PL173388B1

PL173388B1 - Nowe pochodne fosfolipidów i sposób ich wytwarzania

Info

Publication number: PL173388B1
Application number: PL93299624A
Authority: PL
Inventors: Gerhard Nössner; Bernhard Kutscher; Jürgen Engel; Wolfgang Schumacher; Jurij Stekar; Peter Hilgard
Original assignee: Asta Medica Ag
Priority date: 1992-07-11
Filing date: 1993-07-08
Publication date: 1998-02-27
Also published as: LTIP620A; HRP931046A2; CN1084175A; IL106289A0; ATE176477T1; HU9301992D0; DE4222910A1; RU2108336C1; HRP931046B1; DE59309355D1; JPH0733791A; SK283827B6; KR100297180B1; TW304956B; PL299624A1; FI933165A0; GR3029602T3; ZA934971B; IL106289A; DK0579939T3

Abstract

1 Nowe pochodne fosfolipidów o wzorze ogólnym 1 , znamienne tym, ze podstawniki i wskazniki maja nastepujace znaczenia, a mianowicie R oz- nacza prosty albo rozgaleziony rodnik alkilowy o 10 - 24 atomach wegla, któ- ry zawiera ewentualnie takze jedno do trzech podwójnych i/albo potrójnych wiazan, R1 i R2 niezaleznie od siebie oznaczaja kazdorazowo atom wodoru albo prosty, rozgaleziony, cykliczny nasycony albo nienasycony rodnik alki- lowy o 1 - 6 atomach wegla, który zawiera ewentualnie takze atom chloru, grupe OH albo NH2 i przy czym w przypadku gdy R1 i R2 oznaczaja grupe C 1-C6-alkilowa, rodniki R1 i R2 sa ewentualnie przylaczone do pierscienia w dowolnym polozeniu, A oznacza pojedyncze wiazanie albo jedna z grup o wzorach 2 - 6, 7 Sposób wytwarzania nowych pochodnych fosfolipidów zwiazków o wzorze ogólnym 1, w którym podstawniki i wskazniki maja nastepujace zna- czenia, a mianowicie R oznacza prosty albo rozgaleziony rodnik alkilowy o 10 - 24 atomach wegla, który zawiera ewentualnie takze jedno do trzech pod- wójnych i/albo potrójnych w iazan,. gdy A oznacza pojedyncze wiazanie, albo X oznacza atom tlenu lub siarki, gdy A oznacza jedna z grup o wzorach 2 - 6, y oznacza 0 albo naturalna liczbe 1 - 3, m i n niezaleznie od siebie oznaczaja 0 albo naturalne liczby pod warun- kiem, ze m + b = 2 - 8, znam ienny tym, ze zwiazek o wzorze ogólnym 7, w którym R, X i A maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji z tleno- chlorkiem fosforu w obecnosci odpowiedniej zasady pomocniczej, 8 Sposób wytwarzania nowych pochodnych fosfolipidów o wzorze ogólnym 1, w którym podstawniki i wskazniki m aja nastepujace znaczenia, a mianowicie R oznacza prosty albo rozgaleziony rodnik alkilowy o 10 - 24 ato- mach wegla, który zawiera ewentualnie takze jedno do trzech podwójnych i/albo potrójnych wiazan, albo X oznacza atom tlenu lub siarki, gdy A oznacza jedna z grup o wzorach 2 - 6, y oznacza 0 albo naturalna liczbe 1 - 3, m i n niezaleznie od siebie ozna- czaja 0 albo naturalne liczby pod warunkiem, z e m + n = 2 - 8, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze ogólnym 7, WZÓR 1 WZÓR 7 WZÓR 8 WZÓR 9 PL PL PL PL PL PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku są nowe pochodne fosfolipidów i sposób ich wytwarzania.

Europejskie zgłoszenie patentowe nr 108 565 dotyczy związków o wzorze ogólnym 10 oraz ich tolerowanych farmaceutycznie soli, w którym R, oznacza alifatyczny rodnik węglowodorowy o 8 - 30 atomach węgla, rodniki R2, R3 i R4 sąjednakowe albo różne i oznaczają atomy wodoru albo niskie rodniki alkilowe, albo w którym grupa NR2R3R4 oznacza cykliczną grupę amoniową, zaś n ma wartości 0 albo 1. Dla tych związków podane jest działanie przeciwguzowe oraz działanie hamujące rozwój grzybów.

Wynalazek dotyczy alkilo- albo alkenofosforanów, których rodnik cholinowy jest częścią heterocyklicznego pierścienia i sposobu wytwarzania tej klasy związków.

Związki według wynalazku wykazują niespodziewanie lepsze działanie przeciwguzowe niż opisane w europejskim zgłoszeniu patentowym EP-A nr 108 565 pochodne o otwartym łańcuchu.

Związki według wynalazku przedstawione są wzorem ogólnym 1, w którym R oznacza prosty albo rozgałęziony rodnik alkilowy o 10 - 24 atomach węgla, który zawiera ewentualnie takżejedno do trzech podwójnych i/albo potrójnych wiązań, R1 i R2 niezależnie od siebie oznaczają każdorazowo atom wodoru albo prosty, rozgałęziony, cykliczny nasycony albo nienasycony rodnik alkilowy o 1- 6 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także atom chloru, grupę OH albo NH2 i przy czym w przypadku, gdy R1 i R2 oznaczają grupę C_rC₆-alkilową, rodniki R1 i R2 są ewentualnie przyłączone do pierścienia w dowolnym położeniu, A oznacza pojedyncze wiązanie albo jedną z grup o wzorach 2-6, przy czym grupy 2 - 6 są zorientowane tak, że atom tlenu przyłączony jest do atomu fosforu związku o wzorze 1, a X oznacza atom tlenu albo siarki albo grupę NH, gdy A oznacza pojedyncze wiązanie, albo oznacza atom tlenu lub siarki, gdy A oznaczajedną z grup o wzorach 2 - 6, Y oznacza 0 albo naturalną liczbę 1- 3, m i n niezależnie od siebie oznaczają 0 albo naturalne liczby pod warunkiem, że m + n = 2 - 8, ewentualnie ich stereoizomery, ewentualnie ich dopuszczalne sole, ewentualnie farmaceutycznie dopuszczalne kokrystalizaty z solami i/albo ewentualnie ich farmaceutycznie dopuszczalne związki kompleksowe z wodą albo alkoholem.

Sposób według wynalazku wytwarzania związków o wzorze ogólnym 1, w którym podstawniki i wskaźniki mająwyżej podane znaczenia, polega na tym, że związek o wzorze ogólnym 7, w którym R, X i A mająwyżej podane znaczenia, poddaje się reakcji z tlenochlorkiem fosforu, w obecności odpowiedniej zasady pomocniczej, z rozpuszczalnikiem albo bez rozpuszczalnika i następnie poddaje się reakcji albo ze związkiem o wzorze ogólnym 8, w którym R1 i R2, y, m oraz n mają wyżej podane znaczenia, zaś Y* oznacza halogenek, mezylan albo tozylan, otrzymując

1*73:388 związki o wzorze ogólnym 1, albo ewentualnie ze związkiem o wzorze ogólnym 9, w którym R¹, y, m i n mająwyżej podane znaczenia, przy czym związki o wzorze ogólnym 1, w którym R1 i/albo R² oznacza atom wodoru, poddaje się reakcji w zasadzie znanym sposobem ze środkami alkilującymi o wzorze R2-Y, w którym R2 ma wyżej podane znaczenia, a Y oznacza atom chloru, bromu, jodu, grupę tozylową albo mezylową.

Pierwszy etap sposobu polega na reakcji tlenochlorku fosforu ze związkiem o wzorze 7 w chlorowcowanych węglowodorach, nasyconych cyklicznych eterach, acyklicznych eterach, nasyconych węglowodorach o 5 - 10 atomach węgla, ciekłych węglowodorach aromatycznych, które mogą być także podstawione przez chlorowiec, zwłaszcza przez chlor, albo w mieszaninach wyżej wymienionych rozpuszczalników, albo bez rozpuszczalnika, ewentualnie w obecności stosowanej zwykle do tego zasadowej substancji.

Jako chlorowcowane węglowodory wchodzą w rachubę na przykład węglowodory o 1 - 6 atomach węgla, przy czym jeden albo kilka albo wszystkie atomy wodoru są zastąpione przez atomy chloru. Można stosować na przykład chlorek metylenu, chloroform, chlorek etylenu, chlorobenzen albo dichlorobenzen. Jeżeli chodzi o chlorowcopodstawione aromatyczne węglowodory, są one korzystnie podstawione przez jeden albo dwa atomy chlorowca.

Jako nasycone cykliczne etery można stosować na przykład etery o wielkości pierścienia 5 - 6 członów, które składają się z atomów węgla i jednego albo dwu atomów tlenu. Przykładami są tu tetrahydrofuran i dioksan.

Acykliczne etery składają się z 2 - 8 atomów węgla i są ciekłe. W rachubę wchodzą na przykład eter dietylowy, eter diizobutylowy, eter metylowo-tert-butylowy, eter diizopropylowy.

Jako nasycone węglowodory wchodzą w rachubę nierozgałęzione i rozgałęzione węglowodory, które składaj ąsięz5-10 atomów węgla i są ciekłe, na przykład pentan, heksan, heptan i cykloheksan.

Jako aromatyczne węglowodory wchodzą w rachubę na przykład benzen i alkilopodstawione benzeny, przy czym podstawniki alkilowe składają się z 1 - 5 atomów węgla.

Jako zasadowe substancje zarówno dla reakcji tlenochlorku fosforu ze związkiem o wzorze 7 jak też dla następnej reakcji do diestru kwasu fosforowego wchodzą w rachubę aminy, na przykład alifatyczne aminy o wzorze NRjR₂R₃, przy czym R,, R2 i R3 sąjednakowe albo różne i oznacząjąatom wodoru albo grupę C^-alkilową albo też aromatyczne aminy jak pirydyna, pikolina, chinolina. W przypadku reakcji do diestru kwasu fosforowego można wymaganą tu zasadową substancję dodawać jednocześnie albo też przed aminoalkoholem lub soląamonioalkoholu. Dla tej reakcji w każdym przypadku wymagany jest rozpuszczalnik, to znaczy, że jeżeli pierwszy etap reakcji prowadzi się bez specjalnego rozpuszczalnika, teraz należy go dodać. Stosunek molowy tlenochlorku fosforu do związku o wzorze 7 wynosi na przykład 1,5:1 - 0,8:1.

Aminoalkohol lub sól amonioalkoholu stosuje się na przykład w odniesieniu do związku o wzorze 7 w nadmiarze około 1,1 - 1,5-molowym.

Jeżeli reakcję tlenochlorku fosforu ze związkiem o wzorze 7 przeprowadza się w obecności zasadowej substancji, wówczas ilość zasadowej substancji wynosi na przykład 1-3 moli w odniesieniu od 1 mola POO3. Dla następnej reakcji do diestru kwasu fosforowego stosowana ilość zasadowej substancji wynosi na przykład 1-5 moli, w odniesieniu do 1 mola.

Temperatura reakcji tlenochlorku fosforu ze związkiem o wzorze 7 wynosi -30 - +30°C, korzystnie -15 - +5°C, a zwłaszcza -10 - -5°C.

Czas tej reakcji wynosi na przykład 0,5-5 godzin, korzystnie 1-3 godzin, a szczególnie 1,5-2 godzin. Jeżeli reakcję prowadzi się w obecności zasadowej substancji, przebiega ona na ogół szybko, a mianowicie w około 30 minut.

Potem dodaje się aminoalkohol lub sól amonioalkoholu w sposób porcjowany albo całkowicie.

Jako sole amonioalkoholu wchodzą w rachubę sole z nieorganicznymi kwasami jak na przykład kwasem siarkowym albo kwasem solnym, poza tym sole z organicznymi kwasami jak na przykład kwasem octowym, kwasem p-toluenosulfonowym i podobne. Ten etap reakcji prowadzi się w obojętnym rozpuszczalniku. Jako rozpuszczalniki stosuje się tu takie same jak dla re173 388 akcji tlenochlorku fosforu ze związkiem o wzorze 7, jeżeli tę reakcję prowadzi się w rozpuszczalniku.

Następnie wkrapla się zasadową substancję rozpuszczoną w jednym z podanych rozpuszczalników albo bez rozpuszczalnika. Jako rozpuszczalniki dla zasadowej substancji stosuje się tu korzystnie chlorowcowane węglowodory, nasycone cykliczne etery, acykliczne etery, nasycone węglowodory o 5 -10 atomach węgla, ciekłe aromatyczne węglowodory albo mieszaniny wyżej wymienionych rozpuszczalników. Chodzi tu o takie same rozpuszczalniki, jakie można stosować dla reakcji tlenochlorku fosforu ze związkiem o wzorze 7.

Przez dodanie zasadowej substancji wzrasta temperatura. Należy dbać o to, żeby utrzymać temperaturę w zakresie 0 - 40°C, korzystnie 10 - 30°C, a zwłaszcza 15 - 20°C.

Mieszaninę reakcyjną miesza się potem jeszcze w temperaturze 5 - 30°C, korzystnie 15 - 25°C, przez na przykład 1-40 godzin, korzystnie przez 3-15 godzin.

Hydrolizę zestawu reakcyjnego prowadzi się przez dodanie wody, przy czym należy utrzymać temperaturę 10 - 30°C, korzystnie 15 - 30°C, szczególnie 15 - 20°C.

Wspomniane uprzednio ciecze hydrolizujące mogą zawierać także zasadowe substancje. Jako takie zasadowe substancje stosuje się węglany i wodorowęglany metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych.

W celu uzupełnienia hydrolizy miesza się następniejeszcze przez 0,5-4 godzin, korzystnie 1 - 3 godzin, w temperaturze 10 - 30°C, korzystnie 15 - 25°C, zwłaszcza 18 - 22°C.

Następnie roztwór reakcyjny przemywa się mieszaniną złożoną z wody i alkoholi, korzystnie alifatycznych nasyconych alkoholi o 1 - 4 atomach węgla, która ewentualnie może zawierać jeszcze zasadową substancję. Stosunek w mieszaninie woda:alkohol może wynosić na przykład 5 - 0,5, korzystnie 1-3 (objętość/objętość).

Jako zasadowe substancje dla cieczy myjących wchodzą w rachubę na przykład węglany i wodorowęglany metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych oraz amoniak, na przykład wodny roztwór amoniaku. Szczególnie korzystny jest 3% roztwór węglanu sodu w wodzie.

Ewentualnie następnie można przeprowadzić przemycie roztworu reakcyjnego kwaśnym roztworem, co jest korzystne w celu usunięcia jeszcze nie przereagowanych zasadowych udziałów roztworu reakcyjnego, zwłaszcza przy zastosowaniu chlorku metylenu jako rozpuszczalnika.

Roztwór myjący stanowi mieszanina wody i alkoholi. Korzystnie stosuje się mieszaniny zawierające alifatyczne nasycone alkohole o 1 - 4 atomach węgla, przy czym ewentualnie może być obecna jeszcze kwasowa substancja. Stosunek w mieszaninie woda:alkohol może wynosić na przykład 5 - 0,5, korzystnie 1-3 (objętość/objętość).

Jako kwasowe substancje dla cieczy myjących wchodzą w rachubę na przykład kwasy nieorganiczne i organiczne, na przykład kwas solny, kwas siarkowy, kwas winowy albo kwas cytrynowy. Szczególnie korzystny jest 10% roztwór kwasu solnego w wodzie.

Następnie roztwór reakcyjny przemywa się jeszcze raz mieszaniną złożoną z wody i alkoholi. Korzystnie stosuje się mieszaniny złożone z alifatycznych nasyconych alkoholi o 1 - 4 atomach węgla, przy czym ewentualnie może być obecna jeszcze zasadowa substancja. Stosunek w mieszaninie woda : alkohol wynosi na przykład 5 - 0,5 korzystnie 1-3.

Przemyte fazy łączy się następnie i suszy w zwykły sposób, a potem usuwa rozpuszczalnik, korzystnie pod zmniej szonym ciśnieniem, na przykład wynoszącym 0,5 -10 kPa, ewentualnie po dodaniu 150-1000 ml, korzystnie 300-700 ml, zwłaszcza 450-550 ml, alifatycznego alkoholu, licząc na 1 mol część wagową suchego produktu. Jako alkohole stosuje się korzystnie nasycone alifatyczne alkohole o długości łańcucha 1-5 atomów węgla. Jako alkohol szczególnie korzystny jest tu n-butanol i izopropanol. To traktowanie alkoholem ma na celu całkowite usunięcie resztek wody i unikniecie tworzenia się piany.

Dalsze oczyszczanie produktu prowadzi się ewentualnie w ten sposób, że surowy produkt rozpuszcza się na ciepło w etanolu, odsącza pozostałości i traktuje złożem mieszanym jonitów jak na przykład Amberlite MB3 w etanolowym roztworze. Zamiast złoża mieszanego jonitów

173 388 można stosować także wszystkie znajdujące się w handlu kwasowe i zasadowe jonity jednocześnie albo kolejno.

Roztwór przekrystalizowuje następnie z ketonów jak na przykład acetonu albo metyloetyloketonu, w niektórych przypadkach wystarcza ekstrahowanie na ciepło powyższymi rozpuszczalnikami. Może być korzystnie oczyszczanie produktów drogą chromatografii kolumnowej lub chromatografii równowagowej na żelu krzemionkowym. Jako eluenty stosuje się na przykład mieszaniny złożone z chloroformu, chlorku metylenu, metanolu i 25% roztworu amoniaku.

Drugi etap sposobu polega na dodatkowym alkilowaniu produktów, które otrzymuje się w pierwszym etapie sposobu przy użyciu aminoalkoholi. Prócz tego związek o wzorze ogólnym 7, w którym R, X i A maj ^poprzednio podane znaczenie poddaje się reakcji z tlenochlorkiem fosforu w obecności odpowiedniej zasady pomocniczej, z rozpuszczalnikiem albo bez rozpuszczalnika i następnie poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze 9, w którym R¹, y, m i n mająuprzednio podane znaczenie, następnie otrzymany produkt hydrolizuje się, otrzymując związek o wzorze ogólnym 1, w którym R, Ri, X, A, y, m i n mająuprzednio podane znaczenia, a R² oznacza atom wodoru poddaje się w znany sposób reakcji ze środkiem alkilującym o wzorze ogólnym R2-Y, w którym R2 posiada uprzednio podane znaczenie a Y* oznacza atom chloru, grupę tozylowąalbo mezylową. Jako rozpuszczalniki wchodzą w rachubę wyżej wymienione rozpuszczalniki.

Jako zasadowe substancje stosuje się na przykład węglany metali alkalicznych. Reakcję prowadzi się w podwyższonej temperaturze, na przykład w temperaturze wrzenia rozpuszczalników.

Przykłady

Przykład I. Określenie według nomenklatury IUPAC

Wodorotlenek 4- {[(oktadecyloksy)hydroksyfosfenyl]oksy} -1,1 -dimetylopiperydymowy, sól wewnętrzna

Nazwa skrótowa:

Oktadecylo(1,1-dimetylopiperydynio-4-ylo)-fosforan C25H52NO4P (461,66) x 1/2 H2O

Wariant A wytwarzania:

10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu umieszcza się w 100 ml chloroformu i ochładza do temperatury 5-10°C. W ciągu 30 minut wkrapla się podczas mieszania 27,0 g (0,10 mola) 1 -oktadekanolu rozpuszczonego w 100 ml chloroformu i 35 ml pirydyny. Po 30 minutach dodatkowego mieszania w temperaturze 5 - 10°C dodaje się w jednej porcji 39,1 g (0,13 mola) tozylanu 4-hydroksy-1,1-dimetylopiperydyniowego. Po dodaniu 40 ml pirydyny i 30 ml dimetyloformamidu miesza się przez 24 godziny w temperaturze pokojowej. Potem hydrolizuje się przy użyciu 15 ml wody, miesza dalej przez 30 minut i fazę organiczną przemywa stosując po 200 ml układu woda/metanol (1:1), układu 3% Na₂CO3/metanol (1:1) i następnie układem woda/metanol (1:1). Fazę organiczną zatęża się, pozostałość rozpuszcza na ciepło w 300 ml etanolu i po ochłodzeniu sączy. Przesącz miesza się z 80 g jonitu Amberlite MB3, sączy i zatęża. Pozostałość przekrystalizowuj e się z 300 ml metyloetyloketonu, odsącza na nuczy i suszy pod zmniej szonym ciśnieniem nad P2O5.

Wydajność: 4,71 g (10%)
Analiza elementarna:
C	H	N
obliczono: 65,26%	11,63%	2,62%
znaleziono: 64,38%	11,61%	2,73%
65,04%	11,80%	2,78%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/ 1 molowy roztwór octanu sodu w 25 % amoniaku 70:40:10)-Rf=0,17(1 -butanol/lodowaty kwas octowy/woda 40:10:10) - Rf= 0,12

Temperatura topnienia: 270 - 271°C (rozkład)

Wariant B wytwarzania:

20,1 ml (0,22 mola) tlenochlorku fosforu umieszcza się w 100 ml chlorku metylenu, ochładza do temperatury 5 - 10°Cipodczas mieszania dodaje się w ciągu 30 minut roztwór 54,1 g

173 388

Ί (0,20 mola) oktadekanolu w 400 ml chlorku metylenu i 70,5 ml pirydyny. Miesza dalej w ciągu 1 godziny, po czym wkrapla się 29,9 g (0,26 mola) 4-hydroksy-1-metylopiperydyny w 80 ml pirydyny. Po 3 godzinach mieszania w temperaturze 10°C hydrolizuje się podczas chłodzenia lodem przy użyciu 30 ml wody i miesza dalej przez 1 godzinę. Fazę organiczną przemywa się porcjami po 200 ml układu woda/metanol (1:1), 3% kwas solny/metanol (1:1) i układu woda/metanol (1:1). Fazę organiczną suszy się nadNa2SO₄, zatęża aż do zmętnienia i zadaje 11 metyloetyloketonu. Otrzymane kryształy przekrystalizowuje się z 11 metyloetyloketonu, odsącza na nuczy i suszy nad P2O5 pod zmniejszonym ciśnieniem.

Wydajność: 54,1 g (60%) oktadecylo-(1-metylopiperydynio-4-ylo)-fosforanu

98,1 g (0,22 mola) oktadecylo-(1-metylopiperydynio-4-ylo)-fosforanu zawiesza się w 500 ml absolutnego etanolu i ogrzewa do wrzenia. Przy orosieniu dodaje się w ciągu 2 godzin w ośmiu porcjach na przemian łącznie 71,8 g (0,39 mola) p-toluenosulfonianu metylu i 26,5 g (0,19 mola) węglanu potasu. Po zakończonym dodawaniu ogrzewa się jeszcze przez godzinę przy orosieniu. Po ochłodzeniu odsącza się, przesącz zatęża aż do połowy i roztwór zadaje 150 g wilgotnego jonitu Amberlite MB 3. Po dwu godzinach mieszania sączy się przez układ ziemia okrzemkowa/aktywowany węgiel, przesącz zatęża i krystalizuje przy dodaniu acetonu. Placek filtracyjny przekrystalizowuje się z metyloetyloketonu i suszy pod zmniejszonym ciśnieniem nad P2O5.

Wydajność: 46,1 g (46%) oktadecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-4-ylo)-fosforanu. Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	65,26%	11,63%	2,62%
znaleziono:	65,18%	11,62%	2,68%
	65,07%	11,71%	2,70%

Temperatura topnienia: 271-272°C (rozkład)

Przykład II. Heksadecylopiperydynio-4-ylo-fosforan

C2,H₄₄NO₄P (405,558)

7,1 ml (77 mmoli) tlenochlorku fosforu rozpuszcza się w 50 ml suchego tetrahydrofuranu i po ochłodzeniu do temperatury 5-10°C wkrapla się podczas mieszania roztwór 17 g (70 mmoli) heksadekanolu i 48 ml trietyloaminy w 150 ml tetrahydrofuranu. Po zakończonym dodawaniu miesza się dalej przez 30 minut w łaźni lodowej i następnie pozwala dojść do temperatury pokoj owej. 10,1 g (100 mmoli) 4-piperydynolu rozpuszcza się w 100 ml tetrahydrofuranu, miesza z 17 ml trietyloaminy i wkrapla podczas mieszania do roztworu reakcyjnego w taki sposób, żeby temperatura nie przekroczyła 40°C. Po zakończonym dodawaniu utrzymuje się mieszaninę reakcyjnąprzez godzinę w stanie wrzenia przy orosieniu. Jeszcze gorący roztwór odsącza się od chlorku trietyloamoniowego i po ochłodzeniu wlewa podczas mieszania do mieszaniny lód-2 molowy kwas solny. Produkt wytrącony przy ochłodzeniu w lodówce rozprowadza się w chlorku metylenu, suszy nad MgSO4 i po zatężeniu chromatografuje na żelu krzemionkowym stosując układ chlorek metylenu/metanol/ 25% amoniak (70:30:5). Frakcje zawierające produkt łączy się i zatęża. Po przekrystalizowaniu z metanolu suszy się pod zmniejszonym ciśnieniem nad P2O5.

Wydajność:	10,0 g (35%)
Analiza elementarna:
	C	H	N
obliczono:	62,19%	10,94%	3,45%
znaleziono:	65,15%	11,14%	3,54%
	62,41%	11,19%	3,34%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/25% amoniak 70:20:10) - R-= 0,42 (1-butanol/lodowaty kwas octowy/woda 40:10:10) - R- = 0,33

173 388

Przykład III. Heksadecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-4-ylo)-fosforan

C₂₅H₅₂NO4P (461,64) x H₂O

5,7 g (14 mmoli) heksadecylo-piperydynio-4-ylo-fosforanu rozpuszcza się w 100 ml metanolu i miesza z 11,6 g (84 mmoli) węglanu potasu. Podczas dobrego mieszania wkrapla się w ciągu 30 minut 4,0 ml (42 mmole) siarczanu dimetylowego. Całość miesza się dalej przez 4 godziny w temperaturze 40°C, po ochłodzeniu sączy i zatęża. Pozostałość ekstrahuje się na ciepło acetonem i po odsączeniu pod zmniejszonym ciśnieniem rozpuszcza się w 100 ml 96% etanolu. Dodaje się 15 g jonitu Amberlite MB 3 i miesza przez 3 godziny. Po odsączeniu zatęża się i przykrystalizowuj e dwukrotnie z metyloetyloketonu i suszy nad P2O5 pod zmniej szonym ciśnieniem.

Wydajność: 3,70 g (61%)
Analiza elementarna:
	C	H	N
obliczono:	61,17%	11,16%	3,10%
znaleziono:	60,83%	11,14%	2,99%
	60,92%	11,26%	3,00%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/25% amoniak 70:20:10) - Rf = 0,28 (1-butanol/lodowaty kwas octowy/woda 40:10:10) - R_f = 0,13 Temperatura topnienia: 230°C (rozkład)

Przykład IV. Erucylo-(1,1-dimetylopiperydynio-4-ylo)-fosforan

C29H5₈NO4P (515,765) x H2O

10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu umieszcza się w 50 ml chloroformu i zadaje przez wkraplanie roztworem 32,5 g (0,10 mola) alkoholu erucylowego i 32 ml pirydyny w 100 ml chloroformu w temperaturze 5 - 10°C. Miesza się dalej przez pół godziny, po czym dodaje w jednej porcj i 3 9,1 g (0,13 mola) tozylanu 4-hydroksy-1,1 -dimetylopiperydyniowego. Po wkropleniu 40 ml pirydyny pozwala się dojść do temperatury pokojowej i miesza przez 3 godziny. Potem hydrolizuje się przy użyciu 15 ml wody, miesza dalej przez pół godziny i przemywa stosując po 100 ml układu woda/metanol (1:1), układu 3% roztwór węglanu sodu/metanol (1:1), układu 3% kwas cytrynowy/metanol (1:1) i układu woda/metanol (1:1). Pozostałość otrzymaną po zatężeniu fazy organicznej ekstrahuje się na ciepło acetonem i następnie rozpuszcza w 150 ml 96% etanolu. Roztwór ten miesza się przez 3 godziny z 20 g jonitu Amberlite MB 3 i sączy w celu zklarowania przez ziemię okrzemkową. Po zatężeniu chromatografuje się na żelu krzemionkowym stosując układ chloroform/metanol/25% amoniak 70:40:10. Frakcje zawierające produkt łączy się i zatęża pod zmniejszonym ciśnieniem do sucha.

Wydajność: 4,4 g (9%)
Analiza elementarna:
	C	H	N
obliczono:	65,26%	11,63%	2,62%
znaleziono:	64,38%	11,61%	2,73%
	65,04%	11,80%	2,78%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy octan sodu w 25 amoniaku 70:20:10) - Rf = 0,30

Przykład V Heksadecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-3-ylo)-fosforan

C2₃H4₈NO4P (433,616) x^O

10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu umieszcza się w 50 ml chloroformu i ochładza do temperatury 0-10°C. 24,2 g (0,10 mola) n-heksadekanolu rozpuszcza się w 100 ml chloroformu, dodaje 32 ml pirydyny i w ciągu godziny podczas chłodzenia lodem wkrapla się do roztworu tlenochlorku fosforu. Miesza się dalej przez pół godziny, po czym dodaje się w jednej porcji 39,2 g (0,13 mola) tozylanu 3-hydroksy-1,1-dimetylopiperydyniowego i wkrapla w temperaturze po173 388 kojowej w ciągu 15 minut 40 ml pirydyny. Miesza się przez 16 godzin w temperaturze pokoj owej, następnie hydrolizuje przy użyciu 15 ml wody, miesza przez pół godziny i przemywa stosując po 100 ml układu wodc/metcnrl (1:1), układu 3% roztwór węglanu sodu/metanol (1:1), układu 3% kwas cytrynowy/metanol (1:1) i układu woda/metanol (1:1). Fazę organiczną suszy się nad Na2SO4 i zatęża. Pozostałość rozpuszcza się w 150 ml 96% etanolu, sączy i przesącz miesza z jonitem Amberlite MB 3. Po odsączeniujonitu zatęża się, pozostałość doprowadza do krystalizacji za pomocą acetonu i po odsączeniu pod zmniejszonym ciśnieniem suszy się nad P2O5 pod zmniejszonym ciśnieniem.

Wydajność: 13,5 g (31%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	61,17%	11,16%	3,10%
znaleziono:	60,78%	11,41%	2,87%
	60,85%	11,31%	2,86%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/ 1 molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,37

Przykład VI. Oktacedylo-(1,1-dimetylopiperydynio-3-ylo)-fosforan

C25H52NO4P (461,679) x 1/2 H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu, 27,0 g (0,10 mola) oktcdekcnolu, 32 + 40 ml pirydyny i 39,2 g (0,13 mola) tozylanu 3-hydroksy-1,1 -dimetylopiperydyniowego.

Wydajność: 18,7 g (40%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	63,80%	11,35%	2,98%
znaleziono:	63,38%	11,72%	2,63%
	63,61%	11,98%	2,61%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1 molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - R_f = 0,35

Przykład VII. Heksadecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-2-ylo)-metylo-fosforan

C24H50NO4P (447,643) x 1/2 H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu, 24,2 g (0,10 mola) hekscdekcnolu, 32 + 40 ml pirydyny i 41,0 g (0,13 mola) tozylanu 2-hydroksymetylo-1,1 -dimetylopiperydyniowego.

Wydajność: 22,9 g (51%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	63,13%	11,26%	3,07%
znaleziono:	63,69%	11,73%	3,04%
	63,75%	11,71%	3,04%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/ 1 molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) Rf = 0,47

Przykład VIII. Oktcdecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-2-ylo)-metylo-fosforan

C26H54NO4P (475,697) x 1/2 H₂O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu, 27,0 g (0,10 mola) oktadekanolu, 32 + 40 ml pirydyny i 41,0 g (0,13 mola) tozylanu 2-hydroksymetylo-1,1 -dimetylopiperydyniowego.

173 388

Wydajność: 23,9 g (50%) Analiza elementarna:

C H N obliczono: 64,43% 11,-44% 2,89% znaleziono: 64,50% 11,61% 2,67%

64,11% 11,49% 2,77%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/ 1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,47

Przykład IX. Heksadecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-3-ylo)-metylo-fosforan

C24H50NO4P (447,643) x 1 H₂O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu, 24,2 g (0,10 mola) heksadekanolu, 32 + 40 ml pirydyny i 41,0 g (0,13 mola) tozylanu 3-hydroksymetylo-1,1 -dimetylopiperydyniowego.

Wydajność: 17,2 g (39%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	61,91%	11,26%	3,01%
znaleziono:	62,32%	12,21%	2,86%
	61,79%	11,96%	2,98%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/ 1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,29

Przykład X. Oktadecylo-(1,1-dimetylopiperydynio-3-ylo)-metylo-fosforan

C26H54NO4P (475,697) x H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 ml (0,11 mola) tlenochlorku fosforu, 27,0 g (0,10 mola) oktadekanolu, 32 + 40 ml pirydyny i 41.0 g (0,13 mola) tozylanu 3-hydroksymetylo-1,1 -dimetylopiperydyniowego.

Wydajność: 16,7 g (35%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	63,25%	11,43%	2,84%
znaleziono:	62,98%	12,21%	2,76%
	63,67%	12,47%	2,80%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chlorofoirmmetanol/ 1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,30

Przykład XI. Tetradecylo-(1,1-dimetyloheksahydroazepinio-4-ylo)-fosforan

C22H46NO4P (419,54) x H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 9,6 g (45 mmoli) tetradekanolu, 4,6 ml (50 mmoli) tlenochlorku fosforu, 10 + 20 ml pirydyny i 21,3 g (67,5 mmoli) tozylanu hydroksy- 1,1 -dimetyloheksahydroazepiniowego.

Oczyszczanie przez chromatografię równowagową na żelu krzemionkowym przy użyciu układu chlorek metylenu/metanol/25% amoniak 70:40:10.

Wydajność: 2,70 g (15%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	60,40%	11,05%	3,20%
znaleziono:	60,47%	11,29%	3,63%
	60,78%	11,52%	3,68%

177 788

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/ 1-molowy roztwór octanu sodu w <25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,30 (1-butanol/lodowaty kwas octowy/woda 40:10:10) Rf = 0,08

Przykład XII. Heksadecylo-(1,1-dimetyloheksahydroazepinio-4-ylo)-fosforan

C24H4NO4P

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,8 g (45 mmoli) heksadekanolu, 4,6 ml (50 mmoli) tlenochlorku fosforu, 10 + 20 ml pirydyny i 21,3 g (67,5 mmoli) tozylanu 4-hydroksy-1,1 -dimetylo-heksahydroazepiniowego.

Oczyszczanie przez chromatografię równowagową na żelu krzemionkowym przy użyciu układu chlorek metylenu/metanol/25% amoniak 70:30:10.

Wydajność: 5,0 g (25%) Analiza elementarna:

C obliczono: 64,69%

Znaleziono: 63,90%

64,08%

H N

10,86% 3,14%

11,54% 3,22%

11,59% 3,24%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/25% amoniak 80:25:5) - Rf = 0,10 (1-butanol/lodowaty kwas octowy/wody 40:10:10) - Rf= 0,10 Temperatura topnienia: >250°C (rozkład)

Przykład XIII. Oksadecylo-(1,1-dimetyloheksahydroazepinio-4-ylo)-fosforan

C2₆H54NO₄P (475,695) x 1/2 H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 12,1 g (45 mmoli) oktadekanolu, 4,6 ml (50 mmoli) tlenochlorku fosforu, 10 + 20 ml pirydyny i 21,3 g (67,5 mmoli) tozylanu 4-hydroksy-1,1 -dimetyloheksahydroazepiniowego.

Wydajność: 5,5 g (26%) Analiza elementarna:

obliczono:

znaleziono:

C

64,43%

64,54%

64,66%

H

11,44%

11,64%

11,58%

N

2,89%

2,82%

2,64%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chlorofor^m etanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,22

Temperatura topnienia: > 250°C (rozkład)

Przykład XIV. cis-A⁹-oktadecenylo-( 1,1 -dimetyloheksahydroazepmio-4-ylo)-fosibran

C26H52NO4P (473,679) x H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 12,1 g (45 mmoli) cis-DELTA9-oktadecenolu, 4,6 ml (50 mmoli) tlenochlorku fosforu, 10 + 20 ml pirydyny i 21,3 g (67,5 mmoli) tozylanu 4-hydroksy-1,1 -dimetyloheksahydroazepiniowego.

Oczyszczanie przez chromatografię równowagową na żelu krzemionkowym przy użyciu

układu chlorek metylenu/metanol/25% amoniak 70:30:10.
Wydajność: 4,5 g (21%) Analiza elementarna:
C	H	n
obliczono: 63,51%	11,07%	2,85%

173 388

znaleziono:	64,05%	11,21%	3,10%
	63,80%	11,06%	3,06%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/25% amoniak 70:40:10) R_f= 0,28 (1-butanol/lodowaty kwas octowy/woda 40:10:10) Rf = 0,10

Przykład XV. Eikozylo-(1,1-dimetyloheksahydroazepinio-4-ylo)-fosforan

C2₈H5₈NO4P (503,754) x H2O

Wytwarzanie analogiczne do przykładu V z 13,4 g (45 mmoli) eikozanolu, 4,6 ml (50 mmoli) tlenochlorku fosforu, 10 + 20 ml pirydyny i 21,3 g (67,5 mmoli) tozylanu 4-hydroksy-1,1-dimety* loheksahydroazepiniowego.

Wydajność: 5,7 g (25%) Analiza elementarna:

obliczono:

znaleziono:

C

64,46%

63,51%

64,00%

H

11,59%

11,48%

11,79%

N

2,68%

2,95%

2,91%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/25% amoniak 70:40:10) - Rf = 0,12

Przykład XVI. Erucylo-(1,1-dimetyloheksahydroazepinio-4-ylo)-fosforan

C30H₆₀NO4P (529,789) x HO

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 16,2 g (50 mmoli) alkoholu erucylowego, 5,1 ml (55 mmoli) tlenochlorku fosforu, 18 + 30 ml pirydyny i 20,5 g (65 mmoli) tozylanu 4-hydroksy-1,1 -dimetyloheksahydroazepiniowego.

Wydajność: 4,1 g (15%) Analiza elementarna:

obliczono:

znaleziono:

C

66,78%

66,766/o

65,82%

H

11,41%

12,01%

11,63%

N

2,56%

2,97⁰%

2,96%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol 1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,30

Przykład XVII. Oktadecylo-(1,1-dimetylopirolidynio-3-ylo)-fosforan

C24H50NO4P (447,643 x 1/2 H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 3,25 g (12 mmoli) oktadekanolu, 1,21 ml (13 mmoli) tlenochlorku fosforu, 3,7 + 4,8 pirydyny i 4,31 g (15 mmoli) tozylanu hydroksy-1,1 -dimetylopirolidyniowego.

Oczyszczanie surowego produktu prowadzi się przez rozpuszczenie go w 96% etanolu i potraktowanie jonitem Amberlite MB 3.

Wydajność: 1,31 g (25%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	63,13%	11,26%	3,07%
znaleziono:	62,99%	11,28%	2,80%
	62,74%	11,27%	2,89%

173 388

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - R- = 0,25

Przykład XVIII. Heksadecylo-2-(1,1-dimetylopirolidynio-2-ylo)-etylo-fosforan

C2₄H50NO₄P (447,643) x H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 9,21 g (38 mmoli) heksadekanolu, 3,9 ml (42 mmoli) tlenochlorku fosforu, 13 + 16 ml pirydyny i 15,8 g (50 mmoli) tozylanu 2-(2-hydroksyetylo)-1,1 -dimetylopirolidyniowego.

Oczyszczanie prowadzi się przez rozpuszczenie produktu w 96% etanolu i potraktowanie jonitem Amberlite Mb 3.

Wydajność: 6,0 g (35%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	61,91%	11,26%	3,01%
znaleziono:	61,82%	11,69%	3,21%
	61,93%	11,86%	3,28%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol 1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - R- = 0,38

Przykład XIX. Oktadecylo-2-(1,1-dimetylopirolidynio-2-ylo)-etylo-fosforan

C26H54NO4P (475,697) x 1/2 H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 g (38 mmoli) oktadekanolu, 3,9 ml (42 mmoli) tlenochlorku fosforu, 13 + 16 ml pirydyny i 15,8 g (50 mmoli) tozylanu 2-(2-hydroksyetylo)-1,1 -dimetylopirolidyniowego.

Oczyszcza się przez rozpuszczenie produktu w 96% etanolu i potraktowanie jonitem Amberlite MB 3.

Wydajność: 7,8 g (43%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	64,43%	11,44%	2,89%
znaleziono:	64,69%	11,77%	2,64%
	64,84%	11,88%	2,69%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - R- = 0,35

Przykład XX. Heksadecylo-(1,1-dimetylopirolidynio-2-ylo)-metylo-fosforan

C2₃H4₈NO4P (433,616) x 1/2 H2O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 9,21 g (38 mmoli) heksadekanolu, 3,9 ml (42 mmoli) tlenochlorku fosforu, 13 + 16 ml pirydyny i 15,1 g (50 mmoli) tozylanu 2-hydroksymetylo-1,1 -dimetylopirolidyniowego.

Oczyszczanie produktu prowadzi się przez rozpuszczenie go w 96% etanolu i potraktowanie jonitem Amberlite MB 3.

Wydajność: 8,3 g (51%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	62,41%	11,16%	3,16%
znaleziono:	62,09%	11,48%	3,01%
	62,25%	11,66%	3,09%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - R- = 0,33

173 388

Przykład XXI. Oktαdecylo-(1,1-dlmetylzpirolidyniz-R-ylo)-metylz-fosfzran

C₂5H₅₂NO4P (461,67) x 1/2 H₂O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 10,3 g (38 mmoli) oktadekanolu, 3,9 ml (42 mmoli) tlenochlorku fosforu, 13 + 16 ml pirydyny i 15,1 g (50 mmoli) tozylanu 2-hydroksymetylo-1,1 -dlmetylzpirzlidynizwegz.

Wydajność: 9,0 g (52%)
Analiza elementarna:
	C	H	N
obliczono:	63,80%	11,35%	2,98%
znaleziono:	63,13%	11,57%	2,84%
	63,55%	11,66%	2,82%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chlzrzfzrm/metanzl/1-mzlzwy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) Rf = 0,35

Przykład XXII. Heksadecylz-(1-metylzch^euklidyniz-3-ylz)-fzsfzrao

C24H48NO4P (445,64) x 1,5 H2O

2,7 ml (30 mmoli) tlenochlorku fosforu rozpuszcza się w 25 ml chloroformu, ochładza się do temperatury 5 - 10°C i do tego wkrapla się w ciągu godziny roztwór 6,4 g (26 mmoli) heksadekanolu i 10 ml pirydyny w 50 ml chloroformu. Miesza dalej przez pół godziny w temperaturze pokojowej, po czym dodaje roztwór 4,5 g (35 mmoli) 3-hydtzksychlouklidyoy i 5 ml pirydyny w 10 ml chloroformu. Po 5 godzinach mieszania w temperaturze pokojowej hydrolizuje się przy użyciu 15 ml wody i miesza dalej przez pół godziny. Następnie przemywa się mieszaninę reakcyjną dwukrotnie stosuj ąc po 100 ml układu woda/metanol (1:1) i fazę organiczną zatęża do sucha po uprzednim wysuszeniu nad MgSO4. Pozostałość chromatografije się następnie na żelu krzemionkowym stosując układ chlorek metylenu/metanol 80:25 i potem układ chlorek metyleou/metαnzl/R5% amoniak 80:25:5. Frakcje zawierające produkt łączy się, zatęża do sucha i w celu krystalizacji zadaje acetonem. Suszy się pod zmniejszonym ciśnieniem nad P2O5.

Wydajność: 4,95 g (44%) heksadecylz-(chmuklidyolo-3-)-fosforaou

4,95 g (11,5 mmoli) heksadecylz-(chiouklidyolz-3-ylz)-fzsfzraou rozpuszcza się w 30 ml metanolu z 13,7 g (69 mmoli) węglanu potasu; 8,5 ml wody i podczas dobrego mieszania wkrapla się roztwór 3,3 ml (35 mmoli) siarczanu dimetylowego w 5 ml metanolu. Miesza się przez 14 godzin w temperaturze pokojowej, po czym odsącza nieorganiczne sole, przesącz zatęża do sucha i pozostałość rozprowadza w chlorku metylenu. Po przesączeniu chromatograf^je się na żelu krzemionkowym stosując układ chlorek metyleou/metαnzl/R5% amoniak 70:30:10. Łączy się frakcje zawierające produkt, zatęża do sucha i w celu krystalizacji miesza z acetonem. Suszy się pod zmniejszonym ciśnieniem nad P₂O5.

Wydajność: 2,7 g (49%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	60,99%	10,88%	2,96%
znaleziono:	61,38%	11,04%	3,29%
	61,46%	11,22%	3,25%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chlzrzform/metaozl/R5% amoniak 70:40:10) - Rf = 0,44

Przykład XXIII. Oktadecylz-(1-metylochinuklidyniz-3-ylo)-fzsfΌtao

C26H52NO4P (473,68) x 2 H₂O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 18,3 g (67,5 mmoli) oktadekanolu, 7,0 ml (75 mmoli) tlenochlorku fosforu, 18 + 20 ml pirydyny i 28,3 g (90 mmoli) tozylanu 3-hydroksy-1 -metylzchieuklldyoiowego.

173 388

Wydajność: 18,4 g (57%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	61,27%	11,07%	2,75%
Znaleziono:	61,27%	10,91%	2,45%
	61,95%	11,23%	2,51%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf= 0,37 (1-butanol/lodowaty kwas octowy/woda 40:10:10) - R_f = 0,13

Przykład XXIV. Heksadecylo-(l,l-dimetylotropanio-4-ylo)-fosforan

C₂₅H₅₀NO₄P (459,654) x H₂O

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 12,1 g (50 mmoli) heksadekanolu, 5,1 ml (55 mmoli) tlenochlorku fosforu, 17 + 40 ml pirydyny i 21,3 g (65 mmoli) tozylanu 4-hydroksy- 1,1 -dimetylotropaniowego.

Oczyszczanie prowadzi się przez rozpuszczenie produktu w 96% etanolu, potraktowanie jonitem Amberlite MB 3 i przekrystalizowanie z acetonem.

Wydajność: 11,3 g (49%) Analiza elementarna:

	C	H	N
Obliczono:	62,86%	10,97%	2,93%
znaleziono:	62,45%	11,52%	2,82%
	62,58%	11,52%	2,75%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,28

Przykład XXV. Oktadecylo-(l,l-dimetylotropanio-4-ylo)-fosforan

C₂₇H₅₄NO₄P (487,708)

Wytwarza się analogicznie do przykładu V z 13,5 g (50 mmoli) oktadecanolu, 5,1 ml (55 mmoli) tlenochlorku fosforu, 17 + 20 ml pirydyny i 21,3 g (65 mmoli) tozylanu 4-hydroksy- 1,1 -dimetylotropaniowego.

Wydajność: 10,7 g (44%) Analiza elementarna:

	C	H	N
obliczono:	66,49%	11,16%	2,87%
znaleziono:	65,72%	11,48%	2,64%
	66,27%	11,78%	2,65%

Chromatogram cienkowarstwowy: (chloroform/metanol/1-molowy roztwór octanu sodu w 25% amoniaku 70:40:10) - Rf = 0,22

173 388

Doświadczenia porównawcze odnośnie działania przeciwnowrtwrrowego

Próby porównawcze wykonano na związku według wynalazku ze związkiem z patentu europejskiego EP-A-108565. Wyniki porównawcze przedstawiono na załączonych diagramach.

Badano zgodny z wynalazkiem związek D-21266(1) w porównaniu ze znanym związkiem D-18506(2), który o ogólnym wzorze strukturalnym I znajduje się na str. 1 opisu EP-A-108565.

Chemiczna budowa związków (1) i (2) wygląda następująco ₊/

N— ©O 0'

0-21266 (1)

Badano in vivo toksyczność i aktywność przeciwnowotworową obydwu związków na indukowanym przez dimetylobenzoantrccen (DMBA) rakiem sutka samic szczurów SpragneDawley. Substancję (1) i (2) podawano doustnie stosując dawki dzienne wynoszące 14,7; 31,6; 68,1 mg/kg ciężaru ciała dla związku (1) i 6,81; 14,7 i 31,6 mg/kg ciężaru ciała dla związku (2). Jako kontrolę podawano 0,9% roztwór NaCl. Okres doświadczenia trwał 29 dni. Z tego doświadczenia można wyciągnąć następujące wnioski:

- Najwyższą skuteczność przeciwnowotworową posiada związek D-21266, ponieważ już w najniższym dawkowaniu obserwuje się całkowitą remisję. Natomiast ze związkiem D-18506 nie osiąga się całkowitej remisji guza (patrz diagramy 1 i 2 oraz tabela 1)

- Remisje guza w przypadku związku D-21266 utrzymywały się ponad czas trwania terapii. W przeciwieństwie do tego w przypadku grupy leczonej D-18506 następował wzrostjuż cofniętych guzów po zakończeniu leczenia.

- Podczas leczenia związkiem D-21266 nie występowały żadne nowe guzy. Natomiast w przypadku grup leczonych za pomocą D-18506 w czasie leczenia tworzyły się nowe guzy.

- D-21266 w całym zakresie stosowanych dawekj est lepiej tolerowany, to znaczy mniej toksyczny niż substancja porównawcza D-18506.

Ten stan rzeczy można również zbadać na podstawie analizy ciążaru ciała zwierząt doświadczalnych (małe grafiki w górze po lewej stronie odpowiednich rysunków).

Substancję zgodną z wynalazkiem można ocenić w porównaniu ze związkiem D-18506jak następuje

Toksyczność D-21266 « D--88500 skuteczność przeciwnowotworowa przeciwko DMBA-MC D-2-216 >> D--2800

173 388

Tabela

Charakterystyka wzrostu guza podczas leczenia: Tumor growth characteristics during therapy:

1 group	n1	n29	dose:: [mg/kg]	tumors/rat dl	progressive	no change	part rem.	compL rem.	new tumors/rat
control	14	12	-	2.42	6.5	31.0	3.5	0.0	2.8
D18506	11	10	6.81	2.50	8.0	32.0	48.0	12.0	1.3
D18506	11	10	14.7	2.70	3.7	22.2	22.2	51.9	0.4
D21266	11	11	14.7	2.36	0.0	0.0	15.3	84.7	0.0
D21266	11	7	31.6	2.57	11.1	0.0	16.7	72.2	0.0

n 1: number of rats on dl liczba szczurów dnia pierwszego n29: number of rats on d29 (end of therapy) liczba szczurów dnia 29 (koniec leczenia) dose: daily application p.o.

dawka dzienna stosowana p.o.

progressive: change of tumor volume > 50% zmiana postępująca wielkości guza wynosi > 50% no change: -50% < change of tumor volume < 50% bez zmian: -50% < zmiana objętości guza < 50% part. rem. = partial remission: small palpable tumor < change of tumor volume < -50% częściowa rem^ja: mało namacalny guz < zmiana obj. guza <-50% comp. rem. = complete remission: no tumor palpable kompletna remisja: guz niewyczuwalny new tumors/rat: number of tumors developing during therapy nowe guzy/szczur: ilość guzów powstających w czasie leczenia

177 788

DIAGRa 1

----~---~

173 388

zmiana mediany objętości guza

177 788

WZÓR 1

WZÓR 2

WZÓR 3

173 388

, WZÓR 5

WZÓR 4

WZÓR 6

WZÓR 7

177 788

WZÓR 8

HOHCHoL-CH

CH_O)

WZÓR 9

II

WZÓR 10

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz.

Cena 4,00 zł

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Nowe pochodne fosfolipidów o wzorze ogólnym 1, znamienne tym, że podstawniki i wskaźniki mają następujące znaczenia, a mianowicie R oznacza prosty albo rozgałęziony rodnik alkilowy o 10 - 24 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także jedno do trzech podwójnych i/albo potrójnych wiązań, R¹ i R² niezależnie od siebie oznaczająkażdorazowo atom wodoru albo prosty, rozgałęziony, cykliczny nasycony albo nienasycony rodnik alkilowy o 1 - 6 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także atom chloru, grupę OH albo NH2 i przy czym w przypadku gdy R1 i R2 oznaczają grupę C_rC₆-alkilową, rodniki R1 i R2 są ewentualnie przyłączone do pierścienia w dowolnym położeniu, A oznacza pojedyncze wiązanie albo jedną z grup o wzorach 2-6, przy czym grupy te są zorientowane tak, że atom tlenu przyłączony jest do atomu fosforu, związku o wzorze 1a X oznacza atom tlenu albo siarki albo grupę NH, gdy A oznacza pojedyncze wiązanie, albo oznacza atom tlenu lub siarki, gdy A oznaczajedną z grup o wzorach 2 - 6, y oznacza 0 albo naturalną liczbę 1- 3, m i n niezależnie od siebie oznaczająO albo naturalne liczby pod warunkiem, że m + n = 2 - 8, ewentualnie ich stereoizomery, ewentualnie ich dopuszczalne sole, ewentualnie farmaceutycznie dopuszczalne krystalizaty z solami i/albo ewentualnie ich farmaceutycznie dopuszczalne związki kompleksowe z wodą albo alkoholem.

2. Związek według zastrz. 1, znamienny tym, że X oznacza atom tlenu.

3. Związki według zastrz. 1 albo 2, znamienne tym, że A oznacza pojedyncze wiązanie.

4. Związki według zastrz. 1 albo 2, znamienne tym, że R1 i R2 oznaczająkażdorazowo grupy metylowe.

5. Związek według zastrz. 1, znamienny tym, że szczególnie korzystny jest oktadecylo-(1,1 -dimetylopiperydynio-4-ylo)-fosforan.

6. Związek według zastrz. 1, znamienny tym, że szczególnie korzystny jest oktadecylo-(1,1 -dimetyloheks ahydro azepinio-4-ylo)-fosforan.

7. Sposób wytwarzania nowych pochodnych fosfolipidów związków o wzorze ogólnym 1, w którym podstawniki i wskaźniki mają następujące znaczenia, a mianowicie R oznacza prosty albo rozgałęziony rodnik alkilowy o 10 - 24 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także jedno do trzech podwójnych i/albo potrójnych wiązań, R1 i R2 niezależnie od siebie oznaci^ia^każdorazowo atom wodoru albo prosty, rozgałęziony, cykliczny nasycony albo nienasycony rodnik alkilowy o 1 - 6 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także atom chloru, grupę Oh albo NH2 i przy czym w przypadku, gdy R1 i R2 oznaczają grupę C1 ^-alkilową, rodniki R¹ i R2 są ewentualnie przyłączone do pierścienia w dowolnym położeniu, A oznacza pojedyncze wiązanie albo jedną z grup o wzorach 2-6, przy czym grupy te są zorientowane tak, że atom tlenu przyłączony jest do atomu fosforu związku o wzorze 1, a X oznacza atom tlenu albo siarki albo grupę NH, gdy A oznacza pojedyncze wiązanie, albo X oznacza atom tlenu lub siarki, gdy A oznaczajednąz grup o wzorach 2 - 6, y oznacza 0 albo naturalnąliczbę 1- 3, m i n niezależnie od siebie oznaczają 0 albo naturalne liczby pod warunkiem, że m + b = 2 - 8, znamienny tym, że związek o wzorze ogólnym 7, w którym R, X i A mają wyżej podane znaczenie, poddaje się reakcji z tlenochlorkiem fosforu w obecności odpowiedniej zasady pomocniczej, z rozpuszczalnikiem albo bez rozpuszczalnika i następnie tak otrzymany produkt poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze ogólnym 8, w którym R1 i R2, y, m i n mają wyżej podane znaczenia, a Y' oznacza anion halogenku mezylanu albo tozylanu, otrzymując związki o wzorze ogólnym 1 i tak otrzymany produkt następnie hydrolizuje się do związku o wzorze 1.

8. Sposób wytwarzania nowych pochodnych fosfolipidów o wzorze ogólnym 1, w którym podstawniki i wskaźniki mają następujące znaczenia, a mianowicie R oznacza prosty albo rozgałęziony rodnik alkilowy o 10 - 24 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także jedno do trzech podwójnych i/albo potrójnych wiązań, R1 i R2 niezależnie od siebie oznacząjąkażdorazowo atom wodoru albo prosty, rozgałęziony, cykliczny nasycony albo nienasycony rodnik alkilo173 388 wy o 1 - 6 atomach węgla, który zawiera ewentualnie także atom chloru, grupę OH albo NH₂ i przy czym w przypadku, gdy R¹ i R² oznacza grupę C_rC₆-alkilową, rodniki R¹ i R² są ewentualnie przyłączone do pierścienia w dowolnym miejscu, A oznacza pojedyncze wiązanie albo jedną z grup o wzorach 2-6, przy czym grupy te są zorientowane tak, że atom tlenu przyłączony jest do atomu fosforu, związku o wzorze 1a X oznacza atom tlenu albo siarki albo grupę NH, gdy A oznacza pojedyncze wiązanie, albo X oznacza atom tlenu lub siarki, gdy A oznacza jedną z grup o wzorach 2 - 6, y oznacza 0 albo naturalną liczbę 1- 3, m i n niezależnie od siebie oznaczają!) albo naturalne liczby pod warunkiem, żem+n = 2 - 8, znamienny tym, że związek o wzorze ogólnym 7, w którym R, X i A mająwyżej podane znaczenie poddaje się reakcji z tlenochlorkiem fosforu w obecności odpowiedniej zasady pomocniczej, z rozpuszczalnikiem albo bez rozpuszczalnika i następnie poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze ogólnym 9, w którym Ri, y, m i n mająwyżej podane znaczenie, następnie otrzymany produkt hydrolizuje się, przy czym otrzymane związki o wzorze ogólnym 1, w których R, Ri, X, A, y, m i n maj ąwyżej podane znaczenia, R2 oznacza atom wodoru, poddaje się reakcji w zasadzie znanym sposobem ze środkami alkilującymi o wzorze R2 - Y, w łkórym R² ma wyżej podane znaczenńe a Y* oznaczz aat^m chloru, grupę tozy Iową a ab o mezylową.