sililowego jednocześnie hydrolizowana w trakcie etapu reakcji z mieszaniną bezwodnik octowy/kwas octowy (to znaczy że w związku metylenowym o wzorze 19 R' oznacza H).

W odmianach Procesu E, w których X oznacza OBn, grupę 6-O-benzyloksy można poddać hydrolizie (jak również dowolną, 2-acetamidową grupę boczną utworzoną w wyniku acetylowania grupy 2-aminowej puryny, w trakcie etapu reakcji z bezwodnikiem octowym), przez ogrzewanie związku o wzorze 19 z wodnym roztworem kwasu mineralnego, takiego jak 2N HCl, otrzymują c pochodną metylenową o wzorze 20. W odmianach Procesu E, w których X oznacza Cl lub I, grupę 6-fluorowcową można hydrolizować poddając ją reakcji z wodnym roztworem kwasu lub zasady (na przykład z wodnym roztworem wodorotlenku). Usunięcie pozostającej na pierścieniu cyklopentanowym grupy zabezpieczającej (grup zabezpieczających) w postaci eteru benzylowego, przeprowadza się w reakcji z trichlorkiem boru w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, na przykład w DCM, otrzymując zwią zek o wzorze 21.

PL 212 790 B1

Ester o wzorze 7 można wytworzyć stosując metody które umożliwiają uzyskanie estru enancjomerycznie czystego w ilościach możliwych do osiągnięcia. W Procesie E(a) ester o wzorze 7 można wytwarzać z diolu o wzorze 1, który otrzymuje się zgodnie z procedurami opisanymi w J. Am. Chem. Soc., 1989, strona 3456 oraz J. Am. Chem. Soc., 1996, strona 9526. Jedna z odmian Procesu E(a) jest przedstawiona na schemacie 9.

Diol o wzorze 1 można poddać reakcji acetylowania, na przykład przy użyciu bezwodnika octowego i pirydyny, otrzymując dioctan o wzorze 2. W wyniku selektywnej hydrolizy jednej z prochiralnych octanowych grup funkcyjnych dioctanu, otrzymuje się enancjomerycznie czysty monooctan o wzorze 3. Korzystnie, zastosowanym enzymem jest hydrolaza, taka jak Lipase PS-30 pochodząca od Pseudomonas cepacia lub pankreatyna. Korzystnie, nadmiar enancjomeryczny monooctanu o wzorze 3 wynosi co najmniej 96% ee, korzystniej co najmniej 98% ee. W pewnych odmianach, enzym jest unieruchomiony na podłożu, na przykład na polipropylenie, w celu umożliwienia odzyskania enzymu i dla ułatwienia przeprowadzenia reakcji. Reakcję prowadzi się zwykle w mieszaninie buforu i rozpuszczalnika organicznego, przy czym stosunek bufor/rozpuszczalnik organiczny wynosi korzystnie od 3/1 do 20/1, korzystnie około 9:1. Bufor jest tak dobrany aby posiadał skuteczny zakres buforowania w celu utrzymania efektywnej wartości pH mieszaniny reakcyjnej, wynoszącej około 7, pozwalającej na podtrzymanie katalizy enzymatycznej. Jako buforu można na przykład użyć 25 mM roztwór fosforanu potasu. W jednej z odmian rozpuszczalnikiem organicznym jest toluen.

Monooctan o wzorze 3 można sprzęgać z fenylosulfonylonitrometanem, w celu wytworzenia związku o wzorze 4. Sprzęganie jest korzystnie katalizowane przez katalizator palladowy(0), taki jak tetrakis(trifenylofosfina)pallad w THF, w obecności trzeciorzędowej zasady aminowej takiej jak trietyloamina. Drugorzędową grupę hydroksylową związku o wzorze 4 zabezpiecza się przy użyciu halogenku benzylu i silnej, nienukleofilowej zasady, takiej jak wodorek sodu, otrzymując związek dibenzylowy o wzorze 5. Związek dibenzylowy o wzorze 5 można utlenić przy użyciu kompleksu peroksymonosiarczan(VI) potasu:jon tetrabutyloamoniowy, korzystnie w mieszaninie rozpuszczalników, takich jak DCM i metanol. Stanowiący produkt pośredni kwas karboksylowy można estryfikować, na przykład przez bezpośrednie ogrzewanie z alkoholem (ROH), korzystnie z metanolem i kwasem siarkowym, w tym samym naczyniu reakcyjnym, otrzymując ester o wzorze 6.

W wyniku izomeryzacji wiązania podwójnego otrzymuje się żądany ester o wzorze 7. Izomeryzację można przeprowadzić przez ogrzewanie surowego estru o wzorze 6, w środowisku zasadowym. Korzystnie, warunki zasadowe obejmują ogrzewanie estru z mieszaniną alkoksylan sodu/alkohol. Jak to jest oczywiste dla specjalistów w tej dziedzinie, mieszanina alkoksylanu i alkoholu jest tak korzystnie dobrana, że podczas izomeryzacji zminimalizowana jest lub wyeliminowana możliwość transestryfikacji fragmentu estrowego. Jeżeli na przykład dla związku o wzorze 7 pożądana jest funkcja estru metylowego (to znaczy R = metyl), to wybranym środowiskiem zasadowym dla izomeryzacji jest korzystnie mieszanina metoksylan/metanol. Ester o wzorze 7 można oczyszczać przez rekrystalizację z mieszaniny rozpuszczalników, takich jak heksany i eter tert-butylowo-metylowy.

PL 212 790 B1

W Procesie E(b), ester o wzorze 7 wytwarza się z zastosowaniem alternatywnych metod syntetycznych. Jedna z odmian Procesu E(b) jest przedstawiona na schemacie 10. Diol o wzorze 1 poddaje się selektywnemu acetylowaniu z użyciem enzymu hydrolizy, takiego jak Lipase PS-30 lub pankreatyny, w celu wytworzenia enancjomerycznie wzbogaconego monooctanu o wzorze 13. Jak to już podano w niniejszym opisie, enzym jest unieruchomiony na podłożu. Reakcję acetylowania można przeprowadzić w takim rozpuszczalniku organicznym jak mieszanina heksan:eter tert-butylowo-metylowy. Korzystnie, nadmiar enancjomeryczny monooctanu o wzorze 13 wynosi co najmniej 96% ee, korzystniej co najmniej 98% ee.

Monooctan o wzorze 13 można przekształcić w węglan alkilu o wzorze 14, w którym R⁴ oznacza korzystnie C1-6-alkil, benzyl, fenyl lub fenyl podstawiony C1-6-alkilem, poddając reakcji z aktywowaną pochodną kwasu alkilowęglowego, taką jak chloromrówczan metylu, węglan dimetylu i tym podobną. Korzystnie, reakcję konwersji przeprowadza się z chloromrówczanem i trzeciorzędową zasadą aminową, na przykład z pirydyną, w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, korzystnie w DCM.

Węglan alkilu o wzorze 14 można następnie sprzęgać z fenylosulfonylonitrometanem, w celu wytworzenia związku o wzorze 15. Reakcja sprzęgania jest korzystnie katalizowana przez katalizator Pd(0), na przykład tetrakis(trifenylofosfina)pallad, tris(dibenzylidenoacetono)dipallad(0), bis(dibenzylidenoacetono)pallad(0)-CHCl3, w takim rozpuszczalniku jak na przykład THF i w obecności trzeciorzędowej zasady amoniowej, takiej jak trietyloamina. Związek o wzorze 15 poddaje się reakcji z zasadą, taką jak na przykład węglan potasu w metanolu, w celu usunięcia grupy octanowej i w wyniku otrzymania zwią zku o wzorze 4. Drugorz ę dowy fragment alkoholowy zabezpiecza się jako grupę eteru benzylowego, w wyniku reakcji związku o wzorze 4 z halogenkiem benzylu, na przykład z bromkiem benzylu, w obecnoś ci silnej, nienukleofilowej zasady, takiej jak wodorek sodu, otrzymują c związek o wzorze 5. Związek o wzorze 5 można przekształcić w ester o wzorze 7, stosując metody opisane poprzednio w Procesie E(a).

PL 212 790 B1

Odmiennie, Proces E(c) można zastosować do wytworzenia estru o wzorze 7 (w którym R'' oznacza benzyl). Jedna z odmian Procesu E(c) została przedstawiona na schemacie 11. Epoksycyklopentan służy jako substrat chiralny. Epoksycyklopentan o wzorze 8 można wytworzyć z wykorzystaniem procedury opisanej w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki numer 5,206,244, które to ujawnienie zamieszcza się w całości w niniejszym opisie jako referencję. Alkohol allilowy o wzorze 9 wytwarza się przez ogrzewanie epoksydu o wzorze 8 z silną zasadą nienukleofilową, na przykład z roztworem heksametylodisilazydku litu w THF. Po obróbce wodą, alkohol allilowy o wzorze 9 można użyć bez dodatkowego oczyszczania. Jak uprzednio, fragment alkoholu allilowego można przekształcić w grupę węglanu alkilu, w której R⁴ oznacza korzystnie C1-6-alkil, benzyl, fenyl albo fenyl podstawiony C1-6-alkilem, na przykład w reakcji z aktywowaną pochodną kwasu alkilowęglowego, taką jak chloromrówczan metylu, węglan dimetylu i tym podobną, otrzymując węglan alkilu o wzorze 10. W jednej z odmian, alkohol allilowy o wzorze 9 miesza się z chloromrówczanem metylu i z trzeciorzę dową zasadą aminową, korzystnie z pirydyną, w środowisku takiego rozpuszczalnika obojętnego jak DCM, otrzymując węglan metylu. Surowy węglan alkilu można bezpośrednio sprzęgać z fenylosulfonylonitrometanem w THF, otrzymując związek o wzorze 5. Sprzęganie węglanu alkilu jest korzystnie katalizowane przez katalizator palladowy, taki jak tetrakis(trifenylofosfina)pallad w THF, w obecności trzeciorzędowej zasady aminowej, takiej jak na przykład trietyloamina. Związek o wzorze 5 można przekształcić w ester o wzorze 7, z zastosowaniem metod opisanych w Procesie E(a).

PL 212 790 B1

Proces E(d) można także zastosować do wytworzenia estru o wzorze 7, w którym R' oznacza benzyl lub silil. Odmiany Procesu E(d) są przedstawione na schemacie 12. W procesie tym, alkohol allilowy o wzorze 9 utlenia się przy użyciu takiego utleniacza jak dichromian pirydynowy, chlorochromian pirydynowy, ditlenek manganu i tym podobne, w środowisku rozpuszczalnika obojętnego, korzystnie DCM, otrzymując cyklopentanon o wzorze 80. Cyklopentanon redukuje się przy użyciu reagentów wodorkowych, za pomocą których przeprowadza się selektywnie addycję wodorku w pozycjach 1,4-. Do odpowiednich warunków prowadzenia redukcji zalicza się na przykład reakcję z tri-sec-butyloborowodorkiem litu w THF. Wytworzony w trakcie reakcji redukcji produkt pośredni wiąże się z aktywowaną pochodną kwasu trifluorometanosulfonowego, taką jak N-fenylotrifluorometanosulfonoimid, otrzymując trifluorometanosulfonian o wzorze 81. Następnie do pierścienia wprowadza się grupę alkiloksykarbonylową, na przykład w reakcji inesercji karbonylu katalizowanej palladem, otrzymując ester o wzorze 7. Korzystnie, reakcję insercji przeprowadza się w mieszaninie DMF i alkoholu, korzystnie metanolu, z nadmiarem trzeciorzędowej zasady aminowej, takiej jak trietyloamina. Korzystnym katalizatorem dla tej reakcji jest katalizator na bazie palladu(0), na przykład tetrakis(trifenylofosfina)pallad.

W odmianach Procesu E(d) w których R' oznacza benzyl lub benzyl podstawiony, alkohol allilowy o wzorze 9 można wytworzyć w sposób opisany w Procesie E(c), z epoksycyklopentanu o wzorze 8. W odmianach Procesu E(d) w których R' oznacza grupę zabezpieczają c ą którą jest eter sililowy, alkohol allilowy można wytworzyć z monooctanu o wzorze 3 (który można otrzymać w sposób opisany w Procesie E(a)), stosując procedurę dwuetapową. Fragment alkoholu drugorzędowego monooctanu o wzorze 3 poddaje się reakcji z reagentem sililującym o wzorze R^cR^dSiY, w którym Y oznacza odpowiednią grupę opuszczającą, na przykład chlorek, trifluorometanosulfonian i tym podobne grupy.

PL 212 790 B1

W jednej z odmian, alkohol drugorzędowy jest zabezpieczany jako eter tert-butylowo-dimetylosililowy z uż yciem chlorku tert-butylodimetylosililu (TBSCl), w obecnoś ci pirydyny, w ś rodowisku takiego rozpuszczalnika obojętnego jak DCM, otrzymując związek o wzorze 22. Grupę acetylową związku o wzorze 22 poddaje się reakcji hydrolizy z zastosowaniem takiej zasady jak na przykład węglan potasu, w ś rodowisku rozpuszczalnika alkoholowego, otrzymują c alkohol allilowy o wzorze 9.

PROCES F

Proces F obejmuje wytwarzanie odpowiednio podstawionego cyklopentanolu o wzorze 37 i następnie sprzęganie cyklopentanolu z prekursorem guaninowym, takim jak 2-amino-6-jodopuryna, w warunkach Mitsonobu, w celu wytworzenia nukleozydu karbocyklicznego, to jest zwią zku metylenowego o wzorze 38. Związek metylenowy o wzorze 38 można następnie przetworzyć w związek o wzorze 21. Jedna z odmian Procesu F jest przedstawiona na schemacie 13.

Jako substrat dla Procesu F służy cyklopentanon o wzorze 32 (znany także jako 4-(S)-hydroksy-2-cyklopenten-1-on). Cyklopentanon można wytworzyć postępując zgodnie z procedurami opisanymi przez Khanapure S., Najafi N., Manna S., Yang J., Rokash J., w J. Org. Chem., 1995, 60, strona 7448. Fragment alkoholowy cyklopentanonu o wzorze 32 można zabezpieczyć przekształcając w eter sililowy, z zastosowaniem takiego środka sililującego jak związek o wzorze R^cR^d2SiY (w którym

R^c, R^d oraz Y posiadają znaczenie zdefiniowane w opisach Procesu E i Procesu E(d). Na przykład,

PL 212 790 B1 fragment alkoholowy cyklopentanonu o wzorze 32 można zabezpieczyć przekształcając w eter tert-butylowo-dimetylosililowy z użyciem chlorku tert-butylodimetylosililu (TBSCl), trzeciorzędową zasadę aminową, taką jak N,N-dimetyloetylo-amina i katalityczną ilość 4-N,N-dimetyloaminopirydyny, w środowisku takiego rozpuszczalnika obojętnego jak DCM. Otrzymuje się cyklopentanon o wzorze 33. Cyklopentanon o wzorze 33 poddaje się następnie reakcji z odczynnikiem Grignarda, wytworzonym z (fluorowcometylo)dialkilofenylosilanu o wzorze R^aR^b2SiCH2X' (w którym znaczenie R^a i R^b zostało podane powyżej w opisie Procesu A oraz X' oznacza Cl, Br lub I) i z magnezu, w obecności soli miedzi(I), takiej jak kompleks bromek miedzi(I):sulfid dimetylowy. W jednej z odmian, do wytworzenia odczynnika Grignarda stosuje się (chlorometylo)dimetylofenylosilan. W celu wytworzenia postaci enolowej eteru sililowego o wzorze 34, do reakcji z półproduktem enolanowym można użyć taki reagent trimetylosililujący jak chlorotrimetylosilan (TMSCl). Wytworzoną postać enolową eteru sililowego poddaje się hydroksymetylowaniu, na przykład przez użycie wodnego roztworu formaldehydu, w obecności takiego kwasu Lewisa jak na przykład Yb(OTf)3, La(OTf)3, Pr(OTf)3, Nd(OTf)3, Sm(OTf)3, Eu(OTf)3, Eu(OTf)3, Gd(OTf)3, Dy(OTf)3, Ho(OTf)3 lub Er(OTf)3 w THF, otrzymując związek o wzorze 35.

Związek o wzorze 35 można odwodnić poddając reakcji związek o wzorze 35 ze środkiem sulfonującym o wzorze R³SO2Cl, w którym R³ oznacza C1-6-alkil, trifluorometyl, fenyl lub fenyl podstawiony (podstawiony przez C1-6-alkil lub grupę C1-6-alkoksy), w obecności trzeciorzędowej zasady aminowej, na przykład trietyloaminy i następnie eliminując grupę sulfonową przez dodanie silnej zasady. W wyniku, otrzymuje się związek metylenowy o wzorze 36. Korzystnie, użytym środkiem sulfonującym jest chlorek metanosulfonylu. Fragment karbonylowy związku metylenowego o wzorze 36 można zredukować stosując reagent wodorkowy, który selektywnie redukuje grupę karbonylową w pozycji 1,2i w wyniku wytwarza się alkohol allilowy z wysoką diastereoselektywnością. Do tych reagentów wodorowych zalicza się borowodorek sodu, borowodorek cynku, wodorek glinu litu, wodorek diizobutyloglinu, kompleks borowodorek sodu-chlorek ceru, trietyloborowodorek litu, 9-BBN-wodorek litu, 9-BBN-pirydyna, kompleks boran-siarczek, 5,5-difenylo-2-metylo-3,4-propan-1,3,2-oksazaborolidyna (reagent Corey'a), wodorek tri-tert-butoksyglinu litu, cyjanoborowodorek sodu, tri-sec-butyloborowodorek litu (L-Selectride©), wodorek bis[2-metoksyetoksyglinu] sodu (Red-Al®), chlorek diizobutyloglinu, kompleks boran-tetrahydrofuran. Grupę karbonylową można redukować, stosując na przykład trietyloborowodorek litu w THF, otrzymując surowy alkohol allilowy o wzorze 37 z 95% wydajnością i przy stosunku diastereoizomerycznym wynoszącym 8:1. Surowy produkt oczyszcza się stosując na przykład do wydzielania żądanego diastereoizomeru alkoholu allilowego o wzorze 37 chromatografię na żelu krzemionkowym.

Alkohol allilowy o wzorze 37 poddaje sie reakcji kondensacji z 2-amino-6-jodopuryną (związek purynowy o wzorze 28, w którym X oznacza I) w warunkach reakcji Mitsunobu. Postępując odmiennie, w reakcji kondensacji można zastosować inne prekursory guaninowe, takie jak 2-amino-6-chloropuryna oraz 2-amino-6-O-benzyloksypuryna. Do korzystnych warunków reakcji Mitsunobu zalicza się reakcję alkoholu allilowego z około 1,3 równoważników molowych każdego z reagentów, to jest trifenylofosfiny, DEAD i 2-amino-6-jodopuryny w THF. Produkt reakcji Mitsonobu, to jest związek metylenowy o wzorze 38, można dodatkowo oczyszczać na przykład metodą chromatografii na żelu krzemionkowym.

Związek metylenowy o wzorze 38 można przekształcić w związek o wzorze 21. W jednej z metod konwersji, fragment dialkiiofenylosilanowy związku metylenowego o wzorze 38 można przekształcić w grupę hydroksy, stosując procedury utleniania analogiczne do procedur zastosowanych w Procesie B i w Procesie C. W trakcie przeprowadzania tych procedur, stanowiący grupę zabezpieczającą eter sililowy jest jednocześnie hydrolizowany. Na przykład, związek metylenowy o wzorze 38 można poddać reakcji z kompleksem kwas tetrafluoroborowy-eter dimetylowy w DCM. Po dodaniu wodorowęglanu potasu i fluorku potasu, silanol będący produktem pośrednim wytworzonym w tej reakcji utlenia się przy użyciu nadtlenku wodoru, otrzymując związek o wzorze 39. Dwie reakcje można przeprowadzić dogodnie z zastosowaniem procedury jednogarnkowej. Grupę 6-jodową można hydrolizować przez ogrzewanie związku o wzorze 39 z wodnym roztworem takiej zasady jak 2N roztwór wodorotlenku sodu. Po zobojętnieniu, roztwór wodny można ogrzewać razem z węglem odbarwiającym i następnie roztwór ten pozostawia się do wykrystalizowania w celu otrzymania oczyszczonego związku o wzorze 21.

PL 212 790 B1

Proces G obejmuje wytwarzanie epoksycyklopentanu o wzorze 45 i sprzęganie epoksycyklopentanu z prekursorem guaninowym, w celu wytworzenia nukleozydu karbocyklicznego, to jest związku o wzorze 46. Związek o wzorze 46 można następnie przekształcić, w szeregu etapach syntetycznych, w związek o wzorze 21. Jedna z odmian Procesu G jest przedstawiona na schemacie 14.

W Procesie G, cyklopentenon o wzorze 33 (wytworzony w sposób opisany w Procesie F) moż na poddać reakcji z jodem, na przykład z roztworem jodu. Korzystnie, rozpuszczalnik stosowany w reakcji jest mieszaniną DCM i pirydyny. Wytworzony produkt pośredni - jodocyklopentenon redukuje się przy użyciu reagenta wodorowego, na przykład roztworu borowodorku sodu w metanolu, otrzymując pochodną jodową o wzorze 40 z >98% de. Pochodną jodową o wzorze 40 można następnie poddać reakcji insercji, w celu wprowadzenia grupy karbonylowej. Na przykład, alkohol allilowy o wzorze 40 poddaje się reakcji z tlenkiem węgla i alkoholem o wzorze ROH, w którym R oznacza C1-4-alkil lub benzyl, w celu wytworzenia estru o wzorze 41. Korzystnie, reakcję insercji prowadzi się z tlenkiem

PL 212 790 B1 węgla i metanolem, w obecności trzeciorzędowej zasady aminowej, na przykład trietyloaminy, w szczelnie zamkniętym ciśnieniowym naczyniu reakcyjnym. Reakcja jest korzystnie katalizowana przy użyciu katalizatora palladowego, na przykład dichlorobis(trifenylofosfina)pallad. Surowy produkt z reakcji insercji można oczyszczać metodą chromatografii kolumnowej, otrzymując czysty związek o wzorze 41.

Fragment alkoholu drugorzędowego związku o wzorze 41 poddaje się reakcji acetylowania z aktywowaną pochodną kwasową o wzorze R²C(O)-Y i zasadą, korzystnie z heksametylodisilazydkiem litu. Chociaż można użyć inne aktywowane pochodne kwasowe (wliczając w to alkilowe i arylowe pochodne kwasowe), to w celu wytworzenia arylowego produktu pośredniego o wzorze 42 korzystne jest użycie chlorku adamantanokarbonylu (to znaczy R² = adamantan). Stosując ten korzystny reagent, otrzymuje się produkt pośredni który jest bardziej krystaliczny i który można łatwiej oczyszczać i przechowywać. Produkt pośredni o wzorze 42 poddaje się reakcji rugowania grupy allilowej, w reakcji z odczynnikiem Grignarda wytworzonym z (fluorowcometylo)dialkilofenylosilanu o wzorze R^aR^b2SiCH2X' (w którym R^a i R^b posiadają znaczenie zdefiniowane powyżej w opisie Procesu A oraz X' oznacza Cl, Br lub I) i magnezu, w obecności soli miedzi(I), takiej jak jodek Cu(I). W jednej z odmian, do wytworzenia odczynnika Grignarda stosuje się (chlorometylo)dimetylofenylosilan. Produkt reakcji, to jest związek o wzorze 43, można stosować w następnym etapie syntezy bez dodatkowego oczyszczania.

Związek o wzorze 43 można zredukować przy użyciu reagenta wodorowego, takiego jak roztwór wodorku diizobutyloglinu w toluenie, otrzymując alkohol allilowy o wzorze 44. Poddając reakcji surowy alkohol allilowy o wzorze 44, wytwarza się epoksycyklopentan o wzorze 45. Na przykład, w jednej z metod epoksydowania alkohol allilowy poddaje się reakcji z kwasem nadtlenowym, na przykład z roztworem monoperoksyftalanu magnezu (MPPA) w metanolu, otrzymując epoksycyklopentan. Stosując tę metodę, wytwarza się epoksycyklopentan o wzorze 45 o czystości odpowiedniej do użycia w następnym etapie syntezy bez konieczności stosowania dodatkowego oczyszczania.

W następnym etapie Procesu G, epoksycyklopentan o wzorze 45 przekształca się w związek o wzorze 46 na drodze kondensacji z solą metalu alkalicznego, na przykład z solą litową 2-amino-6-O-benzyloksypuryny, w środowisku dipolarnego, rozpuszczalnika aprotonowego, na przykład w DMF. Sól litową można na przykład wytworzyć w reakcji 2-amino-6-benzyloksypuryny z wodorkiem litu. Surowy produkt z reakcji kondensacji można oczyszczać przez rekrystalizację z odpowiedniego rozpuszczalnika, na przykład z metanolu, otrzymując czysty związek o wzorze 46. W tym procesie, podobnie do Procesu B i Procesu C, można ponownie zastosować sole metali alkalicznych innych prekursorów guaninowych, na przykład 2-amino-6-chloropuryny, 2-amino-6-jodopuryny, w miejsce 2-amino-6-benzyloksypuryny, w celu przeprowadzenia reakcji sprzęgania z epoksycyklopentanem o wzorze 45.

Fragment diolowy związku o wzorze 46 przekształca się w następnie w alken. Na przykład, konwersje w związek metylenowy o wzorze 47 można przeprowadzić z zastosowaniem procedury dwuetapowej. Związek o wzorze 46 poddaje się reakcji z pochodną ortomrówczanu, korzystnie z ortomrówczanem trimetylu oraz z katalityczną ilością takiego kwasu jak TFA lub PTSA albo z takim katalizatorem kwasowym jak PPTS. Nadmiar reagenta ortomrówczanowego odparowuje się, po czym utworzoną zawiesinę dioksolanów ogrzewa się z bezwodnikiem octowym. Związek metylenowy o wzorze 47 otrzymuje się po odparowaniu bezwodnika octowego oraz po obróbce kwasem i w wyniku tych reakcji następuje także hydroliza grupy 6-O-benzyloksy. W odmianach procesu B, w których X oznacza Cl lub I, grupę 6-fluorowcową puryny można hydrolizować z zastosowaniem roztworu wodorotlenku, na przykład roztworu wodorotlenku sodu.

Grupę fenylodimetylosililometylową związku metylenowego o wzorze 47 można przekształcić w grupę hydroksymetylową, na przykład z zastosowaniem procedur opisanych w Procesach B, C i F. Na przykład w jednej z odmian, związek metylenowy o wzorze 47 można poddać reakcji z kompleksem kwas tetrafluoroborowy-eter dietylowy w DCM, otrzymując silanolowy produkt pośredni. W wyniku reakcji silanolowego produktu pośredniego z wodorowęglanem potasu, fluorkiem potasu i nadtlenkiem wodoru, wytwarza się związek o wzorze 21.

PL 212 790 B1

W Procesie H lakton bicykiiczny, to jest zwią zek o wzorze 52, przekształ ca się w zwią zek metylenowy o wzorze 56. Związek metylenowy o wzorze 56 sprzęga się z prekursorem guaninowym, takim jak 2-amino-6-chloropuryna (związek purynowy o wzorze 28, X = Cl), otrzymując nukleozyd karbocykliczny, to jest związek metylenowy o wzorze 57. Związek metylenowy o wzorze 57 przekształca się z kolei w zwią zek o wzorze 21 przez przeprowadzenie etapów odbezpieczenia i hydrolizy. Odmiany Procesu H przedstawiono na schemacie 15.

Związek o wzorze 52 można poddać reakcji z reagentem oksazyrydynowym, na przykład z (1S)-(+)-(10-kamforosulfonylo)oksazyrydyną i z silną, nienukleofilową zasadą, korzystnie z bis(trime40

PL 212 790 B1 tylosililo)amidkiem sodu (NaHMDS) w THF, w celu wytworzenia związku o wzorze 53. Po zgaszeniu reakcji, na przykład przy użyciu metanolu, związek o wzorze 53 można zredukować bezpośrednio w reakcji z odpowiednim reagentem wodorowym, takim jak borowodorek sodu w metanolu, w celu zredukowania fragmentu laktonowego i otrzymania związku o wzorze 53A. Diol wicynalny związku o wzorze 53A można odszczepić w warunkach utleniających, z zastosowaniem takiego środka utleniającego jak nadjodan sodu, nadmanganian potasu lub tlenek rutenu. Wytworzony produkt pośredni o wzorze 53A, zawierający grupę aldehydową, można następnie redukować z zastosowaniem odpowiedniego reagenta wodorkowego, na przykład borowodorku sodu, w celu wytworzenia diolu o wzorze 54.

Fragment alkoholu pierwszorzędowego diolu o wzorze 54 można przekształcić selektywnie w odpowiednią grupę opuszczającą, korzystnie z zastosowaniem reagenta sulfonylującego o wzorze R³SO2Cl, w którym R³ oznacza C1-6-alkil, trifluorometyl, fenyl lub fenyl podstawiony (podstawiony przez C1-6-alkil lub grupę C1-6-alkoksy). Na przykład, diol o wzorze 54 poddaje się reakcji z chlorkiem p-toluenosulfonylu (TsCl), trzeciorzędową zasadą aminową, taką jak pirydyna i z katalityczną ilością 4-N,N-dimetyloaminopirydyny, otrzymując alkohol pierwszorzędowy do grupy tosylanowej. Alkohol drugorzędowy zabezpiecza się jako ester, przez acylowanie przy użyciu środka acylującego, otrzymując związek o wzorze 55. Korzystnie, alkohol drugorzędowy zabezpiecza się grupą arylową o wzorze R²C(=O)-, w którym R² oznacza alkil, aryl, aryloalkil, przy czym dowolna z tych grup może być podstawiona. Najkorzystniej, R² oznacza metyl, tak że arylowa grupa zabezpieczająca w związku o wzorze 55 jest acetylem. Korzystnym środkiem acylującym jest środek acylujący o wzorze R²C(O)Y, w którym Y oznacza grupę opuszczającą. Na przykład, środkiem acylującym może być bezwodnik, chlorek kwasowy i tym podobny środek.

Związek o wzorze 55 poddaje się reakcji z jodkiem, na przykład z jodkiem litu i silną zasadą, taką jak DBU, w celu eliminacji jodku stanowiącego produkt pośredni. Hydrolizę estru arylowego przeprowadza się przez bezpośrednie dodanie metanolu do zasadowej mieszaniny reakcyjnej, otrzymując związek metylenowy o wzorze 56. Związek metylenowy o wzorze 56 można oczyścić dodatkowo, na przykład metodą chromatografii na żelu krzemionkowym.

Związek metylenowy o wzorze 56 służy jako odpowiedni związek do sprzęgania z prekursorem guaninowym (związek purynowy o wzorze 28, w którym X oznacza Cl, Br lub grupę benzyloksy). Na przykład, związek metylenowy o wzorze 56 poddaje się reakcji w warunkach Mitsonobu z 2-amino-6-chloropuryną, otrzymując związek metylenowy o wzorze 57. Korzystnie, warunki Mitsonobu obejmują reakcję z DEAD i trifenylofosfiną. Związek metylenowy o wzorze 57 można oczyszczać dodatkowo, na przykład metodą chromatografii na żelu krzemionkowym.

Konwersję związku metylenowego o wzorze 57 w związek o wzorze 21 można przeprowadzić przez odbezpieczenie fragmentów eteru sililowego i hydrolizę grupy 6-Χ we fragmencie purynowym cząsteczki. Dwa fragmenty eteru sililowego odszczepia się w reakcji z jonem fluorkowym (na przykład z fluorkiem tetraalkiloamoniowym, takim jak fluorek tetrabutyloamoniowy w THF), otrzymując związek o wzorze 39. W odmianach procesu w których fragment purynowy posiada grupę 6-chloro- lub 6-jodo-, grupę 6-chloro- poddaje się hydrolizie przez ogrzewanie związku o wzorze 39 z wodnym roztworem zasady lub kwasu, korzystnie z wodnym roztworem zasady, na przykład z 2N roztworem wodorotlenku sodu, otrzymując związek o wzorze 21. W odmianach procesu w których X jest grupą 6-O-benzyloksy, konwersję do grupy 6-okso- można przeprowadzić w warunkach kwasowych, na przykład w 2N roztworze HCl. Związek o wzorze 21 można oczyszczać dodatkowo, na przykład metodą chromatografii na żelu krzemionkowym.

W Procesie H, homochiralny, bicykliczny lakton o wzorze 49 można użyć jako substrat do wytworzenia związku o wzorze 52 i można go wytworzyć w sposób opisany przez Corey'a i innych w J. Med. Chem., 1993, 36, strona 243. Lekton bicykliczny o wzorze 49 można poddać reakcji z paraformaldehydem w mieszaninie z kwasem octowym lodowatym i kwasem siarkowym, w celu dodania grupy formaldehydowej w poprzek wiązania podwójnego. W reakcji tej powstaje dioctan o wzorze 50. Dioctan o wzorze 50 miesza się następnie z taką zasadą jak węglan potasu w rozpuszczalniku alkoholowym, na przykład w metanolu, w celu przeprowadzenia hydrolizy fragmentów octanowych i wytworzenia diolu o wzorze 51. Fragmenty alkoholowe diolu o wzorze 51 można zabezpieczyć grupami eteru sililowego, w reakcji diolu z reagentem sililującym o wzorze R^cR^d2SiY (w którym R^c, R^d oraz Y zostały zdefiniowane powyżej w opisie Procesu E), otrzymując związek o wzorze 52. W jednej z odmian Procesu H, reagentem sililującym jest chlorek tert-butylodimetylu (TBSCl).

PL 212 790 B1

Podobnie jak Proces H, Proces I obejmuje wytwarzanie związku metylenowego o wzorze 56 z homochiralnego, bicyklicznego laktonu, to jest zwią zku o wzorze 52 który stanowi produkt po ś redni. Sprzęganie związku metylenowego o wzorze 56 do prekursora guaninowego (związek purynowy o wzorze 28) i następnie konwersja wytworzonego nukleozydu karbocyklicznego do związku o wzorze 21, realizuje się z zastosowaniem metod analogicznych do wykorzystywanych także w Procesie H. Jednakże, wytwarzanie związku metylenowego o wzorze 56 ze związku o wzorze 52, realizuje się z zastosowaniem metod syntezy innych niż metody użyte w Procesie H. Jedną z odmian Procesu I przedstawiono na schemacie 16.

W procesie I fragment laktonowy związku o wzorze 52 redukuje się w kontrolowanych warunkach reakcji, w celu wytworzenia laktolu o wzorze 59. Na przykład, związek o wzorze 52 można poddać reakcji z reagentem wodorowym, na przykład z wodorkiem diizobutyloglinu w toluenie, w temperaturze 25°C, w celu redukcji do stanu utlenienia odpowiadającego laktolowi. Produkt redukcji, to jest laktol o wzorze 59, z kolei rozszczepia się z zastosowaniem takiego utleniacza jak dioctan jodobenzenu, w warunkach naświetlania promieniami UV (lampa słoneczna) w DCM, otrzymując jodek o wzorze 60. Jodek o wzorze 60 można poddać reakcji z silną zasadą, taką jak DBU, w celu osiągnięcia eliminacji fragmentu jodkowego, wraz z usunięciem estru mrówkowego po obróbce wodą, otrzymując związek metylenowy o wzorze 56.

Związek metylenowy o wzorze 56 można sprzęgać z prekursorem guaninowym, takim jak 2-amino-6-jodopuryna (związek purynowy o wzorze 28, w którym X oznacza I), w warunkach reakcji które zostały zdefiniowane w opisie procesu H odnoszącym się do reakcji konwersji związku metyle42

PL 212 790 B1 nowego o wzorze 56 w związek o wzorze 57. Wytworzony nukleozyd karbocykliczny, to jest związek o wzorze 39, można przekształcić w związek o wzorze 21, z zastosowaniem takich metod jakie wykorzystywano w Procesie H.

PROCES J

W Procesie J został przedstawiony inny sposób wytwarzania związku o wzorze 21 (schemat 17). Proces J obejmuje utworzenie związku o wzorze 89 i kolejne sprzęganie związku metylenowego z prekursorem guaninowym, na przykł ad z 2-amino-6-jodopuryną , w warunkach reakcji Mitsonobu, w celu wytworzenia nukleozydu karbocyklicznego, to jest zwią zku o wzorze 90 stanowią cego produkt pośredni. Grupy zabezpieczające związek o wzorze 90 usuwa się i następnie grupę X hydrolizuje się, otrzymując w wyniku związek o wzorze 21.

Związek metylenowy o wzorze 89 wytwarza się z epoksycyklopentanu o wzorze 82, który wytworzono w sposób podany w przykładzie 1 opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki numer 5,206,244. Fragment alkoholu drugorzędowego związku o wzorze 82 zabezpiecza się jako eter sililowy o wzorze R^cR^d2SiO-, w którym R^c i R^d posiadają znaczenie zdefiniowane powyżej w opisie

PL 212 790 B1

Procesu E. W jednej z odmian, alkohol drugorzędowy o wzorze 82 jest zabezpieczony jako eter tert-butylowo-dimetylosililowy. Alkohol pierwszorzędowy odbezpiecza się w reakcji redukcji grupy benzylowej związku o wzorze 83, na przykład z palladem na węglu, otrzymując związek o wzorze 84. Związek o wzorze 86 wytwarza się w procedurze eliminacji katalizowanej zasadą. W pierwszym etapie tej procedury, alkohol pierwszorzędowy o wzorze 84 przekształca się w odpowiednią grupę opuszczającą, korzystnie z zastosowaniem reagenta sulfonującego o wzorze R³SO2Cl, w którym R³ posiada znaczenie podane powyżej w Procesie F, otrzymując związek o wzorze 85. Następnie, do eliminacji grupy alkilowej stosuje się silną zasadę, na przykład tert-butoksylan potasu, w środowisku odpowiedniego rozpuszczalnika, takiego jak na przykład THF lub (podstawiony) kwas fenylosulfonowy w celu wytworzenia egzocyklicznego fragmentu metylenowego w związku o wzorze 86.

Następnie, fragment hydroksymetylowy wprowadza się do pierścienia cyklopentanowego przylegającego do egzocyklicznego fragmentu metylenowego w związku o wzorze 86, otrzymując związek o wzorze 87. W celu skutecznej realizacji tej transformacji, przeprowadza się korzystnie regioselektywną 1,2-addycję nukleofilowego atomu węgla do epoksyzwiązku o wzorze 86. Korzystnie, nukleofilowym atomem węgla jest karboanion 1,3-ditianu, na przykład sól litowa 1,3-ditianu, która powoduje addycję w pozycji allilowej dając w wyniku związek o wzorze 87. Sól litową 1,3-ditianu można wytworzyć w reakcji z silną, nienukleofilową zasadą, na przykład z n-butylolitem, diizopropyloamidkiem litu, heksametylosilazydkiem litu i z tym podobnymi, w środowisku rozpuszczalnika eterowego, takiego jak na przykład THF. W celu zwiększenia efektywności procesu dodaje się korzystnie czynnik chelatujący, taki jak 1,4-diazabicyklo[2.2.2]oktan (DABCO). Reakcje prowadzi się korzystnie w temperaturze poniżej 25°C, korzystnie w temperaturze poniżej około -15°C, w celu zapewnienia wysokiej regioselektywności. Korzystnie, regioselektywność addycji wynosi >10:1, korzystniej >15:1.

Grupę ditianylometylową związku o wzorze 87 przekształca się z łatwością w alkohol, przeprowadzając reakcję hydrolizy i następnie reakcję redukcji. Hydrolizę prowadzącą do wytworzenia aldehydu stanowiącego produkt pośredni, przeprowadza się na przykład przez mieszanie mieszaniny zawierającej związek o wzorze 87, węglan wapnia i jodometan w wodnym roztworze acetonitrylu. Inne metody hydrolizy ditioacetali są dobrze znane w tej dziedzinie i obejmują metody cytowane w książce Greene'a T.W. i Wutsa P.G.M., Protecting Groups Organic Synthesis, wydanie II, Wiley and Sons, New York, 1991, strony 199-201. Aldehydowy produkt pośredni można zredukować przy użyciu odpowiedniego reagenta wodorowego, na przykład borowodorku sodu, otrzymując związek o wzorze 88.

Związek o wzorze 88 przekształca się w związek nadający się do sprzęgania z zabezpieczoną pochodną guaninową, na drodze acylowania grup alkoholowych. Grupy acylowe o wzorze R²C(=O)-, w którym R² posiada znaczenie zdefiniowane powyżej w Procesie H mogą służyć jako grupy zabezpieczające. Korzystnie, R² oznacza metyl i tym samym grupą acylową jest acetyl. Następnie, grupę eteru sililowego odszczepia się z zastosowaniem jonu fluorkowego, na przykład fluorku tetrabutyloamoniowego, otrzymując związek metylenowy o wzorze 89.

Związek o wzorze 89 sprzęga się z odpowiednim prekursorem guanomowym, na przykład z 2-amino-6-jodopuryną, otrzymując nukleozyd karbocykliczny, to jest związek metylenowy o wzorze 90 który jest produktem pośrednim. W odmianach alternatywnych, jako prekursor guaninowy można zastosować 2-amino-6-chloropurynę lub 2-amino-6-benzyloksypurynę. Związek metylenowy o wzorze 90 można przekształcić w związek o wzorze 21, z zastosowaniem odpowiednich metod hydrolizy. Na przykład, grupy estrowe można odszczepić w reakcji z alkoksylanem metalu alkalicznego, na przykład metanolanu sodu i następnie grupę 6-fluorowco- można hydrolizować przez ogrzewanie w wodnym roztworze zasady. W odmianach procesu, w których jako prekursor guaninowy stosuje się 2-aminobenzyloksypurynę, hydrolizę grupy 6-benzyloksy przeprowadza się z zastosowaniem kwasu, na przykład HCl.

PROCES K

Oczyszczanie żywicy

Do wydzielania i oczyszczania związku o wzorze 21 albo jego produktów pośrednich stosuje się proces adsorpcji, w którym wykorzystuje się żywicę. W procesie tym wykorzystuje się surową mieszaninę zawierającą związek o wzorze 21 albo mieszaninę zawierającą produkt pośredni (produkty pośrednie) entekawiru oraz inne reagenty, takie jak na przykład mieszanina utleniająca która powstała w reakcji produktu pośredniego dla związku o wzorze 21 z nadtlenkiem wodoru, w reakcji odsililowania utleniającego w obecności KF i KHCO3. Związek o wzorze 21 jest rozpuszczalny w wodzie w ilości 2,2 mg/ml, korzystniej w ilości poniżej 1,5 mg/ml. Związek o wzorze 21 i związki pokrewne ulegają adsorpcji na żywicy, szczególnie podczas przepływu przez żywicę soli nieorganicznych. Złoże żywicy

PL 212 790 B1 przemywa się następnie wodą w celu usunięcia jakichkolwiek dodatkowych soli, po czym z żywicy eluuje się związek 21 lub związek pokrewny (na przykład taki jak produkt pośredni lub prekursor), stosując w tym celu przemywanie rozpuszczalnikiem organicznym. W jednej z odmian, rozpuszczalnikiem organicznym jest mieszanina metanolu i wody, korzystnie 40%-60% metanolu:40%-60% wody, korzystniej 45%-55% metanoIu:45%-55% wody, jeszcze korzystniej 50% metanolu:50% wody, ponieważ 50% metanolu umożliwia optymalne oddzielanie związku o wzorze 21 lub związku pokrewnego, które następnie zatęża się i krystalizuje w celu otrzymania czystego związku. Jak to użyto w niniejszym opisie, określenie „czysty'' oznacza związek którego czystość jest większa od 97% lub równa 97% albo korzystniej 99%. Najkorzystniejszym jest związek którego wszystkie piki określające zanieczyszczenia są mniejsze od 0,1% pola powierzchni, jak to określa się metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC).

Żywice przydatne w tym procesie adsorpcji są żywicami hydrofobowymi, charakteryzującymi się selektywnością w stosunku do cząsteczek niepolarnych. W jednej z odmian, żywicą jest żywica na bazie styrenu. Korzystniej, żywice na bazie styrenu są bromowane, w celu osiągnięcia większej siły adsorbującej żywicy i jej odporności na ścieranie. Do przykładów żywic posiadających takie właściwości zalicza się, SP700 Sepabeads, Diaion HP20, Diaion SP70, Diaion SP825, Diaion SP850, Diaion HP2MG w postaci metakrylanu, AMBERLITE XAD4, AMBERLITE XAD7HP, AMBERLITE XAD16 i AMBERLITE XAD1600 lecz nie ograniczając się do nich. W korzystnej odmianie, jako żywicę stosuje się SP207 Sepabeads, ponieważ ta żywica odznacza się odpornością na ścieranie, długotrwałym recyklingiem i odpornością na skrajne warunki związane z rozpuszczalnikiem, temperaturą oraz pH i dzięki temu nadaje się szczególnie do oczyszczania związku o wzorze 21 i związków pokrewnych.

Poniższe przykłady ilustrują dodatkowo obecny wynalazek lecz nie można oczywiście traktować tych przykładów jako ograniczających w jakimkolwiek stopniu zakres tego wynalazku.

P r z y k ł a d 1

Sposób wytwarzania [1 S-(1 a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Wytwarzanie (1a,4a,5a)-7,7-dichloro-4-(dimetylofenylosililo)bicyklo[3.2.0]hept-2-en-6-onu (63)

Do kolby trójszyjnej o pojemności 3 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz pojemności 500 ml, termometr i końcówkę wlotową argonu, załadowano fenylodimetylochlorosilan (153,6 g, 0,90 mola) i bezwodny THF (320 ml). Następnie, kolbę schłodzono do temperatury -78°C. Do tego roztworu dodawano przez 1 godzinę, w trakcie mieszania, sól sodową cyklopentadienu (441 ml, 2,04 M w THF, 0,90 mola). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez około dwie godziny i następnie pozostawiono do ocieplenia do temperatury około 0°C, na okres dwóch godzin. Jak się przyjmuje, w tym czasie reakcja zakończyła się. Reakcję zgaszono przez dodanie zimnej wody (około 150 ml) i następnie pozostawiono do ocieplenia do temperatury około 15°C. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono heksanami (około 100 ml) i przeniesiono do rozdzielacza. Warstwę organiczną oddzielono, po czym warstwę wodną ekstrahowano heksanami (200 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (200 ml), następnie osuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przefiltrowano i zatężono pod próżnią, otrzymując surowy dien w postaci oleju koloru ciemnobrązowego (177 g, wydajność około 98%). Surowy dien użyto w następnej reakcji bez dodatkowego oczyszczania.

Do kolby trójszyjnej o pojemności 3 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz pojemności 500 ml, termometr i końcówkę wlotową argonu, załadowano dien z powyższej reakcji (176,5 g, 0,88 mola) i heksany (600 ml). Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około -10°C i następnie przez 5 minut dodawano chlorek dichloroacetylu (173 ml, 1,80 mola). Do tej mieszaniny dodawano przez okres jednej godziny roztwór trietyloaminy (251 ml, 1,80 mola) w heksanach (400 ml). Otrzymaną mieszaninę mieszano przez trzy godziny w temperaturze od 0°C do 4°C i następnie przez dziesięć godzin w temperaturze otoczenia, w celu zakończenia reakcji. Reakcję zgaszono przez dodanie wody (400 ml). Po mieszaniu w temperaturze pokojowej przez około 30 minut, roztwór przeniesiono do rozdzielacza i następnie oddzielono warstwę organiczną. Warstwę wodną ekstrahowano heksanami (300 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto wodą (250 ml), wodorowęglanem sodu (5%, 250 ml) i wodą (500 ml). Połączone filtraty zatężono pod próżnią. Otrzymany olej o ciemnym zabarwieniu wysuszono dodatkowo pod wysoką próżnią, otrzymując 307 g surowego związku wymienionego w tytule.

Wytwarzanie kwasu trans-S-(dimetylofenylosililo)-2-(hydroksymetylo)-2-cyklopenteno-1-karboksylowego

Do kolby trójszyjnej o pojemności 3 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz pojemności 500 ml, termometr i końcówkę wlotową argonu, załadowano wytworzony w sposób opisaPL 212 790 B1 ny powyżej związek 63 (211 g, 0,68 mola), tfert-butanol (348 g), wodę (710 ml) i trietyloaminę (343 g, 3,39 mola). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 3 godziny utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około 10°C i następnie przez 30 minut dodawano węglan potasu (300 g, 2,17 mola). Po 30 minutach, dodano porcjami borowodorek sodu (13,6 g, 0,359 mola). Po jednej godzinie usunięto łaźnię wodną i następnie mieszaninę reakcyjną pozostawiono do powolnego ocieplenia. Mieszaninę reakcyjną zgaszono ostrożnie wodą (800 ml). Dostosowano odczyn do pH ~3,0, po czym wytworzoną mieszaninę ekstrahowano octanem etylu (800 ml).

Ekstrakt organiczny zatężono pod próżnią. Otrzymany olej o ciemnym zabarwieniu wysuszono dodatkowo pod wysoką próżnią, otrzymując 185 g związku wymienionego w tytule w postaci mieszaniny racemicznej.

Wytwarzanie soli (1R,2S)-2-amino-1-(4-nitrofenylo)-1,3-propanodiolu (1:1) kwasu (1R,5S)-5-(dimetylofenylosililo)-2-(hydroksymetylo)-2-cyklopenteno-1-karboksylowego (65A)

Do kolby trójszyjnej o pojemności 3 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz, termometr i końcówkę wlotową argonu, załadowano związek 64 (185 g, 0,67 mola), etanol bezwodny (925 g) i R,R-(-)-2-amino-1-(4-nitrofenylo)-1,3-propanodiol (102 g, 0,483 mola) i następnie ogrzano do 50°C. Roztwór zaszczepiono solą związku 65A i pozostawiono na 5 godzin w temperaturze 40°C. Wytrącone kryształy odfiltrowano i przemyto etanolem. Substancję stałą wysuszono, otrzymując związek wymieniony w tytule z wydajnością około 28,3% (94 g), w stosunku do wyjściowej soli sodowej cyklopentadienu. Wytworzono produkt o czystości 98 AP i 99% ee.

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (1R,5S)-5-(dimetylofenylosililo)-2-(hydroksymetylo)-2-cyklopenteno-1-karboksylowego (66)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 2 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz i termometr, załadowano związek 65A (390 g, 0,8 mola) i metanol (800 ml). Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około 0°C, po czym do kolby reakcyjnej dodano powoli, w trakcie mieszania, stężony kwas siarkowy (123 g, 1,2 mola). Po dodaniu kwasu, mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez około 12 godzin w celu zakończenia reakcji. Po zakończeniu się reakcji, mieszaninę reakcyjną zatężono pod próżnią w celu usunięcia około 500 ml metanolu. Pozostałość rozcieńczono octanem etylu (600 ml) i wodą (1000 ml). Mieszaninę reakcyjną przeniesiono do rozdzielacza i następnie oddzielono warstwę organiczną. Warstwę wodną ekstrahowano octanem etylu (600 ml), po czym połączone warstwy organiczne przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu (500 ml), wodą (500 ml) oraz solanką (500 ml) i następnie zatężono pod próżnią, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule (224 g), w postaci oleju koloru brązowego.

Wytwarzanie [1R-(1a,2a,3e,5a)-3-(dimetylofenylosililo)-6-oksazabicyklo[3.1.0]heksano-1,2-dimetanolu (72)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 5 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz i termometr, utrzymywanej w atmosferze argonu, załadowano aktywowane sita molekularne (224 g) i DCM (1000 ml). Roztwór schłodzono do temperatury około -30°C. Następnie do roztworu dodano DIPT (18 g, 0,08 mola), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -30°C przez około 20 minut. Do mieszaniny reakcyjnej dodano izopropoksylan tytanu(IV) (18,2 ml, 0,064 mola) i następnie mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -30°C przez około 20 minut.

Związek 66 (224 g, 0,8 mola) w DCM (500 ml) wprowadzono do mieszaniny reakcyjnej, utrzymywanej w temperaturze -30°C, za pomocą strzykawki. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -30°C przez około 20 minut. Do mieszaniny reakcyjnej dodano poprzez wkraplacz TBHP (308 ml, 5 M roztwór w dekanie, 1,6 mola), utrzymując temperaturę mieszaniny reakcyjnej w zakresie od -20°C do -30°C. Po zakończeniu dodawania TBHP, mieszaninę reakcyjną mieszano przez 2 godziny, utrzymując temperaturę w zakresie od -20°C do -30°C. Po zakończeniu się reakcji, nadmiar nadtlenku zgaszono przez dodanie wodnego roztworu wodorosiarczynu sodu (250 g wodorosiarczynu sodu w 500 ml wody). Po dodaniu wodorosiarczynu sodu, mieszaninę reakcyjną mieszano przez około 30 minut i przefiltrowano przez warstwę ziemi krzemionkowej (CeliteHyflo®). Filtrat przeniesiono do rozdzielacza i następnie oddzielono warstwę wodną. Warstwę organiczną przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu (1000 ml) i następnie wodą (500 ml). Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując surowy epoksyd (276 g), w postaci oleju.

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 3 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz i termometr, w której utrzymywano atmosferę argonu, załadowano epoksyd (276 g, 0,8 mola) wytworzony w sposób opisany powyżej oraz IPA (800 ml). Wytworzony roztwór schłodzono na łaźni Iodowej do temperatury około 0°C i następnie dodano w porcjach stały borowodorek sodu (68 g,

PL 212 790 B1

1,6 mola). Po zakończeniu dodawania, usunięto łaźnię chłodzącą, po czym mieszaninę reakcyjną mieszano przez około 16 godzin aż do zakończenia się reakcji. Po zakończeniu się reakcji, nadmiar borowodorku zgaszono przez dodanie mieszaniny reakcyjnej do nasyconego roztworu chlorku amonu (2000 ml). Po zakończeniu gaszenia borowodorku, mieszaninę reakcyjną ekstrahowano octanem etylu (1200 ml). Warstwę organiczną przemyto wodą (500 ml), solanką (500 ml) i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (251 g), w postaci oleju koloru żółtego.

Wytwarzanie [1S-(1a,2e,3a,4e)]-1-[2-amino-6-(fenylometoksy)-9H-purun-9-ylo]-4-(dimetylofenylosililo)-2-hydroksy-2,3-cyklopentenodimetanol (73, X = BnO)

Do trojszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 3 litrów, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz i termometr, w której utrzymywano atmosferę argonu, załadowano 2-amino-6-benzyloksypurynę (193 g, 0,8 mola), monowodzian wodorotlenku litu (33,6 g, 0,64 mola) i związek 72 (251 g, 0,8 mola) w DMF (800 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury 80°C i mieszano przez około 20 godzin. Po zakończeniu się reakcji, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej i ekstrahowano octanem etylu (3000 ml). Warstwę organiczną przemyto solanką (1500 ml), po czym przemyto kwasem cytrynowym (1000 ml) i solanką (1000 ml) i następnie zatężono pod próżnią, otrzymując surowy triol (330 g) w postaci gęstego oleju koloru brązowego. Produkt krystalizowano z mieszaniny octan etylu-heksany, otrzymując związek wymieniony w tytule (około 225 g), w postaci krystalicznej substancji stałej.

Wytwarzanie [1S-(1a,3a,4e)]-2-amino-9-[4-(dimetylofenylosililo)-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-1,9-dihydro-6H-puryn-6-onu (71)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 2 Iitrów wysuszonej w piecu, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz, czujnik termometryczny i końcówkę wlotową argonu, załadowano w atmosferze argonu związek 73 (77,5 g, 0,1493 mola), p-toluenosulfonian pirydyny (1,875 g, 0,007465 mola) i DCM (371 ml). Wytworzoną zawiesinę schłodzono w trakcie mieszania do temperatury 0°C. Następnie dodawano powoli przez okres około 15 minut octan dietoksymetylu (122 ml, 0,7465 mola). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury pokojowej przez 1 godzinę. Po przereagowaniu substratu, wytworzoną mieszaninę reakcyjną koloru brązowego dodano powoli, w trakcie mieszania do nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu (775 ml). Wytworzoną mieszaninę ekstrahowano octanem etylu (1000 ml). Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując mieszaninę dioksolanów w postaci lepkiego oleju kolor brązowego (około 125 g), który przeniesiono do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 2 litrów. Do kolby załadowano dodatkowo bezwodnik octowy (279 ml, 2,96 mola) i następnie mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 30 godzin w temperaturze około 120°C. Po przereagowaniu substratu, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około 65°C i następnie dodano metanol (745 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 40 minut utrzymując w temperaturze 65°C. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodano wodę (5-10 ml), po czym mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około 45°C. Dodano stężony HCl (220 ml), po czym mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 4 godziny w temperaturze 65°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około 20°C i ekstrahowano mieszaniną heksan-eter tert-butylowo-metylowy (9:1) (1500 ml). Ekstrakt organiczny zatężono pod próżnią. Pozostałość przeniesiono do kolby trójszyjnej o pojemności 3 litrów i ogrzano do temperatury 55°C, po czym w tej temperaturze dodano 10N roztwór NaOH (413 ml), w celu wyregulowania pH roztworu do wartości około 12,8. Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury 75°C i mieszano w tej temperaturze przez około 4 godziny. Do mieszaniny reakcyjnej dodano powoli stężony HCl (30 ml), w celu wyregulowania odczynu do pH = 7, po czym mieszaninę reakcyjną pozostawiono na 4 godziny do schłodzenia do temperatury 20°C. Zawiesinę przefiltrowano i następnie placek filtracyjny przemyto mieszaniną zimny metanol-woda (3:7) (200 ml), po czym przemyto wodą (800 ml) i eterem tert-butylowo-metylowym (150 ml). Surowy produkt koloru jasnobrązowego wysuszono, otrzymując związek wymieniony w tytule (37,7 g, 64%).

Wytwarzanie [1 S-(1a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metyleno-cyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 2 litrów, wysuszonej w piecu, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz, czujnik termometryczny i końcówkę wlotową argonu, załadowano związek 71 (34,1 g, 86,2 mola), kwas octowy (40,4 ml, 8 równoważników) i kompleks kwas octowy-trifluorek boru (38 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury 95°C, po czym mieszano przez 4 godziny i następnie schłodzono do temperatury pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono metanolem (200 ml) i następnie zgaszono wodnym roztworem KOH (10N, około 220 ml), w celu wyregulowania pH do wartości około 9,5. Do roztworu dodano wodorowęglan potasu (17,9 g) i następPL 212 790 B1 nie wodny roztwór nadtlenku wodoru (30% wagowych, 39 g). Wytworzony roztwór ogrzano do temperatury 70°C i mieszano przez 10 godzin. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury 5°C-10°C, po czym przez 30 minut dodawano porcjami wodoroosiarczyn sodu (16,2 g). Mieszaninę reakcyjną zatężono pod próżnią w celu usunięcia większości metanolu. Wytworzoną substancję koloru żółtego o konsystencji półstałej schłodzono do temperatury -5°C i dodano stężony HCl (około 55 ml), w celu wyregulowania pH do wartości około 0,15. Wytworzony roztwór ekstrahowano octanem etylu (500 ml) i następnie dodano wodny roztwór KOH (10H, około 48 ml), w celu wyregulowania pH do wartości około 11. Roztwór mieszano przez 1 godzinę i następnie pH roztworu wyregulowano do wartości około 7, z zastosowaniem HCl (4 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę i następnie przez 3 godziny w temperaturze około 5°C. Substancję stałą wydzielono na drodze filtracji i suszono przez 16 godzin w warunkach wysokiej próżni. Substancję stałą ponownie rozpuszczono w wodzie (600 ml), w temperaturze 90°C. Klarowny roztwór schłodzono do temperatury około 60°C-55°C i zaszczepiono związkiem 21. Roztwór pozostawiono na 5 godzin do schłodzenia do temperatury pokojowej. Wytworzoną substancję krystaliczną koloru białego wydzielono na drodze filtracji i następnie suszono przez 16 godzin pod próżnią, w temperaturze 50°C, otrzymując związek wymieniony w tytule (12,9 g).

P r z y k ł a d 2

Sposób wytwarzania [1 S-(1a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Wytwarzanie (1R,5S)-5-(dimetylofenylosililo)-2-[(1-metoksy-1-metyloetoksy)metylo]-2-cyklopenteno-1-metanolu (75)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 1 litra, wyposażonej w mieszadło mechaniczne i termometr, załadowano w atmosferze argonu związek 66 (29,6 g, 0,1 mola, wytworzony w sposób opisany w przykładzie 1) i toluen (50 ml). Wytworzony roztwór schłodzono na łaźni lodowej do temperatury około 0°C i następnie dodano 2-metoksypropen (95 ml, 1,0 mola). Następnie, w temperaturze 0°C dodano p-toluenosulfonian pirydyniowy (0,5 g, 0,002 mola), po czym wytworzoną mieszaninę mieszano w temperaturze 0°C przez 10 minut. Usunięto łaźnię chłodzącą i następnie mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 1,5 godziny. Po zakończeniu się reakcji, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury -78°C. Dodano trietyloaminę (27 ml, 0,2 mola), w celu utrzymania zasadowego środowiska mieszaniny reakcyjnej. Następnie, w temperaturze -78°C dodano LAH (1M roztwór w THF, 0,1 mola). Po 30 minutach usunięto łaźnię chłodzącą i pozostawiono mieszaninę reakcyjną do ocieplenia do temperatury otoczenia. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 1-2 godziny, po czym schłodzono do temperatury 0°C i dodano 2N roztwór NaOH (20 ml). Następnie, mieszaninę reakcyjną mieszano przez 30 minut, po czym przefiltrowano. Warstwę osadu przemyto przy użyciu DCM (400 ml). Filtrat organiczny przemyto solanką (100 ml) i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (35 g), w postaci oleju koloru jasnożółtego.

Wytwarzanie (4S,5R)-4-(dimetylofenylosililo)-5-[(fenylometoksy))metylo]-1-cyklopenteno-1-metanolu (76)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 250 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne i termometr, załadowano w atmosferze argonu związek 75 (35 g, 0,1 mola) i THF (60 ml). Do tego roztworu dodano NaH (6 g, 60%, zawiesina w oleju mineralnym, 0,15 mola). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 1 godzinę w temperaturze 60°C i następnie schłodzono do temperatury pokojowej. Do zawiesiny dodano bromek benzylu (23,8 ml, 0,2 mola) i bromek tetrabutyloamoniowy (10 g, 0,03 mola). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 6 godzin w temperaturze 70°C, po czym mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej. Następnie do mieszaniny reakcyjnej dodano 1,9-diazabicyklo[5.4.0]undecen-7-en (45 ml, 0,2 mola) i ogrzewano przez 45 minut w temperaturze 50°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej, następnie reakcję zgaszono przy użyciu 1N roztworu HCl, aż do uzyskania wartości pH około 1 i ekstrahowano mieszaniną heksan-octan etylu (250 ml). Warstwę organiczną przemyto wodą (500 ml), solanką (100 ml) i następnie zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (42 g), w postaci oleju koloru brązowego.

Wytwarzanie [1 R-(1 a,2a,3e,5a)]-3-(dimetylofenylosiliio)-2-[(fenylometoksy)metylo]-6-oksabicyklo[3.1.0]heksano-1-metanolu (77)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 1 litra, wysuszonej w piecu, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz, czujnik termometryczny i końcówkę wlotową argonu, załadowano w atmosferze argonu aktywowane sita molekularne (35 g) i DCM (160 ml). Wytworzony roztwór schłodzono do temperatury około -30°C. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodano DIPT (2,34 g,

PL 212 790 B1

0,01 mola), po czym dodano izopropoksylan tytanu(IV) (2,36 ml, 0,008 mola). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez około 20 minut w temperaturze -30°C. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodano surowy związek 76 (42 g, około 0,1 mola) w DCM (40 ml), po czym mieszano przez około 30 minut. Do mieszaniny reakcyjnej dodano w temperaturze -30°C TBHP (40 ml, 0,2 mola) i następnie, w celu zakończenia reakcji, mieszaninę reakcyjną mieszano przez 5 godzin w temperaturze -30°C. Nadmiar nadtlenku zgaszono za pomocą wodnego roztworu wodorosiarczynu sodu (20 g). Mieszaninę reakcyjną przefiltrowano przez lejek Buchnera z warstwą ziemi okrzemkowej (Hyflo Celite®). Filtrat przemyto nasyconym roztworem NaHCO3 (100 ml) i solanką (100 ml). Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule (60 g, >100% bilansu materiałowego), w postaci oleju.

Wytwarzanie [1 R-(1 a,2a,3e,5a)-5-[2-amino-6-(fenylometoksy)-9H-puryn-9-ylo]-3-(dimetylofenylosililo)-1-hydroksy-2-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentanometanol (78A, X = BnO)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 1 litra, wyposażonej w mieszadło mechaniczne i termometr, załadowano 2-amino-6-benzyloksypurynę (24 g, 0,1 mola), wodorek litu (0,48 g, 0,06 mola) i DMF (40 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 1 godzinę w temperaturze 60°C, utrzymując w atmosferze argonu, po czym dodano związek 77 (60 g, 0,1 mola) w 20 ml DMF. Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 5 godzin w temperaturze 105°C, po czym schłodzono do temperatury pokojowej i rozcieńczono octanem etylu (600 ml). Warstwę organiczną przemyto solanką (300 ml), 1M roztworem kwasu cytrynowego (150 ml) i roztworem NaHCO3 (100 ml). Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując surowy produkt wymieniony w tytule (60 g), w postaci oleju. Surowy produkt krystalizowano z octanu etylu i heksanu, otrzymując 23 g związku wymienionego w tytule w postaci krystalicznej substancji stałej.

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,5e)-2-amino-9-[4-(dimetylofenylosililo)-2-metyleno-3-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentylo]-1,9-dihydro-6H-puryn-6-onu (79)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 100 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, wkraplacz, czujnik temperatury i końcówkę wlotową argonu, załadowano w atmosferze argonu związek 78A (12,2 g, 0,02 mola), p-toluenosulfonian pirydynowy (0,25 g, 0,001 mola) i DCM (20 ml). Wytworzony roztwór mieszano w temperaturze pokojowej i następnie dodano DEMA (16 ml, 0,1 mola). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę. Po całkowitym przereagowaniu substratu, wytworzoną mieszaninę reakcyjną zgaszono nasyconym roztworem NaHCO3 (100 ml), po czym ekstrahowano octanem etylu (100 ml). Warstwę organiczną przemyto solanką (2 x 50 ml) i zatężono pod próżnią, otrzymując mieszaninę dioksolanów w postaci lepkiego oleju, który przeniesiono do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 250 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, chłodnicę, czujnik temperatury i łaźnię olejową. Do tej kolby dodano bezwodnik octowy (20 ml, 0,2 mola), po czym wytworzoną mieszaninę ogrzewano przez 15 godzin w temperaturze 120°C. Po całkowitym przereagowaniu substratu, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury około 60°C i następnie dodano metanol (50 ml). Do mieszaniny reakcyjnej dodano roztwór HCl (50 ml, 6N), po czym podniesiono temperaturę do 70°C i następnie całość mieszano przez 6 godzin. W tym czasie dodano roztwór 50% metanolu w wodzie (50 ml). Mieszaninę reakcyjną zatężono w wyparce obrotowej, w celu usunięcia nadmiaru metanolu (150 ml metanolu). Wytworzoną mieszaninę ogrzano do temperatury około 50°C-55°C, po czym dodano NaOH (10N), w celu wyregulowania pH roztworu do około 6,5. Wytworzoną zawiesinę mieszano przez 1 godzinę w temperaturze około 50°C i następnie chłodzono przez 2 godziny do temperatury 28°C. Substancję stałą odfiltrowano, przemyto mieszaniną metanol:woda, w stosunku 1:2 (80 ml), następnie wodą (100 ml), po czym wysuszono, otrzymując związek wymieniony w tytule (7,65 g).

Alternatywna konwersja związku 78A w związek 79

Związek 78A (5 kg) rozpuszczono w toluenie (17 litrów) i następnie poddano reakcji w temperaturze otoczenia z p-toluenosulfonianem pirydyniowym (110 g, 0,05 mola) i DEMA (5,33 kg), 4 mole), otrzymując diastereoizomeryczną mieszaninę ortoestrów. Reakcję zgaszono wodnym roztworem NaOH, utrzymując pH roztworu powyżej wartości 7,5. Dodano eter tert-butylowo-metylowy (70 litrów), po czym rozdzielono warstwy. Warstwę organiczną bogatą w produkt osuszono na drodze destylacji azeotropowej, aż do zawartości wilgoci poniżej 0,1%. Następnie, do toluenowego roztworu mieszaniny reakcyjnej dodano butylohydroksytoluen (10 kg), kwas octowy lodowaty (0,99 kg, 2 równoważniki) i bezwodnik octowy (10,9 kg, 13,2 równoważników), po czym mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez kilka godzin w temperaturze od 120°C do 125°C.

PL 212 790 B1

Po zakończeniu reakcji olefinowania, mieszaninę reakcyjną dodano do metanolu (80 litrów) i wodnego roztworu HCl (roztwór 6N, 21,6 litra), utrzymując w tym czasie temperaturę poniżej 35°C. Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury 60°C-65°C, w celu przeprowadzenia odbenzylowania/odacetylowania. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury otoczenia i przemyto heptanem (2 x 35 litrów), w celu usunięcia butylohydroksytoluenu. Warstwy rozdzielono, po czym warstwę wodno-metanolową bogatą w produkt ogrzano do temperatury 55°C-65°C. Dodano wodę (14,2 litra), następnie mieszaninę schłodzono do temperatury otoczenia przez okres od dwóch do pięciu godzin, w celu przeprowadzenia krystalizacji chlorowodorku związku 79. Zawiesinę krystaliczną przefiltrowano i przemyto wodą (2 x 20,2 litra) oraz heptanem (2 x 30 litrów). Placek filtracyjny suszono w zakresie temperatur od 60°C do 65°C, w celu uzyskania zawartości wilgoci poniżej 3,5% (3,54 kg, wydajność 85,6%).

Wytworzono zawiesinę otrzymanego w sposób opisany powyżej chlorowodorku związku 79 (1,26 kg) w metanolu (13 litrów) i ogrzano do temperatury od 55°C do 65°C, w celu osiągnięcia całkowitego rozpuszczenia się. Pozorną wartość pH roztworu dostosowano do 5,4-6,4 przy użyciu 1N roztworu NaOH (około 1,5 litra), przy czym w tym czasie temperaturę utrzymywano w zakresie od 50°C do 65°C. Zawiesinę wolnej zasady utrzymywano przez dodatkowe 60-90 minut w temperaturze od 50°C do 65°C, po czym schłodzono powoli do temperatury otoczenia przez okres od 90 do 120 minut. Następnie dodawano dodatkową ilość wody (około 1,5 litra) przez okres od 45 do 60 minut, po czym wyregulowano pH do wartości 5,5-6,4 przy użyciu 1N roztworu HCl lub NaOH. Zawiesinę krystaliczną odfiltrowano i przemyto mieszaniną metanol:woda (1:1, 2,6 litra), następnie wodą (2,8 litra) i na końcu heptanem (4 litry). Placek filtracyjny suszono w piecu próżniowym w temperaturze 60°C-65°C aż do uzyskania zawartości wilgoci wynoszącej poniżej 1% (1,03 kg, 85%).

Wolną zasadę można ponownie wytrącić z mieszaniny toluen/heptan, w celu uzyskania związku 79 o wysokiej czystości z wydajnością 90%-93%, 99% AP, 99,0 + % siły.

Alternatywna konwersja związku 78A w metanosulfonian związku 79

Roztwór związku 78A (50,0 g, 82,06 ramole), ortomrówczanu diizopropylu (46,85 g, 246,2 mmoli) i TFA (7,02 g, 61,57 mmoli) w toluenie (300 ml), utrzymywany w atmosferze azotu, mieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę. Do tego roztworu dodano butylohydroksytoluen (50 g), bezwodnik octowy (100 ml) i kwas octowy lodowaty (4,93 g, 82,10 mmole), po czym roztwór ogrzano do temperatury 120°C. Po 12,5 godzinnym utrzymywaniu roztworu reakcyjnego w temperaturze 120°C, roztwór o ciemnym zabarwieniu schłodzono do temperatury pokojowej i dodano do zimnego (4°C) roztworu kwasu metanosulfonowego (63,40 g, 659,70 mmoli) w wodzie (300 ml), z szybkością pozwalającą na utrzymanie temperatury roztworu w zakresie 5°C-10°C. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 15 minut w temperaturze 5°C-10°C i następnie dodano metanol (600 ml), z szybkością pozwalającą na utrzymanie temperatury roztworu w zakresie 5°C-10°C. Po mieszaniu przez 15 minut w temperaturze 5°C-10°C, mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury 65°C i utrzymywano w tej temperaturze przez 12 godzin. Po schłodzeniu do temperatury pokojowej, surową mieszaninę reakcyjną przemyto heptanem (300 ml) i następnie rozdzielono warstwy. Do warstwy wodnej bogatej w produkt dodano dodatkową ilość metanolu (200 ml) i ponownie ekstrahowano heptanem (300 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury 65°C i następnie dodano wodę (500 ml), tak aby utrzymać temperaturę w zakresie 65°C-55°C w celu zapoczątkowania krystalizacji metanosulfonianu. Roztwór reakcyjny schłodzono do temperatury 10°C, po czym substancję stałą odfiltrowano, przemyto wodą (200 ml) i wysuszono pod próżnią w temperaturze 50°C, otrzymując 39,5 g metanosulfonianu związku 79 o czystości 86,4% i AP = 99,6.

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 500 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, końcówkę wlotową azotu, łaźnię olejową i czujnik temperatury, załadowano związek 79 (7,2 g, 4,7 mmoli) i kompleks trifluorek boru-kwas octowy (12,3 ml, 88,2 mmoli). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 3,5 godziny w temperaturze około 70°C, następnie schłodzono do temperatury pokojowej i rozcieńczono mieszaniną metanol (80 ml)/woda (4 ml). Mieszaninę reakcyjną zobojętniono roztworem KOH (10N, około 40 ml) do pH = 9,6. Następnie, do roztworu dodano wodorowęglan potasu (4,45 g, 44,1 mmole), po czym utworzoną zawiesinę ogrzano do temperatury około 60°C. Dodano nadtlenek wodoru (30% (w stosunku wagowym) roztwór w wodzie, 7,49 g, 73 mmole) i następnie mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 11 godzin w temperaturze 65°C. Wytworzoną mieszaninę schłodzono do temperatury 0°C, po czym dodano wodorosiarczyn sodu (4,42 g). Z mieszaniny reakcyjnej usunięto

PL 212 790 B1 metanol. Wytworzoną mieszaninę rozcieńczono wodą (50 ml) i następnie zakwaszono przy użyciu HCl do pH = ~0,5. Mieszaninę reakcyjną przemyto eterem tert-butylowo-metylowym (100 ml) i następnie zobojętniono roztworem NaOH (10N) do pH = ~6,7. Wytworzony roztwór schłodzono do temperatury pokojowej i następnie mieszano przez 6 godzin, w celu wykrystalizowania produktu. Krystaliczną substancję stałą koloru białego wydzielono na drodze filtracji, otrzymując 2,05 g związku wymienionego w tytule.

Alternatywna konwersja związku 79 w związek 21, z zastosowaniem metanosulfonianu

Roztwór związku 79 (30 g, 61,77 mmoli) w chlorku metylenu (90 ml) schłodzono i następnie poddano reakcji z kwasem metanosulfonowym (90 ml). Utworzony roztwór o ciemnym zabarwieniu mieszano w temperaturze 18°C-25°C aż do zakończenia się reakcji, co stwierdzono na podstawie analizy metodą HPLC. Następnie, reakcję zgaszono w mieszaninie 45% wodnego roztworu KOH (155 ml) i metanolu (1,8 litra), utrzymywanej w temperaturze 10°C-15°C. Utworzony metanosulfonian potasu usunięto na drodze filtracji. Filtrat zatężono, następnie pH dostosowano do wartości 7,5-8,8 za pomocą kwasu octowego lodowatego (17 ml) i następnie poddano reakcji z wodnym roztworem KHCO3 (18,6 g w 82 ml wody, 3 równoważniki), z wodnym roztworem KF (9,1 g w 25 ml wody, 2,5 równoważnika) oraz z 30% wodnym roztworem nadtlenku wodoru (19,8 ml, 3,1 równoważnika). Mieszaninę reakcyjną utrzymywano następnie w temperaturze 60°C-70°C aż do zakończenia formowania się osadu związku 21, co stwierdzono na podstawie analizy metodą HPLC.

Alternatywna konwersja związku 79 w związek 21, z zastosowaniem związków 110 i 114

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-(dimetylohydroksysililo)-2-metyleno-3-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (110)

Wodny roztwór KOH (45% wagowych, 5,1 ml) wprowadzono do roztworu związku 79 (4,85 g, 10 mmoli) w NMP (49 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 12 godzin w temperaturze 50°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej, po czym dodano wodę (75 ml), utrzymując w tym czasie temperaturę reakcji poniżej 35°C. Następnie, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury 5°C-10°C, po czym zobojętniono wodnym roztworem HCl (6N, około 10 ml) do pH = 7. Następnie, mieszano przez pół godziny w temperaturze 0°C-5°C. Substancję stałą wydzielono na drodze filtracji, po czym mokry placek filtracyjny przemyto wodą (3 x 50 ml). Substancję stałą suszono przez 24 godziny pod próżnią, w temperaturze 50°C, otrzymując związek 110 wymieniony w tytule (3,66 g, wydajność 87%).

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-2-metyleno-3-[(fenylometoksy)metyIo]cyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (114 )

Roztwór KF (0,14 g, 0,23 mmola) w metanolu (1,4 ml) dodano w temperaturze pokojowej do zawiesiny związku 110 (1,0 g, 2,3 mmola) w metanolu (8,4 ml). Do wytworzonej zawiesiny wprowadzono wodorowęglan potasu (0,47 g, 2,3 mmola). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez pół godziny w temperaturze 45°C w celu utworzenia klarownego roztworu, po czym dodano wodny roztwór nadtlenku wodoru (30% wagowych, 1,6 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 3 godziny w temperaturze 45°C, po czym schłodzono do temperatury 0°C-5°C. Następnie, dodawano w porcjach przez pół godziny wodny roztwór wodorosiarczynu sodu (10% wagowych, 5,0 ml). Mieszaninę reakcyjną zakwaszono powoli przy użyciu wodnego roztworu HCl (6N, około 8 ml), aż do uzyskania wartości pH = 0,45. Wytworzoną substancję stałą odfiltrowano, po czym filtrat zobojętniono wodnym roztworem NaOH (4N, około 10 ml), aż do uzyskania wartości pH = 8. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze 0°C-5°C. Wytrąconą substancję stałą wydzielono na drodze filtracji i następnie suszono przez 24 godziny w temperaturze 40°C otrzymując związek 114 wymieniony w tytule (0,66 g, wydajność 77%).

Wytwarzanie [1 S-(1a,3a,4e)-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Do roztworu związku 114 (2,0 g, 5,44 mmola) w chlorku metylenu (20 ml), schłodzonego do temperatury -20°C, dodawano przez około 30 minut roztwór trichlorku boru w chlorku metylenu (roztwór 1M, 22 ml, 22 mmole, 4,04 równoważniki). Podczas dodawania utrzymywano temperaturę w zakresie od -19°C do -23°C. Po mieszaniu przez dodatkowe 3 godziny w temperaturze -20°C, dodano metanol (14 ml) w celu zgaszenia reakcji. Mieszaninę reakcyjną mieszano aż do stwierdzenia metodą HPLC estru boranowgo w mieszaninie (około 4 godziny). Dodano MTBE (30 ml), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano przez okres nocy w temperaturze pokojowej. Utworzoną substancję stałą odfiltrowano, następnie przemyto przy użyciu MTBE (około 5 ml) i wysuszono pod próżnią w temperaturze pokojowej, otrzymując 1,66 g chlorowodorku związku 21. Chlorowodorek (0,72 g, 2,29

PL 212 790 B1 mmole) wprowadzono do około 13 ml wody i ogrzano do temperatury około 40°C. Dostosowano pH do wartości około 7, z zastosowaniem wodnego roztworu NaOH. Wytworzoną, rozrzedzoną zawiesinę ogrzano do temperatury 80°C-85°C i następnie dodano do niej węgiel aktywny (0,12 g). Po 30 minutach utrzymywania w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną, gorącą mieszaninę przefiltrowano przez małą warstwę pomocniczego materiału filtracyjnego Hyflo. Filtrat chłodzono przez 3 godziny do temperatury pokojowej i następnie mieszano przez 2 godziny w temperaturze 0°C. Wytrąconą masę krystaliczną odfiltrowano, następnie przemyto wodą i wysuszono, otrzymując związek o wzorze 21 (0,32 g, całkowita wydajność liczona w stosunku do związku 114 44%).

Wydzielanie i oczyszczanie związku 21

Związek 21 wydzielono z zastosowaniem procedury adsorpcji na żywicy, w której mieszaninę utleniającą dwudziestokrotnie rozcieńczono wodą (około 1 mg związku 21 na 1 ml rozcieńczonego strumienia) i następnie wprowadzono na żywicę SP207 (1 kg). Złoże żywicy najpierw przemyto wodą, w celu usunięcia soli, po czym eluowano z żywicy związek 21 z zastosowaniem roztworu metanol:woda (50:50) (około 20 litrów). Eluent, po przejściu przez filtr końcowy, zatężono na drodze destylacji pod próżnią, w temperaturze poniżej 55°C lub w tej temperaturze, do objętości partii materiałowej wynoszącej około 25 ml/g związku 21. Wytworzoną zawiesinę ogrzano do temperatury 90°C, w celu uzyskania klarownego roztworu. Następnie, roztwór ten doprowadzono powoli do temperatury otoczenia, w celu krystalizacji związku 21. Po mieszaniu zawiesiny przez kilka godzin w temperaturze otoczenia, związek 21 odfiltrowano i suszono pod próżnią w temperaturze otoczenia, aż do uzyskania zawartości wilgoci w produkcie wynoszącej od 6% do 7% wagowych. W wyniku przeprowadzenia tej procedury wytworzono związek 21, uzyskując średnią wydajność 75% w stosunku do wyjściowego związku 79, przy czym procent powierzchni piku HPLC był większy od wartości 99,9.

P r z y k ł a d 3

Wytwarzanie estru metylowego kwasu [3aS-(3aa,5a,6e,6aa)]-5-(dimetylofenylosililo)heksahydro-6a-hydroksymetylo)-2-okso-2H-cyklopentoksazolo-6-karboksylowego (67)

Do kolby okrągłodennej o pojemności 500 ml, wyposażonej w mieszadło magnetyczne i termometr, załadowano w atmosferze argonu karbaminian metylu (4,5 g, 60 mmoli) i metanol (40 ml). Wytworzony roztwór schłodzono w łaźni lodowej do temperatury około 0°C. Następnie dodano podchloryn tert-butylu (6,52 g, 60 mmoli), po czym wytworzoną mieszaninę mieszano przez 15 minut w temperaturze 0°C. Do tego roztworu dodano roztwór metanolowy wodorotlenku sodu (2,44 g wodorotlenku sodu (60 mmoli w 40 ml metanolu)), po czym wytworzoną mieszaninę mieszano przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną bezpośrednio zatężono pod próżnią, otrzymując reagent w postaci sproszkowanej substancji stałej koloru białego. Do tego reagentu dodano izopropanol (53 ml) i wodę (26 ml). Wytworzoną zawiesinę mieszano w temperaturze pokojowej aż do utworzenia się klarownego roztworu. Tę mieszaninę schłodzono do temperatury około 0°C i następnie dodano związek 66 (wytworzony w sposób opisany w przykładzie 1,5,8 g, 20 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 10 minut i następnie dodano wodzian osmianu potasu (280 mg). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1,5 godziny w temperaturze 0°C i następnie mieszano przez 12 godzin w temperaturze pokojowej aż do zakończenia się reakcji. Reakcję zgaszono przez dodanie tiosiarczanu sodu (4 g) i następnie mieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®), po czym filtrat rozcieńczono wodą (100 ml) i następnie ekstrahowano octanem etylu (3 x 50 ml). Warstwę organiczną przemyto wodą (3 x 50 ml) oraz solanką (50 ml) i następnie osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (5,9 g, wydajność 85%).

Wytwarzanie estru metylowego kwasu [3aS-(3aa,5a,6e,6aa)]-5-(dimetylofenylosililo)heksahydro-6a-(jodometylo)-2-okso-2H-cyklopentoksazolo-6-karboksylowego (68)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 500 ml, wyposażonej w mieszadło magnetyczne i termometr, załadowano w atmosferze argonu związek 67 (33,75 g, 96,7 mmoli), DCM (100 ml) i następnie pirydynę (9,4 mL, 116 mmoli). Wytworzoną mieszaninę schłodzono do temperatury 0°C. Do tej mieszaniny, dodano powoli przez 10 minut, w trakcie mieszania, bezwodnik trifluorometanosulfonowy (19,5 ml, 116 mmoli), utrzymując temperaturę poniżej 5°C. W celu zakończenia reakcji, mieszaninę reakcyjną mieszano przez 2 godziny w tej samej temperaturze. Mieszaninę przemyto roztworem HCl (1N, 2 x 50 ml) oraz wodą (3 x 50 ml), następnie osuszono nad siarczanem magnezu i zatę52

PL 212 790 B1 żono pod próżnią, otrzymując trifluorometanosulfonian który użyto w następnym etapie bez dodatkowego oczyszczania.

Powyższy trifluorometanosulfonian wprowadzono do kolby okrągłodennej o pojemności 500 ml do której wcześniej załadowano aceton (100 ml) i następnie całość schłodzono do temperatury 0°C. Do tego roztworu dodawano w porcjach przez 30 minut jodek litu (25 g, 193 mmoli). W celu zakończenia reakcji mieszaninę reakcyjną mieszano przez 3 godziny w temperaturze pokojowej, po czym mieszaninę reakcyjną zatężono bezpośrednio pod próżnią w celu usunięcia acetonu. Wytworzoną zawiesinę rozpuszczono w DCM (100 ml). Roztwór przemyto wodnym roztworem tiosiarczanu sodu (2 x 100 ml), wodą (2 x 100 ml) i osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (51,5 g) w postaci oleju.

Wytwarzanie chlorowodorku (2:1) [1R-(1a,3a,5e)]-3-amino-3-(dimetylofenylosililo)-2-metyleno-1-cyklopentanometanolu (69)

W kolbie okrągłodennej zmieszano w kwasie octowym (20 ml) surowy związek 68 (10,9 g, 20,5 mmoli) oraz cynk metaliczny (2,68 g, 2 równoważniki, 41 mmoli). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 1 godzinę w temperaturze 100°C i następnie schłodzono do temperatury pokojowej. Surową mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej z eterem tfert-butylowo-metylowym (30 ml) i przefiltrowano, po czym placek filtracyjny przemyto eterem tfert-butylowo-metylowym (70 ml). Połączone filtraty zobojętniono do pH = 7, przy użyciu 1N roztworu NaOH. Warstwę organiczną przemyto solanką (30 ml), następnie osuszono (MgSO4) i zatężono pod próżnią, otrzymując surowy olej koloru jasnożółtego. Ten surowy olej użyto w następnym etapie bez dodatkowego oczyszczania. Surowy olej rozpuszczono w toluenie (20 ml) i następnie schłodzono do temperatury -65°C. Do tego roztworu dodawano przez około 20 minut wodorek bis(2-metoksyetoksy)glinu sodu (Red-Al®, 65% wagowych w toluenie, d = 1,036, 12,3 ml). Mieszaninę reakcyjną pozostawiono do ocieplenia do temperatury -20°C i następnie mieszano w tej temperaturze przez 1 godzinę. Reakcję zgaszono w temperaturze 0°C za pomocą roztworu NaOH (1N, 20 ml) i następnie ogrzano do temperatury pokojowej. Po mieszaniu w temperaturze pokojowej przez 1,5 godziny, mieszaninę reakcyjną przefiltrowano przez warstwę ziemi okrzemkowej (Celite®), po czym placek filtracyjny przemyto eterem tfert-butylowo-metylowym (100 ml). Filtrat osuszono (MgSO4) i następnie dodano w temperaturze pokojowej roztwór HCl w eterze (1N, 22 ml), w celu wytrącenia chlorowodorku. Po mieszaniu przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej, chlorowodorek wydzielono na drodze filtracji i wysuszono pod próżnią, otrzymując związek 69 (chlorowodorek, 4,4 g, wydajność trzech etapów 72%), w postaci substancji stałej koloru beżowego.

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)]-2-amino-6-[[4-(dimetylofenylosililo)-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]amino]-5-nitro-4(3H)-pirymidynonu (70)

Do trójszyjnej kolby okrągłodennej o pojemności 500 ml, wyposażonej w mieszadło, czujnik termometryczny chłodnicę zwrotną, załadowano aminę 69 (1,49 g, 5 mmoli), 2,4-diamino-5-nitropirymidyn-6-on (1,56 g, 5,35 mmoli) i n-butanol (20 ml). Wytworzoną zawiesinę o rzadkiej konsystencji ogrzewano przez 15 minut w temperaturze 40°C-45°C, po czym dodawano przez 2 minuty trietyloaminę (0,71 ml, 5,1 mmola). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze około 70°C. Dane uzyskane w analizie metodą HPLC potwierdziły prawie całkowite przereagowanie. W tym momencie, do mieszaniny reakcyjnej wprowadzono w temperaturze 70°C pięć porcji wody do przemywania po 25 ml. Ostatnia przemywka była prawie bezbarwna. Surowy produkt, to jest związek 70, w postaci roztworu w n-butanolu, użyto w następnej reakcji bez dodatkowego oczyszczania.

Do kolby zawierającej surowy związek 70 załadowano stały Na2S2O4 (2 g, 12 mmoli) i następnie wytworzoną zawiesinę ogrzewano przez 20 minut do temperatury około 60°C. Następnie, dodawano powoli przez 10 minut, w temperaturze 65°C, kwas mrówkowy (9,5 m, 250 mmoli). Wytworzoną mieszaninę mieszano przez 5 minut, po czym ogrzewano przez 1 godzinę w temperaturze około 70°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury 25°C i następnie zobojętniono 6N roztworem NaOH w celu doprowadzenia odczynu mieszaniny do pH = 7,04. Warstwę wodną oddzielono i ekstrahowano n-butanolem (5 ml). Połączone warstwy organiczne przefiltrowano przez warstwę ziemi okrzemkowej i następnie przeniesiono do trójszyjnej kolby reakcyjnej o pojemności 50 ml, wyposażonej w umieszczone na górze mieszadło, czujnik termometryczny oraz głowicę destylacyjną. Wytworzony roztwór destylowano pod próżnią w celu usunięcia wody i nadmiaru n-butanolu, otrzymując pirymidynowy produkt pośredni.

PL 212 790 B1

Wytworzoną zawiesinę zawierającą produkt pośredni ogrzano do temperatury 40°C-50°C i następnie przez 3 minuty dodawano ortomrówczan trietylu (8 ml, 48 mmoli), po czym przez 1 minutę dodawano stężony HCl (0,2 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 3 godziny w temperaturze około 85°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej i mieszano w temperaturze pokojowej przez 12 godzin. Mieszaninę reakcyjną zobojętniono do pH około 7,2, przy użyciu wodnego roztworu NaOH. Wytworzony surowy produkt poddano obróbce na kolumnie jonowymiennej, otrzymując produkt 71 (1,25 g), z wydajnością około 65°C.

Związek o wzorze 70 można następnie przekształcić w związek o wzorze 21 w sposób opisany w przykładzie 1.

P r z y k ł a d 4

Wytwarzanie (4S,5R)-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-1-cyklopenteno-1-metanolu (16)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w końcówkę wlotową azotu, mieszadło magnetyczne i łaźnię olejową rozpuszczono ester metylowy kwasu (4S,5R)-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-1-cyklopenteno-1-karboksylowego 7 (3,62 g, 10,2 mmoli) w DCM (40 ml). Roztwór schłodzono do temperatury -78°C i do tego roztworu dodawano przez 10 minut wodorek diizobutyloglinu (roztwór 1M w toluenie, 22,4 ml, 22,4 mmole). Po jednogodzinnym mieszaniu w temperaturze -78°C, mieszaninę reakcyjną zgaszono nasyconym roztworem winianu potasu sodu (sól Rochelle'a, 50 ml) i następnie mieszano w temperaturze pokojowej przez okres nocy. Warstwę organiczną rozcieńczono octanem etylu, po czym oddzielono, wysuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując surowy alkohol allilowy w postaci bezbarwnego oleju (3,06 g, 90%). Po odstaniu w temperaturze pokojowej, związek wymieniony w tytule wykrystalizował w postaci substancji stałej koloru białego.

Wytwarzanie [1 R-(1 a,2a,3e,5a)]-3-(fenylometoksy)-2-[(fenylometoksy)metyIo]-6-oksabicyklo[3.1.0]heksano-1-metanolu (17)

Do wysuszonej płomieniem kolby okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne i łaźnię chłodzącą załadowano (-)-(D)-winian dietylu (188 mg, 0,91 mmola) oraz sita molekularne 4A (wysuszone płomieniem, 1,45 g) w DCM (10 ml). Zawiesinę reakcyjną mieszano w temperaturze -25°C i następnie do zawiesiny dodano izopropoksylan tytanu(IV) (0,20 ml, 0,69 mmola). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -25°C przez 1 godzinę i następnie dodano wodoronadtlenek tert-butylu (roztwór 3M w oktanie, 1,52 ml, 4,5 mmoli). Po mieszaniu przez około 1,5 godziny w temperaturze -25°C, do roztworu dodawano przez 10 minut związek 16 (0,73 g, 2,28 mmoli w 4 ml DCM). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez okres 3-4 godzin w temperaturze -25°C i następnie reakcję zgaszono przy użyciu wodorotlenku sodu (5N, 2 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej i następnie przefiltrowano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®). Złoże przemyto przy użyciu DCM (2 x 10 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (20 ml), następnie osuszono (MgSO4) i zatężono pod próżnią, otrzymując bezbarwny olej (0,76 g, około 100%). Po obróbce metodą szybkosprawnej chromatografii kolumnowej (od 2:1 do 1:1 heksan/octan etylu) otrzymano 0,55 g związku wymienionego w tytule (73%) w postaci substancji stałej koloru jasnożółtego (t.t. 60°C-62°C).

Wytwarzanie [1 S-(1 a,2e,3a,5e)]-5-[2-amino-6-(fenylometoksy)-9H-puryn-9-ylo]-1-hydroksy-3-(fenylometoksy)-2-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentanometanolu (18, X = BnO).

Do kolby okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne i chłodnicę zwrotną załadowano 2-amino-6-O-benzyloksypurynę (1,66 g, 6,87 mmoli) i dimetyloformamid (20 ml). Do zawiesiny dodano wodorek litu (32,7 mg, 4,13 mmola) i następnie otrzymaną mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę. Następnie do roztworu dodano związek 17 (2,13 g w 2 ml dimetyloformamidu, 6,25 mmoli). Roztwór ogrzewano przez 1 godzinę do temperatury 120°C-130°C. Wytworzony roztwór poddano obróbce końcowej przez zgaszenie wodorotlenkiem sodu (roztwór 1N, 20 ml) i ekstrakcję octanem etylu (2 x 150 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto nasyconym roztworem chlorku amonu (200 ml) i solanką, następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując substancję stałą koloru jasnobrązowego. Tę substancję stałą rozpuszczono w mieszaninie octan etylu/DCM i przepuszczono przez warstwę szybkosprawnego żelu krzemionkowego (elucja octanem etylu), otrzymując 3,1 g związku wymienionego w tytule (85%, w postaci substancji stałej koloru jasnożółtego). W wyniku rekrystalizacji (octan etylu/heksany) otrzymano 2,81 g związku wymienionego w tytule w postaci substancji stałej koloru kremowego z wydajnością około 78%.

PL 212 790 B1

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[2-metyIeno-4-(fenylometoksy)-3-[(fenylometoksy)metyIo]cyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (20)

Do kolby okrągłodennej o pojemności 1 litra, wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne załadowano związek 18 (2,6 g, 4,4 mmola), ortomrówczan trimetylu (2,38 ml, 21,8 mmoli), p-toluenosulfonian pirydynowy (0,56 g, 2,22 mmole) i DCM (20 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez około 16 godzin. Po zakończeniu się reakcji, reakcje zgaszono przy użyciu roztworu wodorowęglanu sodu (50 ml). Wytworzoną mieszaninę ekstrahowano octanem etylu (2 x 50 ml) i następnie połączone warstwy organiczne przemyto solanką (50 ml), osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując produkt pośredni w postaci ortomrówczanu. Surowy produkt rozpuszczono w kolbie okrągłodennej w mieszaninie kwas octowy/bezwodnik octowy (1,5 ml/30 ml). Roztwór ogrzewano przez około 5 godzin, utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną, i następnie schłodzono do temperatury pokojowej. Kwas octowy i bezwodnik octowy usunięto na drodze destylacji próżniowej, otrzymując mieszaninę produktu pośredniego (2,34 g). Powyższą mieszaninę produktu pośredniego (2,2 g, 3,7 mmola) rozpuszczono w acetonitrylu (60 ml) i 2N roztworze HCl (30 ml), po czym ogrzewano utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną w celu zakończenia reakcji. Mieszaninę schłodzono do temperatury pokojowej i następnie zobojętniono za pomocą trietyloaminy. Mieszaninę zatężono bezpośrednio pod próżnią w celu usunięcia większości acetonitrylu. Do otrzymanej stałej pozostałości dodano etanol, po czym zawiesinę mieszano przez 1 godzinę. Substancję stałą wydzielono na drodze filtracji, następnie przemyto etanolem i wysuszono pod wysoką próżnią, otrzymując 1,57 g związku wymienionego w tytule z wydajnością 93%.

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w mieszadło magnetyczne i króciec wlotowy-wylotowy azotu mieszano związek 20 (2,7 g, 5,9 mmoli) z CH2Cl2 (10 ml). Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury -78°C i następnie do zawiesiny reakcyjnej dodano BCl3 (1M, 35,4 ml, 35,4 mmoli) z szybkością która umożliwiła utrzymanie temperatury mieszaniny reakcyjnej poniżej -65°C. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez pół godziny w temperaturze -78°C i następnie mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury -20°C. Po jednogodzinnym mieszaniu w temperaturze -20°C, mieszaninę reakcyjną schłodzono ponownie do temperatury -78°C i dodano do niej 30 ml metanolu, po czym mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury pokojowej. Mieszaninę reakcyjną zatężono pod próżnią w celu usunięcia metanolu, otrzymując olej koloru jasnożółtego. Olej ten rozpuszczono ponownie w metanolu (30 ml), następnie do roztworu dodano węgiel odbarwiający (2,7 g) i mieszano przez pół godziny w temperaturze pokojowej. Zawiesinę przefiltrowano przez ziemię okrzemkową, po czym placek filtracyjny przemyto metanolem (10 ml). Połączone filtraty zatężono pod próżnią, otrzymując klarowny olej. Ten olej rozpuszczono w wodzie (20 ml) i ekstrahowano octanem etylu (2 x 30 ml). Warstwę wodną zobojętniono przez dodanie NaOH w celu doprowadzenia odczynu do pH = 7,2. Substancję stałą z zawiesiny wydzielono na drodze filtracji i następnie rekrystalizowano z wody (30 ml), otrzymując 1,36 g związku 21.

P r z y k ł a d 5

Wytwarzanie dioctanu (1a,2e,3a)-2-[(fenylometoksy)metylo]-4-cyklopenteno-13-diolu (2)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w mieszadło magnetyczne rozpuszczono związek 1 (2,2 g, 10 mmoli) w bezwodniku octowym (4 ml) i pirydynie (2,5 ml). Po mieszaniu przez okres nocy w temperaturze pokojowej, nadmiar bezwodnika octowego i pirydyny usunięto na drodze destylacji próżniowej, po czym surowy produkt w postaci oleju poddano obróbce chromatograficznej (krzemionka, elucja mieszaniną heksan/octan etylu w stosunku 2:1), otrzymując 2,8 g związku 2 (92%) w postaci oleju koloru jasnożółtego.

Wytwarzanie monooctanu (+)-(1 a,2e,3a)-2-[(fenylometoksy)metylo]-4-cyklopenteno-1,3-diolu (3) (bez immobilizacji enzymu)

Enancjoselektywną, asymetryczną hydrolizę dioctanu (2) przeprowadzono z zastosowaniem enzymu pankreatyny lub enzymu lipazy PS-30 z Pseudomonas cepacia. Mieszanina reakcyjna zawierała 25 mM buforu na bazie fosforanu potasowego (36 ml, pH = 7,0), toluen (4 ml), dioctan 2 (2 mg/ml) oraz lipazę PS-30 lub pankreatynę (50 mg/ml). Reakcję przeprowadzono w temperaturze 25°C, utrzymując wartość pH = 7,0, przez dodanie w razie potrzeby 1N roztworu NaOH. Postęp reakcji kontrolowano metodą HPLC. Reakcję zakończono gdy stężenie pozostałości substratu 2 spadło poniżej

PL 212 790 B1

0,05 mg/mi. Mieszaninę reakcyjną zatężono pod obniżonym ciśnieniem, otrzymując (+)-monooctan 3. Po 16 godzinach reakcji uzyskano następującą wydajność: w przypadku stosowania lipazy PS-30 wydajność wynosiła 80% w stosunku molowym oraz ee = 98%; w przypadku stosowania pankreatyny wydajność wynosiła 75% w stosunku molowym oraz ee = 98,5%.

Wytwarzanie monooctanu (+)-(1 a,2e,3a)-2-[(fenylometoksy)metylo]-4-cyklopenteno-1,3-diolu (3) (z zastosowaniem immobilizowanej lipazy PS-30)

Enancjoselektywną, asymetryczną hydrolizę dioctanu (2) przeprowadzono z zastosowaniem immobilizowanej lipazy PS-30. Surową lipazę PS-30 z Pseudomonas cepacia immobilizowano na poIipropylenie (Accurel Systems International Corp.) i następnie użyto ten immobilizowany enzym. Mieszanina reakcyjna zawierała 25 mM buforu na bazie fosforanu potasowego (1,8 litra, pH - 7,0), toluen (200 ml), dioctan 2 (52 g) oraz immobilizowaną lipazę PS-30 9180 g). Po 18 godzinach reakcji wytworzono (+)-monooctan 3, z wydajnością 80% w stosunku molowym (32,5 g) i czym ee = 98%. Po zakończeniu reakcji, immobilizowany enzym odfiltrowano i następnie otrzymany klarowny nadsącz ekstrahowano dwoma porcjami octanu etylu. Wydzieloną fazę organiczną zatężono pod obniżonym ciśnieniem, otrzymując żądany produkt 3.

Wytwarzanie [1S-(1a,4a,5e)]-4-[nitro(fenylosulfonylo)metylo]-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-olu (4)

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne, wkraplacz i chłodnicę zwrotną, załadowano w temperaturze 0°C związek 3 (0,98 g, 3,74 mmole), fenylosulfonylonitrometan (0,91 g, 4,5 mmola) i tetrakis[trifenylofosfina]pallad (43 mg, 0,037 mmola) w THF (7 ml). Mieszaninę reakcyjną odgazowano stosując kilkuminutowe przepłukanie argonem. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodawano przez 2 minuty trietyloaminę (1,1 g, 1,6 ml, 11,4 mmoli), utrzymując temperaturę 0°C. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze 0°C, po czym pozostawiono do ogrzania się do temperatury pokojowej. Mieszaninę reakcyjną mieszano następnie w temperaturze pokojowej przez 3 godziny. Reakcję zgaszono w temperaturze 0°C przy użyciu 1N roztworu HCl (15 ml) i następnie ekstrahowano mieszaniną heksan/octan etylu (1:1, 2 x 20 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (30 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując oleistą pozostałość zabarwioną na kolor czerwony (2,2 g). W celu usunięcia materiałów wyjściowych wykonano filtrację oleju przez warstwę krzemionki, otrzymując związek wymieniony w tytule (1,36 g).

Wytwarzanie [1 S-(1 a,4a,5e)]-[[nitro-[4-(fenylometoksy)-5-[(fenyIometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-ylo]metylo]sulfonylo]benzenu (5)

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne łaźnię chłodzącą, załadowano w temperaturze 0°C związek 4 (3,0 g, 7,43 mmoli) w THF. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodawano porcjami przez 10 minut wodorek sodu (zawiesina 60% w oleju mineralnym, 0,68 g, 17 mmoli), z zastosowaniem mieszania. Wytworzoną zawiesinę mieszano przez 30 minut w temperaturze 0°C, po czym ogrzano do temperatury pokojowej i mieszano przez 1 godzinę w tej temperaturze. Dodano bromek benzylu (1,52 g, 1,06 ml, 8,91 mmoli), po czym mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 3 godziny w temperaturze 45°C, w celu zakończenia reakcji. Reakcję zgaszono zimnym roztworem HCl (1N, 30 ml) i ekstrahowano octanem etylu (2 x 30 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (30 ml), osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule w postaci oleju koloru jasnobrązowego (3,98 g). Surowy produkt użyto w następnym etapie bez dodatkowego oczyszczania.

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (4S,5R)-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-1-cyklopenteno-1-karboksylowego (7)

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne, wkraplacz i chłodnicę zwrotną, załadowano w temperaturze pokojowej związek 5 (2,7 g, 5,47 mmoli) i węglan sodu (2,58 g, 46 mmoli) w mieszaninie DCM/metanol (3:1, 10 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do stanu wrzenia pod chłodnicą zwrotną i następnie do zawiesiny reakcyjnej wkraplano przez godzin mieszaninę peroksymonosiarczan potasu:sól tetrabutyloamoniowa (2,3% aktywnego tlenu, g w 15 ml DCM, 7,9 mmoli) w DCM. Po ogrzewaniu przez 14 godzin w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej i następnie rozcieńczono metanolem (50 ml). Wytworzoną mieszaninę schłodzono do temperatury -40°C, po czym dodano stężony kwas siarkowy w celu zobojętnienia środowiska reakcji do pH kwaśnego (użyto 1,2 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury pokojowej i następnie mieszano w temperaturze pokojowej przez 3 godziny. Reakcję zgaszono mieszaniną woda/solanka (1:1, 40 ml), po czym ekstrahowano

PL 212 790 B1 mieszaniną heksan/octan etylu (2:1, 2 x 200 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu (100 ml) i solanką (100 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując surowy produkt pośredni (1,88 g, >100% bilansu materiałowego), który użyto w następnym etapie bez dodatkowego oczyszczania.

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne rozpuszczono otrzymany w sposób opisany powyżej produkt pośredni (2,95 g, 8,1 mmoli), w osuszonym metanolu (10 ml). Następnie, w temperaturze pokojowej dodano roztwór metoksylanu sodu w metanolu (25% wagowych, 0,34 g, 1,6 mmola). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny. Po zakończeniu reakcji, mieszaninę reakcyjną zobojętniono w temperaturze 0°C przy użyciu HCl (10 ml) i następnie ekstrahowano mieszaniną octan etylu/heksan (1:1, 2 x 100 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką, osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując substancję stałą. Po rekrystalizacji z mieszaniny heksan/eter tert-butylowo-metylowy (10:1), w temperaturze od -20°C do -30°C, otrzymano 1,83 g związku wymienionego w tytule z wydajnością 64%, w postaci substancji stałej koloru jasnożółtego.

P r z y k ł a d 6

Wytwarzanie monooctanu (-)-(1 a,2e,3a)-2-[(fenylometoksy)metylo]-4-cyklopenteno-1,3-diolu (13) (bez immobilizacji enzymu)

Enancjoselektywne acetylowanie diolu (1) przeprowadzono z zastosowaniem immobilizowanej lipazy PS-30 z Pseudomonas cepacia. Mieszanina reakcyjna zawierała mieszaninę heptan/eter tert-butylowo-metylowy (10/1 w stosunku objętościowym, 1 litr), diol 1 (5 g), immobilizowaną lipazę PS-30 (25 g) oraz octan izopropenylu (2 równoważniki) jako środek acylujący. Reakcję przeprowadzono w temperaturze 33°C. Postęp reakcji kontrolowano metodą HPLC. Reakcję zakończono gdy stężenie pozostałego substratu 1 obniżyło się poniżej 0,1 mg/ml. Po reakcji prowadzonej przez 4 godziny, wydajność wytwarzania (-)-monooctanu 13 wynosiła 80% i ee = 98%.

Wytwarzanie estru [1 R-(1a,4a,5e)]metylo-4-(acetoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenen-1-ylowego kwasu węglowego (10)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w mieszadło magnetyczne i króciec wlotowo-wylotowy azotu zmieszano związek 13 (2,62 g, 10 mmoli), pirydynę (1,18 g, 12 mmoli) i CH2Cl2 (5 ml). Mieszaninę schłodzono do temperatury -5°C i do zawiesiny reakcyjnej dodawano chloromrówczan metylu (1,134 g, 12 mmoli), z taką szybkością która nie spowodowała przekroczenia temperatury 0°C. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze 0°C przez 1 godzinę i następnie ogrzewano do temperatury pokojowej przez 1 godzinę. Wytworzoną mieszaninę zgaszono w temperaturze 0°C nasyconym roztworem chlorku amonu. Otrzymany roztwór ekstrahowano mieszaniną octan etylu/heksan (1:2) (2 x 30 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (30 ml), następnie osuszono (Na2SO4), zatężono pod próżnią i wysuszono pod wysoką próżnią, otrzymując surowy związek 14 (3,32 g, 100%) w postaci oleju koloru jasnobrązowego. Związek użyto w następnej reakcji bez dodatkowego oczyszczania.

Wytwarzanie [1 R-(1 a,4a,5e)]-[[nitro-[4-(acetoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenen-1-ylo]metylo]sulfonylo]benzenu (15)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w mieszadło magnetyczne rozpuszczono fenylosulfonylonitrometan (2,41 g, 12 mmoli) w osuszonym THF (25 ml). Następnie, w temperaturze 0°C dodawano przez 5 minut wodorek sodu (0,46 g, 60% dyspersja w oleju mineralnym, 12 mmoli). Po ogrzaniu do temperatury pokojowej mieszano w tej temperaturze przez 1 godzinę, po czym przez około 10 minut dodawano surowy związek 14 (3,3 g, 10 mmoli w 5 ml THF). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 30 minut i następnie przez 1 godzinę w temperaturze 50°C. Mieszaninę reakcyjną poddano obróbce nasyconym roztworem chlorku amonu (30 ml) i następnie ekstrahowano octanem etylu (2 x 40 ml). Połączone fazy organiczne przemyto solanką (30 ml), następnie osuszono i zatężono pod próżnią, otrzymując związek 15 w postaci surowego oleju koloru brązowego (5,12 g, >100%), który użyto w następnym etapie bez oczyszczania.

Wytwarzanie [1R-(1a,4a,5e)]-[[nitro-[4-(hydroksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenen-1-ylo]metylo]sulfonylo]benzenu (4)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w mieszadło magnetyczne rozpuszczono surowy związek 15 (5,12 g, 10 mmoli) w 25 ml metanolu. Do kolby dodano w temperaturze pokojowej węglan potasu (140 mg, 1 mmol), po czym wytworzoną mieszaninę mieszano przez okres nocy. Mieszaninę reakcyjną zatężoPL 212 790 B1 no pod próżnią w celu usunięcia metanolu. Koncentrat ekstrahowano octanem etylu (2 x 30 ml) i nasyconym roztworem chlorku amonu (30 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (20 ml), następnie osuszono (Na2SO4) i zatężono pod próżnią, otrzymując olej koloru jasnobrązowego. Po obróbce metodą szybkosprawnej chromatografii kolumnowej (elucja mieszaniną octan etylu/heksan, w stosunku od 1:2 do 1:1), otrzymując 2,92 g związku 4 (73%) w postaci bezbarwnego oleju.

P r z y k ł a d 7

Wytwarzanie [1 R-(1 a,4a,5e)]-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenen-1 -olu (9) (R'=Bn)

Do kolby okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne, skraplacz i łaźnię olejową załadowano [1S-(1a,2a,3e,5a)]-3-(fenylometoksy)-2-[(fenylometoksy)metylo]-6-oksabicyklo[3.1.0]heksan 8 (20,19 g, 65 mmoli, który wytworzono w sposób ujawniony w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki numer 5,206,244, który to patent zamieszcza się w niniejszym opisie jako referencję) w THF (150 ml). Do roztworu dodano w temperaturze pokojowej heksametylodisilazydek litu (roztwór 1M w heksanie, 190 ml, 190 mmoli). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 1,5 godziny w temperaturze 60°C. Otrzymany roztwór schłodzono do temperatury pokojowej i rozcieńczono metanolem (200 ml). Po mieszaniu w temperaturze pokojowej przez 20 minut, mieszaninę reakcyjną zgaszono przy użyciu HCl (1N, 300 ml) i następnie ekstrahowano octanem etylu (3 x 300 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (2 x 200 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując 22,7 g związku wymienionego w tytule (>100% bilansu materiałowego), który użyto w następnym etapie bez dodatkowego oczyszczania.

Wytwarzanie estru [1 R-(1 a,4a,5e)]-metylo-4-(acetoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenen-1-ylowego kwasu wę glowego (10)

Do kolby okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne i łaźnię chłodzącą załadowano surowy związek 9 (12,3 g, 39,6 mmola) oraz pirydynę (9,7 ml, 120 mmoli) w DCM (100 ml). Roztwór schłodzono do temperatury od -20°C do -15°C i następnie do roztworu dodawano przez 20 minut chloromrówczan metylu (4,2 g, 3,41 ml, 44 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez pół godziny w temperaturze 15°C i następnie ogrzano powoli do temperatury pokojowej w celu zakończenia reakcji. Wytworzoną mieszaninę reakcyjną zgaszono w temperaturze 0°C przy użyciu HCl (roztwór 2N, 120 ml) i następnie ekstrahowano octanem etylu (2 x 300 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (200 ml), następnie osuszono (siarczan sodu), zatężono pod próżnią i wysuszono w warunkach wysokiej próżni, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule w postaci oleju koloru brązowego, który użyto w następnym etapie bez jakiegokolwiek dodatkowego oczyszczania.

Wytwarzanie [1S-(1a,4a,5e)]-[[nitro-[4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-ylo]metylo]sulfonylo]benzenu (5)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne i łaźnię chłodzącą rozpuszczono w temperaturze 0°C surowy związek 10 (9,8 g, 26,5 mmoli), fenylosulfonylonitrometan (5,4 g, 26,8 mmoli) i tetrakis(trifenylofosfina)pallad (0,6 g, 0,52 mmola) w THF (80 ml). Mieszaninę reakcyjną odgazowywano przez kilka minut z użyciem strumienia argonu. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodawano przez 10 minut w temperaturze 0°C trietyloaminę (8,4 g, 11,1 ml, 79,5 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze 0°C i następnie pozostawiono do ogrzania się do temperatury pokojowej, po czym mieszano w tej temperaturze przez 3 godziny. Następnie, reakcję zgaszono w temperaturze 0°C przy użyciu 2N roztworu HCl (100 ml), po czym ekstrahowano mieszaniną heksan/octan etylu (w stosunku 1.1, 2 x 30 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (100 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując oleistą pozostałość zabarwioną na kolor czerwony. W celu usunięcia materiałów wyjściowych wykonano filtrację oleju przez warstwę krzemionki, otrzymując związek wymieniony w tytule (14,2 g surowego związku, >100%), w postaci oleju koloru jasnobrązowego, który użyto w następnym etapie bez dodatkowego oczyszczania.

Konwersja związku o wzorze 5 w ester o wzorze 7 została opisana w przykładzie 5.

P r z y k ł a d 8

Wytwarzanie (4S,5R)-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-onu (80)

PL 212 790 B1

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne zmieszano w temperaturze 0°C sita molekularne (4 g), dichromian pirydyniowy (4,16 g, 20 mmoli) kwas octowy (0,60 g, 10 mmoli) z CH2Cl2 (25 ml) i następnie mieszano przez 1 godzinę. Następnie, do kolby dodawano przez około 5 minut alkohol allilowy 9 (3,11 g, 10 mmoli, wytworzony w sposób opisany w przykładzie 7) w CH2Cl2. Po mieszaniu w temperaturze 0°C przez 2,5 godziny, mieszaninę reakcyjną przefiltrowano przez warstwę żelu krzemionkowego, po czym placek filtracyjny przemyto mieszaniną CH2Cl2/octan etylu, w stosunku 1:3. Uzyskany filtrat ekstrahowano przy użyciu mieszaniny HCl (roztwór 1N, 40 ml)/octan etylu (50 ml). Warstwę organiczną osuszono (Na2SO4) i zatężono pod próżnią, otrzymując olej koloru brązowego. Ten olej koloru brązowego poddano obróbce chromatograficznej z zastosowaniem elucji mieszaniną octan etylu/heksan w stosunku 1:2, otrzymując związek 80 (2,85 g, 92%) w postaci oleju koloru jasnożółtego.

Wytwarzanie estru (4S,5R)-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-ylowego kwasu trifluorometanosulfonowego (81)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne zmieszano związek 80 (1,7 g, 5,5 mmoli) z THF (15 ml), po czym schłodzono do temperatury -78°C. Następnie do mieszaniny reakcyjnej dodawano przez 20 minut, w temperaturze -78°C, tri-sec-butyloborowodorek litu (L-SeIectride®) (roztwór 1M w THF, 5,5 ml, 5,5 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -78°C przez 1,5 godziny, po czym dodano w temperaturze -78°C N-fenylotrifluorometanosulfonoimid (1,98 g, 5,5 mmoli). Po mieszaniu przez 1 godzinę w temperaturze -78°C, mieszaninę reakcyjną pozostawiono do powolnego ocieplenia do temperatury pokojowej i następnie mieszano w temperaturze pokojowej przez okres nocy. Wytworzoną mieszaninę zadano nasyconym roztworem NH4Cl (30 ml) i ekstrahowano octanem etylu (52 ml). Uzyskaną emulsję przeflltrowano przez warstwę ziemi okrzemkowej i przemyto octanem etylu (20 ml), po czym połączone warstwy organiczne osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując olej koloru brązowego (3,2 g, 100%). Ten olej koloru brązowego użyto w następnej reakcji bez dodatkowego oczyszczania.

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (4S,5R)-4-(fenylometoksy)-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenteno-1-karboksylowego (7)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne zmieszano surowy związek 81 (3,2 g, 5,5 mmoli) w DMF (25 ml), metanol (10 ml) i trietyloaminę (1,54 mL, 11 mmoli). Następnie do roztworu dodano Pd[(C6H5)3]4 (635 mg, 0,55 mmoli), po czym wytworzoną mieszaninę odgazowano trzykrotnie przy użyciu gazowego CO. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez godziny w temperaturze pokojowej, w atmosferze gazowego CO. Analiza metodą TLC wykazała brak substratu w mieszaninie reakcyjnej. Mieszaninę reakcyjną poddano obróbce w temperaturze pokojowej za pomocą roztworu NaOH (roztwór 0,5N, 100 ml) i następnie ekstrahowano octanem etylu (2 x 50 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (50 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując olej koloru jasnożółtego. Po obróbce metodą szybkosprawnej chromatografii kolumnowej (elucja mieszaniną heksan/octan etylu, w stosunku 1:2) otrzymano związek 7 (1,36 g, wydajność czterech etapów - 70%).

P r z y k ł a d 9

Sposób wytwarzania [1S-(1a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Wytwarzanie octanu [1R-(1a,4a,5e)]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-ylu (22)

W kolbie okrągłodennej wyposażonej w króciec wlotowy azotu rozpuszczono związek 3 (1,85 g, 7,05 mmoli) w CH2Cl2 (10 ml) i następnie wytworzony roztwór schłodzono do temperatury 0°C. Do mieszaniny reakcyjnej dodano w temperaturze 0°C trietyloaminę (1,43 g, 2 ml, 14,1 mmoli), 4-N,N-dimetyloaminopirydynę (DMAP, około 100 mg) i tert-butylodimetylochlorosilan (1,17 g, 7,75 mmoli). Wytworzoną mieszaninę ogrzano do temperatury pokojowej i następnie mieszano przez okres nocy, po czym poddano obróbce w temperaturze 10°C roztworem NaOH (roztwór 0,5N, 20 ml) i ekstrahowano mieszaniną octan etylu/heksany (w stosunku objętościowym 1:2, 2 x 30 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (30 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując związek 22 w postaci surowego oleju o jasnym zabarwieniu.

Wytwarzame [1R-(1a,4a,5e)]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-olu (9)

Wytworzony w sposób opisany powyżej związek 22 rozpuszczono w metanolu (30 ml) i następnie dodano w temperaturze pokojowej węglan potasu (150 mg). Po mieszaniu przez 5 godzin w temPL 212 790 B1 peraturze pokojowej, usunięto metanol przez zatężenie mieszaniny reakcyjnej pod próżnią. Wytworzoną mieszaninę ekstrahowano mieszaniną octan etylu/heksany (w stosunku objętościowym 1:2, 2 x 30 ml) i nasyconym roztworem NH4Cl (20 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką (30 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując olej koloru jasnożółtego. Olej oczyszczono dodatkowo metodą szybkosprawnej chromatografii kolumnowej (elucja mieszaniną heksany/octan etylu w stosunku od 8:1 do 3:1), otrzymując związek 9 (2,28 g, wydajność całkowita w stosunku do związku 3 - 97%).

Wytwarzanie (4S,5R)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(fenylometoksy)metylo]-2-cyklopenten-1-onu (80)

Do wysuszonej w piecu kolby trójszyjnej o pojemności 250 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, załadowano dichromian pirydyniowy (20,24 g, 53,80 mmoli), sita molekularne (suszone w piecu) i DCM (40 ml). Wytworzoną zawiesinę schłodzono do temperatury 0°C i dodano do niej kwas octowy (który został osuszony sitami molekularnymi, 1,61 g, 26,90 mmoli). Wytworzoną mieszaninę mieszano przez 30 minut w temperaturze 0°C, po czym dodawano do niej przez 10 minut związek 9 (10 g, 29,89 mmoli) w DCM. Utworzoną mieszaninę reakcyjną o zabarwieniu czerwonawym mieszano przez 2 godziny w temperaturze 0°C. Po zakończeniu się reakcji, dodano kolejno octan etylu (100 ml), acetonitryl (5 ml) i ziemię okrzemkową (Celite®, 5 g), po czym otrzymaną mieszaninę mieszano przez 10 minut. Zawiesinę przefiltrowano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®), otrzymując filtrat o ciemnym zabarwieniu. Filtrat przemyto 5% wodnym roztworem NaHSO3 (2 x 250 ml) i z kolei wodą (100 ml). Warstwę organiczną osuszono nad siarczanem magnezu i rozpuszczalnik odparowano pod próżnią, otrzymując 9,5 g związku wymienionego w tytule, w postaci ciemnego, przezroczystego oleju koloru brązowego.

Wytwarzanie estru (4S,5R)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(fenylometoksy)metylo]-1-cyklopenten-1-ylowego kwasu trifluorometanosulfonowego (81)

Do wysuszonej w piecu kolby trójszyjnej o pojemności 250 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne i króciec wlotowy argonu, załadowano związek 80 (9,5 g, 29, 89 mmoli) i THF (10 ml). Wytworzoną mieszaninę schłodzono do temperatury -78°C, po czym do tej mieszaniny dodawano przez 20 minut tri-sec-butyloborowodorek litu (L-Selectride®) (1M, 6,25 g, 32,88 mmoli). Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodawano przez 5 minut N-fenylotrifluorometanosulfonoimid (10,46 g, 29,29 mmoli) w THF (20 ml), utrzymując temperaturę reakcji poniżej -78°C. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez okres nocy, dopuszczając w tym czasie do ogrzania się mieszaniny do temperatury pokojowej. Następnie do mieszaniny reakcyjnej dodano eter tert-butylowo-metylowy (100 ml), po czym utworzoną warstwę organiczną przemyto nasyconym, wodnym roztworem wodorowęglanu sodu (2 x 75 ml) i następnie solanką (5 ml). Warstwę organiczną osuszono nad siarczanem magnezu i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (27 g) w postaci oleju koloru żółtego.

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (4S,5R)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylo-ililo]oksy]-5-[(fenylometoksy)metylo]-1-cyklopenteno-1-karboksylowego (7)

Do okrągłodennej kolby trójszyjnej o pojemności 250 ml, wyposażonej w mieszadło mechaniczne, załadowano związek 81 (27,0 g, 29,89 mmoli), dimetyloformamid (20 ml), metanol (20 ml) i trietyloaminę (20,74 ml, 149,45 mmoli). Mieszaninę reakcyjną przepłukano trzykrotnie argonem. Do tej mieszaniny dodano tetrakis(trifenylofosfinę) (1,762 g, 1,49 mmola). Mieszaninę reakcyjną przepłukano trzykrotnie CO. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 18 godzin w temperaturze pokojowej, utrzymując w atmosferze CO. Mieszaninę reakcyjną ekstrahowano eterem tert-butylowo-metylowym (200 ml), po czym mieszaninę o zabarwieniu czerwonawym przefiltrowano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®). Filtrat zatężono pod próżnią, otrzymując 30 g oleju barwy prawie czarnej. Po oczyszczeniu metodą chromatografii kolumnowej otrzymano związek wymieniony w tytule w postaci oleju (4,5 g, wydajność sumaryczna w stosunku do związku 23 - 40%).

P r z y k ł a d 10

Wytwarzanie (4S,5R)-4-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylo-sililo]oksy]-5-[(fenylometoksy)metylo]-1-cyklopenteno-1-metanolu (16)

Do okrągłodennej kolby trójszyjnej o pojemności 500 ml, wyposażonej w króciec wlotowy argonu, czujnik temperatury i mieszadło mechaniczne, załadowano ester metylowy kwasu (4S,R)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(fenyIo-metoksy)metylo]-1-cyklopenteno-1-karboksylowego (7) (10 g, 26,55 mmoli, wytworzony w sposób opisany w przykładzie 9) w DCM (200 ml). Roztwór schło60

PL 212 790 B1 dzono do temperatury -78°C, po czym do tego roztworu dodano powoli wodorek diizobutyloglinu (roztwór 1M, 66,39 ml, 66,375 mmoli w toluenie). W celu zakończenia reakcji mieszaninę reakcyjną mieszano przez 2 godziny w temperaturze -78°C. Mieszaninę reakcyjną wlano do nasyconego roztworu winianu potasu sodu (400 ml), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano przez 2 godziny. Warstwę organiczną oddzielono i następnie warstwę wodną ekstrahowano n-heksanem (200 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto wodą (50 ml), osuszono nad siarczanem magnezu i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (9,3 g), w postaci oleju koloru żółtawego.

Wytwarzanie [1R-(1a,2a,3e,5a)]-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-2-[(fenylometoksy)metylo]-6-oksabicyklo[3.1.0]heksano-1-metanolu (17)

Do wysuszonej w piecu, okrągłodennej kolby trójszyjnej, wyposażonej w prętowe mieszadło magnetyczne, króciec wlotowy argonu i czujnik temperatury, załadowano suszone w piecu, sproszkowane sita molekularne 4A (9,0 g). Do kolby dodano DCM (30 ml), po czym wytworzoną zawiesinę mieszano przez 5 minut w temperaturze pokojowej. Następnie, w temperaturze pokojowej dodano D-winian dietylu (2,13 g, 10,32 mmoli) w DCM (18 ml), po czym mieszaninę schłodzono do temperatury -30°C. Utrzymując temperaturę około -30°C dodano izopropoksylan tytanu(IV) (2,665 ml, 9,03 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 30 minut w temperaturze -30°C i przez 15 minut w temperaturze -15°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury -30°C. Do tej mieszaniny dodano roztwór związku 16 (4,5 g, 12,9 mmoli) w DCM (18 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 30 minut w temperaturze -30°C, po czym dodano roztwór wodoronadtlenku tert-butylu (5,0M-6,0M, 9,40 ml, 5,176 mmoli). W celu zakończenia reakcji, mieszaninę reakcyjną mieszano przez 3 godziny utrzymując w temperaturze od -30°C do -20°C. Reakcję zgaszono przez dodanie wody (45 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano energicznie i pozostawiono do ogrzania do temperatury pokojowej (od 15°C do 20°C). Po podniesieniu się temperatury do około 15°C, dodano powoli 30% roztwór wodorotlenku sodu (10 ml), otrzymując mlecznobiałą zawiesinę. Tę zawiesinę wprowadzono do kolby Erlenmayera o pojemności 3 litrów, w której znajdował się eter tert-butylowo-metylowy (1100 ml). Mieszaninę tę mieszano przez 30 minut, po czym przefiltrowano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®). Warstwę wodną wydzielono z filtratu i odrzucono. Warstwę organiczną przemyto 10% wodnym roztworem tiosiarczanem sodu (100 ml) i wodą (2 x 160 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto wodą (100 ml), solanką 950 ml) i osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule z ilościową wydajnością (5,47 g) w postaci oleju.

Wytwarzanie [1R-(1a,2a,4e,5a)]-5-[2-amino-6-fenylometoksy)-9H-puryn-9-ylo-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-1-hydroksy-2-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentanometanolu (18)

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w króciec wlotowy argonu, mieszadło magnetyczne i chłodnicę zwrotną, załadowano O-benzyloksyguaninę (1,66 g, 6,87 mmoli) z DMF (20 ml). Następnie, do zawiesiny dodano wodorek litu (32,7 mg, 4,13 mmoli), po czym mieszano przez 1 godzinę. Do wytworzonego roztworu dodano roztwór związku 17 (2,13 g w 2 ml DMF, 6,25 mmoli) i następnie ogrzewano przez 1 godzinę w temperaturze 120°C-130°C. Reakcje zgaszono przy użyciu roztworu NaOH (1N, 20 ml) i następnie mieszaninę reakcyjną ekstrahowano octanem etylu (2 x 150 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto nasyconym roztworem NH4Cl (200 ml), solanką (100 ml), po czym osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując substancję stałą koloru jasnobrązowego. Tę substancję stałą rozpuszczono w mieszaninie octan etylu/CH2Cl2 i przepuszczono przez warstwę szybkosprawnego żelu krzemionkowego (elucja octanem etylu), otrzymując 3,102 g związku 18 (85%), w postaci substancji stałej koloru jasnożółtego. W wyniku rekrystaIizacji (z mieszaniny octan etylu/heksan) otrzymano 2,6 g (pierwszy rzut, 72%) 0,21 g (drugi rzut, 5,8%) związku 18, w postaci substancji stałej koloru kremowego.

Wytwarzanie [1 S-(1 a,2e,4e)]-4-[2-amino-6-fenylometoksy)-9H-puryn-9-ylo-3-metyleno-2-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentanolu (19)

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne, załadowano związek 18 (2,6 g, 4,4 mmola), ortomrówczan trimetylu (2,38 ml, 21,8 mmoli), p-toluenosulfonian pirydyniowy (0,56 g, 2.22 mmole) i CH2Cl2 (20 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez około 16 godzin. Po zakończeniu się reakcji, mieszaninę reakcyjną zgaszono przy użyciu NaHCO3 (50 ml). Wytworzoną mieszaninę ekstrahowano octanem etylu (2 x 50 ml), po czym połączone warstwy organiczne przemyto solanką (50 ml), następnie osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując ortomrówczan. Surowy produkt umieszczono w kolbie okrągłodennej i rozpuszczono w mieszaninie kwas octowy/bezwodnik octowy (1,5 ml/30 ml), po czym ogrzewano przez 5 godzin utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną. Mieszaninę reakcyjną

PL 212 790 B1 schłodzono następnie do temperatury pokojowej, po czym usunięto kwas octowy/bezwodnik octowy na drodze destylacji próżniowej, otrzymując olej koloru jasno-brązowego. Surowy produkt oczyszczono filtrując przez warstwę krzemionki. Otrzymano 2,34 g mieszaniny.

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-2-metyIeno-3-[(fenylometoksy)metylo]cyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (20)

Mieszaninę wytworzoną w poprzednim przykładzie (2,2 g, 3,7 mmola) rozpuszczono w CH3CN (60 ml) i 2N roztworze HCl (30 ml) i następnie wytworzony roztwór ogrzewano utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną. Przebieg reakcji monitorowano metodą HPLC. Po zakończeniu się reakcji, mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej i następnie zobojętniono przez dodanie trietyloaminy. Mieszaninę reakcyjną bezpośrednio zatężono pod próżnią w celu usunięcia większości CH3CN. Do otrzymanej, stałej pozostałości dodano etanol i następnie zawiesinę mieszano przez 1 godzinę. Utworzoną substancję stałą wydzielono na drodze filtracji, następnie przemyto etanolem i wysuszono w warunkach wysokiej próżni, otrzymując 1,57 g związku 20.

Związek 20 przekształcono następnie w związek o wzorze 21, postępując zgodnie z procedurą opisaną w przykładzie 4.

P r z y k ł a d 11

Wytwarzanie (4S)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-2-cyklopenten-1-onu (33)

Do kolby okrągłodennej o pojemności 1 litra załadowano (4S)-4-hydroksy-2-cyklopenten-1-on (32) (20 g, 204 mmole, wytworzony w sposób opisany przez Khanapure S., Najafi N., Manna S., Yang J. i Rokash J., w J. Org. Chem., 1995, 60, strona 7448) w DCM (200 ml) i następnie dodano N,N-dimetyloetyloaminę (47,7 g, 653 mmoli), chlorek ferf-butylodimetylosililu (46,1 g, 306 mmoli) oraz katalityczną ilość 4-N,N-dimetyloaminopirydyny (1 g). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 24 godziny, po czym wlano do octanu etylu (200 ml) i następnie warstwę organiczną przemyto wodą (200 ml), wodnym roztworem HCl (roztwór 1N, 2 x 100 ml), solanką (100 ml) i nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu (100 ml). Warstwę organiczną osuszono nad siarczanem magnezu i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule w postaci surowego produktu (42 g, wydajność około 98%).

Wytwarzanie (3S,4S)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[(dimetylofenylosililo)metylo]-1-[(trimetylosililo)oksy]cyklopentanu (34)

Do kolby okrągłodennej o pojemności 100 ml załadowano w temperaturze pokojowej zawiesinę magnezu (1,18 g, 48,5 mmoli) w THF (15 ml) i następnie dodano (chlorometylo)dimetylofenylosilan (8,86 g, 48,5 mmol). Wytworzoną mieszaninę mieszano przez około 1 godzinę w celu utworzenia odczynnika Grignarda. Do tego roztworu dodano kompleks bromek miedzi(I)-siarczek dimetylu (2,13 g,

10,4 mmoli), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 30 minut. Otrzymany roztwór schłodzono do temperatury -78°C i do tego roztworu dodano powoli chlorotrimetylosilan (1,2 g, 11,3 mmoli) i następnie dodano roztwór związku 33 (2 g, 9,4 mmoli) w THF (2 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze -78°C i następnie przez 3 godziny w temperaturze 0°C w celu zakończenia reakcji. Mieszaninę reakcyjną wlano do kolby zawierającej heksany (200 ml), po czym mieszano przez 10 minut. Mieszaninę przefiltrowano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®) i następnie uzyskany filtrat zatężono pod próżnią do sucha, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule.

Wytwarzanie [3S-(3a,4e)]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[(dimetylofenylosililo)metylo]-2-(hydroksymetylo)cyklopentanonu (35)

Pozostałość zawierającą związek 34 rozpuszczono w THF (80 ml) i następnie przeniesiono do kolby okrągłodennej o pojemności 500 ml. Do tego roztworu dodano trifluorometanosulfonian itru (5,84 g) i wodny roztwór formaldehydu (18,5 ml, roztwór 37% w stosunku wagowym). Wytworzoną mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez 12 godzin w celu zakończenia reakcji. Następnie reakcję zgaszono przez powolne dodanie wody (30 ml), po czym mieszaninę ekstrahowano octanem etylu (2 x 50 ml). Połączone warstwy organiczne przemyto solanką, następnie osuszono nad siarczanem magnezu i zatężono pod próżnią do sucha, otrzymując surowy związek (2,12 g, wydajność - 57%).

Wytwarzanie (3S,4S)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[(dimetylofenylosililo)metylo]-2-metylenocyklopentanonu (36)

Do roztworu związku 35 (1,2 g, 3,06 mmola) w DCM (20 ml) dodano w temperaturze 0°C trietyloaminę (0,554 ml, 3,97 mmole) i następnie dodano powoli chlorek metanosulfonylu (0,284 ml, 3,67

PL 212 790 B1 mmola). Wytworzoną mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny, w celu zakończenia reakcji i utworzenia mesylanu. Następnie, do mieszaniny reakcyjnej dodano 1,8-diazabicyklo[5.4.0]undec-7-en (0,685 ml, 4,58 mmole), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano przez 3 godziny w temperaturze pokojowej w celu zakończenia reakcji. Mieszaninę reakcyjną wlano w trakcie mieszania do mieszaniny zawierającej wodny roztwór chlorku amonu (10%, 25 ml). Warstwę organiczną oddzielono i przemyto wodą i solanką, po czym osuszono nad siarczanem magnezu. Po zatężeniu warstwy organicznej pod próżnią otrzymano surowy związek wymieniony w tytule (1,1 g, wydajność - 96%).

Wytwarzanie [1R-(1a,3e,4a)]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[(dimetylofenylosililo)metylo]-2-metylenocyklopentanolu (37)

Do kolby okrągłodennej o pojemności 100 ml, wyposażonej w króciec wlotowy argonu, załadowano w trakcie mieszania roztwór związku 36 (4,8 g, 12,81 mmol) w THF (25 ml) i zawartość kolby schłodzono do temperatury -78°C i następnie w trakcie mieszania dodawano przez 15 minut trietyloborowodorek litu (super hydride®, 24,4 ml, 24,4 mmole, 1,0M roztwór w THF). Mieszaninę reakcyjną mieszano w tej samej temperaturze przez 1 godzinę i następnie ogrzano powoli do temperatury pokojowej w celu zakończenia reakcji. Reakcję zgaszono roztworem wodorotlenku sodu (10%, 25 ml), po czym mieszaninę reakcyjną ekstrahowano octanem etylu (2 x 25 ml). Warstwę organiczną oddzielono, następnie przemyto solanką (50 ml) i osuszono nad siarczanem magnezu. Po zatężeniu warstwy organicznej pod próżnią otrzymano surowy związek wymieniony w tytule (4,58 g, wydajność - 95%, stosunek diastereoizomerów - 8:1). Związek wymieniony w tytule oczyszczono metodą chromatografii szybkosprawnej na żelu krzemionkowym (elucja mieszaniną octan etylu/heksany, w stosunku objętościowym 1:4), otrzymując 4 g żądanego izomeru z wydajnością 83%.

Wytwarzanie [1R-(1a,3a,4e)]-9-[4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[(dimetylofenylosili10) metylo]-2-metylenocyklopentylo]-6-jodo-9H-puryno-2-aminy (38, X = I)

Do roztworu związku 37 (1,6 g, 4,24 mmole) w THF (20 ml) znajdującego się w kolbie okrągłodennej o pojemności 100 ml, utrzymywanego w temperaturze -78°C, dodano kolejno trifenylofosfinę (1,49 g, 5,7 mmoli), jodo-guaninę (1,49 g, 5,7 mmoli) oraz azodikarboksylan dietylu (0,91 ml, 5,7 mmo11) . Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 2 godziny w temperaturze -78°C, po czym ogrzano powoli przez 1 godzinę do temperatury pokojowej i mieszano w tej temperaturze przez 12 godzin w celu zakończenia reakcji. Reakcję zgaszono przez dodanie nasyconego roztworu chlorku amonu (50 ml) i następnie wytworzoną mieszaninę ekstrahowano mieszaniną eteru tert-butylowo-metylowego i heptanu (1:4, 2 x 25 ml). Warstwę organiczną osuszono nad siarczanem magnezu i następnie zatężono pod próżnią, otrzymując surowy produkt, który oczyszczono metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym. Wytworzono 1,87 g związku wymienionego w tytule z 71% wydajnością.

Wytwarzanie [1 R-(1 a,3a,5e)]-3-(2-amino-6-jodo-9H-puryn-9-ylo)-5-hydroksy-2-metylenocyklopentanometanolu (39)

Do roztworu związku 38 (1,8 g, 2,9 mmoli) w DCM (25 ml) dodano w temperaturze pokojowej kompleks kwas tetrafluoroborowy-eter dimetylowy (3,53 ml, 29 mmoli). Wytworzoną mieszaninę mieszano przez 4 godziny. Do mieszaniny reakcyjnej dodano metanol (25 ml) w celu spowodowania homogenizacji tej mieszaniny. Następnie dodano powoli stały wodorowęglan potasu (4,35 g, 43,5 mmoli), po czym otrzymaną mieszaninę mieszano przez 1,5 godziny w temperaturze pokojowej. Dodano fluorek potasu (0,85 g, 14,6 mmoli) i następnie dodano wodny roztwor nadtlenku wodoru (roztwór 30% w stosunku wagowym, 3 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 4 godziny w temperaturze pokojowej i następnie mieszaninę reakcyjną zatężono pod próżnią aż do otrzymania suchej pozostałości. Pozostałość roztarto z DCM (3 x 25 ml). Połączone warstwy organiczne zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule w postaci substancji stałej (0,96 g, wydajność - 85%).

Wytwarzanie [1 S-(1a,3a,4e)]-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Mieszaninę związku 39 (0,5 g, 1,29 mmola) w wodorotlenku sodu (roztwór 2N, 10 ml) ogrzewano w temperaturze 70°C i w atmosferze argonu przez 1 godzinę, w celu przeprowadzenia reakcji do końca. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury 0°C i powoli zobojętniono przez dodanie 3N roztworu HCl. Dodano węgiel odbarwiający (0,5 g), po czym mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez około 1 godzinę. Gorącą mieszaninę przefiltrowano przez złoże ziemi okrzemkowej (Celite®). Wytworzony klarowny filtrat schłodzono i zaszczepiono związkiem 21 w celu zapoczątkowania krystalizacji. Produkt wydzielono na drodze filtracji i wysuszono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule w postaci krystalicznej substancji stałej koloru białego (0,21 g, wydajność - 60%).

PL 212 790 B1

P r z y k ł a d 12

Wytwarzanie (1R,4S)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-2-jodo-2-cyklopenten-1-oIu (40)

Do roztworu związku 33 (40 g, 188 mmoli, wytworzony w sposób opisany w przykładzie 11) w THF (100 ml), znajdującego się w kolbie okrągłodennej o pojemności 1 litra, dodano roztwór jodu (105 g, 414 mmoli) w DCM (100 ml). Utworzony roztwór mieszano w temperaturze 0°C. Do tego roztworu, powoli przez 20 minut dodawano z wkraplacza pirydynę (36 ml). Następnie, w celu zakończenia reakcji, mieszaninę reakcyjną mieszano w tej samej temperaturze przez 3 godziny. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono eterem tert-butylowo-metylowym (300 ml), po czym przemyto roztworem wodorosiarczynu sodu (600 ml), HCl (roztwór 0,5N, 500 ml) i solanką (200 ml), po czym osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono do sucha pod próżnią, otrzymując stanowiący produkt pośredni jodoketon, w postaci oleju koloru żółtego (36 g, wydajność - 89%).

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w króciec wlotowy argonu i mieszadło magnetyczne, załadowano heptawodzian chlorku ceru (30,8 g, 82, 75 mmole) i metanol (150 ml) i następnie mieszano w temperaturze pokojowej przez 30 minut. Do tego roztworu dodano w trakcie mieszania jodoketon (56 g, 165,5 mmoli) w metanolu (60 ml), po czym schłodzono do temperatury -60°C. Do tego schłodzonego roztworu dodano w porcjach borowodorek sodu (6,25 g, 165,5 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 20 minut w temperaturze -50°C, po czym mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury -30°C i mieszano przez dodatkowe 30 minut w celu zakończenia reakcji, co stwierdzono na podstawie analizy metodą TLC. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono eterem tert-butylowo-metylowym (400 ml) i następnie przemyto roztworem wodorowęglanu sodu oraz solanką. Warstwę organiczną osuszono nad siarczanem magnezu i następnie przefiltrowano przez lejek z przegrodą ze szkła spiekanego. Filtrat zatężono w wyparce obrotowej, otrzymując żądany produkt 40 w postaci oleju koloru żółtego (51 g, wydajność - 91%).

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (3S,5R)-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-hydroksy-1-cyklopenteno-1-karboksylowego (41)

Do roztworu związku 40 (18 g, 52,89 mmoli) w metanolu (100 ml) znajdującego się w szczelnie zamkniętym reaktorze (reaktor Parra) dodano trietyloaminę (36 ml, 264,5 mmoli) i dichlorobis(trifenylofosfino)pallad(II) { PdCl2[(C6H5)3P2]} (2% molowe). Reaktor ogrzano do około 50°C i wytworzono w nim ciśnienie około 15 psi (około 0,1 MPa). W celu zakończenia, reakcję kontynuowano przez 5 godzin przy stałym mieszaniu, pod tym samym ciśnieniem i w tej samej temperaturze. Mieszaninę reakcyjną zatężono, następnie rozcieńczono octanem etylu (50 ml) i przefiltrowano. Warstwę organiczną przemyto wodą i solanką, po czym osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono do sucha pod próżnią, otrzymując surowy produkt który oczyszczono metodą chromatografii kolumnowej, otrzymując związek wymieniony w tytule (11,6 g, wydajność - około 81%).

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (3S,5R)-5-(benzoiloksy)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-1-cyklopenteno-1-karboksylowego (42)

Do roztworu związku 41 (0,55 g, 2 mmole) w THF (2 ml), utrzymywanego w temperaturze -78°C, dodano heksametylenodisilazydek litu (3 ml, 1M, 3 mmole), po czym wytworzoną mieszaninę mieszano przez 1 godzinę. Do tego roztworu dodano chlorek 1-adamantanokarbonylu (596 mg, 3 mmole), po czym wytworzoną mieszaninę mieszano w temperaturze -78°C przez 15 minut i następnie, w celu zakończenia reakcji, mieszano przez 30 minut w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono octanem etylu 925 ml) i przemyto roztworem wodorowęglanu sodu i następnie wodą oraz solanką. Warstwę organiczną zatężono pod próżnią do sucha, otrzymując surowy produkt. Surowy produkt krystalizowano z mieszaniny metanol-woda, otrzymując związek wymieniony w tytule (0,57 g wydajność - około 75%).

Wytwarzanie estru metylowego kwasu (4S,5S)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(dimetylofenylosililo)metylo]-1-cyklopenteno-1-karboksylowego (43)

Do zawiesiny magnezu (1,18 g, 48,5 mmoli) w THF (15 ml), utrzymywanej w temperaturze pokojowej, dodano fenylodimetylochlorosilan (8,86 g, 48,5 mmoli). Otrzymaną mieszaninę mieszano przez około 1 godzinę w celu wytworzenia odczynnika Grignarda. Do tego roztworu dodano jodek miedzi(I) (0,3 g, 5%), po czym otrzymany roztwór mieszano przez 30 minut w temperaturze pokojowej. Wytworzony roztwór schłodzono do temperatury -78°C i następnie dodano powoli do niego roztwór związku 42 (14 g, 32,33 mmole) w THF (20 ml). W celu zakończenia reakcji, mieszaninę reakcyjną mieszano przez 7 godzin w temperaturze -78°C. Reakcję zgaszono przez powolne dodawanie meta64

PL 212 790 B1 nolu (10 ml) i ogrzanie do temperatury pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono octanem etylu (300 ml) i przemyto nasyconym roztworem chlorku amonu (200 ml), następnie roztworem wodorotlenku sodu (1N, 2 x 150 ml), wodą (100 ml) i solanką (100 ml). Warstwę organiczną osuszono nad siarczanem magnezu i zatężono pod próżnią, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule (13 g, wydajność - 100%).

Wytwarzanie (4S,5S)-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-5-[(dimetylofenyIo-sililo)metylo]-1-cyklopenteno-1-metanolu (44)

Do roztworu związku 43 (15 g, 37,13 mmoli) w heksanach (100 ml) dodawano powoli przez 30 minut wodorek diizobutyloglinu (113 ml, 113,4 mmol, roztwór 1N w heksanach), utrzymując temperaturę poniżej -60°C. W celu zakończenia reakcji, wytworzoną mieszaninę mieszano przez 2 godziny w tej samej temperaturze. Reakcję zgaszono przez dodanie wodorotlenku sodu (2 x 200 ml). Warstwę organiczną oddzielono i następnie przemyto wodą i solanką, po czym osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono pod próżnią do sucha, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule (13 g, wydajność - 100%).

Wytwarzanie (1R,2R,3S,5R)-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylo-sililo]oksy]-2-[(dimetylofenylo-sililo)metylo]-6-oksabicyklo[3.1.0]heksano-1-metanoIu (45)

Do schłodzonego (0°C), mieszanego roztworu związku 44 (14 g, 37,23 mmoli) w metanolu (50 ml) dodawano w sześciu porcjach przez 1 godzinę monoperoksyftalan magnezu (ΜΡΡΑ, czystość 80%, 27,62 g, 44,68 mmole), utrzymując temperaturę <0°C. W celu zakończenia reakcji mieszaninę reakcyjną mieszano w tej samej temperaturze przez 4 godziny. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono octanem etylu (300 ml) i następnie przemyto nasyconym roztworem wodorosiarczynu sodu (200 ml), roztworem wodorotlenku sodu (0,5N, 2 x 150 ml) i solanką, po czym osuszono nad siarczanem magnezu. Warstwę organiczną zatężono pod próżnią do sucha, otrzymując surowy związek wymieniony w tytule (13,5 g, wydajność - 92%).

Wytwarzanie [1 S-(1a,2e,3a,5e)]-5-[2-amino-6-(benzyloksy)-9H-puryn-9-ylo]-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-2-[(dimetylofenylosililo)metylo]-1-hydroksycyklopentanometanolu (46, X = BnO)

Do roztworu 2-amino-6-O-benzyloksypuryny (20 g, 84 mole) w dimetyloformamidzie (50 ml), utrzymywanego w temperaturze pokojowej, dodano w jednej porcji stały wodorek litu (0,4 g, 50,4 mmoli). Zawiesinę mieszano w temperaturze pokojowej przez 4 godziny i po tym czasie zaobserwowano utworzenie się klarownego roztworu. Do tego roztworu dodano roztwór związku 45 (13,2 g, 33,6 mmole) w dimetyloformamidzie (20 ml). W celu zakończenia reakcji, mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 4 godziny w temperaturze 80°C. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono octanem etylu (200 ml) i przemyto roztworem wodorotlenku sodu (1N, 200 ml), wodą (100 ml) i solanką (100 ml). Warstwę organiczną mieszano przez 1 godzinę z węglem drzewnym (20 g) i następnie przefiltrowano. Filtrat zatężono do sucha pod próżnią, otrzymując surowy produkt (20, 4 g). Surowy produkt krystalizowano z metanolu, otrzymując związek wymieniony w tytule w postaci substancji stałej koloru białego (8,8 g, wydajność - 41%).

Wytwarzanie [1S-(1a,3a,4e)]-2-amino-9-[4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[(dimetylofenylo-sililo)metylo]-2-metylenocyklopentylo]-9H-puryn-6-onu (47)

Do kolby okrągłodennej, wyposażonej w mieszadło magnetyczne i króciec wlotowy-wylotowy azotu, załadowano w temperaturze pokojowej związek 46 (1,27 g, 2 mmole), ortomrówczan trimetylu (2,12 g, 20 mmoli) i CH2Cl2. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury 0°C, po czym do roztworu dodano p-toluenosulfonian pirydyniowy (5 mg). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury pokojowej i mieszano przez okres nocy. Mieszaninę reakcyjną zatężono pod próżnią do sucha i następnie wytworzony koncentrat ekstrahowano octanem etylu (100 ml) i nasyconym roztworem NaHCO3 (50 ml). Warstwę organiczną oddzielono, osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując gęsty olej koloru jasnożółtego. Olej zmieszano z nadmiarem bezwodnika octowego (25 ml) i katalityczną ilością kwasu octowego (2 krople), po czym wytworzoną mieszaninę ogrzewano przez 10 godzin, utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną. Po schłodzeniu do temperatury pokojowej, nadmiar bezwodnika octowego usunięto na drodze destylacji próżniowej, po czym otrzymany olej koloru brązowego zmieszano z metanolem (30 ml) i 4N roztworem HCl (10 ml). Roztwór ogrzewano przez okres nocy w atmosferze azotu, utrzymując w stanie wrzenia pod chłodnicą zwrotną. Metanol usunięto przez destylacją, po czym roztwór zobojętniono do pH około 7,2 przy użyciu roztworu NaOH (10N, około 4,5 ml). Wytworzoną zawiesinę ekstrahowano przy użyciu CH2CI2 (2 x 100 ml). Połączone warstwy organiczne osuszono (siarczan sodu) i zatężono pod próżnią, otrzymując gęsty olej o konsyPL 212 790 B1 stencji półstałej (związek 47). Surowy związek 47 może być użyty w następnej reakcji bez dodatkowego oczyszczania.

Wytwarzanie [1 S-(1a,3a,4e)]-2-amino-1,9-dihydro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-6H-puryn-6-onu (21)

Do roztworu związku 47 (1 g, 1,67 mmola) w DCM (10 ml) dodano w temperaturze 0°C kompleks kwas tetrafluoroborowy-eter dimetylowy (0,45 g, 3,34 mmole). Roztwór mieszano przez 2 godziny w temperaturze 0°C i następnie przez 14 godzin w temperaturze pokojowej. Do tego roztworu dodano kolejno wodorowęglan potasu (10 g, 10 mmoli), fluorek potasu (0,58 g, 10 mmoli) i wodny roztwór nadtlenku wodoru (roztwór 30% w stosunku wagowym, 1,2 ml, 10,6 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 14 godzin w temperaturze pokojowej, po czym mieszaninę reakcyjną zatężono pod próżnią. Pozostałość rekrystalizowano z wody, otrzymując związek wymieniony w tytule (180 mg, wydajność - 39%).

P r z y k ł a d 13

Wytwarzanie [3aS-(3aa,4a,5e,6aa)]-5-(acetyloksy)-4-[(acetyloksy)metylo]heksahydro-2H-cyklopenta[b]furan-2-onu (50)

Do kolby okrągłodennej o pojemności 100 ml załadowano (3aS,6aR)-3,3a,6,6a-tetrahydro-2H-cyklopenta[b]furan-2-on 49 (3,85 g, 31 mmoli, wytworzony w sposób opisany przez Corey'a i innych, J. Med Chem. 1993, 36, 243), paraformaldehyd (3,0 g), kwas octowy lodowaty (30 ml) i stężony kwas octowy (1 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano przez 24 godziny w temperaturze 74°C. Do roztworu dodano octan sodu (4 g). Roztwór zatężono pod próżnią, po czym pozostałość rozpuszczono w octanie etylu (200 ml). Wytworzony roztwór przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu aż do zakończenia wydzielania się gazu. Fazę organiczną osuszono nad siarczanem sodu i zatężono pod próżnią, otrzymując surowy produkt (4,1 g). Surowy produkt oczyszczono metodą chromatografii kolumnowej na żelu krzemionkowym, otrzymując związek wymieniony w tytule (3,1 g, 39%).

Wytwarzanie [3aS-(3aa,4a,5e,6aa)]-5-heksahydro-5-hydroksy-4-(hydroksymetylo)-2H-cyklopenta[b]furan-2-onu (51)

Do roztworu związku 50 (10,0 g, 39 mmoli) w metanolu (100 ml) dodano węglan potasu (15 g). Zawiesinę mieszano w temperaturze pokojowej przez 3 godziny, po czym dodano do niej octan etylu (60 ml). Wytworzoną zawiesinę przefiltrowano przez warstwę ziemi okrzemkowej (Celite®). Filtrat zatężono pod próżnią, otrzymując surowy produkt. Surowy produkt rozpuszczono w metanolu (15 ml) i do tego roztworu dodano eter dietylowy (100 ml). Wytworzoną zawiesinę mieszano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny, po czym substancję stałą odfiltrowano, otrzymując związek wymieniony w tytule (3,62 g, 54%).

Wytwarzanie [3aS-(3aa,4a,5e,6aa)]-5-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-4-[[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]metylo]heksahydro-2H-cyklopenta[b]furan-2-onu (52)

Do zawiesiny związku 51 (4,1 g, 23,8 mmoli) w DCM (40 ml) dodano N,N-diizopropyloetyloaminę (9,44 g, 71,4 mmole), 4-N,N-dimetyloaminopirydynę (0,41 g) i chlorek tert-butylodimetylosililu (10,8 g,

71,4 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 14 godzin. Reakcję dokończono przez przemycie 1,0N roztworem HCl, 1,0N roztworem NaOH i solanką. Roztwór organiczny zatężono pod próżnią, otrzymując surowy produkt. Po obróbce metodą chromatografii kolumnowej na żelu krzemionkowym z zastosowaniem elucji mieszaniną octan etylu:heksany (w stosunku objętościowym 1:2), otrzymano związek wymieniony w tytule (7,8 g, 82%).

Wytwarzanie [1R-(1a,2e,3a,5a)]-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]metylo]-5-hydroksycyklopentametanolu (54)

Do zawiesiny związku 52 (1,0 g, 2,5 mmola) i (15)-(+)-(10-kamforosulfonylo)oksazyrydyny (0,86 g, 7,75 mmoli) w THF (10 ml) dodano w temperaturze -78°C heksametylodisilazydek sodu (5 ml 1M roztworu w THF). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1,5 godziny i następnie reakcję zgaszono w temperaturze -78°C przy użyciu metanolu (15 ml), po czym do mieszaniny dodano borowodorek sodu (0,34 g, 9,0 mmoli). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury pokojowej i następnie mieszano przez 1 godzinę. Mieszaninę reakcyjną wlano do octanu etylu (100 ml), następnie przemyto 1,0N roztworem wodorotlenku sodu (3 x 50 ml), osuszono nad siarczanem sodu i zatężono pod próżnią, otrzymując stanowiący produkt pośredni surowy triol 53A (1,1 g). Produkt pośredni 53A rozpuszczono w metanolu (10 ml) i wodą (5 ml). Do wytworzonego roztworu dodano nadjodan sodu (2,14 g, 10,0 mmoli), po czym otrzymaną mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę.

PL 212 790 B1

Mieszaninę wlano do octanu etylu (100 ml), następnie przemyto wodą (50 ml), osuszono nad siarczanem sodu i zatężono pod próżnią, otrzymując stanowiący produkt pośredni surowy aldehyd 53B. Pozostałość rozpuszczono w metanolu (10 ml) i do tego roztworu dodano w temperaturze 0°C borowodorek sodu (0,227 g, 6,0 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę. Po oczyszczeniu surowego produktu metodą chromatografii kolumnowej na żelu krzemionkowym, z zastosowaniem elucji mieszaniną octan etylu:heksany (w stosunku objętościowym 1:2) otrzymano związek wymieniony w tytule (0,68 g, 70%).

Wytwarzanie octanu [1R-(1a,2a,3e,5a)]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]metylo]-2-[[[(4-metylofenylo)sulfonylo]oksy]metylo]cyklopentanolu (55)

Do roztworu związku 54 (0,7 g, 1,79 mmola) w DCM (3 ml), utrzymywanego w temperaturze 0°C, dodano pirydynę (1 ml) i chlorek p-toluenosulfonylu (0,34 g, 1,79 mmola). Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury pokojowej i mieszano przez 20 godzin. Do mieszaniny reakcyjnej dodano w temperaturze pokojowej pirydynę (1 ml) i bezwodnik octowy (1 ml), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano przez 18 godzin. Następnie, mieszaninę wlano do octanu etylu (50 ml), po czym przemyto 1,0N roztworem wodorotlenku sodu (2 x 20 ml), solanką (20 ml) i osuszono nad siarczanem sodu. Po zatężeniu pod próżnią otrzymano związek wymieniony w tytule (0,86 g, 77%).

Wytwarzanie [1 R-(1 a,3e,4a)]-4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]metylo]-2-metylenocyklopentanolu (56)

Do roztworu związku 55 (0,585 g, 0,88 mmola) w dimetyloformamidzie (4 ml) dodano jodek litu (0,236 g, 1,76 mmola) i 1,8-diazabicyklo[5.4.0]undec-7-en (10 równoważników). Wytworzoną mieszaninę ogrzewano przez 2 godziny w temperaturze 100°C. Mieszaninę reakcyjną schłodzono do temperatury pokojowej i dodano do niej metanol (4 ml), po czym mieszano przez 14 godzin w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną wlano do octanu etylu (100 ml), następnie przemyto 1,0N roztworem HCl (2 x 20 ml), solanką (20 ml), po czym osuszono nad siarczanem sodu i zatężono pod próżnią. Po oczyszczeniu metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym, z zastosowaniem elucji mieszaniną octan etylu:heksany (w stosunku objętościowym 1:2) otrzymano związek wymieniony w tytule (0,18 g, 52%).

Wytwarzanie [1 S-(1a,3a,4e)]-6-chloro-9-[4-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-3-[[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]metylo]-2-metylenocyklopentylo]-9H-puryn-2-aminy (57)

Do zawiesiny związku 56 (120 mg, 0,32 mmola), trifenylofosfiny (84,5 mg, 0,64 mmola) i 2-amino-6-chloropuryny (108 mg, 0,64 mmola) w THF (10 ml), utrzymywanej w temperaturze -20°C, dodano azodikarboksylan dietylu (111 mg, 0,64 mmola). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze -20°C. Mieszaninę tę wlano do DCM (50 ml), następnie przemyto 0,5N roztworem wodorotlenku sodu (3 x 10 ml), osuszono nad siarczanem sodu i zatężono pod próżnią. Po oczyszczeniu metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym otrzymano związek wymieniony w tytule (0,11 g, 63%).

Wytwarzanie [1 S-(1 a,3a,4e)]-6-chloro-9-[4-hydroksy-3-(hydroksymetylo)-2-metylenocyklopentylo]-9H-puryn-2-aminy (39)

Do roztworu związku 57 (180 mg, 0,344 mmola) w THF (2 ml) dodano fluorek tetrabutyloamoniowy (2 ml roztworu 1M w THF). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej, po czym wlano do DCM (50 ml), przemyto wodą (3 x 10 ml), osuszono nad siarczanem sodu i zatężono pod próżnią, otrzymując związek wymieniony w tytule (55 mg, 54%).

Związek 39 przekształcono w związek 21 stosując procedurę opisaną w przykładzie 11.

P r z y k ł a d 14

Wytwarzanie (2-benzyloksymetyIo-6-oksabicyklo[3.1.0]heks-3-yloksy]-tert-butylodimetylosilanu (83) (R^c = tert-butyl, R^d = CH3)

Roztwór t-butylodimetylochlorosilanu (3,58 g, 23,8 mmole) w DMF (10 ml) dodano powoli, w temperaturze pokojowej, do roztworu zawierającego DMAP (0,25 g, 2,0 mmole), imidazoi (3,24 g, 48 mmoli) i 2-benzyloksy-6-oksabicyklo[3.1.0]heksan-3-ol 82 (3,5 g, 15,9 mmoli) w DMF (20 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 16 godzin. Reakcję zgaszono wodą (50 ml) i następnie ekstrahowano mieszaniną octan etylu:heksan (1:1, 180 ml). Warstwę organiczną oddzielono, następnie przemyto wodą (80 ml) i w połowie nasyconą solanką (80 ml), po czym osuszono (Na2SO4).

PL 212 790 B1

Po zatężeniu i oczyszczeniu metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym otrzymano 4,85 g (91%) żądanego produktu 83 w postaci oleju.

Wytwarzanie [3-(tert-butylodimetylosilanyloksy)-6-oksabicyklo[3.1.0]heks-2-ylo]metanol (84) (R^c = tert-butyl, R^d = CH3)

Mieszaninę eteru 83 (2,0 g) i 10% Pd/C (0,5 g) w metanolu (45 ml) mieszano przez 3,5 godziny w temperaturze pokojowej w atmosferze wodoru (1 atm, 0,10 MPa). Mieszaninę poddano przez 10 minut działaniu octanu etylu (60 ml). Katalizator usunięto na drodze filtracji przez ziemię okrzemkową (Celite®) i następnie przemyto octanem etylu (40 ml). Po zatężeniu filtratu pod próżnią i oczyszczeniu produktu na warstwie żelu krzemionkowego otrzymano 1,39 g (95%) alkoholu 84 w postaci oleju.

Wytwarzanie estru 3-(tert-butylodimetylosilanyloksy)-6-oksabicyklo[3.1.0]heks-2-ylometylowy kwasu tolueno-4-sulfonowego (85) (R^c = tert-butyl, R^d = p-metylofenyl)

Roztwór chlorku p-toluenosulfonylu (1,12 g, 5,9 mmoli) w DCM (10 ml) dodano powoli, w temperaturze pokojowej, do roztworu zawierającego alkohol 84, trietyloaminę (2,1 g, 21 mmoli) i DMAP (0,12 g, 1,0 mmol) w DCM (25 ml). Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 16 godzin, po czym zadano heksanem (60 ml), przemyto wodą (3 x 25 ml) i solanką (20 ml) i następnie osuszono (Na2SO4). Po zatężeniu roztworu i następnie oczyszczeniu pozostałości metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym, otrzymano 1,91 g (96%) tosylanu 85 w postaci substancji stałej koloru białego.

Wytwarzanie tert-butylodimetylo-(2-metyleno-6-oksabicyklo[3.1.0]heks-3-yloksy)sianu (86) (R^c = tert-butyl, R^d = CH3)

Do roztworu tosylanu 85 (5,2 g, 13,0 mmoli) w THF (100 ml), utrzymywanego w temperaturze 0°C, dodano t-butoksylan potasu (1,9 g, 15,6 mmoli). Po mieszaniu przez 1,5 godziny w temperaturze 0°C, mieszaninę reakcyjną zadano heksanem (200 ml), następnie przemyto wodą (2 x 100 ml) oraz solanką (2 x 80 ml) i osuszono (Na2SO4). Po zatężeniu roztworu otrzymano 2,75 g (93%) alkenu 86 w postaci oleju.

Wytwarzanie 4-(tert-butylodimetylosilanyloksy)-2-[1,3]ditian-2-ylo-3-metylenocyklopentanolu (87) (R^c = tert-butyl, R^d = CH3)

Do roztworu 1,3-ditianu (1,5 g, 12 mmoli) w THF (22 ml), utrzymywanego w atmosferze azotu i w temperaturze 0°C, dodano roztwór butylolitu (2,5M roztwór w heksanie, 4,8 mL, 12 mmoli). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej i następnie schłodzono do temperatury 0°C. Powyższy roztwór dodano powoli, w temperaturze -30°C, do roztworu winyloepoksydu (2,3 g, 10 mmoli) w THF (40 mi). Mieszaninę reakcyjną mieszano przez 3 godziny w temperaturze -30°C i następnie ogrzano do temperatury pokojowej. Reakcję zgaszono przez dodanie heksanu (80 ml) i 5% wodnego roztworu KH2PO4 (70 ml). Warstwę organiczną oddzielono, następnie przemyto solanką (2 x 60 ml) i osuszono (Na2SO4). Po zatężeniu roztworu i następnie oczyszczeniu pozostałości metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym, otrzymano 3,06 g (88%) ditianu, w postaci substancji stałej koloru białego.

Wytwarzanie 4-(tert-butylodimetylosilanyloksy)-2-hydroksymetylo-3-metylenocyklopentanolu (88) (R^c = tert-butyl, R^d = CH3)

Mieszaninę ditianu 87 (0,60 g, 1,7 mmola), węglanu wapnia (1,3 g, 13 mmoli) i jodometanu (2,4 g,

16,4 mmoli) w mieszaninie acetonitryl:woda (94:6, 8 ml), mieszano przez 16 godzin w temperaturze pokojowej. Do mieszaniny reakcyjnej dodano octan etylu (10 ml) i heksan (10 ml), po czym mieszaninę reakcyjną osuszono nad siarczanem sodu. Substancję stałą usunięto na drodze filtracji. Po zatężeniu filtratu otrzymano surowy aldehyd, który następnie rozpuszczono w etanolu i schłodzono do temperatury 0°C. W tej temperaturze dodano borowodorek sodu (120 mg, 3,2 mmola) i następnie mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze 0°C przez 1 godzinę. Reakcję zgaszono przy użyciu nasyconego, wodnego roztworu KH2PO4 (5 ml) i wody (5 ml). Etanol usunięto przez odparowanie pod próżnią. Warstwę wodną ekstrahowano octanem etylu (2 x 15 ml), po czym połączone warstwy organiczne osuszono (Na2SO4). Po zatężeniu roztworu i następnie oczyszczeniu pozostałości metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym, otrzymano 301 mg (67%) diolu 88.

Wytwarzanie octanu 2-acetoksymetylo-4-hydroksy-3-metylenocyklopentylu (89) (R² = CH3)

Do mieszaniny diolu 88, DMAP (10 mg, 0,08 mmola) i trietyloaminy (360 mg, 3,6 mmola) w DCM (5 ml), utrzymywanej w atmosferze azotu i w temperaturze pokojowej, dodano bezwodnik octowy (250 mg, 2,5 mmola). Po trzech godzinach reakcji w temperaturze pokojowej, mieszaninę reakcyjną zadano heksanem (10 ml), octanem etylu (5 ml) i w połowie nasyconą solanką (10 ml). Warstwę organiczną oddzielono, następnie przemyto w połowie nasyconym roztworem solanki (10 ml)

PL 212 790 B1 i wysuszono (Na2SO4). W wyniku zatężenia roztworu otrzymano surowy bisoctan, który rozpuszczono w THF (10 ml). Do roztworu dodano w temperaturze pokojowej fluorek tetrabutyloamoniowy (TBAFOH₂O, 400 mg, 1,3 mmola). Po 1 godzinie, mieszaninę reakcyjną poddano reakcji z octanem etylu (20 ml) i następnie przemyto solanką (2 x 15 ml). Warstwy wodne ekstrahowano ponownie octanem etylu (15 ml), po czym połączone warstwy organiczne osuszono (Na2SO4). Po zatężeniu roztworu i następnie oczyszczeniu pozostałości metodą chromatograficzną na żelu krzemionkowym, otrzymano 255 mg (96%) żądanego alkoholu 89 w postaci oleju.

Wytwarzanie octanu 2-acetoksymetylo-4-(2-amino-6-jodopuryno-9-ylo)-3-metylenocyklopentylu (90) (R² = CH3, X = I)

Mieszaninę alkoholu 89 (100 mg, 0,44 mmola), trifenylofosfiny (137 mg, 0,52 mmola) i 6-jodo-2-aminopuryny (115 mg, 0,44 mmola) w THF schłodzono do temperatury 0°C. Do mieszaniny dodano powoli DEAD (87 mg, 0,50 mmola), następnie mieszaninę reakcyjną mieszano przez 3 godziny w temperaturze 0°C, po czym ogrzewano w temperaturze pokojowej przez 16 godzin. Mieszaninę reakcyjną poddano reakcji z octanem etylu (9 ml) i przefiltrowano przez ziemię okrzemkową (Celite®). Po zatężeniu filtratu otrzymano pozostałość, którą poddano reakcji z octanem etylu (3 ml), 2N HCl (4 ml) i heksanem (6 ml). Warstwę wodną oddzielono i następnie warstwę organiczną ekstrahowano 2N roztworem HCl (3 x 4 ml). Połączone warstwy wodne zobojętniono przy użyciu K₂HPO₄ do pH = 7 i ekstrahowano octanem etylu (25 ml, 10 ml). Połączone warstwy organiczne osuszono (Na2SO4)] i zatężono, otrzymując surowy produkt, który oczyszczono metodą chromatografii kolumnowej na żelu krzemionkowym. Wytworzono 175 mg (85%) związku 90 zawierającego pewną ilość tlenku trifenylofosfiny. Po krystalizacji surowego produktu z etanolu otrzymano 132 mg (64%) żądanego związku 90.

Związek o wzorze 90 można przekształcić w związek o wzorze 21 przez hydrolizę grupy estrowej, z zastosowaniem na przykład reakcji z alkoksylanem metalu alkalicznego. Grupę 6-jodo- można hydrolizować w celu wytworzenia związku o wzorze 21, zgodnie z procedurą podaną w przykładzie 11 w opisie wytwarzania związku o wzorze 21.

Tam gdzie odnotowano powyżej, cytowane w tym dokumencie publikacje i referencje, wliczając w to patenty i zgłoszenia patentowe lecz nie ograniczając się do nich, są zamieszczone w niniejszym opisie w całości jako referencje w całym cytowanym zakresie, tak że każda indywidualna publikacja lub referencja została specjalnie i indywidualnie wskazana, że jest zamieszczona w niniejszym opisie w całości jako referencja.

Chociaż wynalazek ten został opisany z odniesieniem do korzystnych odmian, dla specjalistów w tej dziedzinie jest oczywiste, że można stosować różnorodne zmiany w korzystnych operacjach jednostkowych oraz metodach i że wynalazek może być stosowany inaczej niż szczegółowo to zostało przedstawione w opisie. Dlatego też, wynalazek ten obejmuje wszystkie modyfikacje mieszczące się w duchu i zakresie wynalazku zdefiniowanego w poniższych zastrzeżeniach. Jest oczywiste na przykład, że zamieszczone w poniższych zastrzeżeniach etapy reakcji nie muszą być koniecznie przeprowadzone w opisanej kolejności i że specjaliści mogą zmieniać kolejność etapów reakcji. Ponadto, pewne sekwencje reakcji można przeprowadzić równocześnie, takie jak na przykład wstępne odsililowanie i odbenzylowanie albo operacje te można przeprowadzić w oddzielnych etapach, bez odejścia od ducha i zakresu wynalazku. Uważa się, że wszystkie tego typu modyfikacje mieszczą się w zakresie załączonych zastrzeżeń.

Claims

1. Sposób wytwarzania entekawiru o wzorze znamienny tym, że prowadzi się (a) reakcję estru o wzorze w którym R^a oznacza allil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl;

z postacią enolową eteru acetonu i kwasem, w celu zabezpieczenia grupy hydroksy, po której następuje reakcja z reagentem wodorowym, w celu zredukowania fragmentu estrowego kwasu karboksylowego i następnie reakcję alkilowania wytworzonego alkoholu z halogenkiem benzylu i usunięcie grupy zabezpieczającej grupę hydroksy postaci enolowej eteru, w celu wytworzenia alkoholu allilowego o wzorze (b) epoksydowanie produktu z etapu (a) w diastereoselektywnej reakcji epoksydowania, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze (c) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (b) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze w którym X oznacza Cl, I lub grupę benzyloksy, w celu wytworzenia związku o wzorze

PL 212 790 B1 (d) gdy X oznacza Cl lub I, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 78 w związek metylenowy o wzorze (e) hydrolizę fragmentu eteru benzylowego alkoholu pierwszorzędowego związku 94 oraz przekształcenie fragmentu silanowego związku 95 w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze (f) hydrolizę fragmentu X, to jest grupy chlorowej lub grupy jodowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (d') gdy X oznacza grupę benzyloksy, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 78 w związek metylenowy o wzorze (e') hydrolizę fragmentu eteru benzylowego alkoholu pierwszorzędowego związku 79 oraz przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (a) epoksydowanie estru o wzorze 66 z zastosowaniem homochiralnego diestru kwasu winowego, wodoronadtlenku oraz katalizatora metalicznego i redukcję grupy estrowej, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze (b) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (a) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze 28, w celu wytworzenia zwią zku o wzorze

PL 212 790 B1 (c) gdy X oznacza Cl lub I, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 73 w związek metylenowy o wzorze (d) przekształcenie fragmentu silanowego związku 92 w grupę hydroksy oraz hydrolizę fragmentu X, to jest grupy chlorowej lub grupy jodowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (c') gdy X oznacza grupę benzyloksy, przekształcenie wicynalnego diolu o wzorze 73 w związek metylenowy o wzorze (d') przekształcenie fragmentu silanowego związku 71 w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21.

2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że diastereoselektywne epoksydowanie przeprowadza się w etapie (b) z zastosowaniem nadkwasu lub homochiralnego diestru kwasu winowego, wodoronadtlenkiem i z katalizatorem metalicznym.

3. Sposób wytwarzania entekawiru o wzorze znamienny tym, że prowadzi się (a) zabezpieczenie grupy hydroksy estru o wzorze w którym R^a oznacza allil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl, w celu wytworzenia związku o wzorze , w którym P' oznacza grupę zabezpieczającą;

PL 212 790 B1 (b) redukcję fragmentu estru karboksylowego związku 74' przy użyciu co najmniej jednego reagenta redukującego, w celu wytworzenia związku o wzorze (c) zabezpieczenie niezabezpieczonej grupy hydroksy związku 75', z zastosowaniem grupy zabezpieczającej P, która jest odporna na warunki panujące w trakcie usuwania grupy P', gdy usuwa się grupę P' ze związku 75', w celu wytworzenia związku o wzorze (d) epoksydowanie produktu z etapu (c) w diastereoselektywnej reakcji epoksydowania, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze (e) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (d) z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze wytworzenia związku metylenowego o wzorze

PL 212 790 B1 (g) usuwanie grupy zabezpieczajacej P na alkoholu pierwszorzędowym związku 79 i przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21; lub (f') gdy X oznacza Cl lub I, przekształcenie diolu wicynalnego o wzorze 78', w celu wytworzenia związku metylenowego o wzorze (g') usuwanie grupy zabezpieczajacej P na alkoholu pierwszorzędowym związku 94' i przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze (h') hydrolizę fragmentu X, to jest grupy chlorowej lub grupy jodowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 21;

4. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że gdy w etapie (g) grupą zabezpieczającą P alkoholu pierwszorzędowego związku 79 jest benzyl, to przekształcenie fragmentu silanowego związku 79 w grupę hydroksy prowadzi się wykonując protoodsililowanie i utlenianie, przy czym benzylowa grupa zabezpieczająca jest usuwana na etapie protoodsililowania.

5. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że grupę zabezpieczającą P na alkoholu pierwszorzędowym związku 79 usuwa się po przekształceniu fragmentu silanowego w grupę hydroksy.

6. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że w etapie (a) grupa hydroksy jest zabezpieczona jako MOP w wyniku reakcji z 2-metoksypropenem i katalityczną ilością słabego kwasu.

7. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że w etapie (b) fragment estru karboksylowego związku 74' redukuje się przy użyciu co najmniej jednego reagenta wodorowego, wybranego spośród wodorku bis(2-metoksyetoksy)glinu sodu i wodorku glinu litu, w obecności zasady.

8. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że w etapie (c) niezabezpieczoną grupę hydroksy zabezpiecza się w postaci eteru benzylowego w wyniku reakcji z zasadą i chlorkiem benzylu i w którym, po usunięciu grupy zabezpieczającej P' związku 75' powstaje alkohol allilowy o wzorze

9. Sposób według zastrz. 8, znamienny tym, że zasada jest wybrana spośród co najmniej jednego reagenta, takiego jak tert-butoksylan potasu, wodorek sodu, KHMDS, wodny roztwór NaOH i halogenkiem benzylu jest bromek benzylu lub chlorek benzylu.

10. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że w etapie (d) przeprowadza się epoksydowanie diastereoselektywne w reakcji z nadkwasem.

PL 212 790 B1

11. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że w etapie (d) przeprowadza się diastereoselektywne epoksydowanie w reakcji z diestrem homochiralnym kwasu winowego, wodoronadtlenkiem i katalizatorem metalicznym.

12. Sposób według zastrz. 11, znamienny tym, że diestrem homochiralnym kwasu winowego jest winian (-)-diizopropylu, wodoronadtlenkiem jest wodoronadtlenek tert-butylu lub wodoronadtlenek α,α-dimetylobenzylu oraz katalizatorem metalicznym jest izopropoksylan tytanu(IV).

13. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że w etapie (e) epoksycyklopentan z etapu (d) poddaje się reakcji z 2-amino-6-benzyloksypuryną, w środowisku dichlorometanu.

14. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że X oznacza grupę benzyloksy i w etapie (f) związek 78' przekształca się w związek metylenowy o wzorze 79', postępując następująco:

(f) (i) związek 78' poddaje się reakcji z pochodną ortomrówczanu, w środowisku obojętnego rozpuszczalnika, w celu wytworzenia mieszaniny diastereoiziomerycznej dioksolanów o wzorach 101' i 103' w których R²² oznacza C1-4-alkil lub -C(C=O)C1-4-alkil; (f) (ii) produkt z etapu (f) (i) poddaje się reakcji z bezwodnikiem octowym, w obecności co najmniej jednego przeciwutleniacza, w celu wytworzenia związku alkenowego o wzorze 105' (f) (iii) produkt z etapu (f) (ii) poddaje się reakcji z kwasem dla przeprowadzenia hydrolizy grupy 6-benzyloksy i grupy N-acetylowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 79'.

15. Sposób według zastrz. 14, znamienny tym, że w etapie (f) (i) pochodna mrówczanu jest wybrana spośród co najmniej jednego reagenta, takiego jak octan dietoksymetylu, octan diizopropyloksymetylu, TMOF, TEOF i TiPOF.

16. Sposób według zastrz. 14, znamienny tym, że w etapie (f) (ii) co najmniej jeden przeciwutleniacz jest wybrany spośród takich reagentów jak BHT i kwas benzoesowy.

17. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że etap konwersji związku 79' w związek 21 przeprowadza się z zastosowaniem protoodsililowania i utleniania, przy czym do protoodsililowania używa się KOH lub NaOH, w środowisku rozpuszczalnika albo używa się TFA i fragment alkoholu pierwszorzędowego odbezpiecza się po przekształceniu fragmentu silanowego w grupę hydroksy, w celu wytworzenia związku o wzorze 21.

18. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że etap konwersji związku 79' w związek 21 przeprowadza się z zastosowaniem protoodsililowania i utleniania, przy czym etap protoodsililowania przeprowadza się z zastosowaniem co najmniej jednego kwasu wybranego spośród kompleksu trifluorek boru-kwas octowy i kwas Bronsteda.

19. Sposób według zastrz. 3, znamienny tym, że etap konwersji związku 79' w związek 21 przeprowadza się z zastosowaniem protoodsililowania i utleniania, przy czym do utleniania stosuje się nadtlenek wodoru w obecności wodorowęglanu potasu i fluorku potasu.

PL 212 790 B1

20. Sposób wytwarzania entekawiru o wzorze w którym R^a oznacza allil, fenyl, C1-6-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl; z 2-metoksypropenem i katalityczną ilością słabego kwasu, w celu wytworzenia zwią zku o wzorze

SiR^b2R^a (b) redukcję fragmentu estru karboksylowego związku 74, przy użyciu co najmniej jednego reagenta wodorowego, wybranego spośród wodorku bis(2-metoksyetoksy)glinu sodu i wodorku glinu litu, w obecności zasady, w celu wytworzenia związku o wzorze (c) zabezpieczenie niezabezpieczonej grupy hydroksy związku 75, w postaci eteru benzylowego, w wyniku reakcji z zasadą i z halogenkiem benzylu i następnie usunięcie grupy MOP związku 75, w celu wytworzenia alkoholu allilowego o wzorze (d) epoksydowanie produktu z etapu (c), przy użyciu winianu (-)-diizopropylu, wodoronadtlenku tert-butylu lub wodoronadtlenku lumenu i izopropoksylanu tytanu(IV), w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze

PL 212 790 B1 (e) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (d), z solą metalu alkalicznego związku purynowego o wzorze w którym X oznacza grupę benzyloksy, w celu wytworzenia związku o wzorze (f) (i) reakcję związku 78 z pochodną ortomrówczanu, wybraną spośród octanu dietoksymetylu i octanu diizopropyloksymetylu, w ś rodowisku oboję tnego rozpuszczalnika, w celu wytworzenia mieszaniny diastereoiziomerycznej dioksolanów o wzorach 101 i 103 (f) (ii) reakcję produktu z etapu (f) (i) z bezwodnikiem octowym, w obecności BHT, w celu wytworzenia związku alkenowego o wzorze 105 (f) (iii) reakcję produktu z etapu (f) (ii) z kwasem dla przeprowadzenia hydrolizy grupy 6-benzyloksy i grupy N-acetylowej, w celu wytworzenia związku o wzorze 79

PL 212 790 B1 (g) przekształcenie fragmentu silanowego w grupę hydroksy przez protoodsililowanie związku 79, w reakcji z co najmniej jednym reagentem skutecznym w przeprowadzeniu protoodsililowania, po którym następuje utlenianie za pomocą nadtlenku i dbenzylowanie związku 79, przy czym odbenzylowanie można przeprowadzić w trakcie protoodsililowania, w celu wytworzenia związku 21.

21. Sposób według zastrz. 20, znamienny tym, że etap (g) obejmuje reakcję związku 79 z kwasem, wybranym spośród kompleksu trifluorek boru-kwas octowy i kwasu Bronsteda, przy czym w etapie protoodsililowania usuwa się benzylową grupę zabezpieczającą związku 79, w celu wytworzenia związku o wzorze 91 utlenianie związku 91 przy użyciu nadtlenku wodoru, w obecności wodorowęglanu potasu i fluorku potasu, w celu wytworzenia związku 21.

22. Sposób według zastrz. 20, znamienny tym, że etap (g) obejmuje reakcję związku 79 z wodorotlenkiem potasu lub wodorotlenkiem sodu, w rozpuszczalniku lub TFA, w celu wytworzenia związku o wzorze 110 utlenianie związku 110 nadtlenkiem wodoru, w obecności wodorowęglanu potasu lub fluorku potasu, w celu wytworzenia związku 114 i odbenzylowanie związku 114, w celu wytworzenia związku o wzorze 21.

23. Związek o wzorze

PL 212 790 B1 w którym:

R^a oznacza alkil, fenyl, C1-6-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl;

R^b oznacza C1-6-alkil; oraz

R²⁰ oznacza atom wodoru lub benzyl.

24. Związek według zastrz. 23, w którym:

R^a oznacza fenyl;

R^b oznacza metyl; oraz

R²⁰ oznacza benzyl.

25. Związek o wzorze lub jego sól, w którym to wzorze:

R^a oznacza alkil, fenyl, C1-6-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl;

R^b oznacza C1-6-alkil;

R²⁰ oznacza atom wodoru lub benzyl;

X oznacza Cl, I lub grupę benzyloksy;

R^y i R^z są wzięte razem w celu utworzenia grupy metylenowej (=CH2) albo R^y oznacza OR²³ i R^z24 23 24 oznacza -CH2OR²⁴, przy czym R²³ jak i R²⁴ oznaczają atom wodoru lub są wzięte razem w celu utworzenia pierścienia dioksolanowego, który to dioksolan jest ewentualnie podstawiony taką grupą jak -O(C1-4-alkil) lub -O(C=O)(C1-4-alkil); oraz

26. Związek według zastrz. 25, w którym:

R^a oznacza fenyl;

R^b oznacza metyl; oraz

X oznacza grupę benzyloksy.

27. Związek według zastrz. 26, w którym:

R²⁰ oznacza benzyl;

R^y oznacza OH i R^z oznacza -CH2OH; oraz

R²⁵ jak i R²⁶ oznaczają atom wodoru.

28. Związek według zastrz. 25, w którym:

R^a oznacza fenyl;

R^b oznacza metyl;

X oznacza grupę benzyloksy;

R^y oznacza OR²³ i R^z oznacza -CH₂OR²⁴, przy czym R²³ i R²⁴ są połączone razem w celu utworzenia dioksolanu, ewentualnie podstawionego taką grupą jak -O(C1-4-alkil) lub -O(C=O)(C1-4-alkil); oraz

R²⁵ jak i R²⁶ oznaczają atom wodoru lub R²⁵ i R²⁶ są wzięte razem w celu utworzenia takiej grupy jak =CH(OC1-4-alkil) lub =CH(OC(=O)C1-4-alkil).

29. Związek według zastrz. 25, w którym:

R^a oznacza fenyl;

R^b oznacza metyl;

X oznacza grupę benzyloksy;

R^y i R^z są wzięte razem w celu utworzenia grupy metylenowej; oraz

R²⁵ oznacza atom wodoru i R²⁶ oznacza acyl.

30. Związek według zastrz. 25, o wzorze:

PL 212 790 B1

31. Związek o wzorze lub jego sól, w którym to wzorze:

R^a oznacza alkil, fenyl, C1-6-alkilofenyl lub C1-6-alkiloksyfenyl;

R^b oznacza C1-6-alkil; oraz

R²⁰ oznacza atom wodoru lub benzyl.

32. Związek według zastrz. 31, o wzorze:

R^a oznacza fenyl;

R^b oznacza metyl; oraz 20

R²⁰ oznacza atom wodoru.

33. Związek według zastrz. 31, o wzorze:

R^a oznacza fenyl;

R^b oznacza metyl; oraz R²⁰ oznacza benzyl.

34. Metanosulfonian związku określonego w zastrz. 33.

35. Sposób wytwarzania związku o wzorze 78, określonego w zastrz. 30, znamienny tym, że prowadzi się:

(a) reakcję estru o wzorze w którym R^a oznacza allil, fenyl, C_1-6-alkilofenyl lub C_1-6-alkiloksyfenyl; R^b oznacza

C1-6-alkil; oraz R oznacza C1-4-alkil lub benzyl; reakcji z 2-metoksypropenem i katalityczną ilością słabego kwasu, w celu wytworzenia związku o wzorze (b) redukcję fragmentu estru karboksylowego związku 74 przy użyciu co najmniej jednego reagenta wodorkowego, w celu wytworzenia związku o wzorze

PL 212 790 B1 (c) zabezpieczenie niezabezpieczonej grupy hydroksy związku 75 jako eter benzylowy, w wyniku reakcji związku 75 z zasadą i halogenkiem benzylu i następnie usunięciu grupy MOP związku 75, w celu wytworzenia alkoholu allilowego o wzorze (d) epoksydowanie produktu z etapu (c) z zastosowaniem homochiralnego diestru kwasu winowego, wodoronadtlenku i katalizatora metalicznego lub z nadkwasem, w celu wytworzenia epoksycyklopentanu o wzorze (e) reakcję epoksycyklopentanu z etapu (d) z solą metalu alkalicznego związku purynowego