Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych pochodnych 9-aminodwubenzo[b, d]pi- ranu, zwiazków o dzialaniu przeciwbólowym, prze- ciwdepresyjnym, przeciwlekowym i hipotensyj- nym. Zwiazki te stanowia równiez cenne sub- stacje przejsciowe.Znane sa liczne. pochodne dwubenzopiranów, uzyteczne jako leki o dzialaniu przeciwdepresyj- nym, przeciwbólowym i pnzeciwiekowym. Dziala¬ nie takie wykazuja rózne heksahydrodwubenzo[b, d]pironany-9 ujawnione w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr nr 3 928 598, 3 944 673 i 3 953 603. Na szczególna uwage zaslu¬ guje dl-trans-lhydroksy-3-(1,1-dwuimetyloheptylo- -6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10-heksahydro-9H-dwu- beinizo[b, d]piranon-9 o nazwie zwyczajowieij raabi- lone.Znane pochodne dwubenzopiranu poddawano róznym modyfikacjom starajac sie odkryc nowe zwiazki o zwiekszonej uzytecznosci farmakologicz¬ nej lub nowych zastosowaniach. Jedynie kilka z tych modyfikacji polegalo na wprowadzeniu ato¬ mu azotu do czasteczki dwubenzopiranu. W opi¬ sie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 886189 opisano pewne l-amino-3-alkilo-9-al- kilodwubenzo[b, d]pirany o dzialaniu przeciwbólo¬ wym i przeciwdepresyjnym, a w opisie patento¬ wym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 676 462 ujawniono pewna grupe 1-amino-alkilo- i 3-ami- ,noalkilodwubenzo[b. d]piranów. Atom azotu wpro- 10 15 wadzono równiez do pierscienia C pewnych zwiaz¬ ków typu dwubenzo[b, d]piranu, np. opis paten¬ towy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 678 219 ujawnia dwubenzo[b, d]pirany zawierajace atom azotu w pierscieniu C. W opisie patentowym Sta¬ nów Zjednoczonych Ameryki nr 3 888 946 ujaw¬ niono podobne zawierajace atom azotu zwiazki heterocykliczne, w których jednak pierscien C jest raczej piecioczlonowy, a nie szescioczlonowy.Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 649 650 znane sa 3-/aminoalkoksy/- -dwubenzo[b, d]pirany o dzialaniu zblizonym do zwiazków wymienionych powyzej. Wszystkie po¬ wyzej omówione zwiazki sa zblizone budowa, jako ze maja one w pierscieniu A podstawnik zawie¬ rajacy atom azotu. Nigdzie w literaturze nie po¬ dano informacji o hipótensyjnym dzialaniu tych zwiazków.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie po¬ chodne 9-aminodwubenzo[b, d]piranu o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru, R2 oznacza grupe alkilowa o 5—10 atomach wegla lub grupe alkenyIowa o 5—10 atomach wegla, R8 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, R5 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, grupe me- tylenoalkenylowa o 2—4 atomach wegla w rod¬ niku alkenylowym, grupe metyloalkinylowa o 2— 4 atomach wegla w rodniku alkinylowym, grupe fenyloalkilowa o 1—2 atomach wegla w rodniku alkilowym lub grupe o wzorze —(CH2)n—OH^ w 120 6613 120 661 4 którym n oznacza 2,3 lub 4, a R6 oznacza atom wodoru, grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, grupe metylenoalkenylowa o 2—4 atomach wCgla w rodniku alkenylowym, grupe metylenoalkinylo- wa o 2—4 atomach wegla w rodniku alkinylowym lub grupe fenyloalkilowa o 1—2 atomach wegla w rodniku alkilowym, wzglednie podstawniki R5 i R6 tworza wspólnie z atomem, z którym sa zwiazane heterocykliczny pierscien pirolidynowy, piperydynowy lub morfolinowy, a takze addycyj¬ ne sole tych zwiazków z nietoksycznymi, farma¬ kologicznie dopuszczalnymi kwasami oraz czwar¬ torzedowe sole amoniowe tych zwiazków.Zwiazki O ozorze l\,róznia sie budowa od wszys¬ tkich wyzej wymienianych znanych zwiazków, a mianowicie w ich czasteczce z atomem wegla w pozycji 9 .pierscienia C zwiazany jest bezposred¬ nio atom szotu. Taki sposób podstawienia nie byl dotad znany, badz -sugerowany. W literaturze nie ma równiez wzmiajiek na temat mozliwosci wy¬ tworzenia takich zwiazków.Cecha sposobu wedlug wynalazku jest to, ze zwiazek o wzorze 2, w którym R1 oznacza atom wodoru, a R2 i R8 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji ze srodkiem aminujacym w warunkach redukcyjnych, a nastepnie ewentual¬ nie wyodrebnia sie optyczne izomery lub epimie- ry zwiazku o wzorze 1 i wyodrebnia sie zwiazek o wzorze 1 w postaci wolnej zasady lub addycyj¬ nej soli z nietoksycznymi farmakologicznie do¬ puszczalnymi kwasami lub czwartorzedowej soli amoniowej.R2 oznacza grupe alkilowa o 5—10 atomach wegla lub grupe alkenylowa o 5—10 atomach wegla. Okreslenia te maja znaczenie ogólnie przy¬ jete w chemii dwubenzopiranów. Przykladami „grup alkilowych o 5—10 atomach wegla" sa gru¬ py o prostych lub rozgalezionych lancuchami al¬ kilowych, takie jak grupa n-pentylowa, n-heksy- lowa, n-heptylowa, 1,1-dwumetyloheptylowa, 1,2- dwumetyloheptylowa, 1-etylooktylowa, 1,1-dwume- tylooktylowa, 1,2,3-trójmetyloheptylowa, 1-propy- loheksylowa, izooktylowa, n-decylowa itp. Okre¬ slenie „grupa alkenylowa o 5—10 atomach weg¬ la" oznacza grupy o prostych lub rozgalezionych lancuchach alkenylowych, np. grupe 2-pentenylo- wa, 3-heksenylowa, 5-heptenylowa, 1,1-dwumety- lo-2-heptenylowa, 1,2-dwumetylo-d-heptenylowa, 2,3-dwumetylo-2-heptenylowa, l-etylo-2-oktenylo- wa, 2-etylo-l-heptenylowa, 2-decenylowa, 1-none- nylowa, 1-metylo-l-nonenylowa, itp.Zarówno R8, jak i R6 moga oznaczac grupy al¬ kilowe o 1—4 atomach wegla, takich jak grupa metylowa, etylowa, np. propylowa, izopropylowa i n-butylowa.Przykladami grup metylenoalkenylowych o 2—4 atomach wegla w rodniku alkenylowym sa grupa 2-pentenylowa, 2-propenylowa, i 3-butenylowa, a przykladami grup metyloalkinyIowyeh o 2—4 ato¬ mach wegla w rodniku alkinylowym sa grupa 2- -propynylowa, 2-butynylowa, i l-metylo-2-propy- nylowa. Podstawniki R5 i R6 moga takze oznaczac grupy fenyloalkilowe o 1—2 atomach wegla w podstawniku alkilowym, takie jak grupa benzylo¬ wa i 2-fenetylowa. R8 moze równiez oznaczac gru¬ pe o wzorze —(CH2)nOH, w którym n ma wyzej podane znaczenie, taka jak grupa 2-hydroksyety- lowa, 3-hydroksypropylowa i 4-hydroksybutylowa.Grupe hydroksylowa obecna w takich grupach 5 mozna poddac acylowaniu grupa alkanodlowa o 1—2 atomach wegla, otrzymujac takie grupy jak grupa acetoksymetylowa, itp.Zwiazki o wzorze 1 wytwarzane sposobem we¬ dlug wynalazku sa aminami o takim stopniu za- 10 sadowosci, ze tworza one latwo sole addycyjne z kwasami i czwartorzedowe sole amoniowe.Przykladowo pochodne 9-alkiloamino- lub 9- -dwualkiloaminodwubenzo[b, d]piranu o wzorze 1 moga istniec w postaci* wolnych zasad lub w po- w staci soli.Nietoksycznymi, farmakologicznie dopuszczalny¬ mi solami takich zwiazków sa sole nie nadajace aminie znacznej toksycznosci, a zatem dajace sie stosowac w farmakologii w sposób analogiczny do ao sposobu stosowania amin. Addycyjne sole z kwa¬ sami wytwarza sie znanymi metodami, np. droga reakcji zasadowej aminy z kwasem organicznym lub nieorganicznym.Odpowiednimi i zazwyczaj stosowanymi kwasami 25 sa kwasy mineralne, takie jak kwas solny, kwas bromowodorowy, kwas siarkowy i kwas fosforo¬ wy, a takze takie kwasy jak kwas amidosulfono- wy, kwas azotowy i kwas azotawy. Typowymi kwasami oragnicznymi sa kwas octowy, kwas 30 szczawiowy, kwas mlekowy, kwas askorbinowy, kwas maleinowy, kwas fumarynowy, kwas bursz¬ tynowy,, kwas p-toluenosulfonowy, kwas benzoeso¬ wy, kwas metanosulfonowy, kwas adypinowy, itp.Zwiazki o wzorze 1 bedace aminami trzeciorze- 35 dowymi tworza latwo farmakologicznie dopuszczal¬ ne czwartorzedowe sole amoniowe, np. droga re¬ akcji ze srodkiem alkilujacym, takim jak jodek metylu, bromek etylu, chlorek n-butylu, jodek izopropylu, bromek allilu, dwumetylosiarczan, itp* 40 Nalezy oczywiscie wziac pod uwage, ze nie jest zazwyczaj mozliwe otrzymanie soli zwiazków o wzorze 1 w postaci oksymów lub amidów, gdyz atom azotu w takich zwiazkach nie ma dostatecz¬ nie zasadowego charakteru. Czwartorzedowe sole 4« amoniowe powstaja tylko wtedy, gdy oba pod¬ stawniki R5 i R6 oznaczaja takie grupy jak gru¬ pa aliklowa, alkenylowa, fenyloalkilowa, itp.Otrzymywanie pochodnych 9-alkUoaminowych i 9^dwualkiloaminowych polega na (redukcyjnym 50 aminowaniu ketonu o wzorze 2, to jest reakcji heksahydro-dwubenzo[b, d]piranonu-9 z pierwszo- rzedowa lub drugorzedowa amina w obecnosci srodka redukujacego. Ogólnie stosowanymi ami¬ nami sa metyloamina, dwumetyloamina, 2-prope- 55 nyloamina, pirolidyna, morfolina, 3-butynyloami- na, N-metylo-3-butenyloamina, 3-hydroksypropylo- amina, benzyloamina, N-metylo-2-fenyloetyloami- na, N-izopropyloizobutyloamina, dwumetyloamina, itp. s oo Reakcje prowadzi sie zazwyczaj stosujac w przy¬ blizeniu równomolowe ilosci pochodnej dwubenizo- piranonu-9 o wzorze 2 i aminy, w takim rozpusz¬ czalniku jak metanol luB etanol. W celu uzyskania calkowitej redukcji tworzacej sie iminy stosuje •5 sie w reakcji srodek redukujacy taki, jak wodór120 661 i odpowiedni katalizator, np. bromowodorek sodu lub cyjanoborowodorek sodu, otrzymujac odpo¬ wiednia pochodna alkaloaimnowa lub dwualfcilo- aimdnowa o wzorze 1. Alkilowanie redukcyjne prowadzi sie oa ogól w temperaturze okolo 10h- 5i0oC, przy czym przebiega ono do konca w ciagu 12—72 godzin. Stanowiaca produkt amine mozna wyodrebnic w postaci wolnej zasady lub addycyj¬ nej soli z kwasem. Dodatkowe oczyszczanie pro¬ wadzi sie zazwyczaj droga chromatografowania lub krystalizacji.Nalezy zwrócic uwage na fakt, ze poniewaz zwiazki o wzorze 2 sa pochodnymi dwubenzo[b, d] piranu o calkowicie nasyconym pierscieniu C, po¬ siadaja one izomery w zwiazku centrami asymetrii na: atomach wegla w pozycjach 6a i lOa. Tak wiec zwiazki o wzorze 2 oraz otrzymane z nich zwiazki 1 moga istniec w postaci izomerów 6a, lOa-cis i 6a,10a-trans, przy czym kazdy z tych izomeró/w jest racemaitem, czyli para dl.Przykladowo, w zwiazku 6a, lOa-cis atom wodo¬ ru w pozycji 6a i atom wodoru w pozycji lOa moga znajdowac sie nad plaszczyzna pierscienia lub pod plaszczyzna pierscienia. Takie dwa zwiaz¬ ki tworza mieszanine cis-dl. Podobnie, w zwiazku 6a, lOa-trans, atom wodoru w pozycji 6a moze znajdowac sie powyzej plaszczyzny pierscienia, a atom wodoru w pozycji lOa ponizej tej plaszczyzny lub odwrotnie. Takie dwa izomery tworza pare trans-dl.Zazwyczaj do wytwarzania zwiazków o wzorze 1 sposobem wedlug wynalazku stosuje sie race- miczna mieszanine 6a, 10a-cis-heksahydro[b, d]pi- ranonu, to jest izomer dl-^is, albo racemiczna mie¬ szanine 6a, 10a-trans-heksahydroksybenzó[b, d]pi- ranonu, to jest izomer dl-trans. Mozliwe jest jed¬ nak takze otrzymywanie optycznie czynnych zwiaz¬ ków o wzorze 2, to jest d- lub 1-cis albo d- lub 1-trans, w wyniku czego otrzymuje sie zwiazki o wzorze 1 o identycznej orientacji, jak zwiazek wyjsciowy.Poniewvaz wszystkie mozliwe izomery istniejace w zwiazku z centrami asymetrii w pozycjach 6a i lOa posiadaja korzystne dzialanie farmakologicz¬ ne, czesto korzystne jest stosowanie jako sub¬ stancji wyjsciowej po prostu mieszaniny izome¬ rów dl-cis i dl-trans. Stosowanie takich miesza¬ nin racemicznych jest szczególnie wygodne ze wzgledu na fakt latwosci ich wytwarzania. Przyk¬ ladami korzystnych substancji wyjsciowych sa: dl-trans-l-hydroksy-3-(l,2-dwumetyloheptylo)- -6,6-dwumetylo-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwu- benzo[b, d]piranon-9, dl-trans-1-hydroksy-3-(n-oktylo)-6,6-dwumetylo- -6,Sa,7,8,liQ,10a-heksahydiiX)-9H-diwxiibenizo[b, d]pira- non-9, dl-cis-l-hydroksy-3-(n-decylo)-6,6a,7,8,10,10a- -heksahydro^9H-dwuibenzo[fo, d]piranon-9, dl-cis-il-hydroksy-)3H(il,2-dwumetyloiheksylo)-6,6- -dwumetylq-6,6a,7,8,10,10a-heksahydro-9H-dwuben- zo[b, d]piranon-9.Rózne zwiazki o wzorze 2, stanowiace sub¬ stancje wyjsciowe, sa albo znane, albo latwe do wytwarzania znanymi metodami. Przykladowo, w 10 15 25 30 35 10 55 60 65 opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr nr 3 928 588, 3 994 673 i 3 953 688 ujawnio¬ no duza liczbe dl-cis i dl-trans-heksanydrodwu- benzo[b, d]piranonów-9.Wytwarzanie tych zwiazków opisano takze w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr nr 3 507 885 i 3 636 058. Sposób syntezy róznych zwiazków stanowiacych substancje wyjs¬ ciowe do wytwarzania zwiazków o wzorze 1 opi¬ sali równiez szczególowo Archer i wspólpracow¬ nicy w artykule „Cannebinoida 3.Synthetia Appro- aches to 9-Ketocannabinoids. Total Synthesis of Nabilons" J. Org. Chem. 42, No. 13, str. 2277—2284 (1977).Jest oczywiste, ze zwiazki o wzorze 1, które sa calkowicie nasycone w pierscieniu C i nie za¬ wieraja egzocyklicznych wiazan podwójnych moga istniec w postaci epimerów. Ewentualne rozdzie¬ lenie mieszaniny epimerów mozna przeprowadzic droga krystalizacji frakcjonowanej, chromatografii kolumnowej, chromatografii gazowo-cieczowej, wy¬ sokocisnieniowej chromatografii cieczowej itp. Na ogól nie prowadzi sie rozdzielania izomerów przed otrzymaniem koncowego produktu. Epimeryczne aminy acyluje sie, np. droga reakcji z bezwodni¬ kiem octowym, otrzymujac odpowiednie acetamidy.Takim optycznie czynnym zwiazkom korzystnie nadaje sie nazwy stosujac przyjete obecnie za¬ sady nomenklatury dotyczace absolutnej konfigu¬ racji stereochemicznej z uzyciem symboli S i R, jak to sugeruja Fletcher i wspólpracownicy w No- meclature of Organie Compounds, Advance3 In Chemistry Series, 126, American Chemical Socie- ty, 1974. Tak wiec optycznie czynny zwiazek o wzorze 1 bedzie nosil nazwe 6aR, 9R, 10aR-6a, 10a-trans-l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6- -dwumetylo-9-acetamido-6a,7,8,9,10,10a-heksahyd- ro-6H^dwubenzo[b, djpiran. Dla uproszczenia , w dalej podanych nazwach zwiazków nie stosuje sie tej nomenklatury, lecz nalezy zdawac sobie spra¬ we z faktu, ze w zakres wynalazku wchodzi wy¬ twarzanie takich optycznie czynnych izomerów i mieszanin racemicznych.Zwiazki o wzorze 1 wytwarzane sposobem we¬ dlug wynalazku sa zwiazkami nowymi, uzytecz¬ nymi ze wzgledu na ich dzialanie farmakologicz¬ ne, a takze jako substancje przejsciowe w proce¬ sie syntezy innych farmakologicznie czynnych zwiazków. Ze zwiazków o wzorze 1 mozna spo¬ rzadzac preparaty farmaceutyczne, zawierajace co najmniej jeden zwiazek o wzorze 1 jako substan¬ cje czynna i jeden lub wieksza liczbe rozcienczal¬ ników, nosników i zarobek oraz ewentualnie do¬ datkowo inne zwiazki farmakologiczne, Szczegól¬ nie korzystnymi preparatami zawierajacymi zwiaz¬ ki o wzorze 1 sa preparaty hipotensyjne.Preparatom zawierajacym zwiazki o wzorze 1 mozna nadawac postac odpowiednia dla wybra¬ nego sposobu podawania srodka.W przypadku podawania doustnego, zwiazek o wzorze 1 miesza sie z nosnikami i rozcienczalni¬ kami, takimi jak dekstroza, laktoza, mannitol, maslo kakaowe, mleczan etylu, metyloceluloza, krzemian wapnia, skrobia ziemniaczana, celuloza mikrokrystaliczna, poliwinylopirolidon, benzoesan120 661 potasu itp. Mieszanine taka mozna wykorzystac do formowania tabletek lub umieszczac ja w zelaty¬ nowych kapsulkach.Alternatywnie, mieszanine mozna rozpuszczac w cieczach, np. w 10% wodnym roztworze glikozy, fzotonicznym roztworze solanki, wyjalowionej wo¬ dzie, itp. i podawac uzyskany preparat, czyli sto¬ sujac wstrzykniecia. Roztwór taki mozna ewen¬ tualnie liofilizowac i przechowywac w wyjalo¬ wionych ampulkach* przywracajac mu poprzednia postac bezposrednio przed uzyciem przez doda¬ nie wyjalowionej wody.Jak stwierdzono powyzej, zwiazki o wzorze 1 maja róznorodne zastosowanie. Zwiazki te w jed¬ nej lub kilku standardowych próbach wykazaly dzialanie przeciwbólowe, przeciwjaskrowe, przeciw- depresyjne i' przedwiekowe, a takze dzialanie hi- potensyjne.Wiele zwiazków o wzorze 1 stanowiacych srodki uzyteczne w leczeniu nadcisnienia, leku, depresji, bólu, jaskry i zblizonych chorób, moze byc stoso¬ wane w leczeniu zwierzat i ludzi. Metoda lecze¬ nia nadcisnienia u ssaków z uzyciem zwiazków o wzorze 1 o dzialaniu hipotensyjnym polega na po¬ daniu pacjentowi w celach leczniczych lub pro¬ filaktycznie hipotensyjnie skutecznej dawki ta¬ kiego zwiazku. Zwiazki o wzorze 1 o dzialaniu hipotensyjnym mozna podawac dowolna droga, np. doustnie, podskórnie, sródmiesniowo i dozylnie. Ty¬ powe dawki podawane ludziom zmieniaja sie oczywiscie w zaleznosci od stanu schorzenia oraz wagi i wieku pacjenta, przy czym zazwyczaj wy¬ nosza one okolo 0,01—20 mg dziennie. Korzystne dawki dzienne stosowane w leczeniu nadcisnienia wynosza okolo 0,1—10 mg.Opisane powyzej farmakologiczne dzialanie zwiazków wedlug wynalazku zostalo stwierdzone w nastepujacych próbach i testach.A. Test na szczurach z instynktem zabijania myszy.Niektóre szczury posiadaja wrodzona sklonnosc do zabijania myszy wpirowadzonych do ich kla¬ tek. To zachowanie przejawiajace sie zabijaniem myszy nazwano instynktem zabijania. Oczywiscie, kazdy zwiazek opózniajacy zabicie myszy wplywa na to zachowanie. Fakt ten wykorzystano jako pierwszy czynnik identyfikujacy leki jako dzia¬ lajace na osrodkowy uklad nerwowy.Nie stosowano zwierzat dla których wzorcowy „czas zabijania" byl mniejszy niz 5 sekund. W oce¬ nie zwiazków blokujacych instynkt zabijania u szczurów stosowano obiektywny system punkto¬ wania, który przedstawiono ponizej: 0 = czas zabijania 0—59 sekund 1 = czas zabijania 60—*120 sekund 2 = czas zabijania wiekszy niz 120 sekund.' Kazdorazowo' okreslona dawke stosowano dla grup szczurów skladajacych sie z 3 szczurów. Tak wiec, jezeli dana dawke oceniano cztery razy, kazdy przypadek prowadzonego testu dotyczyl gru¬ py skladajacej sie z trzech szczurów. Liczbe zwie¬ rzat dajacych punkty umieszczano w liczniku, a sume punktów w mianowniku. W ten sposób war¬ tosc 3/6 oznaczala, ze wszystkie 3 szczury wyka¬ zuja calkowite zabezpieczenie, 1/2 — 1 szczur wykazywal calkowite zabezpieczenie, 2 szczury brak reakcji, 2/2 — dwa szczury wykazywaly czas zabijania 60—120 sekund, jeden wykazywal brak reakcji, 3/5 — dwa szczury wykazuja calkowite 0 zabezpieczenie, a 1 czas zabijania 60—120 sekund itd.Jedyny wyjatek, kiedy zaden ze szczurów nie wykazywal zabezpieczenia odczytywano jako 3/0.Zwiazek rozpuszczano w acetonie i dodawano taka W sama ilosc l0/© Tween 80. Nastepnie aceton bar¬ dzo szybko odparowywano uzyskujac zawiesine zwiazku z 1% Tween 80. Stezenie leku wynosilo 2,0 lub 0,5 mg/cm8. Stezenie dobrano tak, aby podawane rózne dawki mialy podobna objetosc. 10 Oddzialywanie samego nosnika okreslano w do¬ swiadczeniach kontrolnych podczas trwania eks¬ perymentu.Pierwszym wyzej wymienionym doswiadczeniem kontrolnym bylo podawanie kapsulek zelatyno- «0 wyeh 5 zawierajacych 5 mg/kg zwiazku 109514 wspólstraconego z poliwinylopirolidyna w stosunku odpowiednio 10—90% jednej grupie szczurów oraz kapsulek zelatynowych 5 zawierajacych jedynie poliwinylopirolidyne drugiej grupie szczurów.» Kapsulki te podawano za pomoca specjalnie za¬ adoptowanej igly zakonczonej miniaturowym kie- lichowatym rozszerzeniem. Rozszerzenie to po¬ siada te sama srednice co kapsulka. Igle zakla¬ dano do strzykawki zawierajacej niewielka ilosc oo powietrza. Kapsulke umieszczano na koncu tej specjalnej igly, która wprowadzano szczurom, po czym wypychano kapsulke za pomoca powietrza zawartego w strzykawce.Kazda dawke podawano grupie trzech szczurów.» Efekt dzialania leku oznaczano po uplywie 15, 30, 60, 120, 180, 240, 300 minut po podaniu leku.Aktywnosc zwiazku w hamowaniu instynktu zabijania oceniano porównujac efekt dzialania leku w stosunku do dzialania nosnika. Zabezpie- 40 czenie wywolane prze2 lek (lub nosnik) przelicza sie na procentowy wskaznik zabezpieczenia i sto¬ sujac rozklad t-Studenta wyznacza sie istotna wartosc zabezpieczenia. Wszystkie zwiazki, które podane doustnie w dawce 10 mg/kg nie wywoluja 45 istotnego zabezpieczenia lub nie blokuja instynktu zabijariia uznano za nieaktywne.Wyniki testu podano w tablicy 1. - ( Bialym królikom plci meskiej wazacym od 2,5 do 3,5 kg wprowadzono rurki do ciaglego wlewu 00 dotetniczego. Po uspieniu za, pomoca secobarbita* lu w dawce 30 mg/kg wstrzyknietego dozylnie otwarto brzuch królików, wprowadzono rurke Ty- gon do aorty w miejscu jej rozwidlenia, po czym wsunieto ja z dala od miejsca odgalezienia tet- w nicy nerkowej. Przeciwny koniec rurki zawiaza¬ no w petle, umocowano do tyllnej sciany brzusz¬ nej, nastepnie przeprowadzono przez warstwy mies¬ ni i prowadzono podskórnie w kierunku glowy wyprowadzajac ja na zewnatrz na karku. oo Pomiedzy okresami rejestracji rurke napelniano heparyna w ilosci 100 jednostek/ml j zatykano zatyczka. Podczas rejestracji heparyne w ilosci 50 jednostek/ml wlewano przez reduktor (Stat- ham) i rurke z szybkoscia 0,01 ml/minute, stosujac «5 ciagla pompe infuzyjna (Harvard Apparatus Co.)120 661 Tablica 1 16 Przy¬ klad I II III IV V VI VII VIII Dawka mg/kg 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 Czas (minuty) 15 (1/fc 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 30 1/2 3/0 ,3/0 3/0 3/0 1/2 3/0 3/0 N eo l/z 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 1/1 3/0 120 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 U* 3/0 180 2/3 1/2 .3/0 3/0 3/0 1/2 1/2 ' 1/2 240 2/3 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0, 1/2 U2 300 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 3/0 il/2 3/0 360 3/0 3/0 3/0 B. Test cisnienia krwi króliczej.Srednie cisnienie tetnicze krwi otrzymane w wy¬ niku tloczenia elektrycznego oraz szybkosc tetna rejestrowano na powielaczu (Gross) i z niego wprowadzano do komputera.Królika umieszczono na stanowisku i po uply¬ wie 30 minut rozpoczeto kontrolny okres rejestra¬ cji trwajacy 30 minut. Nastepnie do zyly usznej podano lek i rejestracje kontynuowano w ciagu- 120 minut. Wartosci srednie cisnienia tetniczego oraz szybkosci tetna usredniano w przedzialach lO^minutowych w ciagu 120 minutowego okresu po podaniu leku.Poziom dawki badanego zwiazku ustalono w stosunku do poziomu minimalnego tak, aby o- trzymac statystycznie istotne obnizenie cisnienia krwi (P 0,05).Stwierdzono, ze zwiazki z przykladów I, IV i VII wykazuja aktywnosc przy dawkach 0,125 mg/ /kg.Sposób wedlug wynalazku ilustruja ponizsze przyklady.Przyklad I. dl-trans-hydroksy-3-(l,l-dwume- tyloheptylo)-6,6^dwumetyloamino-6a,7,8,9,10,10a- -heksahydro-6H-dwubenzo[b, djpiran.Roztwór 1,48 g dl-trans-l-hydroksy-3-(l,l^dwu- metyloheptylo)-6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10,10a-hek- sahydro-[b, d]-piranonu-9 w 50 ml metanolu za¬ wierajacego 3,24 g chlorowodorku dwumetyloami- ny, 3,03 g trójetyloaminy i 378 mg cyjanoborowo- dorku sodu miesza sie w temperaturze pokojowej w ciagu 60 godzin, po czym mieszanine reakcyjna zateza sie przez odparowanie rozpuszczalnika i rozpuszcza pozostalosc w 50 ml eteru etylowego.Roztwór eterowy przemywa sie kolejno 0,5 n kwa¬ sem solnym, woda, 10*/© wodnym roztworem wo¬ doroweglanu sodowego z woda, suszy i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, rozpuszczalnik. Po¬ wstaly olej rozpuszcza sie w 50' ml heksanu i rozciencza 1,0 ml 6,5 n roztworu kwasu solnego w metanolu, otrzymujac 1,67 g produktu w postaci chlorowodorku.Analiza elementarna dla C26H44NO2CI obliczono: C 71,28, H 10,12, N 3,20, Cl 8,09 stwierdzono: C 70,60, H 9,78, N 2,98, Cl 7,62 Widmo masowe: n/c obliczono: 101, stwierdzono 401. 25 30 35 U 50 59 65 Przyklady II i V, Stosujac tok postepowa¬ nia podany w przykladzie I poddaje sie dl-trans- -l-hydroksy-3-(l,i-dwumetyloheptylo)-6,6-dwume- tylo-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b, d]- -piranon-9 reakcji z odpowiednimi aminami, o- trzymujac nastepujace zwiazki: Chlorowodorek dl-trans-1-hydroksy-3-(M-dwume- tyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9-izopropyloamino-6a,7, 8,9,li(HTlOa-heksahyd!ro-6H-diwubienzo[b, d]pdranu Analiza elementarna dla CkHmNO^CI obliczono: C 71,73, H 10,26, N 3,10, Cl 7,84 stwierdzono: C 71,44, H 10,00, N 3,28, Cl 7,54 Widmo masowe: m/c obliczono 415, stwierdzono 415. dl-trans-l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6- -diwumetylo-9n(!2^piix)pynylo)-amino-6a,7,8,9,li(^10a- -heksahydro-6H-dwubenzo[b, d]piran Analiza elementarna dla CyrH^NO, obliczono: C 78,78, H 10,04, N 3,40 stwierdzono: C 78,55, H 9,83, N 3,39 Widmo masowe: m/c obliczono 411, stwierdzono 411.Chlorowodorek dl-trans-l-hydroksy-3-(l,l-dwume- tyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9H^metylo^-(2iipropy- nylo)amino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6h-dwubenzo [b, d]piranu Analiza elementarna dla C^H^C^Cl obliczono: C 72,78, H 9,60, N 3,03, Cl 7,67 stwierdzono: C 71,01, , H 9,54, N 2,52, Cl 7,13 Widmo masowe: m/c obliczono 425, stwierdzono 425. dl-trans-l-hydroksy-3-(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6- -dwumetylo-9-benzyloamino-6a,7,8,9,10,10a-heksa- hydro-6H-dwubenzo[b, d]piran Analiza elementarna dla CaH45NOf obliczono C 80,30, H 9,78, N 3,02 stwierdzono: C 80,31, H 9,86, N 3,01 Widmo masowe: m/c obliczono 463, stwierdzono 463.Przyklad VI. dl-trans-l-hydroksy-3-(l,l-dwu- metyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9-(2-hydroksyetylo)- -amino-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b, d]piran Do roztworu 1,48 g dl-trans-l-hydroksy-3-(l,l- -dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10,10a- -heksahydro-6H^dwubenzo[b, d]piranonu-9 w 50 ml metanolu dodaje sie w jednej porcji 2,44 g120 661 11 12 etanoloaminy, mieszanine reakcyjna miesza sie w temperaturze pokojowej w ciagu 30 minut, a na¬ stepnie rozciencza ja roztworem 1,5 ml 6,5 n kwa¬ su solnego w 10 ml metanolu. Zakwaszona miesza¬ nine miesza sie w ciagu 15 minut, a nastepnie 5 dodaje do niej 378 mg cyjanoborowodorku sodu i mieszanie kontynuuje sie w temperaturze poko¬ jowej w ciagu 72 godzin. Mieszanine reakcyjna od¬ sacza sie i odparowuje rozpuszczalnik otrzymujac zywicowata substancje. Surowy produkt rozpusz- 10 cza sie w 100 ml eteru etylowego i przemywa 0,5 n kwasem solnym, nasyconym roztworem chlorku sodowego i 10% roztworem wodoroweglanu so¬ dowego. Warstwe eterowa suszy sie i odparowu¬ je z niej rozpuszczalnik otrzymujac piane bialej 15 barwy. Piane rozpuszcza sie w 50 ml heksanu i dodaje 1,0 ml 6,5 n roztworu kwasu solnego w metanolu. Odsacza sie 1,82 g krystalicznego pro¬ duktu majacego postac chlorowodorku.Analiza elementarna dla C^H^OdCl 20 obliczono: C 68,77, H 9,77, N 3,08, Cl 7,81 stwierdzono: C 68,48, H 9,58, N 3,25, Cl 7,51 Widmo masowe: m/c obliczono 417, stwierdzono 417.Przyklad VII. dl-trans-l-hydroksy-3- -dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-9-piperydyno- -6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b, d]piran.Stosujac tok postepowania podany w przykla¬ dzie VI poddaje sie 744 mg dl-trans-l-hydroksy-3- -(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6-dwumetylo-6a,7,8,9,10, 30 10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b, d]-piranonu-9 re¬ akcji z 1,7 g piperydyny, po czym powstala imine redukuje sie droga reakcji z 190 mg cyjanoboro- wodorku sodu i 0,75 ml 6,5 n kwasu solnego. Po zwyklej przeróbce mieszaniny reakcyjnej na po- w wstaly olej dziala sie metanolowym roztworem kwasu solnego, otrzymujac 689 g krystalicznego produktu majacego postac chlorowodorku.Analiza elementarna dla CagHigNOjCl obliczono: C 72,85, H 10,12, N 2,93, Cl 7,41 * stwierdzono: C 72,70, H 10,12, N 3,14, Cl 7,16 Widmo masowe: mi/c obliczono 44il„ stwierdzono 441'.Przyklad VIII. Stosuje sie tok postepowania podany w przykladzie VI, z uzyciem morfiny jako *• aminy. Po zwyklej przeróbce otrzymuje sie pro¬ dukt w postaci oleju, który poddaje sie reakcji z metanolowym roztworem kwasu solnego, otrzymu¬ jac 615 mg chlorowodorku dl-trans-l-hydroksy-3- -(l,l-dwumetyloheptylo)-6,6^dwumetylo-9-meorfoli- no-6a,7,8,9,10,10a-heksahydro-6H-dwubenzo[b, d]pi- ranu.Analiza elementarna dla CjeH^NOsCl obliczono: C 70,04, H 9,66, N 2,92, Cl 7,38 stwierdzono: C 69,79, H 9,40, N 3,04, Cl 7,15 Widmo masowe: m/c obliczono 443, stwierdzono 443.Zastrzezenie patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych 9- -aminodwubenzo[b, d]piranu o wzorze 1, w któ¬ rym R1 oznacza atom wodoru, R2 oznacza grupe alkilowa o 5—10 atomach wegla lub grupe alke- nylowa o 51—10 atomach wegla. R8 oznacza atom wodoru lub grupe metylowa, R5 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, grupe metylenoal- kenylowa o 2—4 atomach wegla w rodniku al- kenylowym, grupe metylenoalkinylowa o 2—4 ato¬ mach wegla w rodniku alkinylowym, grupe feny- loalkilowa o 1—2 atomach wegla w rodniku alki¬ lowym lub grupe o wzorze —(CH^n—OH, w któ¬ rym n oznacza 2, 3 lub 4, a R6 oznacza atom wo¬ doru, grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, gru¬ pe metylenoalkenylowa o 2—4 atomach wegla w rodniku alkenylowym, grupe metylenoalkinylowa o 2—4 atomach wegla w rodniku alkinylowym lub grupe fenyloalkilowa o 1—2 atomach wegla w rodniku alkilowym, wzglednie podstawniki R5 i R* tworza wspólnie z atomem, z którym sa zwiaza¬ ne heterocyklicznie pierscien pirolidynowy, pipe- rydynowy lub morfolinowy, a takze addycyjne sole tych zwiazków z nietoksycznymi, farmakologicznie dopuszczalnymi kwasami oraz czwartorzedowe sole amoniowe tych zwiazków, znamienny tym, ze zwia¬ zek o wzorze 2, w którym R1 oznacza atom wo¬ doru, a R2 i R8 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji ze srodkiem aminujacym w warunkach redukcyjnych, a nastepnie wyodrebnia sie ewentualnie optyczne izomery lub epimery zwiazku o wzorze 1 i wyodrebnia sie zwiazek o wzorze 1 w postaci wolnej zasady lub addycyjnej soli z nietoksycznymi, farmakologicznie dopusz¬ czalnymi kwasami lub czwartorzedowej soli amo¬ niowej.120 661 O OR1 R1 Wzór 2 PL PL PL