PL185543B1 - Związek stanowiący hydroksyetyloaminosulfonamid bis-aminokwasu - Google Patents

Abstract

1. Zwiazek stanowiacy hydroksyetyloaminosulfonamid bis-aminokwasu o wzorze I lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól, w którym R1 oznacza grupe alkilowa o 1 -5 atomach wegla lub grupe alkinylowao 2 - 5 atomach wegla; R4 oznacza grupe arylowa: i R1 3 oznacza grupe aralkilowa, cykloalkilowa lub alkoksyalkilowa, przy czym czesc alkilowa w tych grupach za- wiera 1-5 atomów wegla 2. Zwiazek o wzorze Ia: lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól, w którym R1 oznacza grupe alkilowa o 1 -5 atomach wegla lub grupe alkinylowa o 2 - 5 atomach wegla; R4 oznacza grupe arylowa: i R1 3 oznacza grupe aralkilowa, cykloalkilowa lub alkoksyalkilowa, przy czym czesc alkilowa w tych grupach za- wiera 1-5 atomów wegla. PL PL PL PL PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest związek stanowiący hydroksyetyloaminosulfonamid bis-aminokwasu hamujący działanie proteazy retrowirusowej o wzorze I

lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól, w którym

R¹ oznacza grupę alkilową o 1-5 atomach węgla lub grupę alkinylową o 2 - 5 atomach węgla;

R⁴ oznacza grupę arylową; i

R¹³ oznacza grupę aralkilową, cykloalkilową lub alkoksyalkilową, przy czym część alkilowa w tych grupach zawiera 1 -5 atomów węgla.

Wynalazek dotyczy również związku o wzorze Ia:

lub jego farmaceutycznie akceptowalnej soli, w którym

R1 oznacza grupę alkilową o 1-5 atomach węgla lub grupę alkinylową o 2-5 atomach węgla;

R4 oznacza grupę arylową; i

185 543

R¹³ oznacza grupę aralkilową, cykloalkilową lub alkoksyalkilową, przy czym część alkilowa w tych grupach zawiera 3-5 atomów węgla.

Korzystnie przedmiotem wynalazku jest związek, w którym

R¹ oznacza t-butyl, izopropyl, sec-butyl lub CH^CHCH₂-;

R⁴ oznacza grupę fenylową, 4-metoksyfenylową, lub 2-naftylową; i

R1 oznacza benzyl, cyklopropyl, metoksyetyl lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól.

Korzystnie przedmiotem wynalazku jest związek, w którym

R¹ oznacza t-butyl;

R4 oznacza ewentualnie podstawioną grupę fenylową; i

R1 oznacza ewentualnie podstawiony benzyl lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól.

Korzystnie farmaceutycznie akceptowalną solą jest sól kwasu chlorowodorowego, siarkowego, fosforowego, szczawiowego, maleinowego, bursztynowego, cytrynowego lub metasulfonowęgo.

Korzystnie farmaceutycznie akceptowalną solą jest sól kwasu chlorowodorowego, szczawiowego, cytrynowego lub metasulfonowego.

Korzystny związek stanowi

2S-[[(N-benzyloamino)acetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-3S-(yenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamid;

2S-[[(N-benzyli^)amino)acct^t^1^o]a]m^j^io]^N-[i2R-^^;^y^i^(^)k:^^-i^-[[((^^i^i^1^oks^fenylo)-sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-3S-(fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamid;

2S-[[(N-cyklopropyloamino)acetylo] amino]-N - [2R-hydroksy-3 - [ [(4-metoksyfenylo--sulfonylo](2-metylopropyk))arnino)-3S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamid;

2S-[[(N-cyklopropyloamino)acftylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)-sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-iS-(fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamid;

lub

2S-[[(N-2-metoksyftyloamino)acetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-mftoksyyenylo)-sulyonylo](2-metylopropylo)amino]-3S-(yfnylomftylo)propylo]-3S-mftylopentanoamid.

W użytym znaczeniu określenie „alkil”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę alkilową o prostym lub rozgałęzionym łańcuchu zawierającą 3-5 atomów węgla, korzystnie 3-3 atomy węgla. Do grup takich przykładowo należy grupa metylowa, etylowa, n-propylowa, izopropylowa, n-butylowa, izobutylowa, sec-butylowa, tert-butylowa, pentylowa i izoamylowa, itp. Określenie „hydroksyalkil”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę alkilową określoną powyżej, w której co najmniej jeden atom wodoru został zastąpiony grupą hydroksylową, ale nie więcej niż jeden atom wodoru dla każdego atomu węgla; korzystnie 1-4 atomy wodoru zostały zastąpione grupami hydroksylowymi; jeszcze korzystniej 3-2 atomy wodoru zostały zastąpione grupami hydroksylowymi; a najkorzystniej jeden atom wodoru został zastąpiony grupą hydroksylową. Określenie „alkenyl”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę węglowodorową o prostym lub rozgałęzionym łańcuchu zawierającą jedno lub więcej wiązań podwójnych oraz zawierającą korzystnie 2-30 atomów węgla, jeszcze korzystniej 2-8 atomów węgla, najkorzystniej 2-5 atomów węgla. Do przykładowych odpowiednich grup alkenylowych należy etenyl, propenyl, 2-metylopropenyl, ł,4-butadienyl itp. Określenie „alkinyl”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę węglowodorową o prostym lub rozgałęzionym łańcuchu zawierającą jedno lub więcej wiązań potrójnych oraz zawierającą korzystnie 2-30 atomów węgla, jeszcze korzystniej 2-5 atomów węgla. Do przykładowych grup alkinylowych należy etynyl, propynyl (propargil), butynyl itp. Określenie alkoksyl, samo lub w kombinacji, oznacza grupę alkiloeterową, w której określenie alkil ma znaczenie podane wyżej.. Do przykładowych odpowiednich grup alkiloeterowych należy grupa metoksy, etoksy, n-propoksy, izopropoksy, n-butoksy, izobutoksy, sec-butoksy, tert-butoksy itp. Określenie „alkoksyalkil”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę alkilową określoną powyżej, w której co najmniej jeden atom wodoru został zastąpiony grupą alkoksylową, ale nie więcej niż jeden atom wodoru dla każdego atomu węgla; korzystnie 3-4 atomy wodoru zostały zastąpione grupami alkoksylowymi; jeszcze korzystniej 3-2 atomy wodoru zostały zastąpione grupami alkoksylowymi; a najkorzystniej jeden atom wodoru został zastąpiony grupą alkoksylową. Określenie „cykloalkil”, samo lub w kombinacji, oznacza nasyconą lub częściowo nienasyconą monocykliczną,

185 543 bicykliczną lub tricykliczną grupę alkilową, przy czym każda grupa cykliczna zawiera korzystnie 3-8 pierścieniowych atomów węgla, jeszcze korzystniej 3-7 pierścieniowych atomów węgla, najkorzystniej 5-6 pierścieniowych atomów węgla i która może ewentualnie stanowić benzo-skondensowany układ pierścieniowy, który jest ewentualnie podstawiony w sposób określony w opisie w definicji grupy arylowej. Do takich grup cykloalkilowych przykładowo należy grupa cyklopropylową, cyklobutylowa, cyklopentylowa, cykloheksylowa, cykloheptylowa, oktahydronaftylowa, 2,3-dihydro-1H-indenylowa, adamantylowa itp. W użytym znaczeniu określenia „bicykliczny i tricykliczny” obejmują zarówno skondensowane układy pierścieniowe takie jak grupa naftylowa i karbolinylowa oraz podstawione układy pierścieniowe takie jak grupa bifenylową, fenylopyridylowa, naftylowa i difenylopiperazynylowa Określenie „cykloalkiloalkil” oznacza grupę alkilową określoną powyżej podstawioną grupą cykloalkilową określoną powyżej. Przykładowo do takich grup cykloalkiloalkilowych należy cyklopropylometylowa, cyklobutylometylowa, cyklopentylometylowa, cykloheksylometylowa,

1- cyklopentyloetylową 1-cykloheksyloetylowa, 2-cyklopentyloetylowa, 2-cykloheksyloetylowa, cyklobutylpropylowa, cyklopentylpropylowa, cykloheksylbutylowa itp. Określenie „benzo”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę dwuwartościową C₆H4= pochodzącą od benzenu. Określenie „aryl”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę fenylową lub naftylową która jest ewentualnie podstawiona jednym lub więcej podstawnikami wybranymi z grupy obejmującej grupę alkilową, alkoksylową, atom chlorowca, hydroksylową, aminową, nitrową, cyjanową, chlorowcoalkilową, karboksylową, alkoksykarbonylową, cykloalkilową, heterocykliczną, alkanoiloaminową amidową, amidynową, alkoksykarbonyloaminową N-alkiloamidynową alkiloaminową, dialkiloaminową, N-alkiloamidową, N,N-dialkiloamidową aryloalkoksykarbonyloaminową, alkilotio, alkilsulfmylową, alkilsulfonylową itp. Jako przykłady grup arylowych możną podać grupę fenylową, p-tolilową, 4-metoksyfenylową, 4-(tert-butoksy)fenylową

3- metylo-4-metoksyfenylową 4-fluorofenylową, 4-chlorofenylową, 3-nitrofenylową, 3-aminofenylową, 4-CF3-fenylową 3-acetamidofenylową 4-acetamidofenylową, 2-metylo-3-acetamidofenylową, 2-metylo-3-aminofenylową, 3-metylo-4-aminofenylową 2-amino-3-metylofenylową

2,4-dimetylo-3-aminofenylową, 4-hydroksyfenylową, 3-metylo-4-hydroksyfenylową, 1-naftylową, 2-naftylową, 3-amino-1-naftylową 2-metylo-3-amino-3-naftylową, 6-amino-2-naftylową

4,6-dimetoksy-2-naftylową, piperazynylofenylową itp. Określenia „aryloalkil” i „aryloalkoksy”, same lub w kombinacjach, oznaczają grupę alkilową lub alkoksylową określoną powyżej, w której co najmniej jeden atom wodoru zastąpiono grupą arylową określoną powyżej, np. grupą benzylową, benzyloksylową, 2-fenyloetylową, dibenzylometylową, hydroksyfenylometylową, metylofenylometylową, difenylometylową, difenylometoksy, 4-metoksyfenylometoksy itp. Określenie „aryloalkoksykarbonyl”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę o wzorze aryloalkil-O-C(O)-, w której określenie „aryloalkil” ma znaczenie podane wyżej. Do przykładowych grup aryloalkoksykarbonylowych należy grupa benzyloksykarbonylowa i 4-metoksyfenylometoksykaibonylowa Określenie „aryloksyl” oznacza grupę o wzorze aryl-O-, w którym określenie aryl ma znaczenie podane wyżej. Określenie „alkanoil”, samo lub w kombinacji, oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu alkanokarboksylowego, taką jak grupa acetylową propionylowa, butyrylową walerylowa, 4-metylowalerylowa itp. Określenie „cykloalkilkarbonyl” oznacza grupę acylową o wzorze cykloalkil-C(O)-, w którym określenie „cykloalkil” ma znaczenie podane wyżej, taką jak grupa cyklopropylokarbonylowa, cykloheksylokarbonylowa, adamantylokaibonylową 1,2,3,4-tetrahydro-2-naftoilową 2-acetamido-1,:2,3,4-tetrahydro-2-naftoilowa, 1-hydroksy-1,2,3,4-tetrahydro-6-naftoilowa itp. Określenie „aryloalkanoil” oznacza grupę acylową pochodzącą od arylpodstawionego kwasu alkanokarboksylowego, taką jak grupa fenyloacetylowa, 3-fenylopropionylowa (hydrocynamoilowa), 4-fenylobutyrylowa, (2-naftylo)acetylowa, 4-chlorohydrocynamoilowa, 4-aminohydrocynamoilowa, 4-metoksyhydrocynamoilowa itp. Określenie „aroil” oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu arylokarboksylowego, w której „aryl” ma znaczenie podane wyżej. Do przykładowych grup aroilowych należy podstawiona i niepodstawiona grupa benzoilowa lub naftoilowa taka jak grupa benzoilowa,

4- chlorobenzoilowa, 4-karboksybenzoilową, 4-(benzyloksykarbonylo)benzoilowa, 1-naftoilowa,

2- naftoilowa, 6-karboksy-2-naftoilowa, 6-(benzyloksykarbonylo)-2-naftoilowa, 3-benzyloksy-2naftoilowa, 3-hydroksy-2-naftoilowa, 3-(benzyloksy-formamido)-2-naftoilowa itp. Określenie

185 543 „grupa heterocykliczna” samo lub w kombinacji, oznacza nasyconą lub częściowo nienasyconą monocykliezną bicykliczną lub tricykliczną grupę heterocykliczną, zawierającą co najmniej jeden pierścieniowy atom azotu, tlenu lub siarki, oraz zawierającą korzystnie 3-8 członów w każdym pierścieniu, jeszcze korzystniej 3-7 członów w każdym pierścieniu, a najkorzystniej 5-6 członów w każdym pierścieniu. Określenie „grupa heterocykliczna” obejmuje sulfony, sulfotlenki, N-tlenki trzeciorzędowych azotowych składników pierścienia oraz skondensowanych karbocylicznych i benzoskondensowanych układów pierścieniowych. Takie układy heterocykliczne mogą być ewentualnie podstawione przy jednym lub więcej atomach węgla atomem chlorowca, grupą alkilową, alkoksylową hydroksylową, okso, arylową, aryloalkilową heteroarylową, heteroar^l^f^^^ll^iilo^w^, amidynową, N-alkiloamidynową, alkoksykarbonyloaminową, alkilsulfonyloaminową itp., i/lub przy drugorzędowym atomie azotu (czyli -NH-) grupą hydroksylową, alkilową aryloalkoksykarbonylową, alkanoilową, heteroaryloalkilową, fenylową lub fenyloalkilową i/lub przy trzeciorzędowym atomie azotu (czyli =N-) tlenkiem. „Heterocykloalkil” oznacza grupę alkilową określoną powyżej, w której co najmniej jeden atom wodoru jest zastąpiony grupą heterocykliczną określoną powyżej, np. grupę pirolidynylometylową, tetrahydrotienylometylową, pyridylometylową itp. Określenie „heteroaryl”, samo lub w kombinacji, oznacza aromatyczną, grupę heterocykliczną określoną powyżej, która jest ewentualnie podstawiona w sposób określony powyżej w definicjach grupy arylowej i heterocyklicznej. Jako przykłady takich grup heterocyklicznych i heteroarylowych wymienić można grupę pirolidynylową, piperydynylową, piperazynylową, morfolinylową, tiamorfolinylową pirolilową, imidazoliiową (np. imidazol-4-ilową 1-benzyloksykarbonyloimidazol-4-ilową itp.), pirazolilową pyridylową, (np. 2-(1-piperydynylo)pyridylową i 2-(4-benzylopiperazyn-1-ylo-1 -pirydynylową, itp.), pirazynylową pirymidynylową furylową, tetrahydrofurylową, tienylową, tetrahydrotienylową oraz jej pochodne sulfotlenkowe sulfonowe, triazolilową oksazoliiową tiazolilową, indolilową (np. 2-indoliiową itp.), chinolinylową (np. 2-chinolinylową, 3-chinolinylową, 1-tlenek grupy 2-chinolinylowej, itp.), izochinolinylową (np. 1-izochinolinylową 3-izochinohnyłow'ą itp.), tetrahydrochinolinyłową (np. l,2,3,4-tetrahydro-2-chinolilową itp.), (np. 1,2,3,4-tebróhyhO-1-okso-izochinolinylową itp.), chinoksallnyłową β-karbolinylową 2-benzofuranokarbonylową, 1-, 2-, 4- lub 5-benzimidazoliiową metylenedioksyfen-4-yłową metylenedioksyfen^-ylową etylenodioksyfenylową, benzotiazohiową, benzopiranylową, benzofurylową 2,3-dih;^xirobei^:^ofuip^d(^\w^, benzoksazolilową tiofenylową itp. Określenie „cykloalkiloalkoksykarbonyl” oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu cykloalkiloalkoksykarboksylowego o wzorze cykloalkiloalkil-O-COOH, w którym grupa cykloalkiloalkilowa ma znaczenie podane wyżej. Określenie „aryloksyalkanoil” oznacza grupę acylową o wzorze aryl-O-alkanoil, w którym aryl i alkanoil mają znaczenie podane wyżej. Określenie „heterocyklo-alkoksykarbonyl” oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu heterocykloalkilo-O-COOH, w którym heterocykloalkil ma znaczenie podane wyżej. Określenie „heterocykloalkanoil” oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu heterocykloalkilkarboksylowego, w którym grupa heterocykliczna ma znaczenie podane wyżej. Określenie „heterocykloalkoksykarbonyl” oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu heterocykloalkilo-O-COOH, w którym grupa heterocykliczna ma znaczenie podane wyżej. Określenie heteroaryloksykarbonyl oznacza grupę acylową pochodzącą od kwasu karboksylowego o wzorze heteroaryl-O-COOH, w którym grupa heteroarylowa ma znaczenie podane wyżej. Określenie „aminokarbonyl” samo lub w kombinacji, oznacza amino-podstawioną grupę karbonylową (karbamoilową), w którym grupę aminową może stanowić pierwszorzędowa, drugorzędową lub trzeciorzędowa grupa aminowa zawierająca podstawniki wybrane z grupy obejmującej grupę alkilową arylową aryloalkiiow-ą cykloalkiiową cykloalkiloalkilową itp. Określenie „aminoalkanoil” oznacza grupę acylową pochodzącą od aminopodstawionego kwasu alkilkarboksylowego, w którym grupę aminową może stanowić pierwszorzędową drugorzędową lub trzeciorzędowa grupa aminowa zawierająca podstawniki wybrane z grupy obejmującej grupę alkilową, arylową aryloalkilową, cykloalkilową cykloalkiloalkilową itp. Określenie „atom chlorowca” oznacza atom fluoru, chloru, bromu lub jodu. Określenie „chlorowcoalkil” oznacza grupę alkilową o znaczeniu określonym powyżej, w której jeden lub więcej atomów wodoru zastąpiono atomami chlorowca. Do przykładowych grup chlorowcoalkilowych należy

185 543 grupa chlorometylowa, 1-bromoetylowa, fluorometylowa, difiuorometylowa, trifiuorometylowa, 1,1,1-trinuoroetylowa itp. Określenie „grupa ulegająca odszczepieniu” (L lub W) ogólnie odnosi się do grup łatwo podstawianych przez nukleofil, np. aminowy, tiolowy lub alkoholowy nukleofil. Takie grupy ulegające odszczepieniu są dobrze znane. Do przykładowych grup ulegających odszczepieniu należą, ale nie wyłącznie, N-hydroksysukcynimid, N-hydroksybenzo-triazol, halogenki, triflany, tosylany itp. Korzystne grupy ulegające odszczepieniu są zaznaczone zależnie od potrzeb.

Sposoby wytwarzania związków o wzorze I przedstawiono poniżej. Należy podkreślić, że przedstawiona ogólna procedura dotyczy wytwarzania związków o określonej stereochemii, np. takich, w przypadku których absolutna stereochemia wokół grupy hydroksylowej jest określona jako (R). Jednakże procedury takie są ogólnie przydatne w odniesieniu do związków o przeciwnej konfiguracji, np. gdy stereochemia wokół grupy hydroksylowej jest (S). Ponadto związki o stereochemii (R) można wykorzystać do wytwarzania związków o stereochemii (S). Tak np. związek o stereochemii (R) można przekształcić w znany sposób w związek o stereochemii (S).

Wytwarzanie związków o wzorze I

Związki według wynalazku określone powyższym wzorem I i Ia można wytwarzać zgodnie z następującymi procedurami schematycznie przedstawionymi na schematach I i II.

Schemat I

a) odblokowanie; X = Cl lub Br; L = grupa ulegająca odszczepieniu.

185 543

Schemat Π

N-chronionąchloroketonową pochodną aminokwasu o wzorze

gdzie P oznacza grupę chroniącą aminę, a R² ma znaczenie podane wyżej, redukuje się do odpowiedniego alkoholu stosując odpowiedni środek redukujący. Odpowiednie grupy

185 543 chroniące aminę są dobrze znane i obejmują grupę karbobenzoksylowa, tert-butoksykarbonylową itp. Korzystną grupę chroniącą aminę stanowi grupa karbobenzoksylowa. Korzystny N-chroniony chloroketon stanowi N-benzyloksykarbonylo-L-fenyloalanino-chlorometyloketon. Korzystnym środkiem redukującym jest borowodorek sodu. Reakcje redukcji przeprowadza się w temperaturze od -10°C do około 25°C, korzystnie w około 0°C, w odpowiednim układzie rozpuszczalników takim jak np. tetrahydrofuran itp. N-chronione chloroketony są dostępne w handlu, np. z Bachem, Inc., Torrance, Califomia. Chloroketony wytworzyć można taikże sposobem podanym w pracy S. J. Fittkau, J. Prakt. Chem., 315, 1037 (1973), po czym chroni się je przy azocie stosując procedury, które są dobrze znane.

Chlorowcoalkohol można stosować bezpośrednio, jak to opisano poniżej, albo, korzystnie poddaje się go reakcji, korzystnie w temperaturze pokojowej, z odpowiednią zasadą w odpowiednim układzie rozpuszczalników uzyskując N-chroniony aminoepoksyd o wzorze:

w którym P i R² mają znaczenie podane wyżej. Do odpowiednich układów rozpuszczalników przy wytwarzaniu aminoepoksydu należy etanol, metanol, izopropanol, tetrahydrofuran, dioksan itp., w tym ich mieszaniny. Do odpowiednich zasad przy wytwarzaniu epoksydu ze zredukowanego chloroketonu wodorotlenek potasu, wodorotlenek sodu, tert-butanolan potasu, DBU itp. Korzystną zasadę stanowi wodorotlenek potasu.

Chroniony aminoepoksyd wytworzyć można również w sposób podany we współwłasnych i równocześnie badanych zgłoszeniach patentowych PCT nr PCT/US93/04804 (WO 93/23388) i PCT/US94/12201 oraz w zgłoszeniu patentowym USA o nr rejestracyjnym rzecznika C-2860, które wprowadza się w całości jako źródła literaturowe, gdzie ujawniono sposoby wytwarzania chiralnego epoksydu, chiralnej cyjanohydryny, chiralnej aminy oraz innych chiralnych półproduktów przydatnych przy wytwarzaniu inhibitorów proteazy retrowirusowej, wychodząc z DL-, D-lub L-aminokwasu, który poddaje się reakcji z odpowiednią grupą chroniącą aminę w odpowiednim rozpuszczalniku uzyskując ester aminokwasu chroniony grupą aminową. W celach ilustracyjnych chroniony L-aminokwas o następującym wzorze zostanie zastosowany do wytwarzania inhibitorów według wynalazku:

gdzie P³ oznacza grupę chroniącą grupę karboksylową, np., metylową, etylową, benzylową, tert-butylową, 4-metoksyfenylometyIową itp.; r2 ma znaczenie podane wyżej; a każdy z P1 P2 i/lub P' jest niezależnie wybrany spośród grup chroniących aminę obejmujących, ale nie wyłącznie, grupę aryloalkilową, podstawioną aryloalkilową, cykloalkenyloalkilową oraz podstawioną cykloalkenyloalkilową, allilową, podstawioną allilową, acylową, alkoksykarbonylową, aryloalkoksykarbonylową i sililową Do przykładowych grup aryloalkilowych należy, ale nie wyłącznie, grupa benzylowa, o-metylobenzylową, tritylowa i benzhydrylowa, która może być ewentualnie podstawiona atomem chlorowca, grupą alkilową C_r<C₈, ąlkoksylową, hydroksylową, nitrowa, alkilenową, aminową, alkiloaminową, acyloaminową i acylową, albo ich sole, np. sole fosfoniowe i amoniowe. Do przykładowych grup arylowych należy grupa fenylowa, naftalenylowa, indanylowa, antracenylowa, durenylowa, 9-(9-fenylofluorenylowa) i fenantrenylowa, cykloalkenyloalkilowa i podstawiona cykloalkilenyloalkilowa zawierająca grupy cykloalkilowe C₆-C₁₀. Do odpowiednich grup acylowych należy grupa karbobenzoksylowa, tert-butoksykarbonylowa, izobutoksykarbonylowa, benzoilowa, podstawiona

185 543 benzoilowa, butyrylowa, acetylowa, trifluoroacetylowa, trichloroacetylowa, ftaloil itp. Korzystnie każdy z P* i P² jest niezależnie wybrany z grupy aryloalkilowej i podstawionej aryloalkilowej. Jeszcze korzystniej każdy z P*i p2 oznacza benzyl.

Dodatkowo grupy chroniące P* i/lub p2 i/lub P' mogą tworzyć pierścień heterocykliczny z azotem, do którego są przyłączone, np. l,2-bis(metyleno)benzen, ftalimidyl, sukcynimidyl, maleimidyl itp., które to grupy heterocykliczne mogą dodatkowo zawierać przyłączone pierścienie arylowe i cykloalkilowe. Ponadto grupy heterocykliczne mogą być mono-, di- lub tri-podstawione, np. jako nitroftalimidyl. Określenie silil odnosi się do atomu krzemu ewentualnie podstawionego jedną lub więcej grupami alkilowymi, arylowymi i aryloalkilowymi.

Do odpowiednich sililowych grup chroniących należy, ale nie wyłącznie, trimetylosilil, trietylosilil, triizopropylosilil, tert-butylodimetylosilil, trimetylofenylosilil, 1,2-bis(dimetylosililo)benzen, 1,2-bis(dimetylosililo)etan i difenylometylosilil. W wyniku sililowania grup aminowych prowadzącego do powstania mono- lub bis-disililoaminy uzyskać można pochodne aminoalkoholu, aminokwasu, estrów aminokwasów i amidów aminokwasów. W przypadku aminokwasów, estrów aminokwasów i amidów aminokwasów. W wyniku redukcji grupy karbonylowej uzyskuje się pożądany mono- lub bis-sililo-aminoalkohol. Sililowanie aminoalkoholu może doprowadzić do pochodnej N,N,O-trisililowej. Grupę silil<^o^£ąz sililoeteru można łatwo usunąć przez obróbkę np. wodorotlenkiem metalu lub fluorkiem amonu, w odrębnym etapie reakcji lub in situ przy wytwarzaniu reagentu aminoaldehydowego. Do odpowiednich środków sililujących należy np. chlorek trimetylosililu, chlorek tert-butylo-dimetylosililu, chlorek fenylodimetylo-sililu, chlorek difenylometylosililu lub ich kombinowane produkty z imidazol lub DMF. Sposoby sililowania amin i usuwania sililowych grup chroniących są dobrze znane specjalistom. Sposoby wytwarzania takich pochodnych aminowych z odpowiednich aminokwasów, amidów aminokwasów lub estrów aminokwasów są również dobrze znane specjalistom w dziedzinie chemii organicznej, w tym chemii aminokwasów/estrów aminokwasów lub aminoalkoholi.

Amino-chroniony ester L-aminokwasu redukuje się następnie do odpowiedniego alkoholu. Tak np. amino-chroniony ester L-aminokwasu można zredukować wodorkiem diizobutyloglinu w -78°C w odpowiednim rozpuszczalniku takim jak toluen. Do korzystnych środków redukujących należy wodorek litowo-glinowy, borowodorek litu, borowodorek sodu, boran, wodorek litowo-tri-tert-butoksyglinowy, kompleks boran/THF. Najkorzystniejszym środkiem redukującym jest wodorek diizobutyloglinu (DiBALH) w toluenie. Uzyskany alkohol przekształca się następnie, np. w wyniku utleniania Swema w odpowiedni aldehyd o wzorze:

w którym P*, P2i R2 mają znaczenie podane wyżej. I tak roztwór alkoholu w dichlorometanie dodaje się do schłodzonego (-75 do -68°C) roztworu chlorku oksalilu w dichlorometanie i DMSO w dichlorometanie, po czym całość miesza się przez 35 minut.

Do dopuszczalnych środków utleniających należy np. kompleks trójtlenek siarki-pirydyna i DMSO, chlorek oksalilu i DMSO, chlorek acetylu lub bezwodnik octowy i DMSO, chlorek trifluoroacetylu lub bezwodnik trifluorooctowy i DMSO, chlorek metanosulfonylu i DMSO albo S-tlenek tetrahydrotiafenu, bromek toluenosulfonylu i DMSO, bezwodnik trifluorometansulfonowy (bezwodnik triflanowy) i DMSO, pięciotlenek fosforu i DMSO, chlorek dimetylofosforylu i DMSO oraz chloromrówczan izobutylu i DMSO. Warunki utleniania opisali Reetz i inni [Angew Chem., 99, 1186, (1987)], Angew Chem. Int. Ed. Engl., 26, 1141, 1987) stosując chlorek oksalilu i DMSO w -78°C.

W korzystnym sposobie utleniania stosuje się kompleks trójtlenek siarki-pirydyna, trietyloamina i DMSO w temperaturze pokojowej. Układ taki zapewnia doskonałe wydajności pożądanego chiralnego chronionego aminoaldehydu, który można zastosować bez potrzeby

185 543 oczyszczania; np. potrzebę oczyszczania kilogramów półproduktów metodą chromatograficzną eliminuje się, a operacje w dużej skali stają się mniej niebezpieczne. Prowadzenie reakcji w temperaturze pokojowej eliminuje również potrzebę stosowania temperaturowego reaktora, dzięki czemu proces staje się odpowiedniejszy do zastosowania w skali przemysłowej.

Reakcję można przeprowadzić w atmosferze obojętnej, np. pod azotem lub argonem albo w atmosferze zwykłego lub suchego powietrza, pod ciśnieniem atmosferycznym lub w zamkniętym reaktorze pod nadciśnieniem. Korzystna jest atmosfera azotu. Jako zasadę aminową zastosować można np. tributyloaminę, triizopropyloaminę, N-metylopiperydynę, N-metylmorfolinę, azabicyklononan, diizopropyloetyloaminę, 2,2,6,6-tetrametylopiperydynę, N,N-dimetyloaminopirydynę lub mieszaniny takich zasad. Korzystną zasadę stanowi trietyloamina. Zamiast czystego DMSO jako rozpuszczalnik zastosować można mieszaniny DMSO z nieprotycznymi lub chlorowcowanymi rozpuszczalnikami takimi jak tetrahydrofuran, octan etylu, toluen, ksylen, dichlorometan, dichlorek etylenu itp. Do bipolarnych aprotycznych współrozpuszczalników należy acetonitryl, dimetyloformamid, dimetyloacetamid, acetamid, tetrametylo-mocznik i jego cykliczny analog, N-metylopirolidon, sulfolan itp. Zamiast N/N-dibenzylofenyloalaninolu jako prekursora aldehydu zastosować można wymienione powyżej pochodne fenyloalaninol w celu uzyskania odpowiedniego N-monopodstawionego [Pi- lub P² = H] lub N,N-dipodstawionego aldehydu.

Dodatkowo przeprowadzić można redukcję wodorkiem amidowej lub estrowej pochodnej odpowiedniej fenyloalaniny z azotem chronionym grupą benzylową (lub inną odpowiednią grupą chroniącą), podstawionej fenyloalaniny lub cykloalkilowego analogu pochodnej fenyloalaniny w celu uzyskania aldehydów. Przeniesienie wodorku stanowi dodatkowy sposób syntezy aldehydu w warunkach, w których pragnie się uniknąć kondensacji aldehydu, np. w warunkach utleniania Oppenauera.

Aldehydy można także wytworzyć przez redukcję chronionej fenyloalaniny i analogów fenyloalaniny lub albo ich pochodnych amidowych lub estrowych, np. amalgamatem sodu z HCl w etanolu albo litem, sodem, potasem lub wapniem w amoniaku. Temperatura reakcji może wynosić od około -20°C do około 45°C, a korzystnie od około 5°C do około 25°C. Dwa dodatkowe sposoby wytwarzania aldehydu z chronionym azotem obejmują utlenianie odpowiedniego alkoholu bielidłem w obecności katalitycznej ilości wolnego rodnika 2,2,6,6-tetrametylo-1-pyridyloksylowego. Drugi sposób obejmuje utlenianie alkoholu do aldehydu katalityczną ilością nadrutenianu tetrapropylamoniowego w obecności N-tlenku N-metylmorfoliny.

Pochodną chronionej fenyloalaniny lub pochodnej fenyloalaniny w postaci chlorku kwasowego można także zredukować wodorem i wobec katalizatora takiego jak Pd na węglanie baru lub siarczanie baru, z dodatkiem lub bez pomocniczego środka będącego moderatorem katalizatora, takiego jak siarka lub tiol (redukcja Rosenmunda).

Aldehyd uzyskany w wyniku utleniania Swerna poddaje się następnie reakcji z reagentem chlorowcometylolitowym, który to reagent wytwarza się in situ w reakcji alkilolitu lub arylolitu z dichlorowcometanem o wzorze X'CH₂X², w którym każdy z Xl X² niezależnie oznacza I, Br lub Cl. Tak np. roztwór aldehydu i chlorojodometanu w THF chłodzi się do -78°C i dodaje się roztwór n-butylolitu w heksanie. Uzyskany produkt stanowi mieszaninę diastereomerów odpowiedniego amino-chronionych epoksydów o wzorach:

Diastereoizomery można rozdzielić np. metodą chromatograficzną, albo, w innym wariancie, po przereagowaniu w następnych etapach rozdzielić można produkty diastereoizomeryczne. D-aminokwas można zastosować zamiast L-aminokwasu w celu wytworzenia związków o stereochemii (S) przy węglu połączonym z R2.

185 543

Dodawanie chlorometylolitu lub bromometylolitu do chiralnego aminoaldehydu jest wysoce diastereoselektywne.

Korzystnie chlorometylolit lub bromometylolit wytwarza się in situ w reakcji dichlorowcometanu z n-butylolitem. Do dopuszczalnych metylenujących chlorowcometanów należy chlorojodometan, bromochlorometan, dibromometan, dijodometan, bromofluorometan itp. Ester sulfonianowy produktu addycji, np. bromowodoru do formaldehydu jest również środkiem metylenującym. Tetrahydrofuran jest korzystnym rozpuszczalnikiem, choć inne rozpuszczalniki takie jak toluen, dimetoksyetan, dichlorek etylenu, chlorek metylenu zastosować można jako czyste rozpuszczalniki lub w postaci mieszanin. Bipolarne aprotyczne rozpuszczalniki takie jak acetonitryl, DMF, N-metylopirolidon, są przydatne jako rozpuszczalniki lub jako część mieszanin rozpuszczalników. Reakcję można prowadzić w atmosferze obojętnej, np. pod azotem lub argonem. Zamiast n-butylolitu można zastosować inne odczynniki metaloorganiczne takie jak metylolit, tert-butylolit, sec-butylolit, fenylolit, fenylosód itp. Reakcję można przeprowadzić w temperaturach od około -80°C do 0°C, ale korzystnie od około -80°C do -20°C. Najkorzystniejsza temperatura reakcji wynosi od -40°C do -15°C. Reagenty można dodawać jednorazowo, choć dodawanie wielokrotne jest korzystne w pewnych warunkach. Reakcję prowadzi się korzystnie pod ciśnieniem atmosferycznym, choć nadciśnienie może być stosowane w pewnych warunkach, np. w środowisku o wysokiej wilgotności.

Wariantowe sposoby wytwarzania epoksydów obejmują podstawianie innego naładowanego prekursora metylenowania, a następnie obróbkę zasadą z wytworzeniem analoga anionowego. Do takich związków przykładowo należy tosylan lub triflan trimetylosulfoksoniowy, halogenek tetrametyloamoniowy, halogenek metylodifenyłosulfoksoniowy, przy czym halogenek stanowi chlorek, bromek lub jodek.

Przekształcanie aldehydów według wynalazku w odpowiadające im pochodne epoksydowe można także przeprowadzić wielostopniowo. Tak np. w wyniku dodania anionu tioanizolu otrzymanego np. z reagenta butylo- lub arylolitowego, do chronionego aminoaldehydu, utleniania uzyskanego chronionego aminosulfid alkoholu dobrze znanymi środkami utleniającymi takimi jak np. nadtlenek wodoru, podchloryn tert-butylu, bielidło lub nadjodan sodu uzyskuje się sulfotlenek. Alkilowanie sulfotlenku przeprowadza się np. jodkiem lub bromkiem metylu, tosylanem metylu, mesylanem metylu, triflanem metylu, bromkiem etylu, bromkiem izopropylu, chlorkiem benzylu itp., w obecności zasady organicznej lub nieorganicznej. Chroniony aminosulfid alkoholu można także alkilować np. powyższymi środkami alkilującymi uzyskując sole sulfoniowe, które następnie przekształca się w epoksydy w reakcji z aminą trzeciorzędową lub zasadą mineralną.

W najkorzystniejszych warunkach uzyskuje się pożądane epoksydy o diastereoselektywności wyrażającej się stosunkiem co najmniej około 85:15 (S:R). Produkt można oczyszczać metodą chromatograficzną w celu uzyskania diastereoizomerycznie i enancjomerycznie czystego produktu, z tym że wygodniej stosuje się go bezpośrednio, bez oczyszczania do wytwarzania inhibitorów proteazy retrowirusowej. W powyższym procesie zastosować można mieszaniny izomerów optycznych lub rozdzielone związki. Gdy pożądany jest konkretny izomer optyczny, można to osiągnąć dobierając materiał wyjściowy, np. L-fenyloalaninę, D-fenyloalaninę, L-fenyloalaninol, D-fenyloalaninol, D-heksahydrofenyloalaninol itp., albo rozdzielając na etapie pośrednim lub końcowym. Chiralne środki pomocnicze, np. 1 lub 2 równoważniki kwasu kamforosulfonowego, kwasu cytrynowego, kwasu kamforowego, kwasu 2-metoksyfenylooctowego itp. można zastosować do wytwarzania soli, estrów lub amidów związków według wynalazku. Związki te i ich pochodne można krystalizować lub rozdzielać chromatograficznie z wykorzystaniem chiralnej lub achiralnej kolumny, jak to jest dobrze znane specjalistom.

Aminoepoksyd poddaje się następnie reakcji w odpowiednim układzie rozpuszczalników z równomolową ilością lub, korzystnie, z nadmiarem pożądanej aminy o wzorze R^H^ w którym R³ oznacza atom wodoru lub ma znaczenie podane wyżej. Reakcję można przeprowadzić w szerokim zakresie temperatur, np. od około 10°C do około 100°C, ale korzystnie, choć nie jest to niezbędne, przeprowadza się ją w temperaturze, w której rozpuszczalnik zaczyna wrzeć. Do odpowiednich układów rozpuszczalników należą protyczne, nieprotyczne

185 543 i bipolarne aprotyczne rozpuszczalniki organiczne takie jak np. rozpuszczalniki alkoholowe, np. metanol, etanol, izopropanol itp., eterowe, np. tetrahydrofuran, dioksan itp. oraz toluen, N,N-dimetyloformamid, dimetylosulfotlenek, oraz ich mieszaniny. Korzystnym rozpuszczalnikiem jest izopropanol. Uzyskany produkt stanowiący pochodną 3-(N-chronionego-amino)-3-(R²)-1-(NHR³)-propan-2-olu (poniżej określanego jako aminoalkohol) można przedstawić wzorami:

gdzie P, P1 P², r2 i r3 mają znaczenie podane wyżej. Wariantowo chlorowcoalkohol można zastosować zamiast aminoepoksydu.

Aminoalkohol określony powyżej poddaje się następnie reakcji w odpowiednim rozpuszczalniku z chlorkiem sulfonylu R⁴SO2C1, bromkiem sulfonylu R⁴SO2Br lub odpowiednim bezwodnikiem sulfonylowym, korzystnie w obecności środka wiążącego kwas. Do odpowiednich rozpuszczalników, w których można przeprowadzić reakcję, należy chlorek metylenu, tetrahydrofuran itp. Do odpowiednich środków wiążących kwas należy trietyloamina, pirydyna itp. Uzyskaną pochodną sulfonamidu można przedstawić, w zależności od zastosowanego epoksydu następującymi wzorami:

gdzie P, P1 P², r2, r3 i R⁴ mają znaczenie podane wyżej. Półprodukty te są przydatne do wytwarzania związków według wynalazku.

Halogenki sulfonylu o wzorze R⁴SO2X wytworzyć można w reakcji odpowiednich arylowych, heteroarylowych i benzoskondensowanych heterocyklicznych odczynników Grignarda lub litowych z chlorkiem sulfurylu lub dwutlenkiem siarki, przeprowadzają; następnie utlenianie chlorowcem, korzystnie chlorem. Arylowe, heteroarylowe i benzoskondensowane heterocykliczne odczynniki Grignarda lub litowe wytworzyć można z ich odpowiednich związków chlorowcowych (np. chlorowych lub bromowych), które są dostępne w handlu lub łatwe do otrzymania z dostępnych w handlu materiałów ogólnie znanymi sposobami. Ponadto tiole można utlenić do chlorków sulfonylu stosując chlor w obecności wody w dokładnie kontrolowanych warunkach. Dodatkowo kwasy sulfonowe, takie jak kwasy arylosulfonowe, można przekształcić w halogenki sulfonylu stosując reagenty takie jak PCf, SOCf, ClC(O)C(O)Cl itp. a także w bezwodniki stosując odpowiednie środki odwadniające. Z kolei kwasy sulfonowe wytworzyć można powszechnie znanymi sposobami. Pewne kwasy sulfonowe są dostępne w handlu. Zamiast halogenków sulfonylu zastosować można halogenki sulfinylu (R⁴sOx) lub halogenki sulfenylu (R⁴SX) w celu wytworzenia związków, w których grupa -SO2-zastąpiona jest odpowiednio grupą -SO- lub -S-. Kwasy arylosulfonowe, kwasy benzoskondensowane heterocyklosulfonowe lub kwasy heteroarylosulfonowe wytworzyć można przez sulfonowanie pierścienia aromatycznego dobrze znanymi sposobami, takimi jak reakcja z kwasem siarkowym, SO3, kompleksami SO3, takimi jak DmF(SO3), pirydyna(SO₃), N.N-dimetyloacetamid(SO₃) itp. Korzystnie halogenki arylosulfonylu wytwarza się ze związków aromatycznych w reakcji z DMF(SO₃) i SOO2 lub ClC(O)C(O)Cl. Reakcje można przeprowadzić etapami lub w jednym reaktorze.

185 543

Po wytworzeniu pochodnej sulfonamidowej grupę chroniącą aminą P lub grupy chroniące aminę Pi i P2 usuwa się w warunkach, które nie wpływają na pozostałą część cząsteczki. Sposoby takie są dobrze znane i obejmują hydrolizę kwasową, hydrogenolizę itp. Korzystny sposób obejmuje usuwanie grupy chroniącej, np. usuwanie grupy karbobenzoksylowej, na drodze hydrogenolizy z zastosowaniem palladu na węglu w odpowiednim układzie rozpuszczalników, takim jak alkohol, kwas octowy itp. albo ich mieszaniny.

Gdy grupę chroniącą stanowi grupa tert-butoksykarbonylowa, można ją usunąć stosując kwas nieorganiczny lub organiczny, np. HCl lub kwas trifluorooctowy, w odpowiednim układzie rozpuszczalników, np. w dioksanie lub chlorku metylenu. Uzyskany produkt stanowi pochodna soli aminy.

Po zobojętnieniu soli aminę sprzęga się następnie z DL-, D- lub L-aminokwasem o wzorze PNHCH(R'1COOH, w którym P i Ri mają znaczenie podane wyżej, po czym odblokowuje się aminą w sposób opisany powyżej i sprzęga się z io u gdzie R i Rⁿ mają znaczenie podane wyżej, W oznacza grupę ulegającą odszczepieniu, np. mesylan, brom lub chlor, a L oznacza grupę ulegającą, odszczepieniu, np. halogenek, bezwodnik, ester aktywny itp. Tak np. gdy R’° i R oznaczają atomy wodoru, zastosować można halogenek bromoacetylu, halogenek chloroacetylu lub odpowiedni bezwodnik. Na koniec poddając reakcji powyższy półprodukt z aminą RiRiNH otrzymać można związki przeciwwirusowe według wynalazku o wzorze

w którym R°, R2, R³, R4, R, r, R i R° mają znaczenie podane wyżej. Aminy o wzorze R^,2RNH są dostępne w handlu, np. jako dimetyloamina, izobutyloamina, izopropyloamina, benzyloamina itp.; lub można je łatwo otrzymać znanymi sposobami z materiałów wyjściowych dostępnych w handlu.

W innym wariancie po zobojętnieniu soli aminę o wzorze

sprzęga się z DL-, D- lub L-aminokwasem o wzorze PNHCH(R')COOH, w którym P i R¹ mają znaczenie podane wyżej, po czym 001^101^0-1^1^0 się aminę w sposób oj^ii^^i^ny powyżej i sprzęga się odblokowaną, aminę z aminokwasem o wzorze

185 543

lub jego określonym stereoizomerem, przy czym R^w, R¹¹, Rⁿ i R¹³ mają znaczenie podane wyżej, takim jak N-metyloalanina, N,N-dimetyloalanina, N,N,2,2-tetrametyloglicyna, N-benzyloseryna itp., uzyskując związki przeciwwirusowe według wynalazku. Aminokwasy są dostępne w handlu lub można je łatwo otrzymać z chronionego kwasu karboksylowego z grupą ulegającą odszczepieniu W (określoną powyżej). W-(R¹1)(Rⁿ)C-CO₂P³, w reakcji z aminą R^R^nH, co przedstawiono na schemacie III, gdzie P', R^w, R¹’, R¹² i Rⁿ mają znaczenie podane wyżej.

Schemat III

W innym wykonaniu po zobojętnieniu soli aminę o wzorze

sprzęga się z DL-, D- lub L-aminokwasem o wzorze

w którym R¹, R^ll), R¹¹, R^ i R¹'' mają znaczenie podane wyżej, który wytworzyć można w podobny sposób do metod sprzęgania opisanych powyżej, z DL-, D- lub L-aminokwasu o wzorze NH₂CH(R')COOP3, w którym P' i R1 mają znaczenie podane wyżej.

DL-, D- lub L-aminokwasy o wzorze PNHCH(R’)COOH lub NH.CHCR^COOP', gdzie P, P' i R1 mają znaczenie podane wyżej, są dostępne w handlu (Sigma Chemical Co.) lub łatwo wytwarza się je znanymi sposobami z dostępnych materiałów wyjściowych. Korzystnie P oznacza grupę benzyloksykarbonylową lub tert-butoksykarbonylową, a P' oznacza grupę benzylową lub tert-butylową. Zwykłe procedury sprzęgania wykorzystać można do sprzęgania aminokwasów i amin. Grupę kwasu karboksylowego przekształca się w bezwodnik, mieszany bezwodnik, halogenek kwasowy taki jak chlorek lub bromek albo w ester aktywny, np. w ester N-hydroksysukcynimidu, HOBT itp., wykorzystując dobrze znane procedury i warunki.

185 543

Do odpowiednich układów rozpuszczalników należy tetrahydrofuran, eter etylowy, eter metylo-tert-butylowy, chlorek metylenu, NdN-dimetyloformamid itp., oraz ich mieszaniny.

W innym wykonaniu chroniony aminoalkohol uzyskany w wyniku otwarcia epoksydu może być również chroniony przy nowo wprowadzonej grupie aminowej odpowiednią grupą chroniącą P', która nie zostaje usunięta przy usuwaniu chroniących aminę grup P lub P'i p2, czyli P' jest usuwana selektywnie. Specjalista może dobrać odpowiednie kombinacje P', P, P¹ i P2 Tak np. do odpowiednich kombinacji należy P = Cbz i P' = Boc; P' = Cbz i P = Boć; P3 = Cbz, P* = benzyl i P' = Boc; P3= P2 = benzyl i P' = Boc. Uzyskany związek o wzorze

można zastosować w pozostałych etapach syntezy uzyskując związek o wzorze

w którym P', Η! R2, R³, R^w, R^h, R¹² i R¹³ mają znaczenie podane wyżej. Resztę powyższej syntezy można przeprowadzić zależnie od potrzeb wprowadzając po jednej pożądane reszty lub grupy albo wykorzystując wcześniej przygotowaną cząsteczkę zawierającą więcej niż jedną resztę lub grupę w jednym etapie. Pierwsze podejście obejmuje stopniową syntezę, a drugie syntezę zbieżną. Na tym etapie możliwe są syntetyczne przekształcenia. Następnie usuwa się selektywnie grupę chroniącą P' i uzyskaną aminę poddaje się reakcji z chlorkiem sulfonylu R⁴SO2Cl, bromkiem sulfonylu R⁴SO2Br lub odpowiednim bezwodnikiem sulfonylu, korzystnie w obecności środka wiążącego kwas, uzyskując związki według wynalazku

w którym R\ R2, r3, R*, R^w, R, r‘3 i rh mają znaczenie podane wyżej. Takie selektywne odblokowanie i przekształcenie w sulfonamid można wykonać na końcu syntezy lub w dowolnym innym odpowiednim etapie pośrednim, zależnie od potrzeb.

Opisane powyżej reakcje chemiczne są ogólnie ujawnione w najszerszym zastosowaniu w syntezie związków według wynalazku. Czasami w opisanej postaci reakcje mogą nie być odpowiednie w odniesieniu do każdego związku objętego ujawnionym zakresem. Związki, których to dotyczy, zostaną łatwo rozpoznane przez specjalistów. We wszystkich takich przypadkach reakcje można przeprowadzić dokonując zwykłych modyfikacji znanym specjalistom, np. odpowiednio chroniąc przeszkadzające grupy, stosując wariantowe konwencjonalne reagenty, rutynowo modyfikując warunki reakcji itp., albo też do wytwarzania odpowiednich związków według wynalazku wykorzystać można inne reakcje ujawnione lub znane z innych rozwiązań. We wszystkich metodach syntezy wszystkie materiały wyjściowe są znane lub możliwe do otrzymania ze znanych materiałów wyjściowych.

185 543

Uważa się, że bez dokładniejszych wyjaśnień specjalista w oparciu o powyższy opis będzie mógł wykorzystać wynalazek w najpełniejszym zakresie. W związku z tym należy uważać poniższe konkretne rozwiązania jedynie ilustr^j^ wynalazek nie ograniczając w żaden sposób reszty ujawnionego zakresu.

Wszystkie odczynniki stosowano w postaci uzyskanej, bez dodatkowego oczyszczania. Wszystkie protonowe i węglowe widma NMr wykonywano z wykorzystaniem spektrometru rezonansu magnetycznego jądrowego Varian VXR-300 lub VXR-400.

Poniższe przykłady ilustrują wytwarzanie inhibitorów według wynalazku oraz półproduktów przydatnych w syntezie inhibitorów według wynalazku.

Przykład 1

Wytwarzanie chlorku 1,3-benzodioksolo-5-sulfonylu

Sposób 1:

Do roztworu 4,25 g bezwodnego N,N-dimetyloformamidu w 0°C w atmosferze azotu dodano 7,84 g chlorku sulfurylu, w wyniku czego wytrącił się osad. Po mieszaniu przez 15 minut dodano 6,45 g 1,3-benzodioksolu i mieszaninę ogrzewano w 100°C przez 2 godziny. Mieszaninę reakcyjną schłodzono, wylano do wody z lodem, wyekstrahowano chlorkiem metylenu, wysuszono nad siarczanem magnezu, przesączono i zatężono uzyskując 7,32 g surowego materiału w postaci czarnego oleju. Oczyszczano go chromatograficznie na żelu krzemionkowym stosując 20% chlorek metylenu/heksan, otrzymując 1,9 g chlorku (1,3-benzodioksol-5-ilo)sulfonylu.

Sposób 2:

Do 22-litrowej kolby okrągłodennej wyposażonej w mieszadło mechaniczne, chłodnicę, płaszcz grzejny i wkraplacz z wyrównywaniem ciśnienia dodano kompleks trójtlenek siarki-DMF (2778 g, 18,1 mola). Dodano dichloroetan (4 litry) i zainicjowano mieszanie. Z kolei dodano 1,^^bcnzodioksol (1905 g, 15,6 mola) z wkraplacza w ciągu 5 minut. Temperaturę podwyższono następnie do 75°C i otrzymywano przez 22 godziny (NMR wykazała, że reakcja przebiegła do końca po 9 godzinach). Mieszaninę reakcyjną schłodzono do 26°C i dodano chlorek oksalilu (2290 g, 18,1 mola) z taką szybkością, aby utrzymać temperaturę poniżej 40°C (1,5 godziny). Mieszaninę ogrzano do 67°C na 5 godzin a następnie schłodzono do 16°C w łaźni z lodem. Reakcję przerwano wodą (5 litrów) dodając ją z taką szybkością, aby utrzymać temperaturę poniżej 20°C. Po dodaniu całości wody mieszaninę reakcyjną mieszano przez 10 minut. Warstwy rozdzielono i warstwę organiczną ponownie przemyto dwukrotnie wodą (5 litrów). Warstwę organiczną wysuszono siarczanem magnezu (500 g) i przesączono w celu usunięcia środka suszącego. Rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem w 50°C. Uzyskaną ciepłą ciecz pozostawiono do ostygnięcia; w tym czasie zaczął wytrącać się osad. Po 1 godzinie osad przemyto heksanem (400 ml), przesączono i wysuszono uzyskując pożądany chlorek sulfonylu (2823 g). Heksan z przemycia zatężono i uzyskany osad przemyto 400 ml heksanu uzyskując dodatkową ilość chlorku sulfonylu (464 g). Całkowita wydajność wyniosła 3287 g (95,5% w stosunku do 1,3-benzodioksolu).

Sposób 3:

Chlorek 1, 4-benzodioksano-6-sulfonylu otrzymano zgodnie z procedurą ujawnioną EP 583960, który wprowadza się jako źródło literaturowe.

185 543

Przykład 2

Wytwarzanie 2S([[N-(fennlometnlo)aminoacylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[( 1,1 -dimetyloetokty)kabonylo)(2-meiylopropylo)umno]-1S-(fenylometylo)rropylo]-3,3-dimetylobutanamidu

Część A: Wytwarzanie N-[(1,1-dimetyletoksylo)kabonylo]-N-(2-mety]oprorylo]-3S-(N^l-(feny]ometoksykarbonylo)amino]-2R-hydroksy-4-fenylobutyloaminy

Roztwór N- (3S-(NΊ-(benzyloksykabonylo)amino]-2R-hydroksy-4-fenylobutylo]-N-(2-metylorropylo)aminy (18,5 g, 50 mmola), BOC-ON (12,35 g, 50 mmola) i trietyloaminy (7 ml) w tetrahydrofiranie (400 ml) mieszano w temperaturze pokojowej przez 18 godzin, po czym zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozpuszczono w dichlorometanie (1 litr), przemyto wodorotlenkiem sodu (5%, 2 x 200 ml) i solanką, wysuszono (MgSO₄), po czym zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując 23,5 g (wydajność ilościowa) czystego pożądanego produktu.

Część B: Wytwarzanie N-(2R-hydroksy-3-([(1,1-dimetyletoksy)karbonylo](2-mety]orropylo)-amino]-lS-(feeylometylo)rrΌpylo]-2S-((fenylometoysykaboeylo)amieo]-3,3-dimetylobutanoamidu

N-[(1,1 -dmietyletoksytojkabonyto] -N [P-metytopropyto^S^N¹ -ffenytometoksyaaoo nylojaminoj^R-hydroksy^-fenylobutyloaminę w etanolu uwodorniano pod nadciśnieniem wodoru 0,31 MPa w obecności 5% Pd(C) jako katalizatora uzyskując N-[(1 J-dimetyletoksy)yaboey]o]-N-(2-metylopropylo]-3S-(N¹-(fenylometoksykabonnlo)-ammo-2R-hydroksy-4-fennlobutnloaminę do wytwarzania N-((1,1-dimety]etoykn)kabonylo]-N-(2-metnlopropylo]-3S-amino-2R-hydroksy[4-fennlobutyloa.mmy

185 543

OH i

AA

Po zwykłej obróbce surową aminę (12,24 g, 36,42 mmola) dodano do mieszaniny N-karbobenzyloksykarbonylo-L-tert-leucyny (9,67 g, 36,42 mmola), HOBT (4,92 g, 36,42 mmola) i EDC (6,98 g, 36,42 mmola) w DMF (3θ0 ml), po czym mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę. Mieszaninę mieszano przez kolejne 28 godzin. DMF usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, pozostałość rozpuszczono w dichlorometanie (500 ml), przemyto wodorotlenkiem sodu (5%, 2 x 200 ml) i solanką (200 ml), wysuszono i zatężono otrzymując 2° g (ilościowo) pożądanego produktu.

Część C: Wytwarzanie N-[2R-hydroksy-3-[[(1,1-dimetyletoksy)karbonylo](2-metylopropylo1ummo]-1S-(fenylometylo)propylo]-2S-amino-3,3-dimetylobutunoamidu

N-[2R-hydroksy-3-[[(1,1 -dimetyletoksy)karbonylo](2-metylopropylo)amino]-1 S-(ienylometylo1propylo]-2S-[(fenylometoksykurbonylo1amino]-3,3-dimetylobutanoamid (20 g, 34,29 mmola) w metanolu (250 ml) uwodorniano w temperaturze pokojowej w obecności Pd/C (10%, 5 g). Katalizator odsączono i przesącz zatężono otrzymując 13,8 g (90%) czystego pożądanego produktu.

Część D: Wytwarzanie N-[2R-hydroksy-3-[[(1,1-dimetyletoksy)karbonylo](2-metyloprOpylo1amino]-°S-(fenylometylo)propylo]-2S-[(chloroacetylo):unino]-3,3-dimetylobutunoumidu

Do N-[2R-hydroksy-3-[[(°,°-dimetyletoksy1karbonylo](2-metylopropylo)umino]-°S-(fenylometylo)propylo]-2S-amino-3,3-dimetylobutunoamidu (12,45 g, 27,70 nunola) w dichlorometanie (200 ml) dodano bezwodnik chlorooctowy (5,21 g, 30,48 mmola) i mieszaninę reakcyjną mieszano przez 18 godzin. Mieszaninę reakcyjną przemyto kwasem cytrynowym (5%, 100 ml), wodorowęglanem sodu (nasyconym, 100 ml) i solanką wysuszono (MgSO₄) i zatężono otrzymując 12,0 g (82%) czystego pożądanego produktu.

Część E: Wytwarzanie 2S-[[N-(fenylometylo)aminoacylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(°,1-dimetyloetoksy1karbonylo](2-metylopropylo)umino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

Produkt z części D dodano do benzyloaminy w tetrahydrofuranie z mieszaniem w temperaturze zbliżonej do pokojowej. Rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem

185 543 w wyparce rotacyjnej, a pozostałość przemyto rozcieńczonym HCl, nasyconym NaHCO', wodą i solanką, po czym wysuszono uzyskując produkt aminowy

W razie potrzeby materiał ten można oczyszczać chromatograficznie. Przykład 3.

Wytwarzanie chlorowodorku 2S-[[(N-cyklopropyloamino)acetylo]amino]-N-[2R-hy^oksy-3-[[(1,3-ben^i^^^i^:^i^i^^-^;^^i^i^o)i^-ulfonylo](2-meit^]^<^]^i^<^]^;^]^o):a^:^]^o]^1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu.

Roztwór 2,0 g 2S-[(chloroacetylo)amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(1,3-benzodioks-5-ylo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-lS-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu i 4,5 ml cyklopropyloaminy (20 równoważników) w 8 ml tetrahydrofuranu mieszano 24 godziny w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem i wymieszano z octanem etylu i nasyconym wodnym wodorowęglanem sodu. Połączone fazy organiczne przemyto solanką, wysuszono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskując surową wolną zasadę. Produkt rozpuszczono w 25 ml acetonitrylu i dodano 2,0 równoważnika wodnego roztworu HCl. Po 10 minutach mieszaninę reakcyjną zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem i odpędzono z 30 ml wody i wysuszono pod zmniejszonym ciśnieniem nad P₂O₅ uzyskując 1,5 g białej substancji stałej.

Przykład 4

Wytwarzanie 2S-[[N-(fenylometylo)aminoacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[( 1,3-benzodioksol-5-ilo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

HCl

Do roztworu 2,0 g (3,3 mmola) 2S-[[chloroacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(1,3-benzodioks-5-ylo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu w 10 ml tetrahydrofuranu dodano 2,2 ml benzyloaminy. Po 1 godzinie dodano jeszcze 2,0 ml benzyloaminy. Po 30 minutach mieszaninę reakcyjną zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem, dodano heksan i heksan zdekantowano z nad oleju. Olej rozpuszczono w octanie etylu, przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu, solariką,

185 543 wysuszono siarczanem magnezu, przesączono i zatężono surowy produkt. Rozpuszczono go w eterze dietylowym i dodano heksan, uzyskując nierozpuszczalny olej. Rozpuszczalniki zdekantowano znad oleju i oleistą pozostałość zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymują; 1,85 g produktu.

Rozpuszczono go w octanie etylu i wylano do heksanu uzyskując nierozpuszczalny olej. Rozpuszczalniki zdekantowano, a pozostałość zatężono otrzymując 1,56 g pożądanego produktu, m/e = 687 (M+Li).

Przykład 5

Wytwarzanie 2S-[[N-(fenylometylo)aminoacylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(1,3-benzodioksol-5-ilo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

Część A: 2S-[[N-(fenylometylo)aminoacylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(1,1-dimetyletoksy)karbonylo](2-metylopropylo)amino]-0S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamid z przykładu 2 rozpuszczono w tetrahydrofuranie i dodano trietyloaminę z mieszaniem i chłodzeniem do około 0°C. Do schłodzonego roztworu dodano karbobenzyloksychlorek (chlorek CBZ) i mieszanie kontynuowano około 24 godzin w temperaturze pokojowej. Rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem w wyparce rotacyjnej, a pozostałość rozpuszczono w octanie etylu. Fazę organiczną przemyto 5% kwasem cytrynowym, nasyconym wodorowęglanem sodu, solanką, wysuszono nad siarczanem sodu i przesączono. Rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem w wyparce rotacyjnej uzyskując

Część B: Chroniony związek z części A rozpuszczono w dioksanie/HCl i mieszano przez około 2 godziny w temperaturze pokojowej. Rozpuszczalnik usunięto, a pozostałość wysuszono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując aminę

185 543

którą chromatografuje się w razie potrzeby. Pozostałość aminową mieszano w octanie etylu, dodano chlorek 3, 3-benzodioksol-5-ilosulyonylu z przykładu 3, a następnie trietyloaminę i mieszaninę mieszano w temperaturze zbliżonej do pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono octanem etylu, przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu (nasyconym) i solanką, wysuszono (MgSO₄) i zatężono uzyskując

Pozostałość chromatografuje się w razie potrzeby.

Część C: Związek z części C rozpuszczono w etanolu i uwodorniano pod ciśnieniem wodoru 0,33 MPa w obecności 5% Pd(C) jako katalizatora. Roztwór przesączono w celu usunięcia 5% Pd(C)katalizator. Przesącz odparowano pod zmniejszonym ciśnieniem w wyparce rotacyjnej uzyskując aminę

Przykład 6

185 543

Wytwarzanie 2S-[[N-(fenylometylo)-N-metyloaminoacylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(1,3-benzodioksol-5-ilo)sulfonylo] (2-metylopropylo)amino] -1S -(fenylometylo)propylo] -3,3-dimetylobutanoamidu.

N-[2R-hydroksy-3-[[( 1,1 -dimetyletoksy)karbonylo](2-metyłopropylo)amino]-1 S-('fenylometylo)propylo]-2S-[(chloroacetylo)amino]-3,3-dimetylobutanoamid z przykładu 2, część D dodano do N-metylo-N-benzyloaminy w tetrahydrofuranie z mieszaniem w temperaturze zbliżonej do pokojowej. Rozpuszczalnik usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem w wyparce rotacyjnej, a pozostałość przemyto rozcieńczonym HCl, nasyconym NaHCO_:(, wodą i solanką, po czym wysuszono uzyskując

Związek N-metylo-N-benzyloaminowy rozpuszczono w dioksanie/HCl i mieszano przez około 2 godziny w temperaturze pokojowej. Rozpuszczalnik usunięto, a pozostałość wysuszono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując aminę drugorzędową

Aminę drugorzędową stanowiącą pozostałość mieszano w octanie etylu, dodano chlorek

1,3-benzodioksol-5-ilu z przykładu 1, a następnie trietyloaminę i mieszaninę mieszano w temperaturze zbliżonej do pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńczono octanem etylu, przemyto nasyconym roztworem wodorowęglanu sodu i solanką, wysuszono (MgSO₄) i zatężono uzyskując

Pozostałość oczyszcza się chromatograficznie, gdy pożądane jest dokładniejsze oczyszczanie.

Przykład 7

Wytwarzanie 2S-[[N-(fe^^l^me^l^)iamino^ce^ll^]ia^:m(^]-^-^-[:^2^-^-^^ih^(^l^^;y-3-[[(1,3-benzodioksol-5-ilo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S--fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamidu

185 543

Ο

Ο >

Do roztworu 1,5 g (2,5 mmola) 2S(((chloroacetylo]anino]-N-[2R-hydrokky-3-([(1,3-benzodioks-5-ylo)sulfonylo)(2-metylopropylo)ammo]-1S-(feeylometylo)propylo]-3S-metnlopentanoamidu w 10 ml tetrahydrofuranu (tHf) i 0,5 ml wody dodano 5,3 g (49,2 mmola) beeznloaminn i mieszano przez 17 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto 50 ml solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując 2,5 g surowego materiału. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując 0-6% metanol/chlorek metylenu i uzyskano 1,6 g (96%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 687 (M+Li).

Przykład 8

Wytwarzanie N-(2R-hydroksy-3-(((1,3-benzodiokkol-5-ilo)sulfoenlo](2-metnlopropnlo)ammo]-1S-(fenylometylo)propyl^o]-2S-(((N-cyklorropnloamjno)acetnlo]amino]-3S-metnloree[ tanoamidu

Do roztworu 1,5 g (2,5 mmola) 2S-((chloroacetylo)arnino)-N-[2R-hydroksy-3-(((1,3-benzodioks-5-ylo)sulfonylo)(2-metylopropylo)amino]-lS-(fenylometylo)propnlo]-3S-metnlopentanoamidu w 10 ml THF i 0,5 ml wody dodano 2,8 g (49,2 mmola) cnklopropyloamiey i mieszano przez 16 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto 50 ml solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując 1,5 g pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 637 (M+Li), 98% według HPLC.

P rzykład 9

Wytwarzanie 2S-[[N- (2-metoksnetylo)aminoacetylo]ammo]-N-(2R-hydroksn-3[((( 1,3-benzodiokkol-5-ilo)sulfonylo'](2-metylopropnlo)amieo]-1S--fenylometnlo)propnlo]-3S-metylopentanoamidu

185 543

Do roztworu 3,5 g (2,5 mmola) 2S-[[chloroacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(3,3-benzodioks-5-ylo)sulfbnylo](2-mftylopIΌpylo)aminol-2S-(yenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamidu w 30 ml THF i 0,5 ml wody dodano 3,7 g (49,2 mmola) 2-metoksyftyloaminy i mieszano przez 38 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 350 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto 50 ml solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując 2 g surowego materiału. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując 0-6% metanol/chlorek metylenu i uzyskano

3,3 g (83%), pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 655 (M+Li).

Przykład 30

Wytwarzanie 2S-[[N-(ifnylometylo)aminoacftylo]amino] -N-[2R-hydroksy-3 - [ [(4-metoksyyenylo)sulfbnylo](2-metylopropylo)amino]-3S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

Część A: Wytwarzanie N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyyenylo) sulfonyloj^-metylopropylo)amino]-3S-(ffnylomftylo)propylo]-2S-[(chloroacetylo)a.mmo]-3,3-dimetylobutanoamidu

Roztwór 4,4 g (8,4 mmola) 2S-amino-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksybfnzen)sulfonylo]-(2-metylopropylo)amino]-3S-(fenylomftylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu i 3,3 g (30,3 mmola) diizopropyloetyloaminy w 30 ml bezwodnego chlorku metylenu schłodzono w łaźni z lodem, dodano 3,2 g (7,3 mmola) bezwodnika chlorooctowego i mieszano przez 3/2 godziny. HPLC analiza w tym momencie wykazała, że reakcja przebiegła w 83%. Do roztworu dodano jeszcze 0,2 g (3,2 mmola) bezwodnika chlorooctowego i mieszano przez 35 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 300 ml octanu etylu i 300 ml 5% roztworu kwasu cytrynowego, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto porcjami po 300 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, wody i solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono otrzymując 5,3 g surowego materiału. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując 30-50% octan etylu/heksan i uzyskano 4,3 g (82%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 602 (M+Li).

Część B: Wytwarzanie 2S-[[N-(yenylomftylo)aminoacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyyenylo)sulyonylo](2-metylopropylo)amino]-3S-(ffnylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

185 543

Do roztworu 1,3 g (2,2 mmola) produktu z części A w 12 ml THF i 0,5 ml wody dodano

4,8 g (44,6 mmola) benzyloaminy i mieszano przez 16 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyło 50 ml solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono uzyskując surowy materiał w postaci oleju. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując 0-4% metanol/chłorek metylenu i uzyskano 1,3 g (87%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 673 (M+Li).

Przykład 11

Wytwarzanie 2S-[[(N-cyklopropyloamino)acetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyftnyło)sułfonylo](2-metylopropyło)amino]-1S-(fenyłometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

O O

W (‘Όoch₃

Do roztworu 1,3 g (2,2 mmola) 2S-[[chloroacetylo]amino-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksybenzen)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu w 12 ml THF i 0,5 ml wody dodano 2,6 g (44,6 mmola) cyklopropyloaminy i mieszano przez 18 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto 50 ml solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskując 1,3 g (93%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 623 (M+Li).

Przykład 12

Wytwarzanie 2S-[[(N-(2-metoksyetylo)aminoacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo](2-metylopropyło)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamidu

Do roztworu 1,3 g (2,2 mmola) 2S-[[chłoroacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-mttoksybenzen)sulfonyło](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenyłometyło)propyło]-3,3-dimetylobutanoamidu w 12 ml THF i 0,5 ml wody dodano 3,4 g (44,6 mmola) 2-metoksyetyloaminy i mieszano przez 17 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto 50 ml solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskując surowy materiał. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu

185 543 krzemionkowym stosując 0-6% metanol/chlorek metylenu i uzyskano 1,1 g (77%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 641 (M+Li).

Przykład 13

Wytwarzanie 2S-[[N-(fenylometylo)aminoacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonyloC(2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylbmetylo)p·lΌpylo]-3S-metylopentanoamidu

och₃

Część A: Wytwarzanie 2S-[(chloroacetylo)amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1 S-(fenylometylo)propylo]-3 S-metylopentanoamidu

Roztwór 5,5 g (10,6 mmola) 2S-αminb-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksybenzen)sulfonylo](2-metyloprbpylb)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamidu i 1,6 g (12,7 mmola) diizopropyloetyloaminy w 30 ml bezwodnego chlorku metylenu schłodzono w łaźni z lodem i dodano 1,5 g (9,0 mmola) bezwodnika chlorooctowego i mieszano przez 1/2 godziny. HPLC analiza w tym momencie wykazała, że reakcja przebiegła w 82%. Do roztworu dodano jeszcze 0,3 g (1,8 mmola) bezwodnika chlorooctowego i mieszano przez 16 godzin. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 300 ml octanu etylu i 100 ml 5% roztworu kwasu cytrynowego, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto porcjami po 100 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, wody i solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymując 6,2 g pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 602 (M+Li).

Część B: Wytwarzanie 2S-[[N-(fenylometylb)aminoacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)prbpylo]-3S-metylopentanoamidu

Do roztworu 2,0 g (3,4 mmola) produktu chloroacetylowego z części A w 12 ml THF i 0,5 ml wody dodano 7,2 g (67,1 mmola) benzyloaminy i mieszano przez 64 godziny. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto porcjami po 50 ml wody i solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskując surowy materiał w postaci oleju. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując 0-4% metanol/chlorek metylenu i uzyskano 1,8 g (80%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 673 (M+Li).

Przykład 14

Wytwarzanie N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-2S-[[(N-cyklopropyloammo)acetylo]amino]-3S-metylopentanoamidu

och₃

185 543

Do roztworu 2,0 g (3,4 mmola) 2S-[[chloroacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksybenzeno)sulfonylo](2-meeylopropylo)amino])-lS-(fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamidu w 12 ml THF i 0,5 ml wody dodano 3,8 g (67,2 mmola) cyklopropyloaminy i mieszano przez 64 godziny. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto porcjami po 50 ml wody i solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskując surowy materiał w postaci białej substancji stałej. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując

1-4% metanol/chlorek metylenu i uzyskano 1,8 g (81%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 623 (M+Li).

P rzy kład 15

Wytwarzanie 2S-[[N-(2-metoksyetylo)uminoacetylo]ammo]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo1sulfonylo](2-nΊetylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamidu

Do roztworu 2,0 g (3,4 mmola) 2S-[[chloroacetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksybenz.en)sulfbnylo](2-meeylopropylo)umino]-1 S-(fenylometylo)pr^opylo]-^3S-^m^etylo)pentanoamidu w 12 ml THF i 0,5 ml wody dodano 5,0 g (67,1 mmola) 2-metoksyetyloaminy i mieszano przez 64 godziny. Rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wymieszano z 150 ml octanu etylu i 50 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodu, warstwy rozdzielono i warstwę organiczną przemyto porcjami po 50 ml wody i solanki, po czym wysuszono nad bezwodnym siarczanem magnezu, przesączono i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskując surowy materiał. Oczyszczanie wykonano metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym stosując 0-6% metanol/chlorek metylenu i uzyskano 1,6 g (76%) pożądanego produktu w postaci białej substancji stałej, m/e = 641 (M+Li).

Przykład 16

Związki według wynalazku stanowią skuteczne inhibitory proteazy HIV. Wykorzystując test enzymatyczny opisany poniżej wykazano, że związki ujawnione w przykładach hamują enzym HIV. Korzystne związki według wynalazku oraz ich wyliczone wielkości IC₅₀ (stężenie hamujące w 50%, czyli stężenie, przy którym badany inhibitor zmniejsza aktywność enzymu o 50%) podano w tabeli °6. Metodę enzymatyczną opisano poniżej. Jako substrat zastosowano 2-Ile-Nle-Phe(p-NO₂)-Gln-ArgNH2. Dodatnią próbkę kontrolną stanowił MVT101 (Miller M. i inni, Science, 246, 1149 (1989)]. Warunki testu są następujące:

Bufor: 20 mM fosforan sodu, pH 6,4 20% gliceryna 1 mM EDTA 1 m.MDIT 0,1% CHAPS

Wyżej wymieniony substrat rozpuszczono w DMSO, po czym rozcieńczono 10-krotnie buforem. Ostateczne stężenie substratu w teście było 80 pM. Proteazę HIV rozcieńczono buforem do osiągnięcia ostatecznego stężenia enzymu 12,3 nM przeliczeniu na ciężar cząsteczkowy 10780.

185 543

Ostateczne stężenie DMSO wynosiło 14%, a ostateczne stężenie gliceryny również ”4%. Badany związek rozpuszczano w DMSO i rozcieńczano DMSO do uzyskania D-krotnego stężenia w teście; dodawano 10 μΐ preparatu enzymu, materiały mieszano i mieszaninę inkubowano w temperaturze otoczenia przez 15 minut. Reakcję enzymatyczną inicjowano dodając 40 fil substratu. Wzrost fluorescencji monitorowano w 4 punktach czasowych (0, 8, 16 i 24 minuty) w temperaturze otoczenia. Każdy test wykonywano w dwóch studzienkach.

Powyższe przykłady można powtórzyć z podobnym powodzeniem wykorzystując ogólnie lub konkretnie opisane reagenty i/lub warunki prowadzenia procesu zamiast podanych w poprzednich przykładach.

Przykład 17

Skuteczność różnych związków oznaczono w wyżej opisanym teście enzymatycznym oraz w teście z komórkami CEM.

Test hamowania HIV w silnie zainfekowanych komórkach stanowi zautomatyzowany test kolorymetryczny oparty na związku tetrazoliowym, wykonywany zasadniczo w sposób opisany przez Pauwlesa i innych, J. Virol. Methods, 20, 309-321 (1988). Testy wykonywano na 96-studzienkowych płytkach do hodowli tkankowych. Komórki CEM, linia CD4+ hodowano pożywce RPMI-1640 (Gibco) uzupełnionej 10% płodowej surowicy cielęcej, po czym zadano polybrene (2 (ig/ml). 80 μl pożywki zawierającej 1 x 10⁴ komórek odmierzono do każdej studzienki w płytce do hodowli tkankowej. Do każdej studzienki dodawano 100 il badanego związku rozpuszczonego w pożywce hodowli tkankowej (albo pożywkę bez badanego związku jako próbę kontrolną) do uzyskania pożądanego ostatecznego stężenia, po czym komórki inkubowano w 37°C przez 1 godzinę. Zamrożoną hodowlę HIV-1 rozcieńczono pożywką hodowli do uzyskania stężenia 5 x 104 TCID₅₀/ml (TCID₅₀ = dawka wirusa, która infekuje 50% komórek w hodowli tkankowej) i 20 il próbki wirusa (zawierającej 1000 TCID₅5 wirusa) dodawano do studzienek zawierających badany związek oraz do studzienek zawierających tylko pożywkę (zainfekowanych komórek kontrolnych). W szeregu studzienkach znajdował się tylko ośrodek hodowli bez wirusa (nie zainfekowane komórki kontrolne). Oznaczano także toksyczność właściwą badanego związku dodając ośrodek bez wirusa do szeregu studzienek zawierających badany związek. W sumie na płytkach do hodowli tkankowych przeprowadzono następujące doświadczenia:

	Komórki	Lek	Wirus
1.	+	-	-
2.	+	+	-
3.	+	+	+
4.	+	+	+

W doświadczeniach 2 i 4 ostateczne stężenia badanego związku wynosiły 1, 10, 100 i 500 ig/ml. Jako dodatni lek kontrolny włączono do badań azydotymidynę (AZT) lub didezoksyinozynę (ddl). Badane związki rozpuszczano w DMSO i rozcieńczono ośrodkiem hodowli tkankowej tak, że ostateczne stężenie DMSO w każdym przypadku nie przekraczało 1,5%. DMSO dodawano do wszystkich studzienek kontrolnych w odpowiednim stężeniu.

Po dodaniu wirusa komórki inkubowano w 37°C w wilgotnej atmosferze z 5% CO2 przez 7 dni. Badane związki można było dodawać w dniach 0, 2 i 5, w razie potrzeby. W 7 dniu od zainfekowania komórki z każdej studzienki rozbełtywano i próbkę 100 μΐ każdej zawiesiny komórek pobierano do badań. Do każdej porcji 100 il zawiesiny komórek dodawano 20 il roztworu bromku 3-(4,5-dimetylotiazol-2-ilo)-2,5-difenylotetrazoliowego (MTT) o stężeniu 5 mg/ml i komórki inkubowano w 27°C w atmosferze z 5% CO2. Podczas inkubacji MTT zostaje metabolicznie zredukowany przez żywe komórki, co powoduje powstanie w komórkach barwnego produktu formazonowego. Do każdej próbki dodawano 100 il 10% dodecylosiarczanu sodu w 0,01 N HCl w celu dokonania lizy komórek i próbki inkubowano

185 543 przez noc. Absorbancję przy 590 nm rejestrowano dla każdej próbki stosując czytnik mikropłytek Molecular Devices. Wielkości absorbancji dla każdego zestawu studzienek porównywano tak, aby ocenić kontrolną infekcję wirusową, reakcję nie zainfekowanych komórek kontrolnych oraz działanie badanego związku w aspekcie cytotoksyczności i działania przeciwwirusowego.

nr

Związek

Tabela 16

IC50 SC50 (nMl (nM )

185 543 nr Związek cd. tabeli 16

IC50 EC50 (nM) (aM)

185 543 cd. tabeli 16

Związki według wynalazku są skutecznymi związkami przeciwwirukownmi, a w szczególności są skutecznymi inhibitorami retrowiruków, jak to wykazano powyżej. Dlatego też związki według wynalazku są skutecznymi inhibitorami proteazy HIV. Uważa się, że związki według wynalazku będą także hamować inne retrowirukn takie jak inne lentiwirusy, zwłaszcza inne szczepy HIV, np. HIV-2, wirus ludzkiej białaczki komórek T, wirus oskrzelowy, małpi wirus niedoboru odporności, wirus kociej białaczki, koci wirus niedoboru odporności, wirus hepadny, wirus cytomegalii i pikornawirus. Z tego względu związki według wynalazku są skuteczne w leczeniu i zapobieganiu infekcjom retrowirusowym i/lub w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się infekcji retrowirusowych.

Związki według wynalazku skutecznie zapobiegają również wzrostowi retrowirusów w roztworach. Hodowle zarówno ludzkich jak i zwierzęcych komórek, np. hodowle limfocytów T, wykorzystuje się w wielu dobrze znanych celach, np. w procedurach badawczych i diagnostycznych obejmujących kalibrację i badania kontrolne. Przed założeniem lub w czasie hodowli i przechowywania komórek związki według wynalazku można dodawać do pożywki w skutecznym stężeniu zapobiegającym nieoczekiwanej lub niepożądanej replikacji retrowirusów, które mogą mimowolnie, nieświadomie lub świadomie obecne w hodowli komórek. Wirus może już na początku być obecny w hodowli komórek, jak to jest np. w przypadku HIV, który jak wiadomo może występować w ludzkich limfocytach T o wiele wcześniej, niż zostanie wykryty we krwi, albo też może się tam znaleźć w wyniku wystawienia na działanie wirusa. Zastosowanie związków według wynalazku zapobiega nieświadomej lub nieoczekiwanej ekspozycji retrowirusów stwarzających śmiertelne zagrożenie dla badacza lub klinicysty.

Związki według wynalazku mogą zawierać jeden lub więcej asymetrycznych atomów węgla i w związku z tym mogą występować w postaci izomerów optycznych, a także w postaci ich mieszanin racemicznych lub nieracemicznych. Izomery optyczne otrzymać można znanymi sposobami przez rozdzielanie mieszanin racemicznych, np. wytwarzając sole diastereoizomernczne przez działanie optycznie czynnym kwasem lub zasadą. Do przykładowych odpowiednich kwasów należy kwas winowy, diacetylowinowy, dibenzoilowinowy, ditoluilowinowy i kamforokulfoeown. Następnie rozdziela się mieszaninę diastereoizomerów na drodze krystalizacji, po czym uwalnia się z tych soli optycznie czynne zasady. Odmienny sposób rozdzielania izomerów optycznych obejmuje zastosowanie chiralnej kolumny chromatograficznej optymalnie dobranej tak, aby osiągnąć maksymalny rozdział enancjomerów. Jeszcze inny dostępny sposób stanowi synteza kowalencyjnych cząsteczek diaktereoizomerycznych w reakcji związków o wzorze I z optycznie czynnym kwasem w postaci aktywnej, albo z optycznie czynnym izocyjanianem. Zsyntetyzowane diastereoizomery można rozdzie34

185 543 lić konwencjonalnymi sposobami takimi jak chromatografia, destylacja, krystalizacja lub sublimacja, a następnie zhydrolizować w celu uwolnienia enancjomerycznie czystego związku. Optycznie czynne związki o wzorze I można także wytworzyć przy zastosowaniu optycznie czynnych materiałów wyjściowych. Izomery takie mogą być w postaci wolnego kwasu, wolnej zasady, estru lub soli.

Związki według wynalazku stosować można w postaci soli z kwasami nieorganicznymi lub organicznymi. Do soli takich należą, ale nie wyłącznie, następujące: octan, adypinian, alginan, cytrynian, asparaginian, benzoesan, benzenosulfonian, wodorosiarczan, maślan, kamforan, kamforosulfonian, diglukonian, cyklopentanopropionian, dodecylosiarczan, etanosulfonian, glukoheptanian, glicerofosforan, półsiarczan, heptanian, heksanian, fumaran, chlorowodorek, bromowodorek, jodowodorek, 2-hydroksyftansulfonian, mleczan, maleinian, metanosulfonian, nikotynian, 2-naftalenosulfonian, szczawian, palmitynian, pectynian, nadsiarczan, 3-yfnylopropionian, pikrynian, piwalonian, propionian, bursztynian, winian, tiocyjanian, tosylan, mesylan i undekanian. Ponadto zasadowe grupy azotowe można przekształcać w pochodne czwartorzędowe stosując takie środki jak niższe halogenki alkilu, np. chlorki, bromki i jodte mmtylu, etylu, prooylu - butylu; siaaczany diaH^iiu -akie jak -śaaczan dimt^et/llu die^tt/lr^, dibutylu i diamylu; długołańcuchowe halogenki takie jak chlorki, bromki i jodki decylu, laurylu, mirystylu i stearylu; halogenki aryloaklilu takie jak bromek benzylu i fenyloetylu, itp. Można w ten sposób uzyskać produkty rozpuszczalne lub dyspergowalne w wodzie lub oleju.

Do przykładowych kwasów, które można zastosować do wytwarzania farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami należą kwasy nieorganiczne takie jak kwas solny, kwas siarkowy i kwas fosforowy, oraz takie kwasy organiczne jak kwas szczawiowy, kwas maleinowy, kwas bursztynowy i kwas cytrynowy. Inne przykłady obejmują sole z metalami alkalicznymi łub metalami ziem alkalicznych, takimi jak sód, potas, wapń lub magnez, albo z zasadami organicznymi.

Całkowita dzienna dawka podawana gospodarzowi w formie dawki pojedynczej lub podzielonej, może wynosić np. od 0,003 do 30 mg/kg wagi ciała, a jeszcze częściej od 0,03 do 3 mg. Kompozycje dawek jednostkowych mogą zawierać takie ilości lub ich części, co umożliwia dobór dziennej dawki. Ilość substancji czynnej, którą można połączyć z nośnikami w celu uzyskania postaci dawki jednostkowej, będzie wahać się w zależności od leczonego gospodarza i konkretnego sposobu podawania.

Tryb dawkowania przy leczeniu stanu chorobowego za pomocą związków i/lub kompozycji według wynalazku dobiera się z uwzględnieniem wielu czynników takich jak typ, wiek, waga, płeć, odżywianie i stan medyczny pacjenta, ostrość choroby, sposób podawania, uwarunkowania farmakologiczne takie jak aktywność, skuteczność, profile farmakokinetyczne i toksykologiczne konkretnego stosowanego związku, stosowanie układu dozowania leku, a także od tego, czy związek podaje się jako część kombinacji lekowej. W związku z tym konkretny tryb dawkowania może zmieniać się w szerokich granicach i z tego względu mogą wystąpić odchylenia od korzystnego typu dawkowania podanego powyżej.

Związki według wynalazku można podawać doustnie, pozajelitowo, przez wdychanie aerozolu, doodbytowo lub miejscowo, w kompozycjach dawek jednostkowych zawierających konwencjonalne, nietoksyczne, farmaceutycznie dopuszczalne nośniki, środki pomocnicze i zaróbki. Podawanie miejscowe może również obejmować podawanie rrzfzskóme, np. z wykorzystaniem przezskórnych plasterków lub elementów do jontoforezy. Użyte w opisie określenie pozajelitowy obejmuje iniekcje podskórne, dożylne, domięśniowe i domostkowe oraz infuzje. Preparaty do iniekcji, np. sterylne wodne lub olejowe zawiesiny można wytwarzać w znany sposób stosując odpowiednie środki dyspergujące lub zwilżające oraz środki zawieszające. Sterylnym preparatem do iniekcji może być także sterylny roztwór lub zawiesina do iniekcji w nietoksycznym rozcieńczalniku lub rozpuszczalniku do podawania pozajelitowego, np. roztwór w 3,3-butanodiolu. Do dopuszczalnych nośników i rozpuszczalników, które można zastosować, należy woda, roztwór Ringera i izotoniczny roztwór chlorku sodu. Ponadto jako konwencjonalne rozpuszczalniki lub ośrodki zawieszające stosuje się sterylne oleje roślinne. Można w tym celu zastosować bielony olej roślinny, w tym także mono- lub

185 543 diglicerydy. Również kwasy tłuszczowe takie jak kwas oleinowy, znajdują zastosowanie do wytwarzania środków do iniekcji.

Czopki do podawania pozajelitowego leku wytwarzać można przez zmieszanie leku z odpowiednim nie drażniącym wypełniaczem takim jak masło kakaowe i glikole polietylenowe, stałe w normalnych temperaturach, ale ciekłe w temperaturze odbytu, tak że będą się topić w odbycie uwalniając lek.

Do stałych postaci dawkowania do podawania doustnego mogą należeć kapsułki, tabletki, pigułki, proszki i granulki. W takich stałych postaciach dawkowania substancja czynna może być wymieszana z co najmniej jednym obojętnym rozcieńczalnikiem takim jak sacharoza, laktoza lub skrobia. Takie postaci dawkowania mogą również zawierać, zgodnie ze zwykłą praktyką dodatkowe substancje inne niż obojętne rozcieńczalniki, np. środki smarujące takie jak stearynian magnezu. W przypadku kapsułek, tabletek i pigułek postaci dawkowania mogą również zawierać środki buforujące. Tabletki i pigułki można także wytworzyć z powłoką rozpuszczającą się w jelitach.

Do ciekłych postaci dawkowania do podawania doustnego mogą należeć farmaceutycznie dopuszczalne emulsje, roztwory, zawiesiny, syropy i eliksiry zawierające powszechnie stosowane obojętne rozcieńczalniki, np. wodę. Kompozycje takie mogą również zawierać środki pomocnicze takie jak środki zwilżające, emulgujące i zawieszające, a także środki słodzące, smakowe i zapachowe.

Jakkolwiek związki według wynalazku możną podawać jako jedyne środki farmaceutycznie czynne, można je również stosować w kombinacji z jednym lub więcej immunomodulatorami, środkami przeciwwirusowymi lub innymi środkami przeciwinfekcyjnymi. Tak np. związki według wynalazku można podawać w kombinacji z AZT, DDI, DDC lub z inhibitorami glukozydazy takimi jak N-butylo-1-dezbksynbjrymycyna lub jej proleki, w zapobieganiu i/lub leczeniu AIDS. Przy podawaniu w kombinacji środki terapeutyczne można przyrządzać jako odrębne kompozycje, które podaje się w tym samym czasie lub w różnych momentach, albo też środki terapeutyczne można podawać w postaci jednej kompozycji.

Powyżej zilustrowano jedynie wynalazek, tak że nie ogranicza się on jedynie do ujawnionych związków. Warianty i zmiany oczywiste dla specjalisty należy uważać za objęte zakresem i istotą wynalazku, które określono w załączonych zastrzeżeniach. Na podstawie powyższego opisu specjalista będzie łatwo mógł ocenić zasadnicze cechy wynalazku i bez wychodzenia poza jego istotę i zakres będzie mógł dokonać licznych zmian i modyfikacji wynalazku, tak aby dopasować go do różnych zastosowań i warunków.

185 543

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 70 egz.

Cena 6,00 zł.

Claims (8)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Związek stanowiący hydroksyetyloaminosulfonamid bis-aminokwasu o wzorze I lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól, w którym

   R¹ oznacza grupę alkilową o 1-5 atomach węgla lub grupę alkinylową o 2-5 atomach węgla;

   R⁴ oznacza grupę arylową; i

   R” oznacza grupę aralkilową, cykloalkilową lub alkoksyalkilową, przy czym część alkilowa w tych grupach zawiera 1-5 atomów węgla.
2. 2. Związek o wzorze Ia:

   lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól, w którym

   R1 oznacza grupę alkilową o 1-5 atomach węgla lub grupę alkinylową o 2-5 atomach węgla;

   R4 oznacza grupę arylową; i

   R” oznacza grupę aralkilową, cykloalkilową lub alkoksyalkilową, przy czym część alkilowa w tych grupach zawiera 1-5 atomów węgla.
3. 3. Związek według zastrz. 2, w którym

   R1 oznacza t-butyl, izopropyl, sec-butyl lub CH^CHCH₂-;

   R4 oznacza grupę 2-naftylową; i

   R¹³ oznacza benzyl, cykłopropyl, metoksyetyl lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól.
4. 4. Związek według zastrz. 2, w którym

   R1 oznacza t-butyl, izopropyl, sec-butyl lub CHsCHCR-;

   R4 oznacza grupę fenylową lub 4-metoksyfenylową; i

   R” oznacza benzyl, cyklopropyl, metoksyetyl lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól.
5. 5. Związek według zastrz. 2, w którym R1 oznacza t-butyl;

   R4 oznacza ewentualnie podstawioną grupę fenylową; i

   R” oznacza ewentualnie podstawiony benzyl lub jego farmaceutycznie akceptowalna sól.

   185 543
6. 6. Związek według zastrz. 2, w którym farmaceutycznie akceptowalną solą jest sól kwasu chlorowodorowego, siarkowego, fosforowego, szczawiowego, maleinowego, bursztynowego, cytrynowego lub metasulfonowego.
7. 7. Związek według zastrz. 2, w którym farmaceutycznie akceptowalną solą jest sól kwasu chlorowodorowego, szczawiowego, cytrynowego lub metasulfonowego.
8. 8. Związek według zastrz. 2, który stanowi

   2S-[[(N-benzyloammo)acetyk)]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo]-(2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3,3-dimetylobutanoamid;

   2S-[[(N-benzyloamino)acety]o]ammo]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfenylo)sulfonylo]-(2-metylopropylo)amiiio]-lS-(fenylometylo)propylo]-3S-metylopentanoamid;

   2 S- [[(N-cyklopropy loiwninojacety lo] aminoo-N- [2R-hyckoksy-3 - [ [(4-metoksyfenylo)- - ulf ony loo (2-m ety lop ropy lo} am inoo -1S-(feny lometylo)propyk)]-3,3 -dimetylobutano amid;

   2S-(((N-cyklopropyloamino)acetylo]amino]-N-[2R-hydroksy-3-[[(4-metoksyfeny]o)-su]fonylo](2-mety·lopIΌpylo)amino]-lS-(feny]ometylo)propy]o]-3S-mety]orentanoamid;

   lub

   2S-[((N-2-metoksyetyloa.mmo)acetylo]amino]-N-(2R-hydroksy-3-(((4-metoksyfenylo)-sulfonylo](2-metylopropylo)amino]-1S-(fenylometylo)propylo]-3S-mety]opentanoamid.

   Wynalazek dotyczy nowych związków stanowiących hydroksyetyloaminosulfonamidy bis-aminokwasu jako inhibitorów proteazy retrowirusowej takiej jak proteaza ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV). Wynalazek dotyczy zwłaszcza hydroksyetyloaminosulfonamidów bis-aminokwasowych jako inhibitorów proteazy.

   W cyklu replikacji lub transkrypcji genu produkty ulegają translacji jako białka. Białka te są następnie przetwarzane przez kodowaną przez wirus proteazę (lub proteinazę) tworząc enzymy wirusowe i białka strukturalne rdzenia wirusa. Najczęściej białka prekursorowe gag przetwarzane są w białka rdzeniowe, a białka prekursorowe pol przetwarzane są w enzymy wirusowe, np. w odwrotną transkryptazę i proteazę retrowirusową. Wykazano, że prawidłowe przetworzenie białek prekursorowych przez proteazę retrowirusowąjest niezbędne do złożenia infekcyjnych wironów. Tak np. wykazano, że mutacje z przesunięciem ramki w obszarze proteazy genu pol HTV zapobiega przetwarzaniu białka prekursorowego pol. Wykazano także na drodze miejscowej mutagenezy reszty kwasu asparaginowego w miejscu aktywnym proteazy HIV, że zapobiega to przetwarzaniu białka prekursorowego gag. W związku z tym próbowano hamować replikację wirusową poprzez hamowanie działania proteaz retrowirusowych.

   Hamowanie działania proteazy retrowirusowej obejmuje zazwyczaj mimetyk przejściowego stanu, tak że proteaza retrowirusową wystawiona jest na działanie związku mimetycznego, który wiąże się (zazwyczaj w sposób odwracalny) z enzymem, konkurencyjnie z białkami gag i gag-pol, hamując w ten sposób swoiste przetwarzanie białek strukturalnych i uwalnianie samej proteazy retrowirusowej. W ten sposób można skutecznie zahamować replikację proteazy retrowirusowej.

   Zaproponowano zastosowanie szeregu klas związków, zwłaszcza do hamowania działania proteaz, np. do hamowania działania proteazy HIV. Do związków takich należą izostery hydroksyetyloaminowe i zredukowane izostery amidowe. Patrz np. EP 0 346 847; EP 0 342,541; Roberts i inni, „Rational Design of Peptide-Based Proteinase Inhibitors”, Science, 248, 358 (1990); oraz Erickson i inni, „Design Activity i 2,8A Crystal Structure of a C\ Symmetrie Inhibitor Complexed to HlV-1 Protease”, Science, 249, 527 (1990). US 5 157 041, WO 94/04491, WO 94/04492, WO 94/04493, WO 94/05639, WO 92/08701 oraz zgłoszenie patentowe USA nr 08/294,468, 23 sierpnia 1994, (który wprowadza się w całości jako źródła literaturowe), gdzie opisano np. inhibitory proteazy retrowirusowej hydroksyetyloaminowy, hydroksyetylomocznikowy lub hydroksyetylosulfonamidowy izoster.

   Znanych jest szereg klas związków przydatnych jako inhibitory enzymu proteolitycznego reniny. Patrz np. patent USA 4 599 198; patent brytyjski 2 184 730; patent brytyjski 2 209 752;

   185 543

   EP O 264 795; patent brytyjski 2 200 115 oraz USA SIR H725. Spośród nich patent brytyjski 2 200 115, patent brytyjski 2 209 752, EP 0 264 795, USA SIR H725 patent USA 4 599 198 ujawniają hydroksyetyloaminowe inhibitory reniny zawierające mocznik. W EP 468 641 ujawniono inhibitory reniny oraz półprodukty do wytwarzania takich inhibitorów, do których należą sulfonamidowe związki hydroksyetyloaminowe, takie jak 3-(tert-butoksykarbonylo)-aminocykloheksylo-1-(fenylosulfonylo)amino-2(5)-butanol. Patent brytyjski 2 200 115 ujawnia hydroksyetyloaminowe inhibitory reniny zawierające grupę sulfamoilową, a w EP 0264 795 ujawniono pewne sulfonamidowe związki hydroksyetyloaminowe jako inhibitory reniny. Jednakże wiadomo, że jakkolwiek renina i proreaza hIv klasyfikowane są jako proteazy aspartylowe, to zazwyczaj nie można przewidywać, aby związki będące skutecznymi inhibitorami reniny będą skutecznie działały jako inhibitory proteazy HIV.

   Opis patentowy WO 95/06030 i WO 94/10134 ujawnia związki hydroksyetyloaminowe zawierające sulfonamid jako inhibitory wirusów.

   Wynalazek dotyczy związków będących selektywnymi inhibitorami proteazy retrowirusowej oraz ich analogów, farmaceutycznie dopuszczalnych soli. Inhibitory będące przedmiotem wynalazku określa się jako hydroksyetyloaminosulfonamidy bis-aminokwasów. Związki według wynalazku dogodnie hamują działanie proteaz retrowirusowych takich jak proteaza ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV).