PL185357B1

PL185357B1 - Pochodne 8-azabicyklo [3.2.1] okt-2-enowe, ich wytwarzanie i zastosowanie

Info

Publication number: PL185357B1
Application number: PL96326195A
Authority: PL
Inventors: Peter Moldt; Jorgen Scheel-Krüger; Gunnar M. Olsen; Elsebet O. Nielsen
Original assignee: Neurosearch As
Priority date: 1995-10-13
Filing date: 1996-10-11
Publication date: 2003-04-30
Also published as: BR9610960A; SK28798A3; DK0859777T3; UA63894C2; IS4681A; NO980919L; WO1997013770A1; PL326195A1; NO980919D0; CZ285093B6; RU2157372C2; DE69637097T2; KR19990063651A; CN1199400A; ATE362931T1; AU709327B2; SK283425B6; CZ75898A3; CA2233541A1; CN1083840C

Description

Niniejszy wynalazek dotyczy nowych pochodnych 8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enowych, będących inhibitorami wychwytu neutotransmiterów monoaminowych, to jest dopaminowych, serotoninowych i noradrenalinowych. W szczególności, niniejszy wynalazek dotyczy nowych pochodnych 8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enowych, które są silnymi inhibitorami wtórnego wychwytu serotoniny i są przez to użyteczne w leczeniu schorzeń lub chorób, takich jak depresja i schorzenia z nią związane, schorzenia obsesyjnych natręctw, schorzenia związane z paniką,, ubytki pamięci, kłopoty z koncentrajją schorzenie związane z nadpobudliwością, otyłość, lęk i schorzenia związane z jedzeniem.

Neurotransmitery monoaminy (to jest serotonina, dopamina i noradrenalina) uwalniają się do szczeliny synaptycznej, w celu stymulacji aktywności receptora postsynaptycznego. Usuwanie (lub inaktywacja) neurotransmiterów monoaminy występuje głównie przez mechanizm wtórnego wychwytu do zakończeń presynaptycznych. Wzmacnianie aktywności fizjologicznej zachodzi przez inhibicję wtórnego wychwytu neurotransmiterów monoaminy.

Inhibitory wtórnego wychwytu noradrenaliny i serotoniny stosuje się aktualnie jako środki farmaceutyczne w terapii antydepresyjnej (Dezypramina, Nortriptylina i Protriptylina są inhibitorami wtórnego wychwytu noradrenaliny, a Imipramina i Amitriptylina są mieszanymi inhibitorami wtórnego wychwytu serotoniny oraz wtórnego wychwytu noradrenaliny).

Patofizjologia najważniejszych chorób psychicznych jest słabo rozumiana, a kilka neurotransmiterów wiąże się z patofizjologią głównie depresji. Jednakże, kilka linii dowodów preklinicznych i klinicznych wskazuje, że wzmacnianie neurotransmisji, w której pośredniczy serotonina może leżeć u podstawy efektu terapeutycznego najnowszych i aktualnie stosowanych leków w terapii antydepresyjnej, takich jak fluoksetyna, citalopram i Paroksetyna.

Inhibitory paradoksalne wtórnego wychwytu serotoniny hamują transporter serotoniny w ciągu minut, podczas gdy ich pełny skutek antydepresyjny widać dopiero po trzech do czterech tygodni leczenia, wskazując, że inhibicja wtórnego wychwytu jako taka nie jest odpowiedzialna za odpowiedź antydepresyjną, lecz raczej dalsze zmiany adapcyjne leżą u podstawy i/lub nadaj ą ich skutek terapeutyczny. Opóźniony początek skutku antydepresyjnego uważa się za poważną wadę aktualnie stosowanych inhibitorów wtórnego wychwytu monoaminy.

Związki dostarczone z niniejszym są silnymi inhibitorami wtórnego wychwytu serotoniny (5-hydroksytryptaminy, 5-TH). Związki według wynalazku posiadają także aktywność hamowania wtórnego wychwytu noradrenaliny i dopaminy lecz aktywność hamowania wtórnego wychwytu serotoniny związków według wynalazku jest silniejsza niż aktywność związków hamowania wtórnego wychwytu dopaminy.

Dalej, silną aktywność hamowania wtórnego wychwytu dopaminy wiąże się aktualnie z ryzykiem niepożądanych skutków stymulacji centralnej. Z drugiej strony, wpływ aktywacyjny na mezolimbiczny układ dopaminowy, uważa się aktualnie za podłoże zwykłego mechanizmu aktualnego leczenia antydepresyjnego przez mechanizm, który wzmacnia endogeniczny układ nagrody. Związki z silną aktywnością hamowania wtórnego wychwytu serotoniny, połączone z dobrze zrównoważoną aktywnością hamowania wtórnego wychwytu dopaminy, mogą przez to zapewnić środki o szybkim zapoczątkowaniu skutku antydepresyjnego.

Wykazano, że serotoninergiczny układ nerwowy mózgu wpływa na różne funkcje fizjologiczne, a związki według niniejszego wynalazku uważa się za posiadające zdolność leczenia u zwierząt, włączając ludzi, różnych schorzeń związanych z tymi układami nerwowymi, takich jak schorzenia związane z jedzeniem, depresja schorzenia natręctw obsesyjnych, schorzenia związane z paniką alkoholizm, ból, ubytki pamięci oraz lęk. Zatem, niniejszy wynalazek dostarcza także sposobów leczenia kilku schorzeń połączonych ze zmniejszoną neurotransmisją serotoniny u ssaków. Wśród tych schorzeń jest depresja i związane z nią schorzenia, takie jak rzekoma otępiałość lub zespół Gansera, ból migrenowy, bulimia, otyłość,

185 357 zespół przedmiesiączkowy lub zespół późnej fazy lutealnej, alkoholizm, nadużywanie tytoniu, panika, lęk, zespół pourazowy, utrata pamięci, otępiałość starcza, fobia socjalna, schorzenie niedoboru koncentracji związane z nadpobudliwością, zespół chronicznego zmęczenia, przedwczesna ejakulacja, trudności ze wzwodem, jadłowstręt nerwowy, zaburzenia snu, autyzm, mutyzm lub nawyk wyrywania sobie włosów.

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest dostarczenie nowych pochodnych 8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enowych, które są inhibitorami wtórnego wychwytu neurotransmiterów monoaminowych. W szczególności przedmiotem niniejszego wynalazku jest dostarczenie silnych inhibitorów wtórnego wychwytu serotoniny.

Innym przedmiotem wynalazku jest dostarczenie nowych kompozycji farmaceutycznych, zawierających nowe pochodne 8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enowe, które są użyteczne w leczeniu schorzeń lub chorób, odpowiadających na aktywność hamującą wtórnego wychwytu neurotransmiterów, a w szczególności na silną aktywność hamującą wtórnego wychwytu, związków według wynalazku. Takie choroby lub schorzenia obejmują depresję i choroby z nią związane.

Jeszcze innym przedmiotem wynalazku jest dostarczenie sposobu leczenia chorób lub schorzeń, odpowiadających na inhibicję wtórnego wychwytu neurotransmiterów monoaminowych, a w szczególności wtórnego wychwytu serotoniny, takich jak depresja i choroby z nią związane, przez podawanie terapeutycznie skutecznej ilości jednej lub więcej nowych pochodnych 8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enowych, żywemu organizmowi zwierzęcemu, włączając człowieka.

Wynalazek obejmuje związek o wzorze

N i

R łub każdy z jego enancjomerów lub każda z ich mieszanin, albo ich sól farmaceutycznie dopuszczalna, w którym R oznacza atom wodoru albo alkil oraz R⁴ oznacza fenyl, który można podstawić raz lub wielokrotnie podstawnikami wybranymi z grupy, składającej się z chlorowca, CF₃, grupy alkoksy i alkilu, z tym założeniem, że jeśli R oznacza atom wodoru, wtedy R4 nie oznacz fenylu, 3-trifluorometylofenylu lub 4-fluorofenylu; i jeśli R oznacza metyl, wtedy R4 nie oznacza fenylu, 4-bromofenylu, 4-chlorofenylu, 4-fluorofenylu lub 4-metoksyfenylu.

Związek według wynalazku korzystnie oznacza (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-metylo-8azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-en, (±)-3-(4-chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en lub (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en lub jego farmaceutycznie dopuszczalną sól addycyjną

Wynalazek obejmuje kompozycję farmaceutyczną, zawierającą terapeutycznie skuteczną ilość związku według wynalazku, razem z co najmniej jednym farmaceutycznie dopuszczalnym nośnikiem lub rozcieńczalnikiem.

Wynalazek obejmuje także zastosowanie związku według wynalazku do produkcji leku do leczenia depresji i schorzeń pokrewnych, takich jak rzekome otępienie lub zespół Gansera, schorzenia obsesyjnych natręctw, panika, ubytki pamięci, schorzenie zaburzenia koncentracji związane z nadpobudliwością, otyłość, lęk i schorzenia związane z jedzeniem. Korzystnie stosuje się związek, którym jest (±)-3-(3,4-dichłorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en, (±)-3-(4-chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en lub (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-azabicyklo-[3.2.1]-okt-2-en lub jego farmaceutycznie dopuszczalna sól addycyjna.

185 357

Wynalazek obejmuje także sposób wytwarzania związku według wynalazku, polegający na tym, że odwadnia się związek o wzorze

OH w którym R i R⁴ mają wyżej podane znaczenia i ewentualnie tworzy następnie jego farmaceutycznie dopuszczalną sól addycyjną.

W sposobie leczenia schorzenia lub choroby żywego organizmu zwierzęcego, włączając człowieka, która to choroba odpowiada na inhibicję wtórnego wychwytu neutotransmitera monoaminowego, podaje się takiemu potrzebującemu żywemu organizmowi, włączając człowieka, terapeutycznie skuteczną ilość powyższego związku. W sposobie leczenia schorzenia lub choroby żywego organizmu zwierzęcego, włączając człowieka, która to choroba odpowiada na inhibicję wtórnego wychwytu serotoniny, podaje się takiemu potrzebującemu żywemu organizmowi, włączając człowieka, terapeutycznie skuteczną ilość powyższego związku. Sposób jak powyżej, w którym leczy się depresję i schorzenia pokrewne, takie jak rzekome otępienie lub zespół Gansera, schorzenia obsesyjnych natręctw, panika, ubytki pamięci, schorzenie zaburzenia koncentracji związane z nad^obx^<^^^i^o^c^i^ otyłość, lęk lub schorzenia związane zjedzeniem.

Przykłady farmaceutycznie dopuszczalnych soli addycyjnych obejmują, sole addycyjne kwasów nieorganicznych i organicznych, takie jak chlorowodorek, bromowodorek, winian, maleinian, fumaran, migdalan, benzoesan, askorbinian, cynamonian, benzenosulfonian, metanosulfonian, stearynian, bursztynian, glutaminian, glikolan, tolueno-p-sulfonian, mrówczan, malonian, naftaleno-2-sulfonian, salicylan i octan. Takie sole tworzy się przez postępowanie dobrze znane w tej dziedzinie.

Inne kwasy, takie jak kwas szczawiowy, chociaż nie są same w sobie dopuszczalne farmaceutycznie, mogą być użyteczne w wytwarzaniu soli użytecznych jako produkty pośrednie w otrzymywaniu związków według wynalazku oraz ich dopuszczalnych farmaceutycznie soli addycyjnych z kwasami.

Chlorowcem jest atom fluoru, chloru, bromu lub jodu.

Alkil oznacza łańcuch prosty lub rozgałęziony, zawierający jeden do sześciu atomów węgla, włączając lecz bez ograniczenia, metyl, etyl, propyl, izopropyl, butyl, izobutyl, t-butyl, pentyl i heksyl; zaleca się grupy metylową, etylową propylową i izopropylową.

Cykloalkil oznacza alkil cykliczny, zawierający trzy do siedmiu atomów węgla, włączając lecz bez ograniczenia, cyklopropyl, cyklobutyl, cyklopentyl i cykloheksyl.

Alkenyl oznacza grupę, obejmującą od dwóch do sześciu atomów węgla, zawierającą co najmniej jedno wiązanie podwójne,, np. lecz bez ograniczenia, etenyl, 1,2- lub 2,3-propenyl, 1,2-, 2,3- lub 3,4-butenyl.

Alkinyl oznacza grupę, obejmującą od dwóch do sześciu atomów węgla, zawierającą co najmniej jedno wiązanie potrójne, np. lecz bez ograniczenia, etynyl, 2,3-propynyl, 2,3- lub

3,4-butynyl.

Cykloalkiloalkil oznacza cykloalkil jak powyżej oraz alkil jak powyżej, oznaczając np. cyklopropylometyl.

Grupa alkoksy jest O-alkilem, w którym alkil jest taki jak określono powyżej.

Grupa cykloalkoksy jest O-cykloalkilem, w którym cykloalkil taki jaki określono powyżej.

185 357

Grupa aminowa jest grupą NH₂ lub NH-alkil lub N-(alkilo)₂, w którym alkil jest taki jak określono powyżej.

Heteroalkil jest odpowiednio 5- lub 6-członową heterocykliczną grupą jednopierścieniową Taka grupa heteroarylowa obejmuje np. oksazol-2-il, oksazol-4-il, oksazol-5-il, izoksazol-3-il, izoksazol-4-il, izoksazol-5-il, tiazol-2-il, tiazol-4-il, tiazol-5-il, izotiazol-3-il, izotiazol-4-il, izotiazol-5-il, l,2,4-oksadiazol-3-il, 1,2,4-oksadiazol-5-il, 1,2,4-tiadiazol-3-il, 1,2,4-tiadiazol-5-il, 1,2,5-oksadiazol-3-il, 1,2,5-oksadiazol-4-il, 1,2,5-tiadiazol-3-il, 1,2,5-tiadiazol-4-il, 2-imidazolil, 4-imidazolil, 5-imidazolil, 2-pirolil, 3-pirolil, 2-furanyl, 3-furanyl, 2-tienyl, 3-tienyl, 2-pirydyl, 3-pirydyl, 4-pirydyl.

Aryl jest węglowodorem aromatycznym, takim jak fenyl lub naftyl.

I.p. oznacza dootrzewnowo, co jest dobrze znaną drogą podawania.

P.o. oznacza doustnie, co jest dobrze znaną drogą podawania.

Dalej, związki według tego wynalazku mogą istnieć w postaciach niesolwatowanych jak również solwatowanych farmaceutycznie dopuszczalnymi rozpuszczalnikami, takimi jak woda, etanol i temu podobne. Ogólnie, dla celów tego wynalazku, postacie solwatowane uważa się za równoważne postaciom niesolwatowanym.

Fachowcy docenią, iż niektóre związki według niniejszego wynalazku zawierają centra chiralne i że takie związki istnieją w postaci izomerów (to jest enancjomerów). Wynalazek obejmuje wszystkie izomery i wszystkie ich mieszaniny, włączając mieszaniny racemiczne.

Niektóre związki według niniejszego wynalazku istnieją w postaciach (+) oraz (-) jak również w postaciach racemicznych. Postacie racemiczne można powtórnie rozdzielać do antypodów optycznych znanymi metodami, np. przez rozdzielanie ich soli diastereomerycznych za pomocą kwasu optycznie czynnego, i uwolnienia optycznie czynnego związku aminowego przez traktowanie zasadą. Inna metoda rozdzielania racematów do antypodów optycznych polega na chromatografii na optycznie czynnej matrycy. Związki racemiczne według niniejszego wynalazku można w ten sposób rozdzielać do ich antypodów optycznych, np. przez krystalizację frakcyjną np. soli d- lub 1- (winianów, migdalanów lub kamforosulfonianów). Związki według niniejszego wynalazku można także rozdzielać przez tworzenie amidów diastereomerycznych przez reakcję związków według niniejszego wynalazku z optycznie czynnym aktywowanym kwasem karboksylowym, takim jak pochodzący z (+) lub (-) fenyloalaniny, (+) lub (-) fenyloglicyny, kwasu (+) lub (-) kamfanowy, lub przez tworzenie węglanów diastereomerycznych przez reakcję związków według niniejszego wynalazku z optycznie czynnym chloromrówczanem lub podobnymi.

Można użyć dodatkowych metod rozdzielania izomerów optycznych, znanych fachowcom, i będą one oczywiste dla przeciętnego wyspecjalizowanego pracownika. Takie metody obejmują omawiane przez J. Jacques, A. Collet oraz S. Wilen w „Enantiomers, Racemates, and Resolutions”, John Wiley and Sons, Nowy Jork (1981).

Związki według wynalazku można wytworzyć wieloma sposobami. Związki według wynalazku i ich farmaceutycznie dopuszczalne pochodne można więc wytworzyć każdą metodą znaną w dziedzinie wytwarzania związków o strukturze analogicznej do pokazanej w reprezentatywnych przykładach, które następują.

Następujący schemat ilustruje jeden sposób, którym można wytworzyć związki według wynalazku:

N

I

R

185 357

Podstawniki R i R⁴w schemacie reakcyjnym są takie jakie określono powyżej, i X jest Li, MgBr lub każdym innym rodzajem funkcjonalnie odpowiednim do tworzenia karboanionu jako jego odpowiednika.

Procesy w powyższym schemacie reakcyjnym przeprowadza się w sposób konwencjonalny. Odwodnienie alkoholu wykonuje się przy użyciu kwasów, takich jak kwas chlorowodorowy lub siarkowy, albo inne konwencjonalne środki odwadniające, takie jak np. P₂O₅ lub SOCl₂.

Związek według wynalazku można przekształcić w inny związek według wynalazku, przy użyciu konwencjonalnych metod.

Materiały wyjściowe dla procesów opisanych w niniejszym zgłoszeniu patentowym, są znane lub można je wytworzyć znanymi metodami z komercjalnie dostępnych materiałów.

Produkty reakcji opisanych tutaj, izoluje się środkami konwencjonalnymi, takimi jak ekstrakcja, krystalizacja, destylacja, chromatografia i temu podobne.

Biologia

Związki według wynalazku testowano pod względem ich zdolności do hamowania wtórnego wychwytu dopaminy (DA), noradrenaliny (NA) i serotoniny (5-HT) w synaptosomach.

Tło:

Specyficzne transportery neurotransmiterowe/miejsca wychwytu na zakończeniach nerwowych przypuszczalnie funkcjonują, aby zakończyć neuronowe przekazywanie sygnału przez usuwanie neurotransmiterów odpowiednio dopaminy, noradrenaliny i serotoniny, z szczeliny synaptycznej. Aktywność integralnych białek transporterowych można zmierzyć in vitro przez wychwyt synaptosomalny odpowiednio ³H-dopaminy, Ή-noradrenaliny i ³H-serotoniny.

Hamowanie in vitro wychwytu ³H-dopaminy (³H-DA) w synaptosomach prążkowia

Preparaty tkankowe: preparaty wykonuje się w temperaturze 0-4°C chyba, że wskazano inaczej. Ciała prążkowane od samców szczurów Wistar (150-200 g) homogenizuje się przez

5-10 sekund w l00 objętościach 0,32 M lodowatej sacharozy, zawierającej 1 mM pargiliny, przy użyciu homogenizera Ultra-Turrax. Aktywność oksydazy monoaminy będzie hamowana w obecności pargiliny. Homogenat wiruje się przy 1000 x g przez 10 minut. Uzyskany supernatant wiruje się potem przy 27 000 x g przez 50 minut i supernatant odrzuca się. Grudkę (P₂) zawiesza się ponownie w utlenionym (równoważonym z atmosferą o 96% O2: 4% CO2 przez co najmniej 30 minut) buforze inkubacyjnym Krebsa-Ringera (8000 ml na g tkanki pierwotnej) o pH 7,2, zawierającym 122 mM NaCl, 0,16 mM EDTA, 4,8 mM KC1, 12,7 mM Na^HPO4, 3,0 mM NaH₂PO4, 1,2 mM MgSO4, 1 mM CaC^, 10 mM glukozy i 1 mM kwasu askorbinowego.

Test:

Równe ilości, wynoszące 4,0 ml zawiesiny tkankowej dodaje się do 100 μιlzowworu testowego i 100 μΐ ³H-DA (1 nM, stężenie końcowe), miesza i inkubuje przez 25 minut w temperaturze 37°C. Niespecyficzny wychwyt określa się przy użyciu benzotropiny (10 pM, stężenie końcowe). Po inkubacji próbki wylewa się bezpośrednio na filtry z włókna szklanego Whatman GF/C pod próżnią. Filtry przemywa się następnie trzykrotnie 5 ml 0,9 % roztworu (ciężar/objętość) lodowatego NaCl. Ilość radioaktywności na filtrach określa się przez konwencjonalne cieczowe liczenie scyntylacyjne. Wychwyt specyficzny oblicza się jako różnicę między wychwytem całkowitym, a wychwytem niespecyficznym.

P_rzed _obli_czaniem IC₅₀ koniecznie trzeba otrzymać 25-75% inhibicji wiązania specyficznego·.

Wartość testową podaj_e się jako IC₅₀ (stężenie (pM) substancji testowej, która hamuje wiązanie ^rH-DA o 50%%).

Ham_owani_e in vitr_O wy_chwytu ³H-noradrenaliny (₃H-NA) w synaptosomach hipokampusa

Preparaty tkankow_e: preparaty wykonuje się; w temperaturze 0-4°C chyba, że wskazano inaczej. Hipokampusy od samców szczurówWistar (150-200 °°) hom4genizuje się przez 5-io sekund w 100 objętościach 0,^có M' lodowatej sacharozy, zawierającej 1 mM pargiliny, przy użyciu homogenizera Ultra0Turrax. Aktywność oksydazy monoaminy będzie hamowana w ybecności pargiliny. Homogenat wiruje się przy W00 x g pmez 10 minut. Uzyskany swper8

185 357 natant wiruje się potem przy 27 000 x g przez 50 minut i supernatant odrzuca się. Grudkę (P₂) zawiesza się ponownie w utlenionym (równoważonym z atmosferą o 96% O₂: 4% CO₂ przez co najmniej 30 minut) buforze inkubacyjnym Krebsa-Ringera (2000 ml na g tkanki pierwotnej) o pH 7,2, zawierającym 122 mM NaCl, 0,16 mM EDTA, 4,8 mM KCl, 12,7 mM NajHPO4 3,0 mM-NaH₂PO4, 1,2 mM MgSO4, 0,97 mM CaCl₂, 10 mM glukozy i 1 mM kwasu askorbinowego.

Test:

Równe ilości, wynoszące 4,0 ml zawiesiny tkankowej dodaje się do 100 μΐ roztworu testowego i 100 μ ³H-NA (1 nM, stężenie końcowe), miesza i inkubuje przez 90 minut w temperaturze 37°C. Niespecyficzny wychwyt określa się przy użyciu dezipraminy (1 (M, stężenie końcowe). Po inkubacji próbki wylewa się bezpośrednio na filtry z włókna szklanego Whatman GF/C pod próżnią. Filtry przemywa się następnie trzykrotnie 5 ml 0,9% lodowatego roztworu (ciężar/objętość) NaCl. Ilość radioaktywności na filtrach określa się przez konwencjonalne cieczowe liczenie scyntylacyjne. Wychwyt specyficzny oblicza się jako różnicę między wychwytem całkowitym, a wychwytem niespecyficznym.

Przed obliczaniem IC₅₀ koniecznie trzeba otrzymać 25-75% inhibicji wiązania specyficznego.

Wartość testową podaje się jako IC₅₀ (stężenie (M) substancji testowej, która hamuje wiązanie 3H-NA o 50%).

Hamowanie in vitro wychwytu ³H-5-hydroksytryptaminy (3H-5-HT) w synaptosomach korowych

Preparaty tkankowe: preparaty wykonuje się w temperaturze 0-4°C chyba, że wskazano inaczej. Korę mózgów samców szczurów Wistar (150-200 g) homogenizuje się przez 5-10 sekund w 100 objętościach 0,32 M lodowatej sacharozy, zawierającej 1 mM pargiliny, przy użyciu homogenizera Ultra-Turrax. Aktywność oksydazy monoaminy będzie hamowana w obecności pargiliny. Homogenat wiruje się przy 1000 x g przez 10 minut. Uzyskany supernatant wiruje się potem przy 27 000 x g przez 50 minut i supernatant odrzuca się. Grudkę (P₂) zawiesza się ponownie w utlenionym (równoważonym z atmosferą o 96% O2: 4% CO2 przez co najmniej 30 minut) buforze inkubacyjnym Krebsa-Ringera (1000 ml na g tkanki pierwotnej) o pH 7,2, zawierającym 122 mM NaCl, 0,16 mM EDTA, 4,8 mM KC1, 12,7 mM Na^HPO4, 3,0 mM NaH₂PO4, 1,2 mM MgSO4, 1 mM CaCl₂, 10 mM glukozy i 1 mM kwasu askorbinowego.

Test:

Równe ilości, wynoszące 4,0 ml zawiesiny tkankowej dodaje się do 100 (l roztworu testowego i 100 μΐ ³H-5-HT (1 nM, stężenie końcowe), miesza i inkubuje przez 30 minut w temperaturze 37°C. Wychwyt niespecyficzny określa się przy użyciu cytalopramu (10 (M, stężenie końcowe). Po inkubacji próbki wylewa się bezpośrednio na filtry z włókna szklanego Whatman GF/C pod próżnią. Filtry przemywa się następnie trzykrotnie 5 ml 0,9% roztworu (ciężar/objętość) lodowatego NaCl. Ilość radioaktywności na filtrach określa się przez konwencjonalne cieczowe liczenie scyntylacyjne. Wychwyt specyficzny oblicza się jako różnicę między wychwytem całkowitym, a wychwytem niespecyficznym.

Wartość testową podaje się jako IC₅₀ (stężenie (M) substancji testowej, która hamuje wiązanie ³H-5-HT o 50%).

Wyniki testu otrzymane przez testowanie wybranego związku według niniejszego wynalazku ukazano w poniższej tabeli:

Tabela 1

Testowany związek	Wychwyt DA IC50 ((M)	Wychwyt NA IC50 ((M)	Wychwyt 5-HT IC50 ((M)
(±)-3-(3,4-Dichlorofenylo)-8-metylo- -8-azabicyklo-[3.2.1]okt-2-en	0,079	0,026	0,0047

185 357

Wyniki przedstawione powyżej pokazują, że związki są inhibitorami in vitro wtórnego wychwytu neurotransmiterów monoaminowych, w szczególności wtórnego wychwytu serotoniny.

Związki według wynalazku testowano także w następującym teście pod względem aktywności antydepresyjnej.

Zawieszenie na ogonie

Tło:

Zmniejszenie czasu nieruchomości myszy zawieszonych na ogonie, uwidacznia się po układowym podaniu stymulatorów ośrodkowych i środków antydepresyjnych (L. Steru, R. Chermat, B. Thierry i P. Simon (1985) The tail suspension test: A new method for screening antidepresant in mice. Psychopharmacology 85:367-370).

Metoda:

Wzięto samice myszy NMRI (20-25 g) przyzwyczajanych do pokoju (12 godzin światła/ciemności) przez co najmniej 16 godzin i utrzymywanych po 25 na klatkę. Myszy zawiesza się za ogon za pomocą taśmy samoprzylepnej na pręcie, 30 cm nad ławą laboratoryjną, 30 minut po podaniu nośnika lub leku. Przez następne 6 minut określa się łączny czas trwania nieruchomości jako brak ruchów ciała lub kończyn (jednak ruchów głowy nie określa się jako ruchy). Użyto sześć myszy na dawkę.

Myszy traktowane roztworem soli lub nośnikiem, miały wyniki czasu nieruchomości średnio między ”50-180 sekund. Wartość ED₅₀ oblicza się przez graficzną interpolację z co najmniej 3 dawek jako dawkę, zmniejszaj ącą nieruchomość do 100 sekund.

ED₅₀ wynosi 0,96 mg/kg dla związku (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enu.

Wyniki przedstawione powyżej, przepowiadają silną aktywność antydepresyjną, związku według wynalazku.

Kompozycje farmaceutyczne

Mimo, że możliwe jest, iż do użytku w terapii, związek według wynalazku można podawać jako surowiec chemiczny, zaleca się obecność składnika aktywnego jako preparatu farmaceutycznego.

Wynalazek dostarcza zatem dodatkowo preparaty farmaceutyczne, obejmujące związek według wynalazku lub jego sól farmaceutycznie dopuszczalną albo jego pochodną razem z jego jednym lub więcej farmaceutycznie dopuszczalnych nośników oraz, ewentualnie, innymi składnikami terapeutycznymi i/lub profilaktycznymi. Nośnik(i) muszą być „dopuszczalne” w takim sensie, że są kompatybilne z innymi składnikami preparatu i nie są szkodliwe dla jego biorcy.

Preparaty farmaceutyczne obejmują te odpowiednie do podawania doustnego, doodbytniczego, nosowego, miejscowego (włączając do jamy ustnej i pod język), dopochwowego lub pozajelitowego (włączając domięśniowe, podskórne i dożylne) albo w postaci odpowiedniej do podawania przez inhalację lub wdmuchnięcie.

Związki według wynalazku, razem z konwencjonalnym adjuwantem, nośnikiem lub rozcieńczalnikiem, można więc wprowadzać w postać kompozycji farmaceutycznych i ich jednostek dawkowania, i w takiej postaci mogą być używane jako substancje stałe, takie jak tabletki lub napełniane kapsułki, lub ciecze, takie jak roztwory, zawiesiny, emulsje, eliksiry, lub kapsułki napełnione tymi samymi, wszystkie do stosowania doustnego, w postaci czopków do podawania doodbytniczego; lub w postaci sterylnych roztworów możliwych do wstrzyknięć, do stosowania pozajelitowego (włączając podskórne). Takie kompozycje farmaceutyczne i ich postacie jednostek dawkowania mogą zawierać konwencjonalne składniki w zwykłych proporcjach, z, lub bez dodatkowych związków aktywnych lub podstaw, i takie postacie jednostek dawkowania mogą zawierać każdą odpowiednią skuteczną ilość składnika aktywnego spójną z przewidywanym stosowanym dawkowaniem dziennym. Preparaty, zawierające dziesięć (10) miligramów składnika aktywnego lub, szerzej, 0,1 do stu (100) miligramów na tabletkę, są zatem odpowiednimi reprezentatywnymi postaciami jednostek dawkowania.

Związki według niniejszego wynalazku można podawać w bardzo różnorodnych postaciach dawkowania doustnego lub pozajelitowego. Oczywiste będzie dla fachowca, że nastę10

185 357 pujące postacie dawkowania mogą zawierać, jako składnik aktywny albo związek według wynalazku, albo sól farmaceutycznie dopuszczalną związku według wynalazku.

Do wytworzenia kompozycji farmaceutycznych ze związków według niniejszego wynalazku, nośnikiem farmaceutycznie dopuszczalnym może być albo ciało stałe albo ciecz. Preparaty w postaci ciała stałego obejmują proszki, tabletki, pigułki, kapsułki, kapsułki z opłatka, czopki oraz rozpuszczalne granulki. Nośnik w postaci ciała stałego może być jedną lub więcej substancji, które mogą także działać jak rozcieńczalniki, środki zapachowe, środki zwiększające rozpuszczalność, środki poślizgowe, środki utrzymujące w zawiesinie, środki wiążące, konserwanty, środki rozbijające tabletkę lub materiał obudowujący.

W proszkach, nośnikiem jest drobno rozdzielone ciało stałe, będące mieszaniną z drobno rozdzielonym składnikiem aktywnym.

W tabletkach, składnik aktywny miesza się z nośnikiem, posiadającym niezbędną zdolność wiązania w stosownych proporcjach i ubija się w żądany kształt i wielkość.

Proszki i tabletki korzystnie zawierają od pięciu lub dziesięciu do około siedemdziesięciu procent związku aktywnego. Odpowiednimi nośnikami są węglan magnezowy, stearynian magnezu, talk, cukier, laktoza, pektyna, dekstryna, skrobia, żelatyna, tragakant, metyloceluloza, karboksymetyloceluloza sodowa, wosk niskotopliwy, masło kakaowe i temu podobne. Przez określenie „preparat” rozumie się preparat związku aktywnego z materiałem obudowującym jako nośnikiem, tworzącym kapsułkę, w której składnik aktywny z, lub bez nośników, jest otoczony przez nośnik, który w ten sposób się z nim wiąże. Podobnie rozumie się kapsułki opłatkowe i pastylki. Tabletki, proszki, kapsułki, pigułki, kapsułki opłatkowe oraz pastylki można stosować jako postacie stałe odpowiednie do podawania doustnego.

Do wytworzenia czopków, miesza się najpierw wosk niskotopliwy, czyli z domieszką glicerydów kwasu tłuszczowego lub masła kakaowego, i rozprowadza się w nim homogenicznie składnik aktywny, np. przez mieszanie. Stopioną, homogeniczną mieszaninę wlewa się potem do form o odpowiedniej wielkości, pozostawia do ochłodzenia i przez to utwardzenia.

Preparaty odpowiednie do podawania dopochwowego mogą przedstawiać pesaria, tampony, kremy, żele, pasty, pianki lub spraye, zawierające dodatkowo oprócz składnika aktywnego takie odpowiednie nośniki jakie są znane w tej dziedzinie.

Preparaty w postaci ciekłej obejmują roztwory, zawiesiny i emulsje, np. roztwory wodne lub wodne i glikolu propylenowego. Przykładowo, preparaty do wstrzyknięć pozajelitowych mogą występować jako roztwory wodnego roztworu glikolu polietylenowego.

Związki według niniejszego wynalazku mogą występować jako preparaty do podawania pozajelitowego (np. wstrzyknięć, np. wstrzyknięć w bolusie lub ciągłej infuzji) oraz mogą występować w postaci jednostki dawkowania w ampułkach, napełnionych strzykawkach, infuzjach o małej objętości lub w pojemnikach do wielokrotnego dawkowania z dodatkowym konserwantem. Kompozycje mogą przybierać takie postacie jak zawiesiny, roztwory lub emulsje w nośnikach olejowych lub wodnych, oraz mogą zawierać środki, powodujące odpowiednią postać preparatu, takie jak środki utrzymujące w zawiesinie, stabilizujące i/lub rozpraszające. Alternatywnie, składnik aktywny może występować w postaci proszku, otrzymanego przez aseptyczne oddzielenia jałowego ciała stałego lub przez liofilizację z roztworu, do związania przed użyciem z odpowiednim nośnikiem, np. jałową wolną od pirogenów wodą.

Roztwory wodne odpowiednie do stosowania doustnego można wytworzyć przez rozpuszczenie składnika aktywnego w wodzie i dodania odpowiednich środków koloryzujących, środków zapachowych, stabilizatorów i środków zagęszczających, według potrzeby.

Zawiesiny wodne odpowiednie do stosowania doustnego, można wytworzyć przez rozproszenie drobno rozdzielonego składnika aktywnego w wodzie z materiałem lepkim, takim jak naturalne lub syntetyczne gumy, żywice, metyloceluloza, karboksymetyloceluloza sodowa lub inne dobrze znane środki utrzymujące w zawiesinie.

Obejmuje się także preparaty w postaci stałej, przeznaczone do przekształcenia krótko przed użyciem, w postać ciekłą, do podawania doustnego. Takie postacie ciekłe obejmują roztwory, zawiesiny i emulsje. Preparaty te mogą zawierać, oprócz składnika aktywnego, środki koloryzujące, środki zapachowe, stabilizatory, bufory, sztuczne i naturalne środki

185 357 słodzące, środki rozpraszające, środki zagęszczające, środki zwiększające rozpuszczalność i temu podobne.

Do podawania miejscowego na naskórek, związki według wynalazku można wytwarzać jako maści, kremy lub lotiony, albo jako plaster przeskórny. Maści i kremy można np. wytwarzać z wodną lub olejową podstawą z dodatkiem odpowiednich zagęszczacza i/lub środków żelujących. Lotiony można wytworzyć z wodną lub olejową podstawą i generalnie będą także zawierać jeden lub więcej środków emulgujących, środków stabilizujących, środków rozpraszających, środków zawieszających, środków zagęszczających lub środków barwiących.

Preparaty odpowiednie do podawania miejscowego w ustach, obejmują pastylki, zawierające składnik aktywny w zapachowej podstawie, zwykle sacharozie i akacji lub tragakancie; pastylki, zawierające składnik aktywny w obojętnej podstawie, takiej jak żelatyna i gliceryna lub sacharoza i akacja; oraz płukanki do ust, zawierające składnik aktywny w odpowiednim ciekłym nośniku.

Roztwory lub zawiesiny stosuje się bezpośrednio do jamy nosowej w zwykły sposób, np. zakraplaczem, pipetą lub sprayem. Preparaty można zapewnić w postaci pojedynczej lub wielokrotnej dawki. W ostatnim przypadku zakraplacza lub pipety, można to uzyskać przez podanie pacjentowi odpowiedniej, wcześniej ustalonej objętości roztworu lub zawiesiny. W przypadku sprayu, można to uzyskać np. za pomocą atomizera odmierzającego.

Podawanie do przewodu oddechowego można także uzyskać za pomocą preparatu aerozolowego, w którym składnik aktywny przewiduje się w opakowaniu pod ciśnieniem, z odpowiednim gazem nośnym, takim jak chlorofluorowęgiel (CFC) np. dichlorofluorometan, trichlorofluorometan lub dichlorotetrafluoroetan, dwutlenek węgla, lub inny odpowiedni gaz. Aerozol może dogodnie zawierać także środek powierzchniowo czynny taki jak lecytyna. Dawkę leku można kontrolować przez zaopatrzenie w zawór odmierzający.

Alternatywnie składniki aktywne można przewidzieć w postaci suchego proszku np. proszku, będącego mieszaniną związku z odpowiednią podstawą proszkową, taką jak laktoza, skrobia, pochodne skrobii, takie jak hydroksypropylometyloceluloza, oraz poliwinylopirolidon (PVP). Dogodnie, nośnik proszkowy będzie tworzył żel w jamie nosowej. Kompozycja proszkowa może występować w postaci jednostki dawkowania np. w kapsułkach lub osłonki np. z żelatyny, lub opakowań konturowych, z których proszek można podawać za pomocą inhalatora.

W preparatach przeznaczonych do podawania do przewodu oddechowego, włączając preparaty donosowe, związek będzie generalnie posiadał mały rozmiar cząstek np. rzędu 5 mikronów lub mniej. Taką wielkość cząstek można otrzymać środkami znanymi w tej dziedzinie, np. przez rozdrabnianie mikrocząsteczkowe.

Jeśli trzeba, można stosować preparaty dostosowane do opóźnionego uwalniania składnika aktywnego.

Preparaty farmaceutyczne korzystnie występują w postaciach jednostek dawkowania. W takiej postaci, preparat dzieli się do jednostek dawkowania, zawierających odpowiednie ilości składnika aktywnego. Postać jednostki dawkowania może być preparatem opakowanym, przy czym opakowanie, zawiera oddzielne ilości preparatu, tak jak tabletki w postaci pakietów, kapsułki oraz proszki w fiolkach lub ampułkach. Także, postacią jednostki dawkowania może być sama kapsułka, tabletka, kapsułka opłatkowa lub pastylka, albo może być odpowiednią liczbą w postaci opakowanej.

Tabletki lub kapsułki do podawania doustnego oraz ciecze do podawania dożylnego, są kompozycjami zalecanymi.

Metoda leczenia

Związki według wynalazku są niezwykle użyteczne w leczeniu depresji i schorzeń pokrewnych, z powodu ich aktywności hamowania wychwytu serotoniny i dopaminy razem z ich niskim stopniem niepożądanych efektów ubocznych. Te właściwości czynią związki według tego wynalazku niezwykle użytecznymi w leczeniu depresji i schorzeń pokrewnych, schorzeń natręctw obsesyjnych, paniki, ubytków pamięci, niedoboru uwagi związanego z nadpobudliwością otyłości, lęku i schorzeń związanych z jedzeniem, a także innych schorzeń wrażliwych na aktywność hamowania wychwytu serotoniny i dopaminy związków

185 357 według niniejszego wynalazku. Związki według niniejszego wynalazku można więc podawać żywemu organizmowi zwierzęcia, włączając człowieka, potrzebującemu leczenia, złagodzenia lub usunięcia, schorzenia, związanego, lub wrażliwego na aktywność hamowania wychwytu dopaminy i serotoniny. Dotyczy to szczególnie parkinsonizmu, depresji, otyłości, narkomanii i nadużywania leków.

Odpowiedni zakres dawkowania wynosi 0,1-500 miligramów na dzień, zwłaszcza 10-70 miligramów na dzień, podawanych raz lub dwa razy w ciągu dnia, w zależności jak zwykle od sposobu podawania, postaci podawania, wskazań, do których kieruje się podawanie, podmiotu oraz ciężaru ciała podmiotu, i dalej preferencji i doświadczenia zatrudnionego lekarza lub weterynarza.

Następujące przykłady dodatkowo zilustrują wynalazek, jednak nie skonstruowano ich jako ograniczających.

Przykład 1

3-(3,4-Dichlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]oktan-3 -ol:

Roztwór l-bromo-3,4-dichlorobenzenu (178,6 g, 0,8 mola) mieszano w bezwodnym eterze dietylowym (1430 ml) w atmosferze argonu i ochłodzono do temperatury -70°C. Dodano powoli roztwór n-butylolitu w heksanie (310 ml 2,5M; 0,78 mola), utrzymując wtedy temperaturę poniżej -65°C (czas dodawania = 1 godzina). Otrzymany roztwór mieszano przez kolejne 30 minut w temperaturze -70°C, a następnie dodano roztwór 8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]octan-3-on (50 g, 0,36 mola) w bezwodnym tetrahydrofuranie (360 ml). Podczas dodawania przeprowadzanego około jednej godziny, temperaturę utrzymywano poniżej 50°C. Uzyskany roztwór mieszano w temperaturze -50°C przez dwie godziny, po czym przez 15 minut dodawano wodę (215 ml) i 4M HCl (360 ml) przez 25 minut. Pod koniec dodawania temperatura osiągnęła -20°C. Fazę organiczną zobojętniono i fazę wodną przemyto raz eterem dietylowym (500 ml). Stężony NH₄OH (w przybliżeniu 200 ml) dodawano do fazy wodnej do otrzymania pH = 10, otrzymując wytrącenie tytułowego związku. Surowy produkt wyizolowany przez filtrację, zawieszono dwukrotnie w wodzie (2 x 300 ml), i na końcu suszono pod lampą otrzymując tytułowy związek jako białe ciało stałe (88 g, 86%), temperatura topnienia

179,3-180,5°C.

Następujące związki wytwarzano analogicznie:

3-(4-Chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]oktanL-3-ol:

Tytułowy związek wytworzono z 4-bromochłorobenzenu (15,4 g, 81 mola), n-butylolitu w heksanie (31 ml 2,5 M; 78 mmola) i 8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]-oktan-3-onu (5 g, 36 mmola). Wydajność 5,7 g (63%) jako białe ciało stałe, temperatura topnienia 186,3-187°C.

8-Metylo-3 -fenylo-8 -azabicyklo [3.2.1] oktan-3 -ol:

Tytułowy związek wytworzono z bromobenzenu (42,1 ml, 0,4 mola), n-butylolitu w heksanie (156 ml 2,5 M; 0,39 mola) i 8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]-oktan-3-onu (25 g, 0,18 mmola). Wydajność 14 g (36%), temperatura topnienia 157-159°C.

8-Metylo-3-(4-metylofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1 ]oktan-3-oł:

Tytułowy związek wytworzono z 4-bromotoluenu (13,9 g, 81,4 mmola), n-butylolitu w heksanie (31,2 ml 2,5 M; 78 mmoli) i 8-metylo-8-azabicykło[3.2.1]-oktan-3-onu (5 g, -35,9 mmola) w bezwodnym tetrahydrofuranie (40 ml). Wydajność 3,5 g (42%) jako białe ciało stałe, temperatura topnienia 247-249°C.

3-(4-Metoksyfenylo)-8-metylo-8-azabicyklo [3.2.1 ]oktan-3-ol:

Tytułowy związek wytworzono z 4-bromoanizolu (15,1 g, 80,5 mmola), n-butylolitu w heksanie (31,2 ml 2,5 M; 77,9 mmola) i 8-metylo-8-azabicykło[3.2.1]-oktan-3-onu (5 g, 36 mmola) w bezwodnym tetrahydrofuranie (40 ml). Wydajność 2,1 g (24%), temperatura topnienia 161,8-162,3°C.

8-Metylo-3-(4-trifluorometylofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1 ]oktan-3-ol:

Tytułowy związek wytworzono z 4-bromobenzotrifluorku, n-butylolitu w heksanie (31,2 ml, 2,5 M; 77,9 mmola) i 8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]-oktan-3-onu (5 g, 36 mmoli). Wydajność 6,2 g (60%) jako żółte ciało stałe, temperatura topnienia 189,2-190,5°C.

3-(4-Fluorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo [3.2.1 ]oktan-3-ol:

185 357

Tytułowy związek wytworzono z 4-bromofluorobenzenu (26,3 g, 0,15 mola), n-butylolitu w heksanie (60 ml 2,5 M; 0,15 mola) i 8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]-oktan-3-onu (10 g, 71,7 mmola). Wydajność 9,9 g (59%), temperatura topnienia 168,5-170°C.

Przykład 2 (±)-3-(3,4-Dichlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en:

Do mieszanego roztworu 3-(3,4-dichlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]oktan-3-olu (50 g, 0,17 mola) w lodowatym kwasie octowym (160 ml) w temperaturze pokojowej dodano stężony kwas chlorowodorowy (50 ml). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin. Materiał wyjściowy zużyto po 20 minutach i mieszaninę reakcyjną wylano do około 1,5 litra pokruszonego lodu. Do uzyskanego wodnego roztworu dodano stężony NH₄OH (w przybliżeniu 325 ml) do pH = 9-10, uzyskując wytrącone lepkie ciało stałe. Mieszaninę zdekantowano i pozostałość roztarto w wodzie (1,5 litra), uzyskując w rezultacie krystaliczny produkt surowy. Surowy produkt przemyto po raz ostatni wodą (300 ml) i suszono pod wyciągiem, otrzymując tytułowy związek jako białawe ciało stałe, o temperaturze topnienia 44-52°C.

Następujące związki wytwarzano analogicznie:

Malonian(±)-3-(4-chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z 3-(4-chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]oktan-3-olu (4 g, 16 mmola), lodowatego kwasu octowego (15 ml) i stężonego kwasu chlorowodorowego (15 ml). Wydajność wolnej zasady (3,6 g, 97%). Część wolnej zasady (1,44 g, 6 mmola) rozpuszczono w etanolu (96%) i dodano kwas malonowy (0,62 g, 6 mmola) w etanolu (96%). Uzyskany roztwór zatężono do uzyskania oleju, olej roztarto w eterze dietylowym, tytułowy związek wytrącono jako proszek i wyizolowano przez filtrację. Wydajność (1,4 g, 71%) jako białe kryształy, o temperaturze topnienia 131-131,8°C.

Malonian(±)-8-metylo-3-fenylo-8-azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z 8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]oktan-3-olu (8 g, 37 mmola), lodowatego kwasu octowego (25 ml) i stężonego kwasu chlorowodorowego (8 ml). Wolną zasadę tytułowego związku (7,4 g, 37 mmola) rozpuszczono w absolutnym etanolu (20 ml) i dodano kwas malonowy (3,9 g, 37,5 mmola), roztwór ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez parę minut, niektóre zanieczyszczenia usunięto przez filtrację gdy roztwór był ciągle gorący, roztwór ochłodzono i utrzymywano w temperaturze 5°C przez pewien czas, następnie zaszczepiono kryształ i rozpoczęto wytrącanie tytułowego związku, po 2 godzinach w temperaturze 5°C tytułowy związek wyizolowano przez filtrację, kryształy przemyto zimnym absolutnym etanolem (10 ml). Wydajność 5,9 g (53%), temperatura topnienia 131-131,8°C.

Fumaran (±)-8-metylo-3-(4-metylofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z 8-metylo-3-(4-metylofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1]oktan-3-olu (3,4 g, 14,7 mmola), lodowatego kwasu octowego (11 ml) i stężonego kwasu chlorowodorowego (11 ml). Wolną zasadę tytułowego związku rozpuszczono w eterze dietylowym i dodano kwas fumarowy (1,3 g, 11,2 mmola) w metanolu. Uzyskany roztwór zatężono do sucha, pozostałość roztarto w eterze etylowym, tytułowy związek wytrącono jako proszek i wyizolowano przez filtrację. Wydajność 2,46 g (51%) temperatura topnienia 156,8-157,4°C.

Fumaran (±)-3-(4-metoksyfenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z 3-(4-metoksyfenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]oktan-3-olu (2 g, 8 mmola), lodowatego kwasu octowego (6,4 ml) i stężonego kwasu chlorowodorowego (11 ml). Wolną zasadę tytułowego związku rozpuszczono w etanolu (96%) i dodano kwas fumarowy (0,8 g, 6,9 mmola) X nie pojawił się osad, roztwór zatężono do sucha, pozostałość krystalizowano z absolutnego etanolu. Wydajność 1,1 g (40%) białego ciała stałego o temperaturze topnienia 167,3-168,7°C.

Malonian (±)-8-metylo-3 -(4-trifluorometylofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z 8-metylo-3-(4-trifluorometylofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1]-oktan-3-olu (5 g, 17,5 mmola), lodowatego kwasu octowego (16 ml) i stężonego kwasu chlorowodorowego (16 ml). Wolną zasadę tytułowego związku rozpuszczono w etanolu (96%) i dodano kwas malonowy (1,17 g, 11,2 mmola) w etanolu (96%), roztwór zatężono do

185 357 sucha, i pozostałość roztarto w eterze dietylowym, tytułowy związek wytrącono jako proszek i wyizolowano przez filtrację. Wydajność 3,9 g (60%), temperatura topnienia 106,7-107,8°C.

Malonian (±)-3-(4-fluorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z 3-(4-fluorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]-oktan-3-olu (4,7 g, 20 mmoli), lodowatego kwasu octowego (20 ml) i stężonego kwasu chlorowodorowego (20 ml). Wolną zasadę tytułowego związku rozpuszczono w izopropanolu i dodano kwas malonowy (1,7 g, 16,3 mmola), po chwili tytułowy związek wytrącono jako proszek i wyizolowano przez filtrację. Wydajność 4,6 g (72%), temperatura topnienia 122,2-123°C.

Przykład 3

Malonian (±)-3-(4-chlorofeoylo)-8-aznbicyklo[3.2.1]okt-2-eou:

Do mieszanego roztworu 3-(4-chlorofeoylo)-8-nzabicyklo[3.2.1]okt-2-eou (2 g, 8,5 mmola) w bezwodnym 1,2-dichloroetanie (20 ml) w atmosferze azotu dodano chloromrówczan

1-chloroetylu (1,25 ml, 11,6 mmola). Mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez noc, następnie dodano chloromrówczan 1-chloroetylu (1 ml,

9,3 mmola) i znowu mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez noc. Mieszaninę reakcyjną zatężano do uzyskania oleju, olej rozpuszczono w metanolu (25 ml), roztwór ten ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez 2 godziny i następnie zatężono do uzyskania oleju. Pozostałość rozpuszczono w wodzie i dodawano stężony Nh₄OH, aż do uzyskania pH = 10, fazę wodną ekstrahowano eterem dietylowym. Fazę organiczną suszono z siarczanem magnezu i zatężono do sucha. Pozostałość chromatografowano na żelu krzemionkowym (dichlorometan/aceton/metanol, 4/1/1 (objętościowo)). Frakcje produktu zatężono do uzyskania oleju, olej rozpuszczono w etanolu (96%) i dodano kwas malonowy (0,55 g, 5,3 mmola) w etanolu (96%), roztwór ten zatężono do uzyskania oleju, olej roztarto w eterze dietylowym, tytułowy związek wytrącono jako proszek wyizolowany przez filtrację. Wydajność (1,32 g, 48%), temperatura topnienia 136,1-138°C.

Następujący związek wytworzono analogicznie:

Malonian (±)-3-(4-fuorofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-enu:

Tytułowy związek wytworzono z (±)3-(4-fluorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]-okt-2-enu (1,6 g, 7,37 mmola) i chloromrówczanu 1-chloroetylu (1,2 ml, 1,6 g, 11 mmoli). Wolną zasadę tytułowego związku rozpuszczono w izoproppnniu i dodano kwas malonowy (0,43 g, 4,1 mmola), następnie tytułowy związek wytrącono z roztworu i wyizolowano przez filtrację. Wydajność 1,14 g (50%), temperatura topnienia 132,2-132,6°C.

Przykład 4

Malonian (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-nzabicyklo[3.2.1 ]okt-2-enu:

Do mieszanego roztworu (±)3-(3,4-dichlorofeoylo)-8-nznbicyklo[3.2.1]okt-2-enu (10 g, 37 mmoli) w bezwodnym 1,2-dichloroetanie (100 ml) w atmosferze azotu dodano chloromrówczan 1-chloroetylu (8 ml, 10,6 g, 74 mmoli), mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez noc, następnie dodano chloromrówczan

1-chloroetylu (4 ml, 5,3 g, 37 mmola) i ogrzewano ją w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez 4 godziny. Mieszaninę reakcyjną zatężano do sucha. Pozostałość rozpuszczono w metanolu, mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez 2 godziny i następnie zatężono do sucha. Pozostałość chromatografowano na żelu krzemionkowym (elucja mieszaniną dichlorometan/metanol, (9/1 objętościowo), następnie mieszaniną dichlorometan/aceton/metanol, (4/1/1 objętościowo) i na końcu metanolem). Frakcje produktu zatężono do sucha, pozostałość (1,8 g pozostałości była związkiem wyjściowym) rozpuszczono w lodowatym kwasie octowym (10 ml) i dodano wodę (5 ml) i proszek cynkowy (lg, 15,2 mmola), mieszaninę reakcyjną mieszano przez noc w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną wylano do wody, i dodawano stężony NH4OH, aż do uzyskania pH = 10, fazę wodną ekstrahowano eterem dietylowym, fazę organiczną przemyto wodą, suszono z siarczanem magnezu i odparowywano do uzyskania oleju. Olej krystalizował w czasie stania w temperaturze pokojowej. Roztwór rozpuszczono w etanolu (96%) i dodano 4M wodorotlenku sodu (5 ml) i mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez noc. Następnie dodano więcej 4M wodorotlenku sodu (10 ml) i znowu mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin

185 357 przez noc. Następnie dodano więcej 4M wodorotlenku sodu (10 ml) i mieszaninę reakcyjną ogrzewano w temperaturze wrzenia wobec powrotu skroplin przez 4 godziny. Mieszaninę reakcyjną zatężano, aż do pozbycia się etanolu, podczas zatężania dodawano wodę aby utrzymać, w przybliżeniu, stałą ilość roztworu. Uzyskany roztwór ekstrahowano eterem dietylowym. Fazę organiczną suszono z siarczanem magnezu i odparowywano do uzyskania brązowego oleju. Olej poddano chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym (50 g) (dichlorometan/aceton/metanol 4/1/1 (objętościowo)). Frakcje produktu zatężano aż do uzyskania oleju. Olej rozpuszczono w etanolu (96%) i dodano kwas malonowy (0,3 g, 0,29 mmola). Tytułowy związek wytrącono z tego roztworu i wyizolowano przez filtrację. Wydajność 0,65 g (5,5%) temperatura topnienia 110-112°C.

Claims

1. Związek o wzorze lub każdy z jego enancjomerów lub każda z ich mieszanin, albo ich sól farmaceutycznie dopuszczalna, w którym R oznacza atom wodoru albo alkil oraz R⁴ oznacza fenyl, który można podstawić raz lub wielokrotnie podstawnikami wybranymi z grupy, składającej się z chlorowca, CF₃, grupy alkoksy i alkilu, z tym założeniem, że jeśli R oznacza atom wodoru, wtedy R4 nie oznacza fenylu, 3-trifluorometylofenylu lub 4-fluorofenylu; i jeśli R oznacza metyl, wtedy R4 nie oznacza fenylu, 4-bromofenylu, 4-chlorofenylu, 4-fluorofenylu lub 4-metoksyfenylu.

2. Związek według zastrz. 1, którym jest (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en, (±)-3-(4-chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en lub (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en albo ich farmaceutycznie dopuszczalne sole addycyjne.

3. Kompozycja farmaceutyczna, zawierająca terapeutycznie skuteczną ilość związku określonego w zastrz. 1, razem z co najmniej jednym nośnikiem dopuszczalnym farmaceutycznie lub rozcieńczalnikiem.

4. Zastosowanie związku określonego w zastrz. 1 do produkcji leku do leczenia depresji i schorzeń pokrewnych, takich jak otępienie rzekome lub zespół Gansera, schorzenia natręctw obsesyjnych, panika, ubytki pamięci, niedobór uwagi związany z nadpobudliwością, otyłość, lęk i schorzenia związane zjedzeniem.

5. Zastosowanie według zastrz. 4, znamienne tym, że związkiem stosowanym jest (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1 ]okt-2-en, (±)-3-(4-chlorofenylo)-8-metylo-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en lub (±)-3-(3,4-dichlorofenylo)-8-azabicyklo[3.2.1]okt-2-en albo ich farmaceutycznie dopuszczalne sole addycyjne.

6. Sposób wytwarzania związków według zastrz. 1, znamienny tym, że odwadnia się związek o wzorze

OH

185 357 w którym R i R⁴ jest taki jak określono w zastrz. 1 i następnie ewentualnie tworzy się jego farmaceutycznie dopuszczalne sole addycyjne.