Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych 9-aminodwubenzo[b,d]piranu, zwiazków o dzialaniu przeciwbólowym, przeciwdepresyjnym, przedwiekowym i hipotensyjnym. Zwiazki te stanowia równiez cenne substancje przejsciowe.Znane sa liczne pochodne dwubenzopiranów, uzyteczne jako leki o dzialaniu przeciwdepresyjnym, przecibólowym i przedwiekowym. Dzialanie takie wykazuja rózne heksahydrodwubenzo[b,d]pironany-9 ujawnione w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr nr 3 928 598, 3 944 673 i 3 953 603. Na szczególna uwage zasluguja dl-trans- l-hydroksy-3-( 1, l-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10, lOa- heksahydro-9H-dwubenzo [b,d]piranon-9 o nazwie zwyczajowej nabilon. Znane pochodne dwubenzopiranu poddawano róznym modyfikacjom, starajac sie odkryc nowe zwiazki o zwiekszonej uzytecznosci farmakologicznej lub nowych zastosowaniach. Jedynie kilka z tych modyfikacji polegalo na wprowadzeniu atomu azotu do czasteczki dwubenzopiranu. W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 886 184 opisano pewne l-amino-3-alkilo-9-alkilodwubenzo[b,d]pirany o dzialaniu przeciwbólowym i przeciwdepresyjnym, a w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 676 462 ujawniono pewna grupe l-iminoalkilo- i 3-iminoalkilodwubenzo[b,d]piranów, wykazujacych dzialanie na osrodkowy uklad nerwowy. Atom azotu wprowadzono równiez do pierscienia C pewnych zwiazków typu dwubenzo[b,d]pira- nu, np. opis patentowy Stanów Zjednoczonych Am. nr 3 878 219 ujawnia dwubenzo[b,d]pirany zawierajace atom azotu w pierscieniu C. W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 888 946 ujawniono podobne zawierajace atom azotu zwiazki heterocykliczne w których jednak pierscien C jest raczej piecioczlonowy, a nie szescioczlonowy.Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 649 650 znane sa l-(aminoalkoksy)- dwubenzo[b,d]pirany o dzialaniu zblizonym do zwiazków wymienionych powyzej. Wszystkie powyzej omówione zwiazki sa z blizone budowa, jako ze maja one w pierscieniu A podstawnik zawierajacy atom azotu. Nigdzie w literaturze nie podano informacji o hipotensyjnym dzialaniu tych zwiazków.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie pochodne 9-aminodwubenzo]b,d]piranu o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, R2 oznacza grupe alkilowa o 5-10 atomach wegla lub grupe alkenylowa o 5-10 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, a R4 oznacza grupe hydroksylowa, grupe alkoksylowa o 1-4 atomach wegla lub grupe alkanoiloksylowa o 1-7 atomach wegla, a takze addycyjnych soli tych zwiazków z nietoksycznymi, farmakologicznie dopuszczalnymi kwasami oraz czwartorzedowych soli amoniowych tych zwiazków. Zwiazki o wzorze 1 róznia sie budowa od wszystkich wyzej wymienionych znanych zwiazków a mianowicie w ich czasteczce z atomem wegla w pozycji 9 pierscienia C zwiazany jest bezposrednio atom azotu. Takisposób podstawienia nie byldotad znany, badz sugerowany. W literaturze nie ma równiez wzmianek na temat mozliwosci wytworzenia takich zwiazków.2 118 576 Cecha sposobu wedlug wynalazku jest to, ze zwiazek o wzorze 2, w którym R oznacza atom wodoru, a R2 i R* maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji z amina o wzroze H2NR , w którym R4ma wyzej podane znaczenie, a nastepnie wyodrebnia sie ewentualnie optyczne izomery lub epimery zwiazku o wzorze 1 i wyodrebnia sie zwiazek o wzorze 1 w postaci wolnej zasady lub addycyjnej soli z nietoksycznymi farmakologicznie dopuszczalnymi kwasami lub czwartorzedowej soli amoniowej. Korzystna grupa zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku sa zwiazki o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, R3 oznacza grupe metylowa, a R4 ma wyzej podane znaczenie, a korzystnie oznacza grupe hydroksylowa lub grupe alkoksylowa o 1-4 atomach wegla, zwlaszcza grupe metoksylowa. We wzorze 1 odpowiadajacym pochodnym 9-aminodwubenzo[b,d]piranu wytawrzanym sposobem wedlug wynalazku R2 oznacza grupe alkilowa o 5-10 atomach wegla lub grupe alkenylowa o 5-10 atomach wegla. Okreslenia te maja znaczenie ogólnie przyjete w chemii dwubenzopiranów. Przykladami „grup alkilowych o 5-10 atomach wegla" sa grupy o prostych lub rozgalezionych lancuchach alkilowych, takie jak grupa n-pentylowa, n- heks^lowa, n-heptylowa, 1,1-dwuemtyloheptylowa, 1,2-dwumetyloheptylowa, 1-etylooktylowa, 1,1- dwumetylooktylowa, 1,2,3-trójmetyloheptylowa, 1-propyloheksylowa, izooktylowa, n-decylowa itp.LJOkresIenie-„grupa alkenylowa o 5-10 atomach wegla" oznacza grupy o prostych lub rozgalezionych lancuchach alkenylowych, np. grupe 2-pentenylowa, 3-heksenylowa, 5-heptenylowa, l,l-dwumetylo-2- heptenylowa, 1,2-dwumetylo-l-heptenylowa 2,3-dwumetylo-2-heptenylowa, l-etylo-2-oktenylowa, 2-etylo- 1-heptenylowa, 2-decenylowa, 1-nonenylowa, 1-metylo-l-nonenylowa, itp.Jak podano powyzej, we wzorze 1 R4 oznacza grupe hydroksylowa, grupe alkoksylowa o 1-4 atomach wegla lub grupe alkanoiloksylowa o 1-7 atomach wegla. Jest rzecza oczywista, ze takie zwiazki o wzorze 1 sa O-alkilo lub O-acylooksynami. Typowymigrupami alkoksylowymi o 1-4 atomach wegla obecnymi w takich oksymach sa grupa metoksylowa, etoksylowa, n-propoksylowa i izobutoksylowa. Przykladami grup alkanoiloksylowych o 1-7 atomach wegla sa grupa formyloksylowa, acetoksylowa, propionoksylowa i izobutyroksylowa.Wiele zwiazków o wzorze 1 wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku jest aminami o takim stopniu zasadowosci, ze tworza one latwo sole addycyjne z kwasami i czwartorzedowe sole amoniowe.Nietoksycznymi, farmakologicznie dopuszczalnymi solami takich zwiazków sa sole nie nadajace aminie znacznej toksycznosci, a zatem dajace sie stosowac w farmakologii w sposób analogiczny do sposobu stosowania amin. Addycyjne sole z kwasami wytwarza sie innymi metodami, np. droga reakcji zasadowej aminy z kwasem organicznym lub nieorganicznym. Odpowiednimi i zazwyczaj stosowanymi kwasami sa kwasy mineralne, takie jak kwas solny, kwas bromowodorowy, kwas siarkowy i kwas fosforowy, a takze takie kwasy jak kwas amidosulfonowy, kwas azotowy i kwas azotami. Typowymi kwasami organicznymi sa kwas octowy, kwas szczawiowy, kwas mlekowy, kwas askorbinowy, kwas maleinowy, kwas fumarowy, kwas bursztynowy, kwas p-toluenosulfonowy, kwas benzoesowy, kwas metanosulfonowy, kwas adypinowy itp.Substancjami wyjsciowymi w reakcji wytwarzania oksymów sa hydroksylo- pochodne 9- ketodwubenzo[b,d]piranu o wzorze 2, w którym R1, R2 i R3 maja wyzej podane zanczenie. Zwiazkami wyjsciowymi, których stosowanie w reakcji wytwarzania oksymów jest korzystne sa zwiazki o wzorze 2, w którym R1 oznacza atom wodoru, np. l-hydroksy-3-n-pentylo-6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro- 9H-dwubenzo[b,d]piranon-9, l-hydroksy-3-n-oktylo-6,6-dwumetylo-6,6a-7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwu- benzo[b,d]piranon-9, l-hydroksy-3-(l,2-dwumetyloheptylo)-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwubenzo[b, d]piranon-9, l-hydroksy-3-(l,2-dwumetylo-l-heptenylo)-6,6-dwuemtylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H -dwubenzo[b,dpiranon-9, l-hydroksy-3-(l-etyloheksylo)-6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H- dwubenzo[b,d]piranon-9, l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwuben- zo[b,d]piranon-9, l-hydroksy-3-(l,2,3-trójmetylo-2-pentenylo6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro -9H-dwubenzo[b,d]piranon-9, itp.Nalezy zwrócic uwage na fakt, ze poniewaz zwiazki o wzorze 2 sa pochodnymi dwubenzo[b,d]piranu o calkowicie nasyconym pierscieniu C, posiadaja one izomery w zwiazku centrami asymetrii na atomach wegla w pozycjach 6a i lOa. Takwiec zwiazki o wzorze 2 oraz otrzymane z nich zwiazki o wzorze 1 moga istniec w postaci izomerów 6a, lOa-cis i 6a, lOa-trans, przy czym kazdy z tych izomerów jest racematem czyli para dl.Przykladowo, w zwiazku 6a, lOa-cis atom wodoru w pozycji 6a i atom wodoru w pozycji lOa mogaznajdowac sie nad plaszczyzna pierscienia lub pod plaszczyzna pierscienia. Takie dwa z wiazki tworza mieszanine racemiczna cis-dl. Podobnie, w zwiazku 6a, lOa-trans, atom wodoru w pozycji 6a moze znajdowac sie powyzej plaszczyzny pierscienia, a atom wodoru w pozycji lOa ponizej tej plaszczyzny lub odwrotnie. Takiedwa izomery tworza pare trans-dl. Zazwyczaj do wytwarzania zwiazkowo wzorze 1 sposobem wedlug wynalazku stosuje sie racemiczna mieszanine 6a, 10a-cis-heksahydro[b,d]piranonu, to jest izomerdl-cis, albo racemiczna mieszanina 6a,10a-trans-heksahydrodwubenzo[b,d]piranonu, to jest izomer dl-trans. Mozliwe jest jednak takie stosowanie optycznie czynnych zwiazków o wzorze 2, to jest d- lub 1-cis albo d- lub 1-trans, w wyniku czego otrzymuje sie zwiazki o wzorze 1 o identycznej orientacji, jak zwiazek wyjsciowy. Poniewaz wszystkie118576 3 mozliwe izomery istniejace w zwiazku z centrami asymetrii w pozycjach 6a i lOa posiadaja korzystne dzialanie farmakologiczne, czesto korzystnejest stosowaniejako substancji wyjsciowej po prostu mieszaniny izomerów dl-cis i dl-trans. Stosowanie takich mieszanin racemicznych jest szczególnie wygodne ze wzgledu na fakt latwosci ich wytarzania. Przykladami korzystnych substancji wyjsciowych sa: dl-trans- l-hydroksy-3- (l^-dwumetyloheptyloJ-ó^ó-dwumetylo-ó^aJ^JOJOa-heksahydro-CH-dwubenzoIb^lpiranon-C, dl-trans - l-hydroksy-3-(n-oktylo)-6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwubenzo[b,d]piranon-9, dl-cis- l-hydroksy-3-(n-decylo)-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwubenzo[-b,d]piranon-9 i dl-cis- l-hydroksy-3- (l,2-dwumetyloheksylo)-6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwubenzo[b,d]piranon-9.Rózne zwiazki o wzorze 2, stanowiace substancje wyjsciowe, sa albo znane, albo latwe do wytwarzania znanymi metodami. Przykladowo, w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr nr 3928 598, 3994 673 i 3953 603 ujawniono duza liczbe dl-cis-i dl-trans-heksahydrodwubenzo[b,d]piranonów-9.Wytwarzanie tych zwiazków opisano takze w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr nr 3 507 885 i 3636058. Sposób syntezy róznych zwiazków, stanowiacym substancje wyjsciowe do wytwarzania zwiazków o wzorze 1, opisali równiez szczególowo Archer i wspólpracownicy w artykule „Cannabinoids 3. Synthetic Approaches to 9-Ketocannabinoids. TotalSynthesisofNabilone" J. Org. Chem. 42 No. 13, str. 2277-2284 (1977).Jak stwierdzono powyzej, oksymy i alkoksyoksymy o wzorze 1 (to jest zwiazki, w których R4 oznacza grupe hydroksylowa lub grupe alkoksylowa o 1-4 atomach wegla) mozna wytwarzac poddajac reakcji zwiazek o wzorze 2 z hydroksyloamina lub alkoksyamina, np. metoksyamina lub etoksyamina. Aminy takie sa na ogól dostepne w handu w postaci addycyjnych soli z kwasem i moga byc stosowane przez dodanie zasady do mieszaniny reakcyjnej w celu otrzymania wolnej aminy in situ lub po zobojetnieniu soli przed uzyciem wolnej aminy w reakcji. Gdy sposobem wedlug wynalazku otrzymuje sie oksymy lub O- alkilooksymy, zwiazek o wzorze 2 i alkoksyamine poddaje sie reakcji w ilosciach w przyblizeniu równomolowych, przy czym najkorzystniej reakcje te prowadzi sie w rozpuszczalniku rozpuszczajacym oba zwiazki, takim jak metanol, etanol, woda lub ich mieszaniny. Reakcja przebiega do konca na ogól w ciagu okolo 0,5-4 godzin, gdy prowadzi sieja w temperaturze okolo 25-100°C. Powstaly oksym lub Oalkilooksym wyodrebnia sie rozcienczajac po prostu mieszanine reakcyjna woda lub wodnym roztworem kwasu i ekstrahujac oksym nie mieszajacym sie z woda rozpuszczalnikiem, np. eterem etylowym, benzenem, chloroformem, dwuchlorometanem, octanem etylu itp. Po odparowaniu rozpuszczalnika z ekstraktów otrzymuje sie oksym zazwyczaj w postaci oleju lub stalej substancji, które jeslijest to pozadane mozna na ogól krystalizowac z takich rozpuszczalników, jak n-heksan i eter naftowy. Przykladami tak otrzymanych oksymów sa: l-hydroksy-3-n-pentylo-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H- dwubenzo[b,d]piran, l-hydroksy-3-(l,2-dwumetylo-2-pentenylo)-9-metoksyimino-6a,7,8,9,10,lOa-heksa- hydro-6H-dwubenzo[b,d]piran, dl-trans-l-hydroksy-3-(lt2-dwumetyloheptylo)-9-etoksyimino-6a,7,8,9,10, 10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran i dl-cis- l-hydroksy-3-(l, l-dwumetylooktylo)-6,6-dwumetylo-9- izobutoksyimino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran.Takie pochodne oksymowe sa uzyteczne zarówno jako srodki farmakologiczne,jak i jako substancje przejsciowe.Przykladami zwiazków o wzorze 1 wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku sa: l-hydroksy-3-n- pentylo-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran i 1-izobuty- ryloksy-3-(l-metylo-l-heksenylo)-6,6-dwumetylo-9-n-butoksyimino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwu- benzo[b,d]piran.Zwiazki o wzorze 1 wytwarzane sposobem wedlug wynalazku sa zwiazkami nowymi, uzytecznymi ze wzgledu na ich dzialanie farmakologiczne, a takze jako substancje przejsciowe w procesie syntezy innych farmakologicznie czynnych zwiazków. Ze zwiazków o wzorze 1 mozna sporzadzac preparaty farmaceutyczne, zawierajace co najmniej jeden zwiazek o wzorze 1jako substancje czynna ijeden lub wieksza liczbe rozcienczalników, nosników i zarobek oraz ewentualnie dodatkowo inne zwiazki farmakologicznie czynne. Szczególnie korzystnymi preparatami, zawierajacymi zwiazki o wzorze 1, sa srodki hipotensyjne.Preparatom zawierajacym zwiazki o wzorze 1 mozna nadawac postac odpowiednia dla wybranego sposobu podawania srodka. W przypadku podawania doustnego, zwiazek o wzorze 1 miesza sie z nosnikami i rozcienczalnikami, takimijak dekstroza, laktoza, mannitol, maslo kakaowe, mleczan etylu, metyloceluloza, krzemian wapnia, skrobia ziemniaczana, celuloza mikrokrystaliczna, poliwinylopirolidon, benzoesan potasu itp. Mieszanine taka mozna wykorzystac do formowania tabletek lub umieszczac ja w zelatynowych kapsulkach. Alternatywnie, mieszanine mozna rozpuszczac w cieczach, np. w 10% wodnym roztworze glikozy, izotonicznym roztworze solanki, wyjalowionej wodzie, itp i podawac uzyskany preparat dozylnie, czyli stosujac wstrzykniecia. Roztwór taki mozna ewentualnie liofilizowac i przechowywac w wyjalowionych ampulkach, przywracajac mu poprzednia postac bezposrednio przed uzyciem przez dodanie wyjalowionej wody.4 118576 Jak stwierdzono powyzej, zwiazki o wzorze 1 maja róznorodne zastosowanie. Zwiazki te w jednej lub kilku standardowych próbach wykazaly dzialanie przeciwbólowe, przeciwjaskrowe, przeciwdepresyjne i przedwiekowe, a takze dzialanie hipotensyjne. Przykladowo w przypadku testu wicia sie myszy, której jako srodek przeciwbólowy podawano podskórnie dl-trans-l-hydroksy-3-(l,2-dwumetylohepty!o)-6,6-dwume- tylo-"9-hydroksyimino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran, wartosc EDsodla tego zwiazku wynosila 2mg/kg. Tak wiec, wiele ze zwiazkowo wzorze 1 stanowi srodki uzyteczne w leczeniu nadcisnienia, leku, depresji, bólu, jaskry i zblizonych chorób, tak wiec zwiazki te moga byc stosowane w leczeniu zwierzat i ludzi. Metoda leczenia nadcisnienia u ssaków z uzyciem zwiazków o wzorze 1 o dzialaniu hipotensyjnym polega na podaniu pacjentowi w celach leczniczych lub profilaktycznie hipotensyjnie skutecznej dawki takiego zwiazku. Zwiazki o wzorze 1 o dzialaniu hipotensyjnym mozna podawac dowolna droga, np. doustnie, podskórnie, srodmiesniowo i dozylnie. Typowedawki podawane ludziom zmieniaja sie oczywiscie w zaleznosci od stanu schorzenia oraz wagi i wieku pacjenta, przy czym zazwyczaj wynosza one okolo 0,01-20 mg dziennie. Korzystne dawki dzienne, stosowane w leczeniu nadcisnienia, wynosza okolo 0,1-10 mg. Opisane powyzej farmakologiczne dzialanie zwiazków wedlug wynalazku zostalo stwierdzone w nastepujacych próbach i testach.A. Test na szczurach z instynktem zabijania myszy.Niektóre szczury posiadaja wrodzona sklonnosc do zabijania myszy wprowadzonych do ich klatek. To zachowanie przejawiajace sie zabijaniem myszy nazwano instynktem zabijania. Oczywiscie, kazdy zwiazek opózniajacy zabicie myszy wplywa na to zachowanie. Fakt ten wykorzystano jak pierwszy czynnik identyfikujacy leki jako dzialajace na osrodkowy uklad nerwowy. Nie stosowano zwierzat, dla których wzorcowy „czas zabijania" byl mniejszy niz 5 sekund. W ocenie zwiazków blokujacy instynk zabijania u szczurów stosowano obiektywny system punktowania, który przedstawiono ponizej: 0 = czas zabijania 0-59 sekund 1 =czas zabijania 60-120 sekund 2 = czas zabijania wiekszy niz 120 sekund.Kazdorazowo okreslana dawke stosowano dla grup szczurów skladajacych sie z 3 szczurów. Takwiec, jezeli dana dawke oceniano cztery razy, kazdy przypadek prowadzonego testu dotyczyl grupy skladajacej sie z trzech szczurów. Liczbe zwierzat dajacych punkty umieszczano w liczniku, a sume punktów wmianowniku.W ten sposób wartosc 3/6 oznaczala, ze wszystkie 3 szczury wykazujacalkowite zabezpieczenie; 1/2-1 szczur wykazal calkowite zabezpieczenie, 2 szczury brak reakcji; 2/2 — dwa szczury wykazywaly czas zabijania 60-120 sekund,jeden wykazywalbrak reakcji; 3/5 — dwa szczury wykazuja calkowite zabezpieczenie a 1 czas zabijania 60-120 sekund itd. Jedyny wyjatek kiedy zaden ze szczurów nie wykazywal zabezpieczenia odczytano jako 3/0. Zwiazek rozpuszczano w acetonie i dodawano taka sama ilosc 1% Tween 80. Nastepnie aceton bardzo szybko odparowano uzyskujac zawiesine zwiazku w 1% Tween 80. Stezenie leku wynosilo 2,0 lub 0,5 mg/cm3. Stezenie dobrano tak, aby podawane rózne dawki mialy podobna objetosc. Oddzialywanie samego nosnika okreslano w doswiadczeniach kontrolnych podczas trwania eksperymentu. Pierwszym wyzej wymienionym doswiadczeniem kontrolnym bylo podawanie kapsulek zelatynowych nr 5, zawierajacych 5 mg/kg nabilonu (dl-(6-a,)3,10a,a)-3-(l,l-dwumetyloheptyIo)-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro- l-hydroksy-6,6-dwumetylo-9H-dibenzo(b,d)-piranonu-9), wspólstraconego z poliwinylopirolidyna w stosunku odpowiednio 10-90%, jednej grupie szczurów oraz kapsulek zelatynowych nr 5 zawierajacych jedynie poliwinylopirolidyne drugiej grupie szczurów. Kapsulki te podawano za pomoca specjalnie zaadoptowanej igly zakonczonej miniaturowym kielichowatym rozszerzeniem. Rozszerzenie to posiada te sama srednice co kapsulka nr 5. Igle zakladano do strzykawki zawierajacej niewielka ilosc powietrza.Kapsulke umieszczano na koncu tej specjalnej igly, która wprowadzano szczurom po czym wypychano kapsulke za pomoca powietrza zawartego w strzykawce. Kazda dawke podawano grupie trzech szczurów.Efekt dzialania leku oznaczano po uplywie 15, 30, 60, 120, 180, 240, 300 minut po podaniu leku.Aktywnosc zwiazku w hamowaniu instynktu zabijania oceniano porównujac efekt dzialania leku w stosunku do dzialania nosnika. Zabezpieczenie wywolane przez lek (lub nosnik) przelicza sie na procentowy wskaznik zabezpieczenia i stosujac rozklad t-Studenta wyznacza sie istotna wartosc zabezpieczenia.Wszystkie zwiazki, które podane doustnie w dawce 10 mg/kg nie wywoluja istotnego zabezpieczenia lub nie blokuja instyntku zabijania uznano za nieaktywne. Wyniki podano w tablicy 1.B. Test cisnienia krwi króliczej.Bialym królikom plci meskiej wazacym od 2,5 do 3,5 kg wprowadzono rurki do ciaglego wlewu dotetniczego. Po uspieniu za pomoca secobarbitalu w dawce 30 mg/kg wstrzyknietego dozylnie otwarto brzuch królików, wprowadzono rurke Tygon do aorty w miejscujej rozwidlenia, po czym wsunieto ja zdala od miejsca odglezienia tetnicy nerkowej. Przeciwny koniec rurki zawiazano w petle, umocowano do tylnej sciany brzusznej, nastepnie przeprowadzono przez warstwy miesni i prowadzono podskórnie w kierunku glowy wyprowadzajac ja na zewnatrz na karku. Pomiedzy okresami rejestracji rurke napelniano heparyna w118576 5 ilosci 100 jednostek/ml i zatykano zatyczka. Podczas rejestracji heparyne w ilosci 50jednostek/ml wlewano przez reduktor (Statham) i rurke z szybkoscia 0,01 ml/min stosujac ciagla pompe infuzyjna (Harvard Apparatus Co.). Srednie cisnienie tetnicze krwi otrzymane w wyniku tloczenia elektrycznego oraz szybkosc tetn^ rejestrowano na powielaczu (Grasa) i z niego wprowadzano do komputera. Królika umieszczono na stanowisku i po uplywie 30 mintu rozpoczeto kontrolny okres rejestracji trwajacy 30 minut. Nastepnie do zyly usznej podano lekarstwo i rejestracje kontynuowano w ciagu 120 minut. Wartosci sredniego cisnienia tetniczego oraz szybkosci tetna usredniano w przedzialach 10-minutowych w ciagu 120 minutowego okresu po podaniu leku.Poziom dawki badanego zwiazku ustalano w stosunku do poziomu minimalnego, tak aby otrzymac statystycznie istotne obnizenie cisnienia krwi (P<0,05).Za aktywny uznawano lek, który powodowal spadek cisnienia krwi o 1333 Pa lub wiecej. A = aktywny, B = ria granicy aktywnosci, N = nieaktywny. Wyniki testu podano w tablicy! C. Test srodka przeciwbólowego zabezpieczajacego myszy przed skrecaniem sie z bólu.W eksperymencie stosowano myszy albinosy plci meskiej rasy cox standarat wazace 20-22 g, którym nie dawano jesc przez cala noc. W wyniku podawania droga pozajelitowa kwasu octowego o stezeniu 0,55% w dawce 55mg/kg wywolano u nich skrecanie sie z bólu, które objawialo sie skurczami miesni brzusznych, wyciagnieciem nóg tylnych i obracaniem tulowia. Kazda z podawanych eksperymentowi grup skladala sie z 5 myszy. Calkowita liczbe skretów u myszy poddawanych eksperymentowi okreslano w ciagu 10 minutowego okresu obserwacji rozpoczynajac po uplywie 5 minut od momentu podawania kwasu octowego. Grupa wzorcowa wykazywala 200-350 skretów w ciagu okresu obserwacji. Porównano grupy wzorcowe i poddawane eksperymentowi oraz obliczono procent zahamowania skretów w nastepujacy sposób: M . , aX 1/v~ calkowita ilosc skretów u badanych myszy „ 1AA % zajmowania skretów = 100 n-—. r. -,, .—~ :—-—f—r- J—X 100 J calkowitailosc skretów u kontrolnych myszy Badane zwiazki podawano droga doustna (OR) w dawce 100mg/kg na 30, 90 i 180 minut i droga podskórna na 30 minut przed pozajelitowym podaniem kwasu octowego. Jezeli zwiazek wstrzymywal skrecanie sie z bólu naloksonu (l-N-allilo-7,8-dihydro-14-hydroksynormorfinonu), jako potencjalnego antagonisty w stosunku do narkotyku. Po okresie obserwacji skrecania sie z bólu pewnym grupom myszy poddawanych dzialaniu zwiazku podawano podskórnie dawke (SC) 40 mg/kg morfiny powodujaca wyprost ogona w celu okreslenia, czy dany zwiazek posiada wlasnosci antagonistyczne w stosunku do narkotyku.Stwierdzono wyrazne zmiany zachowania sie i toksycznosc przy kazdym poziomie dawki.Nastepujace ocenione pozytywnie srodki przeciwbólowe podane doustnie w ponizszych srednich dawkach powoduja obnizenie czestotliwosci skretów o 50% (EDso): siarczan kodeiny, 20mg/kg doustnie; Darvon, 28 mg/kg doustnie; fenopren, 5,0mg/kg doustnie; aspiryna, 50 mg/kg doustnie i indometacin, 0,2mg/kg doustnie. Wyniki testu podano w tablicy 3.Test aktywnosci myszy. Myszy beda wykazywaly aktywne zachowanie poszukiwawcze w czasie do 30 minut po umieszczeniu ich w klatce do badania aktywnosci i nastepnie zupelny brak aktywnosci w ciagu przynajmniej 2 godzin. Srodki uspokajajace dzialajace na osrodkowy uklad nerwowy czesto oslabiaja wczesniejsze poszukiwacze zachowanie, chociaz barbiturany w bardzo malych dawkach powoduja wzrost aktywnosci. Srodki pobudzajace dzialajace na osrodkowy uklad nerwowy zwykle zwiekszaja aktywnosc podczas trwania eksperymentu w sposób zalezny od wielkosci dawki. Inne rodzaje srodków oddzialywujacych na osrodkowy uklad nerwowy moga oslabiac aktywnosc w pierwszym poszukiwawczym okresie, ale moga ja zwiekszac w okresie drugim. Zmiane sposobu i/lub natezenia zachowania poszukiwawczego myszy umieszczonych w klatce do badania aktywnosci stosuje sie jako miare dzialania leku oraz podstawe jego klasyfikacji.W klatce do badania aktywnosci umieszczano grupy po 5 myszy po uplywie 90 minut od podania badanego zwiazku. Klatka do badania aktywnosci w ksztalcie splaszczonej kuli posiadala czesc fotokomórek, filtrowane promienie podczerwone jako zródlo swiatla i w wyniku zastosowania filtrów nie posiadala zródla ciepla. Poruszanie sie zwierzat powodowalo przerywanie strumieni swietlnych, a w liczniku sumujacym (jeden licznik ma jedna klatke) zliczano czestotliwosc tych przerw. Ilosc zliczen przypadajaca na kazda klatke odczytywano po 30, 60, 90 i 120 minutach po umieszczeniu zwierzat w klatce oraz odczytywano ilosc zliczen dla calych 120 minut. Tak wiec pierwszego odczytu dokonywano po uplywie 120 minut po podaniu leku, a ostatniego po uplywie 210 minut. Dane dotyczace zwierzat, którym podano lek, porównywano z danymi zwierzat, którym wstrzyknieto nosnik. Wyniki testu podano w tablicy 4.Wytwarzanie zwiazków o wzorze 1 opisano bardziej szczególowo w ponizszych przykladach, nie ograniczajacych zakresu wynalazku.Przyklad I. dl-trans-l-hydroksy-3-/l,l-dwumetyloheptylo/-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino-6a,7, 8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran. Roztwór 4,0g dl-trans-l-hydroksy-3-/l, 1-dwumetylo-6 118576 lieptylo/6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piranonu-9 i 1,55 g chlorowodorku hydroksyloaminy w 60 ml etanolu i 10 ml wody miesza sie dodajac w jednej porcji 4,4 ml 5 n wodorotlenku sodowego, a nastepnie ogrzewa do temperatury wrzenia pod chlodnica zwrotna i miesza w tej temperaturze w ciagu 30 minut. Po ochlodzeniu do temperatury pokojowej mieszanine reakcyjna wylewa sie na lOOglodu i doprowadza jej odczyn do wartosci pH 2,5 za pomoca stezonego kwasu solnego. Wodny roztwór ekstrahuje sie kilkakrotnie eterem etylowym, ekstrakty laczy sie, przemywa 5% wodnym roztworem wodoroweglanu sodowego i woda, a nastepnie suszy. Rozpuszczalnik odparowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 2,0g produktu w postaci oleju, który krystalizuje sie z 5 ml n-heksanu otrzymujac 3,8 g produktu w postaci proszku bialej barwy o temperaturze topnienia 143-145°C.Analiza elementarna dla C24H37NO3 Obliczono: C 74,38, H 9,62, N 3,61 Stwierdzono: C 74,61, H 9,37, N 3,78 Widmo masowe: m/e obliczono 387, stwierdzono 387.Stosuje sie ten sam tok postepowania z uzyciem 7,5 g optycznie czynnego (—)-trans-l-hydroksy-3-(l,l- dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piranonu-9 jako wyj¬ sciowego ketonu. Po wyodrebnieniu produkt w wyzej podany sposób otrzymuje sie 5g oleju.Widmo masowe: m/e obliczono 387, stwierdzono 387 [a]DCHCI3 = +4,0°, [a]365CHa3=+34,6° Po oczyszczeniu próbki tego produktu droga wysokocisnieniowej chromatografii cieczowej otrzymuje sie rozdzielone izomery optycznie czynnego oksymu, tojest: syn—trans- l-hydroksy-3-(l, 1-dwumetylohepty- lo)-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran [a]DCHC13 = +34,8°, [a]365CHCl3 =+137,3° oraz anti-trans-l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino-6a,7,8,10,10a-he- ksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piran [a]DCHC,3 = 26,8°, [a]365CHC13 = -71,9° Przyklad II. dl-trans- l-hydroksy-3-( 1,2-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino-6a,7, 8,9,10,10a-heksahvdro-6H-dwubenzo[b,d]piran. Do roztworu 2,0 g dl-trans- l-hydroksy-3-( 1,2-dwumetylo- heptyla)-6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piranonu-9 w 40ml etanolu, zawie¬ rajacego 10 ml wody mieszajac dodaje sie w jednej porcji 560 mg chlorowodorku hydroksyloaminy, a nastepnie 2ml 5n wodorotlenku sodowego. Mieszanine reakcyjna ogrzewa sie mieszajac w temperaturze wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 90 minut, a nastepnie chlodzi i odparowuje z niej etanol. Warstwe wodna ekstrahuje sie eterem etylowym, a ekstrakty laczy sie przemywa woda i suszy. Po odparowaniu rozpuszczalnika pod zmniejszonym cisnieniem otrzymuje sie 2,3 g produktu w postaci oleju, który oczyszcza sie droga chromatografowania na 100g zelu krzemionkowego, stosujac eter etylowy jak eluent. Po polaczeniu odpowiednich frakcji i odparowaniu z nich rozpuszczalnika otrzymuje sie l,46g produktu.Analiza elementarna dla C24H37NO3 Obliczono: C 74,38, H 9,62, N 3,61 Stwierdzono: C 74,13, H 9,50, N 3,39 Widmo masowe: m/e obliczono 387, stwierdzono 387.Przyklad III. Stosujac tok postepowania podany w przykladzie II poddaje sie dl-cis-1-hydroksy-3- (1, l-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piranon-9 reakcji z 2,Ig chlorowodorku hydroksyloaminy i 8ml 5n wodorotlenku sodowego w 100ml etanolu zawierajacego 25 ml wody. Po zwyklej przeróbce mieszaniny reakcyjnej otrzymuje sie piane, która krystalizuje sie z 75 ml heksanu otrzymujac 7,43 g dl-cis-l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9-hydroksyimino- 6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piranu o temperaturze topnienia 162-164°C.Analiza elementarna dla C24H37NO3 Obliczono: C 74,38, H 9,62, N 3,61 Stwierdzono: C 74,56, H 9,41, N 3,78.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 9-aminodwubenzo[b,d]piranu o wzorze 1 w którym Rl oznacza atom wodoru, R2 oznacza grupe alkilowa o 5-10 atomach wegla lub grupe alkenylowa o 5-10 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, a R4 oznacza grupe hyroksylowa, grupe118576 7 alkoksylowa, o 1-4 atomach wegla lub grupe alkanoiloksylowa o 1-7 atomach wegla, a takze addycyjnych soli tych zwiazków z nietoksycznymi, farmakologicznie dopuszczalnymi kwasami oraz czwartorzedowych soli amoniowych tych zwiazków znamienny tym, ze zwiazek o wzorze 2, w którym R2 oznacza atom wodoru, a R2 i R3 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji z amina o wzorze H2NR4, w którym R4ma wyzej podane znaczenie, a nastepnie ewentualnie wyodrebnia sie optyczne izomery lub epimery zwiazku o wzorze 1 i wyodrebnia sie zwiazek o wzorze 1 w postaci wolnej zasady lub addycyjnej soli z nietoksycznymi, farmakologicznie dopuszczalnymi kwasami lub czwartorzedowej soli amoniowej. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo- 6a,7,8,9,.10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b,d]piranon-9 poddaje sie reakcji z hydroksyloamina.Przyklad I syn - I anti.- II III Dawka mg/kg 10,0 5,0 10,0 5,0 10,0 5,0 10,0 15 3/0 3/0 3/0 3/0 1/2 1/1 3/0 Ta b 1 i c a 1 30 3/0 3/0 3/0 3/0 1/2 1/1 3/0 Czas (minuty) 60 120 180 240 1/2 2/3 2/4 2/4 3/0 3/0 2/4 2/3 1/2 2/3 2/4 2/4 3/0 3/0 2/4 2/3 1/2 3/5 3/6 3/6 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 300 2/4 2/4 2/4 2/4 3/6 3/0 3/0 360 2/4 1/2 2/4 1/2 — — 3/0 Przyklad I ' syn anti II III Tablica 2 Dawka mg/kg 0,032 0,035 0,125 0,125 Aktywnosc A A N N118576 Przyklad I syn I anti Sposób podawania SC SC SC SC OR OR OR OR OR OR OR SC SC SC SC OR OR OR OR OR OR OR Ta Dawka (mg/kg) 2 20 10 5 2 2 2 1 20 20 20 2 20 10 5 2 2 2 1 20 20 20 blica 3 Czas (minuty) 0,5 0,5 0,5 0,5 3,0 1,5 0,5 1,5 3,0 1,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 3,0 1,5 0,5 1,5 3,0 1,5 0,5 % zahamowania 0 100 100 41 49 70 34 0 99 100 85 0 100 100 41 49 70 34 0 99 100 85 Aktywnosc sumaryczna N A A A N N N N A A A N A A A N N N N A A A Przyklad I syn I anti II III Dawka mg/kg 5,0 2,5 10,0 5,0 2,5 10,0 1,25 0,625 20,0 10,0 5,0 2,5 10,0 5,0 20,0 30 1047 1017 3050 1047 1017 3050 1209 1380 1790 2366 1730 1377 1359 1489 3407 Ta 60 221 31 1506 221 31 1506 2 44 754 1022 384 220 100 37 2887 blic 90 132 12 897 132 12 897 6 0 295 924 83 114 24 4 656 a 4 120 157 46 562 157 46 562 9 2 461 1121 704 455 47 58 319 Ogólem 1557 1206 6015 1557 1206 6015 1227 1426 3300 5433 2901 2166 1530 1588 7269 Aktywnosc N N A N N A N N A A A A N N A118 576 R4 N OR1 R R3 R Wiór 1 0 R OR1 R Wzór 2 PL PL PL