Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych zwiazków heterocyklicznych, a scislej pochodnych naftalenu, benzotiofenu, benzofuranu i indolu, które podstawione sa grupa karbonylowa, nizsza grupa alkoksykarbonylowa lub grupa kar- bamoilowa. Zwiazki takie maja zdolnosc selektyw¬ nego hamowania dzialania enzymu syntetazy trom- boksanu, bez istotnego hamowania dzialania enzy¬ mów syntetazy prostacykliny oraz cyklooksygenazy.Zwiazki takie uzyteczne sa wiec jako srodki tera¬ peutyczne, na przyklad w leczeniu trombozy, cho¬ rób serca wywolanych niedokrwieniem, udarów, przejsciowych ataków niedokrwienia, migreny, chorób naczyn obwodowych, naczyniowych powi¬ klan cukrzycy, raka oraz ostrzasu endotoksycznego.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie zwiaz¬ ki o ogólnym wzorze 1, w którym podstawnik Y, zwiazany z pierscieniem „A", oznacza grupe -COOH, -COO(Ci-C4-alkil) lub -CONH2, X oznacza atom tlenu lub siarki, grupe NH, N(Ci-C4-alkil) lub -CH=CH, podstawnik R1, zwiazany z atomem wegla pierscienia „B", oznacza atom wodoru lub chlo¬ rowca, Ci-C4-alkil lub -S(Ci-C4-alkil), a podsta¬ wnik R, zwiazany z atomem wegla pierscienia „B", oznacza grupe o wzorze 2 lub grupe o wzorze (3-pirydyl)-Z, w którym Z oznacza -CH2-, -CH=CH-, -OCH2-, -CO- lub -S-, oraz farmakologicznie do¬ puszczalne sole tych zwiazków.Okreslenie „atom chlorowca" oznacza atom flu¬ oru, chloru, bromu lub jodu. Korzystnie, atomem 15 20 :o chlorowca jest atom chloru lub bromu. Grupy al¬ kilowe o 3 lub 4 atomach wegla moga byc prosto- lancuchowe lub rozgalezione.Jak zaznaczono powyzej, podstawniki R i R1 zwiazane sa z atomami wegla pierscienia „B".W przypadku gdy X oznacza grupe -CH=CH-, nalezy rozumiec, ze obejmuje to takze sytuacje, w której podstawniki R i/lub R1 zwiazane sa z ato¬ mem wegla tej grupy, np. tworzac ugrupowanie -C(Ri) = C(R)-.W korzystnych grupach zwiazków: (a) X oznacza atom siarki, R oznacza 1-imidazolilometyl, 3-piry- dyloksymetyl, 3-pirydylometyl, 3-pirydylotio, 2-(3- -pirydylo)winyl lub nikotynoil, Y oznacza grupe -COOCH3-, COOC2H5-, -COOH lub -CONH2, przy¬ laczona w pozycji 5-, 6- lub 7- pierscienia „A", a R1 oznacza H, CH3, Cl, Br lub -SCH3, (b) X ozna¬ cza atom tlenu, R oznacza 3-pirydylometyl lub 1-imidazolilometyl, Y oznacza grupe -COOH lub -COOCH3, przylaczona w pozycji 5 lub 6 pierscie¬ nia „A", a R1 oznacza CH3, C2H5, Cl lub Br, (c) X oznacza grupe NH, R oznacza 1-imidazolilometyl, Y oznacza grupe -COOH lub -COOC2H5, przylaczo¬ na w pozycji 5 pierscienia „A", a R1 oznacza CH3, (d) X oznacza grupe N(CH3), R oznacza 1-imidazo¬ lilometyl, Y oznacza grupe -COOH lub -COOC2H5, przylaczona w pozycji 5 pierscienia „A", a R1 oznacza CH3, albo (e) X oznacza grupe -CH=CH-, R oznacza 1-imidazolilometyl lub 3-pirydylometyl, Y oznacza -COOH, a R1 oznacza H lub CH3. 137 9403 137 940 4 Bardziej korzystnie, X oznacza O, £, N(Ci-C4- -alkil) lub -CH=CH-, R oznacza grupe o wzorze 2 lub grupe o wzorze 3 przylaczona w pozycji 2, Y oznacza grupe -C02H przylaczona w pozycji 5 lub 6, gdy X oznacza O, S lub N(d-C4-aikil), albo w pozycji 6 lub 7, gdy X oznacza -CH=CH-,a pod¬ stawnik R1 oznacza Ci-C4-alkil, Ci-C4-alkilotio, Cl lub Br i przylaczony jest w pozycji 3, gdy X ozna¬ cza O, S lub Ci-C4-alkil, lub w pozycji 1, gdy X oznacza -CH=CH-.Do korzystnych grup alkilowych naleza metyl i etyl, natomiast korzystna grupe alkilotio jest grupa metylotio.Najbardziej korzystne sa zwiazki o wzorach 4—6.Sposób wytwarzania zwiazków o ogólnym wzorze 1, W którym R, R1, X i Y maja wyzej podane zna¬ czenie, polega wedlug wynalazku na tym, ze hydro- lizuje sie zwiazek o ogólnym wzorze 7, w którym R, R1 i X maja wyzej podane znaczenie, a grupa cyjanowa zwiazana jest z pierscieniem „A", otrzy¬ mujac zwiazek o wzorze 1, w którym Y oznacza grupe -CONH2 lub -COOH, po czym ewentualnie zwiazek o wzorze 1, w którym Y oznacza grupe COOH, przeprowadza sie na drodze estryfikacji w zwiazek o wzorze 1, w którym Y oznacza grupe -COO(Ci-C4-alkil), i/lub zwiazek o wzorze 1 prze¬ prowadza sie w farmakologicznie dopuszczalna sól.Zwiazki wyjsciowe o wzorze 7 sa nowe.Korzystnie, hydrolize prowadzi sie przy uzyciu wodorotlenku sodu lub kwasu siarkowego, otrzy¬ mujac zwiazek o wzorze 1, w którym Y oznacza grupe -COOH.Zwiazki, w których Y oznacza grupe -COOH lub -CONH2, wytwarza sie przez hydrolize odpowied¬ nich nitryli w znany sposób. Zwiazki, w których Y oznacza grupe COOH wytwarza sie ze zwiazków. w których Y oznacza grupe CN, przez hydrolize kwasowa lub zasadowa, np. stosujac NaOH(C2H5- OH)H2Ó w warunkach wrzenia pod chlodnica zwrotna lub wodny roztwór H2S04 w warunkach wrzenia pod chlodnica zwrotna.Zwiazki, w których Y oznacza grupe CONH2, wytwarza sie tez ze zwiazków, w których Y ozna¬ cza grupe CN, przez lagodna hydrolize kwasowa lub zasadowa albo stosuje alkaliczny roztwór H202.Estry zwiazków o wzorze 1 wytwarza sie przez estryfikacje kwasów w znany sposób.Nitryle stosowane jako zwiazki wyjsciowe zazwy¬ czaj otrzymuje sie przez poddanie odpowiednich bromopochodnych dzialaniu CuCN/DMF w stanie wrzenia, np. tak jak to przedstawiono na schema¬ cie 1, na którym Q oznacza grupe latwo odszcze- pialna, taka jak atom chlorowca, grupa Ci-C4-alki- losulfonyloksylowa lub grupa o wzorze ArS020, w którym Ar oznacza fenyl ewentualnie podsta¬ wiony 1 lub 2 podstawnikami, takimi jak grupa Ci-C4-alkilowa lub Ci-C4-alkoksylowa albo atom chlorowca, przy czym Q korzystnie oznacza atom chloru lub bromu, R1 ma inne znaczenie niz atom bromu lub jodu, a DMF oznacza dwumetyloforma- mid, wzglednie tak jak przedstawiono na schema¬ tach 2 lub 3, na których n-BuLi oznacza n-butylo- lit.Niektóre wyjsciowe zwiazki imdazolilometylonaf- talenowe otrzymuje sie na drodze przeksztalcania bromotetr^lonów, tak jak to pi odstawiono na schemacie 4. W przypadku trójfluorooctanu tritylu w kwasie trójfluorooctowym, jako substrat mozna równiez stosowac prekursor metanolowy. 5 Grupe -Br mozna zamienic w znany sposób na grupe -ON, a nastepnie przeksztalcic w grupe -CONH2, -COOH lub -COO(Ci-C4-alkil).Celem otrzymania 2-podstawionych benzofurano- nowych zwiazków wyjsciowych mozna przeprowa- 10 dzic reakcje zilustrowana schematem 5, na którym Ri=H, alkil (patrz Chim. Ther. 2 113, 1967). Nie¬ które naftalenowe zwiazki wyjsciowe otrzymuje sie z bromotetralonów, np. wedlug schematu 6.W przypadku trójfluorooctanu tritylu w kwasie 15 trójfluorooctowym jako substrat mozna równiez stosowac prekursor metanolowy.Zwiazki wyjsciowe mozna tez wytwarzac rozpo¬ czynajac od reakcji zilustrowanej schematem 7.Pewne 3-chloro-2-hydroksymetylobenzo[b] tiofenowe 20 zwiazki wyjsciowe otrzymuje sie sposobem zilustro¬ wanym schematem 8.Reakcja cyklizacji opisana jest w J. Het. Chem. 8, 711, (1971) oraz J. Org. Chem. 41, 3399, (1976).Zwiazki posrednie, w których R1 = chlorowiec, 25 uwlaszcza Br lub Cl, mozna wytwarzac przez bez¬ posrednie chlorowcowanie odpowiednich substancji wyjsciowych, np. wedlug schematu 9, na którym X = O, S.Farmakologicznie dopuszczalne sole mozna wy- 30 twarzac wedlug znanych sposobów, np. poddajac organiczny roztwór zwiazku reakcji z organicznym roztworem odpowiedniego kwasu i otrzymujac sól addycyjna z kwasem albo po wytraceniu osadu albo po doparowaniu roztworu. Czestokroc, w przy- 35 padku estrowych substancji wyjsciowych, zastoso¬ wany kwas bedzie powodowal hydrolize do wol¬ nego kwasu, równoczesnie z tworzeniem sie soli.Stwierdzono, ze zwiazki o wzorze 1 i ich farma¬ kologicznie dopuszczalne sole selektywnie hamuja 40 dzialanie enzymu syntezy tromboksanu bez istotne¬ go wplywu na dzialanie enzymów syntetazy prosta- cykliny czy cyklooksyfenazy. Zatem zwiazki te maja znaczenie w leczeniu róznych stanów kli¬ nicznych, które okreslone sa brakiem równowagi 45 prostacyklina/tromboksan A2. Ze wzgledów poda¬ nych ponizej stany te obejmuja tromboze, choroby serca wywolane niedokrwieniem, udary, przejscio¬ we ataki niedokrwienia, migrene, choroby naczyn obwodowych, raka, naczyniowe powiklania cukrzy- 50 cy oraz wstrzas endotoksynowy.Prace badawcze pozwolily ustalic, ze w wiek¬ szosci tkanek glównym produktem metabolizmu kwasu arachidowego jest jedna z dwóch nietrwa¬ lych substancji, tromboksan A2 (TxA2) lub prosta- 55 cyklina (PGI2). (Proc. Nat. Acad. Sci. U.S.A. 1975, 72, 2994, Nature 1976, 263, 663, Prostaglandis, 1976, 12, 897). W wiekszosci przypadków prostaglanydy PGE2, PCF2 oraz PGD2 sa porównywalne z dru- gorzedowymi produktami ubocznymi na tej drodze 60 biosyntezy. Odkrycie trombiksanu A2 i prostacyk- liny istonie wplynelo na poznanie homeostazy naczyniowej. Prostacyklina, na przyklad jest sil¬ nym czynnikiem rozszerzajacym naczynia oraz in¬ hibitorem agregacji plytek krwi i w zwiazku r-j z tym jest najsilniejsza, dotychczas odkryta sub-137 940 Stancja endogemiczna. Enzym syntetazy prostacyk- liny umiejscowiony jest w sródblonkowej warstwie ukladu naczyniowego i moze byc zasilany przez endonadtlenki uwalniane z plytek krwi wcho¬ dzacych w kontakt ze sciankami naczyn. Tak powstajaca prostacyklina ma istone znaczenia dla zapobiegania osadzania plytek na sciankach naczyn krwionosnych (Prostaglandings, 1976, 12 685, Scien¬ ce, 1976, 17, Nature, 1978, 273, 765).Tromboksan A2 syntetyzowany jesi; przez enzym syntetazy tromboksanu, który umiejscowiony jest, na przyklad, w plytkach krwi. Tromboksan A2 jest silna substancja sciagajaca naczynia i proagre- gacyjna. Zatem jego dzialanie jest wprost prze¬ ciwne do dzialania prostacykliny. Jezeli, z róz¬ nych powodów, powstawanie prostacykliny w ukla¬ dzie naczyniowym zostaje oslabione, wówczas endo¬ nadtlenki, wytwarzane przez plytki wchodzace w kontakt ze sciankami naczyn, przeksztalcane sa w tromboksan, lecz nie sa efektywnie przeksztal¬ cane w proctacykline (Lancet, 1977, 18, Prostaglan¬ dings, 1978, 13, 3).Zmiana równowagi prostacyklina/tromboksan na korzysc tromboksanu moze powodowac agregacje plytek, skurcz naczyniowy (Lancet, 1977, 479, Scien¬ ce, 1976, 1135, Amer. J. Cardiology, 1978, 41, 787) oraz zwiekszona podatnosc na tromboze miazdzy¬ cowa (Lancet (i) 1977, 1216). Znanym jest rónwiez fakt , ze w doswiadczalnej miazdzycy stlumione zostaje wytwarzanie prostacykliny, natomiast wzmozone jest wytwarzanie tromboksanu Aa (Prostablindings, 1977, 14, 1025 i 1035). Zatem, trom¬ boksan A2 zostal uznany za czynnik wywolujacy odmiane anginy, zawal miesnia sercowego, nagle zamieranie serca i udar. (Thromb. Haemostatis, 1977, 38, 132). Badania na królikach wykazaly, ze wstrzykniecie bezposrednio do serca swiezo wypre¬ parowanego trombiksanu A2 powoduje zmiany ECG typowe dla tych stanów (Biochem, Aspects of Pros¬ taglandings and Thromboxanes, N. Krasch and J. Fried, Academic Press 1977, str. 189). Sposób taki uwazany jest za znakomity model zwierzecy ata¬ ków sercowych u pacjentów z choroba wiencowa i zostal wykorzystany do wykazania, ze podawanie zwiazku uwazanego za antagonistyczny w stosunku do oddzialywania tromboksanu A2 chroni króliki przed przeciwnymi skutkami wstrzykiwania trom¬ boksanu A2.Innym przypadkiem, w którym brak równowagi PGIj/TxA2 uwazany jest za czynnik wywolujacy, jest migrena.Migrenowy ból glowy zwiazany jest ze zmianami wewnatrz- i pozamózgowego przeplywu krwi, zwlaszcza przedmigrenowym zmniejszeniem mózgo¬ wego przeplywu krwi, po którym nastepuje rozsze¬ rzenie obydwu ukladów naczyniowych podczas bólu glowy. Przed rozpoczeciem sie bólu glowy, podnosi sie poziom 5-hydroksytryptaminywe krwi i to po¬ woduje zjawisko agregacji in vivo oraz uwalnianie aminy ze zgrupowan plytek. Znanym jest fakt, ze plytki krwi pacjentów cierpiacych na migrene sa bardziej sklonne do agregacji niz krwiaki osobni¬ ków przecietnych (J. Clin. Pathol. 1971, 24, 250, J. Headache, 1977, 17, 101). Ponadto przyjmuje sie obecnie, ze nienormalne funkcjonowanie plytek jest nie tylko glównym czynnikiem ataków migreno¬ wych, ale w rzeczywistosci ich pierwotnym powo¬ dem (Lancet, (i), 1978, 501). Zatem lek, który selek¬ tywnie oddzialywuje na funkcjonowanie plytek na- 5 mujac powstawanie tromboksanu A2 móglby byc bardzo korzystny w leczeniu migren.Nienormalne zachowanie sie plytek zostalo opi¬ sane na podstawie badan pacjentów z eufcrzyca (Metabolism, 1979, 28, 394, Lancet, 1978 (i) 235). 10 Cukrzycy sa znani ze swej szczególnej podatnosci na powiklania mikronaczyniowe, miazdzyce, oraz tromboze, a nadczynnosc plytek uwazana jest za powód takiej choroby naczyn krwionosnych. Cu¬ krzycowe plytki wytwarzaja zwiekszone ilosci TxB2 15 oraz malenodwualdehydu (Symposium „Diabetes and Thrombosis — Implications for Therapy", Leeds U.K., Kwiecien 1979). Wykazano takze, ze u szczurów z doswiadczalna cukrzyca naczyniowe wytwarzanie prostacykliny jest zmniejszone, nato- 20 miast wzmozona jest synteza TxA2 z plytek (IV In¬ ternational Prostaglandin Coriferehoe, Washyngton, D.C. Maj. 1979). Zatem, brak równowagi miedzy prostacyklina a TxA2 uwazany jest za powód po¬ wiklan mikronaezyniówytih u cukrzyków. Inhibitor 25 TxA$-syntetazy móglby, -zatem, znalezc kliniczne zastosowanie w zapobieganiu takim zaburzeniom naczyniowym.Aspiryna i wiekszosc innych, niesteroidowych le¬ ków przeciwzapalnych oslabia enzym cyklooksyge- 30 nazy. Efektem tego jest zahamowanie wytwarzania endonadtlenków PGG2/H2 i przez to obnizenie po¬ ziomów zarówno prostacykliny jak i tromboksa¬ nu A2. Aspiryna i leki aspirynopodobne zostaly klinicznie ocenione za zapobiegawcze dzialanie na 35 udary i ataki serca (New England J. Med. 1978, 299, 53, B.H.J., 1978, 1188, Stroke, 1977, 8, 301).Chociaz osiagnieto pewne zachecajace wyniki z tymi lekami, to jednak w tych stanach klinicz¬ nych bardziej cennym bylby zwiazek, który specy- 40 ficznie hamuje powstawanie tromboksanu A2 po¬ zostawiajac bez zmniejszenia biosynteze prosta¬ cykliny (Lancet (ii), 1978, 780).Zdolnosc pierwotnej neoplazmy do przerzutów jest glównym powodem niepowodzen w leczeniu 45 raka u ludzi. Przyjmuje sie, ze metastatyczne Tco- mórki nowotworowe moga zmieniac krytyczna tów- nowage PGl2-TxA2 na korzysc trombozy (Science, 1981, 212, 1270). Wykazano ostatnio, ze prostacyklina jest silnym czynnikiem antyprzerzutowym, przez 50 wlasciwosc oddzialywania antyagregacyjnego na plytki. Wykazuje to, ze inhibitor syntetazy TxA2 moze oddzialywac jako czynnik antyprzerzutowy in vivo (J. Celi. Biol. 1980, 87, 64).Wstrzas wywolywany przez bakteryjne endo- $5 toksyny zwiazany jest z trombocytopenia, wzmo¬ zona koagulacje wewnatrznaczyniowa, nietrwalo- scia lizosomów oraz skurczem naczyn plucnych i krezkowych. Ponadto wykazano, ze plazmowe po¬ ziomy tromboksanu wyraznie wzrastaja. Podawa- 60 nie imidazolowych inhibitorów syntetazy TxAa doswiadczalnym zwierzetom -przed endotoksyna po¬ woduje zmniejszanie objawów wstrzasu i wyraznie zwieksza wskaznik przezycia (Prostaglandings and Medicine, 4, 215, (1980), Circulation Res. 46, 854 « (1980)),137 940 8 Oddzialywanie zwiazków o wzorze 1 na enzym syntetazy tromboksanu oraz na enzymy syntetazy prostacykliny i cyklooksygenazy mierzono na pod¬ stawie nastepujacych oznaczen enzymu in vitro. 1. Cyklooksygenaza.Mikrosomy pecherzyków nasiennych barana (Bio- chemistry 1971, 10, 2372) inkubowano z kwasem arachidowym (100 /*m, 1 min., 22°) w celu wytwo¬ rzenia' PGHa, po czym podwielokrotnosci miesza¬ niny reakcyjnej wstrzykiwano w temperaturze 37°C do strumienia roztworu Krebsa, zawierajacego mie¬ szanine antagonistów (Nature, 1978, 218, 1135) i in- dometacyny (Brit. J. Pharmacol., 1972, 45, 451) w wodoroweglanie sodowym, który to roztwór zalewa spiralnie ciety pasek aorty królika (Nature, 1969, 223, 29).Zdolnosc zwiazku do hamowania enzymu mierzo¬ na jest przez porównanie wzrostu izometrycznego naprezenia wywolywanego przez PGH2 w nieobec¬ nosci badanego zwiazku i nastepnie pre-inkubacje enzymu z badanym zwiazkiem w czasie 5 minut (Agents and Actions, 1981, 11, 274). 2. Syntetaza prostacykliny (PGI2) Mikrosomy aorty swin (Nature 1976, 263, 663) inku¬ bowano (30 s, 22°C) z PGH2 wytworzonym jak w punkcie 1 i reakcje zakonczono dodajac 5-krotna objetosc etanolu. Wytwarzanie PGJ2 oznaczano na podstawie pomiaru ilosci stalego produktu jego rozkladu, 6-keto PGFia, przy uzyciu specjalnego aparatu radioimmunologicznego. Wytwarzanie PGI2 moze byc calkowicie zahamowane przez pre-inku¬ bacje enzymu z selektywnym inhibitorem syntetazy PGIa, kwasem 15-hydroperoksyarachidonowym.(Prostaglandings, 1976, 12, 715). Badany zwiazek wstepnie inkubuje sie z enzymem w ciagu 5-minut i dokonuje pomiaru jego zdolnosci do zapobiegania wytwarzaniu PGI2 (6-keto PGFla ). 3. Syntetaza tromboksanu A2 (TxA2) Mikrosomy ludzkich plytek krwi (Science, 1976, 193, 163) zadawane uprzednio indometacyna inku¬ bowano (2 min., 0°C) z PGH2 wytworzonym jak w punkcie 1) i reakcje zakonczono dodajac 5-krot¬ na objetosc etanolu. Wytwarzanie TxA2 okreslano na podstawie pomiaru ilosci trwalego jego meta¬ bolitu TxB2 przy uzyciu specjalnego przyrzadu ra¬ dioimmunologicznego.Badany zwiazek wstepnie inkubowano z enzy¬ mem w ciagu 5 minut i dokonywano pomiaru jego zdolnosci do hamowania syntetazy enzymu na pod¬ stawie obnizenia wytwarzania TxA2 (TxB2). Testo¬ wane w ten sposób zwiazki o wzorze 1 wykazaly zdolnosc do selektywnego hamowania syntetazy tromboksanu.Poza powyzszymi badaniami zostaly równiez opi¬ sane badania in vitro majace na celu pomiar ha¬ mowania agregacji plytek krwi ludzkiej, co poz- 10 15 20 25 30 35 45 50 wala przewidziec antytrombotyczna skutecznosc w zastosowaniu klinicznym (Lancet (ii), 1974, 1223, J.. Exp. Med., 1967, 126, 171). Obydwa aktywne kli¬ nicznie czynniki aspiryna i sulfinfirazon wykazuja in vitro aktywnosc hamujaca wobec szeregu czyn¬ ników powodujacych agregacje w tym tescie.W celu dokonania oceny mocy leków przeciw- trombotycznych opisano równiez wiele badan in vivo na zwierzetach.Metoda Patrono i wsp. zostala zaadaptowana do badania wytwarzania TxB2 i polega na pobieraniu próbek krwi zwierzat przed i po podaniu leku.Scislej, próbki krwi przenosi sie do szklanych ru¬ rek i pozostawia do zakrzepniecia w temperaturze 37°C. Serum oddziela sie przez odwirowanie i prób¬ ki przechowuje sie w temperaturze —40°C do oznaczenia TxB2, gdy odpowiednie rozcienczenia zdeproteinizowanych próbek zostana zanalizowane metoda RIA. Technika taka stosowana jest w do¬ swiadczeniach z badanymi zwiazkami dla okresle¬ nia mocy wewnatrznaczyniowej u uspionych kró¬ lików.Uspione króliki Biale króliki z Nowej Zelandii, plci meskiej (2,6—a —5,6 kg) uspiono pentobarbitonem sodu (30 mg/kg dozylnie) a nastepnie uretanem (500 mg/kg do- otrzewnowo). Po cewkowaniu tchawicy podlacza sie cewnik do tetnicy szyjnej w celu zbierania próbek krwi. Cewnik pozostaje drozny przez powolne wle¬ wania (0,2 ml/minute) sterylnej solanki Kontrolne próbki krwi z tetnicy szyjnej pobiera sie na 30 oraz 5 minut przed podaniem badanego zwiazku lub nosnika (0,9% wag./obj. NaCl, 0,2 ml/kg) po¬ przez brzegowa zyle uszna. Badano trzy grupy królików. Pierwsza grupa otrzymala dawke 0,03 mg/kg badanego zwiazku i nastepnie, po go¬ dzinie kolejna dawke 0,1 mg/kg. Podobnie, grupa druga otrzymala dawke 0,3 mg/kg, a nastepnie 1 mg/kg. Trzecia grupa otrzymala nosnik, a nas¬ tepnie po godzinie kolejny zastrzyk nosnika. Prób¬ ki krwi tetnicy szyjnej pobiera sie 15 oraz 45 minut po zaprzestaniu dawkowania. Kazdorazowo pobiera sie próbke 1 ml do szklanej probówki bez czynnika antykoagulacyjnego, dla oznaczenia TxB2. W tym celu próbke krwi pozostawia sie do skrzepniecia podczas dwugodzinnego inkubowania w tempera¬ turze 37°C (wstepnie eksperymenty wykazaly w takich wlasnie warunkach maksymalne wytwarza¬ nie TxB2) i serum oddziela sie przez odwirowanie Próbki serum poddaje sie oznaczeniu TxB2 metoda RIA po zdeproteinizowaniu etanolem i rozciencze¬ niu buforem Isogel Tris.W tablicy 1 podano % zahamowania wytwarza¬ nia TxB2 po uplywie róznych okresów czasu od do¬ zylnego podania okreslonej dawki badanego zwiaz¬ ku.. .Zwiazek | . ' 1 wzór 4 Dawka (mg/kg) 2 0,1 0,3 Tablica 1 -Procent inhibitowania wytwarzania TxB2 2 minuty 3 100 15 minut 4 100 100 30 minut 5 100 po danym okresie czasu 1 45 minut 6 100 75 minut 7 100137 940 10 g. d. tablicy 1 1 * wzór 8 wzór 9 wzór 10 wzór 11 wzór 5 wzór 6 1 1 0,1 | 0,3 0,1 0,3 0,1 0,3 0,1 0,3 0,1 0,3 0,1 0,3 3 98 90 98 87 98 99 4 96 99 76 91 29 81 52 84 88 97 95 98 5 | 6 | 7 | 85 46 22 33 82 92 97 71 36 65 93 95 83 - 52 33 41 1 86 1 •97 | Dozylne wstrzykiwanie kwasu arachidonowego powoduje usmiercenie królików przez powodowa¬ nie skupiania si^ plytek krwi i powstawanie za¬ torów w plucach. I tym razem zarówno klinicznie aktywna aspiryna (Agents and Actions 1977, 1, 481) jak i sulfinpr^zon (Pharmacology, 1976, 14, 522) chroni króliki przed zgubnymi skutkami inijekcji.Sulfinpirazon wykazywal takze zdolnosc zapobie¬ gania agregacji plytek w zewnetrznej petli aorty brzusznej szczurów in vivo (Thromb. Diathes., Haem. 1973, 30, 138).Zwiazki o wzorze 1 moga byc podawane doustnie w postaci tabletek lub kapsulek, zawierajacych jednostkowe dawki zwiazku o wzorze 1 jako sub¬ stancji czynnej z zarótkami, takimi jak skrobia, weglan wapnia, fosforan dwuwapniowy, kwas al¬ ginowy, laktoza, stearynian magnezu, „Pirimogel" (znak towarowy) lub talk. Tabletki wytwarzane sa zwykle przez granulowanie skladników razem i prasowanie powstalej mieszaniny do postaci ta¬ bletek o zadanych rozmiarach. Kapsulki wytwarza¬ ne sa zazwyczaj przez granulowanie skladników razem i napelnienie nimi kapsulek z twardej zela¬ tyny o rozmiarach odpowiednich do pomieszczenia zadanej dawki.Zwiazki o wzorze 1 moga byc równiez podawane pozajelitowo, na przyklad domiesniowo, dozylnie lub podskórnie. Do podawania pozajelitowego naj- dogodniej stosowane sa w postaci sterylnych roz¬ tworów wodnych, które oprócz substancji czynnej moga zawierac inne substancje rozpuszczone jak srodki tonizujace oraz regulatory pH. Zwiazki te moga byc dodawane do wody destylowanej, do¬ prowadzajac potem pH roztworu do wartosci 3—6 przy uzyciu kwasu takiego jak cytrynowy, mleko¬ wy lub solny. W celu nadania roztworowi izoto- nicznosci moga byc dodawane inne skladniki, takie jak dekstroza lub sól fizjologiczna. Powstaly roz¬ twór mozna nastepnie poddac sterylizacji i przelac do sterylnych fioletek szklanych o wielkosci odpo¬ wiedniej dla pomieszczenia zadanej objetosci roz¬ tworu.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku moga byc równiez podawane przez infuzje pre¬ paratów do podawania pozajelitowego, opisanych powyzej, do zyl. 25 30 35 45 50 W przypadku doustnego podawania ludziom po¬ ziom dziennej dawki zwiazku o wzorze 1 wynosi 9,1—20 mg/kg dla przecietnego osobnika (70 kg).W przypadku podawania pozajelitowego poziom dziennej dawki zwiazku o Wzorze 1 wynosi 0,01— —0,5 mg/kg dla przecietnego doroslego pacjenta.Zatem, tabletki czy kapsulki zawieraja 5—150 mg substancji czynnej do podawania doustnego do 3 razy dziennie. Dawki jednostkowe do podawania pozajelitowego zawieraja 0,5—35 mg substancji czynnej. Typowa fiolka ma pojemnosc 10 ml i za¬ wiera 5 mg substancji czynnej w 6—10 ml roz¬ tworu. Oczywiscie nalezy rozumiec, ze w kazdym przypadku rzeczywista dawke najbardziej odpo¬ wiednia dla danego pacjenta okresla lekarz w za¬ leznosci od wieku, wagi i reakcji pacjenta.Podane powyzej dawki sa przykladowo dla pacjenta przecietnego. Oczywiscie w indywidual¬ nych przypadkach moga byc stosowane dawki wieksze lub mniejsze.Sposób wytwarzania nowych zwiazków o wzo¬ rze 1 ilustruja ponizsze przyklady, w których tem¬ perature podano w °C.Przyklad I. Kwas 2-(l-imidazolilometylo)-3- metylobenzo[b]tiofenokarboksylowy-6. (1) 6-Bromo-2-hydroksymetylo-3-metylobenzo[b]tio- fen.Do poddawanego mieszaniu roztworu 6*60 g 2,8- -dwubromo-3-naftylobezno[b]tiofenu w 150 ml bez¬ wodnego eteru w temperaturze 0°, w atmosferze azotu wkroplono 13,2 ml 1,55 m roztworu n-butylo- litu w heksanie i calosc mieszano w ciagu 30 mi¬ nut. Nastepnie porcjami dodano 0,71 g paraformal- dehydu i mieszanine w temperaturze 0° poddawano mieszaniu w ciagu 3 godzin. Dodano wode i roz¬ dzielono warstwy. Warstwe eterowa przemyto woda, osuszono (Na2SOt) i odparowano uzyskujac olej, który poddano chromatografii na zelu krze¬ mionkowym. W wyniku elucji chloroformem ode¬ brano poczatkowo niewielka ilosc zanieczyszczen a nastepnie czysty produkt. Po odparowaniu frakcji zawierajacych produkt otrzymano stala substancje, która przekrystalizowano z mieszaniny octan ety¬ lu/benzyna (temperatura wrzenia 60—80°, otrzy¬ mujac 3,20 g 6-bromo-2-hydroksymetylo-3-metylo- benzo[b]tiofenu o temperaturze topnienia 95—96°.11 Analiza elementarna dla CioHgBrOS Znaleziono: C 46,97 H 3,49 Obliczono: C 46,70 Il 3,53% (2) 6-Bromo-2-chlorometylo-3-metylobenzo[b] tiofen.Do poddanego mieszaniu roztworu 3,60 g 6-bro- me~2-hydroksymetylo-3-metylobenzo[b]tiofenu i 3 kropli pirydyny w 80 ml chloroformu wkroplono 2 ml chlorku tionylu. Roztwór mieszano w tempe¬ raturze pokojowej w ciagu 1 godziny, nastepnie przemyto woda, roztworem wodoroweglanu sodo¬ wego i osuszono (Na2S04). Po odparowaniu rozpusz¬ czalnika- otrzymano 6-bromo-2-chlorometylo-3-me- tylobenzo[b]tiofen z ilosciowa wydajnoscia. Próbka pfzekrystalizówaria z benzyny (temperatura wrze¬ nia 40—£0°), miala temperature topnienia 92—93°.Analiza elementarna dla Ci0H8BrClS Znaleziono: C 43,51 H 3,00 Obliczono: C 43,58 H 2,92% (3) 6-Bromo-2-(l-imidazolilometylo)-3- metylobenzo- ~ {b]tiofen.W wyniku zadawania 6-bromo-2-chlorometylo-3- -nietylobenzo[b]tiofenu imidazolem i wodorowegla¬ nem sodowym wedlug sposobu jak w przykla¬ dzie 4 (IV) opublikowanego europejskiego zglosze¬ nia patentowego nr 0073663, otrzymano 6-bromo- -2-(l-imidazolilometylo)-3-metylobenzo[b]tiofen o temperaturze0 topnienia 138—139° (z mieszaniny ottan' etyiu/benzyna, temperatura wrzenia 60—80°).Analiza elementarna dla Ci3HnBrNaS Znaleziono: CT 50,49 H 3,57 N 9,19 ObUczono.C 50^82 H 3,61 N 9,12% (4) 2-(l-Imidazolilómetylo)-3-metylobenzo[b]tiofeno- ' karbónitryl-6.Mieszanine 1,01 g 6-bromo-2-(l-imidazolilomety- lo)-3-metylobenzo[b]tiofenu i 1,80 g cyjanku mie¬ dziowego w 200 ml N,N-dwumetyloformamidu utrzymywano w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 22 godzin, po czym ochlodzono i wlano do wody. Osad odsaczono, przemyto woda i-fififitepnie zdyspergowano w mieszaninie 100 ml stezonego wodnego roztworu amoniaku i 150 ml octanu etylu i calosc mieszano do calkowitego roz¬ puszczenia osadu. Oddzielono warstwe organiczna, przemyto woda, osuszono (Na^O^ i odparowano.Pozostalosc przekrystalizowano z mieszaniny octan etylu/benzyna (temperatura wrzenia 60—80°), otrzy¬ mujac 0,55 g 2-{l-imidazolilometylo)-3-metylobenzo- [b]Uofenokarbonitrytu-6 o temperaturze topnienia 154r-1550).Analiza; elementarna dla C14H11N3S Znaleziono: C 66,04 H 4,50 N 16,61 Obliczono: C 66,37 H 4,38 N 16,59% (5) Kwas 2-(l-imidazolilometylo)-3-mety]obenzo[b]- tiofenokarboksylowy-6 (schemat 10).Mieszanine 0,40 g 2-(l-imidazolilometylo)-3-mety- lobenzo[b]tiofenokarbonitrylu-6, 0,20 g wodorotlen¬ ku sodu, 2Q ml etanolu i 20 ml wody utrzymywano w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 24 godzin Roztwór odparowano i pozostalosc roz¬ puszczono w wodzie, a powstaly roztwór zakwa¬ szono kwasem octowym. Osad odsaczono i oczysz¬ czono na drodze ponownego rozpuszczenia w roz¬ cienczonym roztworze wodorotlenku sodu, przesa¬ czenia i zakwaszenia przesaczu kwasem octowym.Osad odsaczono, przemyto woda i wysuszono, otrzy- 940 mujac 0,35 g kwasu 2-(l-imidazolilometylo)-3-me- tylobenzo[b]tiofenokarboksylowego-6 o temperatu¬ rze topnienia 254—255°.Analiza elementarna dla Ci4HiaN202S 5 Znaleziono: C 61,37 H 4,60 N 10,19 Obliczono: C 61,74 H 4,44 N 10,29% Przyklad II. Kwas .3-metylo-2-(3-pirydylo- metylo)-benzo[b]tiofenokarboksylowy-6. (1) Keton 6-bromo-3-metylobenzo[b]tionylo-2-piry- dylowy-3.Do poddawanego mieszaniu roztworu 7,65 g 2,6- -dwubromo-3-metylobenzo[b]tiofen a w lbO ml bez¬ wodnego eteru w temperaturze —70°, w atmosfe- 15 rze suchego azotu, dodano 16,3 ml 1,55 m roztworu n-butylolitu w heksanie. Calosc mieszano w ciagu 30 minut w temperaturze —70° i nastepnie wkro¬ plono w ciagu 5 minut 2,60 g 3-cyjanopirydyny w 50 ml bezwodnego eteru. Powstala mieszanine 20 poddawano mieszaniu w temperaturze —70° w ciagu 3 godzin, a nastepnie w temperaturze po¬ kojowej w ciaga dalszych 2 godzin. Utrzymujac mieszanie dodano 40 ml stezonego kwasu solnego i rozdzielono warstwy. Warstwe eterowa ekstraho- 25 wano 20 ml stezonego kwasu solnego i kwasne ekstrakty polaczone, ogrzano w celu dokonczenia procesu hydrolizy posredniej soli kationowej. Roz¬ twór ochlodzono i zalkalizowano roztworem wodo¬ rotlenku sodu. Mieszanine ekstrahowano kilkakrot- 30 nie octanem etylu, a polaczone ekstrakty prze¬ myto woda i osuszono (Na2S04). Po odparo¬ waniu rozpuszczalnika uzyskano substancje stala, która poddano chromatografii na zelu krze¬ mionkowym. W wyniku elucji przy uzyciu miesza- 35 niny chloroform/benzyna (temperatura wrzenia 40—60°) (2 :1) otrzymano substancje stala, która przekrystalizowano z mieszaniny octan etylu/ben¬ zyna (temperatura wrzenia 40—60°), otrzymujac keton 6-bromo-3-metylobenzo [b]tienylo-2-pirydylo- 40 wy-3.Analiza elementarna dla Ci5Hi6BrNOS Znaleziono: C 53,93 H 3,17 N 4,29 Obliczono: C 54,22 H 3,03 N 4,22% (2) 6-Bromo-3-metylo-3-(3-pirydylometylo)benzo [b]- tiofen.Mieszanine 4,30 g ketonu 6-bromo-3-metyloben¬ zo [b]tienylo-2-pirydylowego-3 i 2,60 g wodzianu hydrazyny w 30 ml glikolu etylenowego utrzy- 50 mywano w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 2 godzin, po czym ochlodzono. Dodano 2,80 g wodorotlenku potasu i temperature stopnio¬ wo podwyzszono do osiagniecia stanu wrzenia. Po 3 godzinnym utrzymywaniu w stanie wrzenia roz- 55 twór ochlodzono i wlano do wody. Mieszanine ekstrahowano kilkakrotnie octanem etylu, a pola¬ czone ekstrakty przemyto woda i osuszono (Na2S04).Po odparowaniu rozpuszczalnika uzyskano stala substancje, która poddano chromatografii na zelu 60 krzemionkowym. Po elucji przy uzyciu mieszaniny chloroform/benzyna (temperatura wrzenia 40—60°) (3 : 1) otrzymano 3,20 g 6-bromo-3-metylo/benzo[b]- tiofenu. Próbka przekrystalizowana z benzyny (tem¬ peratura wrzenia 40—60°) miala temperature top- 6: nienia 69—70°C.13 137 94* 14 Analiza elementarna dla CwHnBrjNS Znaleziono: C 56,65 H 3,86 N 4,48 Obliczono: C 56,61 H 3,80 N 4,40% (3) 3-Metylo-2-(3-pirydylometylo)benzo[b]tiofenOkar- bonitryl-6.W wyniku reakcji 6-bromo-3-metylo-2-(3-pirydy- lometylo)benzo[b]tiofenu z cyjankiem miedziowym w N,N-dwumetyloformamidzie, wedlug sposobu jak w przykladzie I (4), otrzymano 3-metylo-2-(3-piry- dylometylo)benzo[b]tiofenokarbonitryl-6 o tempera¬ turze topnienia 115—116° (z mieszaniny octan ety¬ lu/benzyna, (temperatura wrzenia 40—60°).Analiza elementarna dla C16H12N2S Znaleziono: C 72,66 H 4,60 N 10,80 Obliczono: C 72,69 H 4,58 N 10,60% (4) Kwas 3-Metylo-2-(3-pirydylometylo)benzo[b]tio- fenokarboksylowy-6 (schemat 11).W wyniku hydrolizy 3-metylo-2-(3-pirydylomety- lo)-benzo [b]tiofenokarbonitrylu-6, przeprowadzonej wedlug sposobu jak w przykladzie I, (5), otrzymano kwas 3-meLylo-2-(3-pirydylometylo)-benzo[b]tiofe- nokarboksylowy-ó o temperaturze topnienia 248— —249°.Analiza elementarna dla Ci6HisN02S Znaleziono: C 68,12 H 4,66 N 4,96 Obliczono: C 67,82 H 4,62 N 4,94% Przyklad III. Kwas 3-metylo-2-(3-pirydylo- metylo)benzo[b]tiofenokarboksylowy-5. (1) 2,5-Dwubromo-3-metylobenzo[b]tiofen.Roztwór 3,20 g bromu w 10 ml chloroformu wkro- plono do poddawanego mieszaniu roztworu 4,54 g 5-bromo-3-metylobenzo[b] tiofenu w 40 ml chloro¬ formu i roztwór mieszano w temperaturze pokojo¬ wej w ciagu 1,5 godziny. Przemyto go rozcienczo¬ nym roztworem wodorotlenku sodu i woda, a nas¬ tepnie osuszono (Na2S04). Po odparowaniu rozpusz¬ czalnika uzyskano stala substancje, która prze- krystalizowano z benzyny (temperatura wrzenia 80—100°), otrzymujac 5,45 g 2,5-bromo-3-metylo- benzo[b]tiofenu o temperaturze topnienia 118—122°.Analiza elementarna dla CgHeBraS Znaleziono: C 35,53 H 1,91 Obliczono: C 35,32 H 1,98% (2) Keton 5-bromo-3-metylobenzb[b]tienylo-2-piry- dylowy-3.W wyniku kolejnego potraktowania 2,5-dwubro- mo-3-metylobenzo[b] tiofenu n-butylolitem oraz 3-cyjanopirydyna, wedlug sposobu jak w przykla¬ dzie II (1), otrzymano keton 5-bromo-3-metyloben- zo[b]tienylo-2-pirydylowy-3, którego chlorowodorek posiada temperature topnienia 193—195°.Analiza elementarna dla Ci5Hi0BrNOS:HCl Znaleziono: C 48,50 H 3,00 N 3,94 Obliczono: C 48,86 H 3,01 N 3,80% (3) 5-Bromo-3-metylo-2-(3-pirydylometylo)benzo[b] - tiofen* W wyniku kolejnego potraktowania ketonu 5-bro- mo-3-metylobenzo[b]tienylo-2-pirydylowego-3 wo- dzianem hydrazyny oraz wodorotlenkiem potasu w glikolu etylenowym, wedlug sposobu jak w przy¬ kladzie II (2), otrzymano 5-bromo-3-metylo-2-(3-pi- rydy]on?etylo)benzo[b]tiofen, którego chlorowodorek ma temperature torihienia 201—203°.Analiza elementarna dla Ci5HiiBrNS:HCl Znaleziono: C 50,89 H 3,46 N 4,23 Obliczono: C 50,79 H 3,69 N 3,95% (4) 3-Metylo-2-(3-pirydylometylo)benzo[b]tiofenokar- 5 bonitryl-5.W wyniku reakcji 5-bromo-3-metylo-2-(3-pirydy- lometylo)benzo[b]tiofenu z cyjankiem miedziowym w N,N-dwumetylóformamidzie, wedlug sposobu jak- w przykladzie I (4), otrzymano 3-metylo-2-(3-piry- 10 dylometylo)benzo[b]tiofenokarbónitryi-5 o tempera¬ turze topnienia 149—152° (z mieszaniny octan ety¬ lu/benzyna, temperatura wrzenia^ 60-^80°).Analiza elementarna dla Ci6M12N2S Znaleziono: C 72,56 H 4,52 N 10,61 15 Obliczono: C 72,69 H 4,58 N 10,60% (5) Kwas 3-metylo-2-(3-pirydylometylo)benzo[b]tio- fenokarboksylowy-5 (schemat 12).W . wyniku hydrolizy 3-metylo-2-(3-*pirydylome' n tylo)^benzo[b]tiofenokarbonitrylu^5, przeprowadzo¬ nej wedlug sposobu jak w przykladzie I (5), otrzy¬ mano* kwas 3-metylo-2-(3-piFydylornetylo)benzolb tiofenokarboksylowy-5 o temperaturze topnienia 230—232°C. 25 Analiza elementarna dla CwHmNO^S Znaleziono: C 67,69 H 4£^ N 4,0^ Obliczono: C 67,82 H 4,62 N 4£4%* Przyklad IV. Kwas 2-(3-pirydylometyTa)tfeti- zo[b] tiofenokarboksylowy-5. 30 (1) Keton 5-bromobenzo[b]tienylo-2-pirydylówy-3: Do poddawanego mieszaniu roztworu 8,50 g 3-bro- mobenzofb]tiofenu w 12*0 ml bezwodnego* eteru w temperaturze —20°, w atmosferze azotu, wkroplóno 25,8 nil 1,55 m roztworu n-butylolitu w heksanie 35 i calosc mieszano w temperaturze 0° w" ciagu 30 minut. W wyniku reakcji powstalego zwiazku litowego z 4,50 g 3-cyjanopirydyny w temperaturze —70°C, jak opisano w przykladzie II (1), otrzyma¬ no 4,73 g ketonu 5-bromobenzo[b]tienylo-2-pirydy- 40 lowego-3 o temperaturze topnienia 147—148°C (z mieszaniny octan etylu/benzyna, temperatura wrzenia 60—80°).Analiza elementarna dia CuHsBfNOS Znaleziono: C 53,07 H 2,55' N 4,49 45 Obliczono: C 52,84 H 2,53 N 4,40% (2) 5-Bromo-2-(3-iprydylometylo)benzo[b] tiofen.W wyniku kolejnego zadawania ketonu 5«-bromo- benzo[b]tienylo-2-pirydylowego-3 wodzianem hyd- 50 razyny oraz wodorotlenkiem potasu w glikolu ety¬ lenowym, wedlug sposobu jak w przykladzie U (2), otrzymano 5-bromo-2-(3-pirydylornetylo)benzo [b] - tiofen o temperaturze topnienia 102—103° (z mie¬ szaniny octan etylu/benzyna, temperatura wrzenia 55 60—80°).Analiza elementarna* dla C^ioBrNS Znaleziono: C 55,61 H 3,25 N"4,75 Obliczono: C 55,27" H 3,31 *f 4#0% (3) 2-(3-Pi]rd^o^tylo)benz