Przedmiotem wynalazku jest sposób kontroli czujnosci kierowcy pojazdu oraz urzadzenie do kontroli czujnosci kierowcy pojazdu, który ma nie¬ zalezne zródlo energii i niezalezny tor ruchu, zwla¬ szcza w sytuacjach monotonnych, a takze 'kom¬ pleksowe, elektroniczne urzadzenie zabezpieczaja¬ ce, które w pojazdach z niezaleznym zródlem ener¬ gii ocenia spadek aktywnosci kierowcy w trakcie jaizdy i równoczesnie kontroluje, ocenia i rejesrtru- je zdolnosc oceny, decyzji i koordynacji ruchowej oraz poziom uwagi kierowcy. Po zastosowaniu pe¬ wnych uzupelnien ukladowych urzadzenie umozli¬ wia przed uruchomieniem pojazdu kontrole wply¬ wu alkoholu (lub lekarstw) na kierowce. Sposób i urzadzenie sa stosowane do kontroli czujnosci w samochodach, w innych srodkach transportu i maszynach roboczych, przede wszystkim w eksplo¬ atowanych w ruchu ciaglym systemach „czlo¬ wiek—maszyna".Znalny jest fakt, ze liczba wypadków w wyniku nieuwagi, znuzenia lub ewentualnie zasniecia kie¬ rowcy jest wieksza od liczby wypadków spowo- dowanydh wadami (technicznymi. Zgoidnie z odpo¬ wiednimi 'danymi statystycznymi 70i°/o wypadków spowodowanych jest powyzszymi przyczynami.Znane sa sposoby i urzadzenia do ustalania czuj- nolsci kierowcy, w których w stawianych przed uruchomieniem zadaniach sprawnosciowych dazy sie do niedopuszczenia, by znajdujacy sie. pod wplywem alkoholu, lekarstw lub nadmiernie zme¬ czony czlowiek mógl rozpoczac jazde. Zrozumiale, ze urzadzenia te nie sa przydatne do kontroli zme¬ czenia w trakcie jazdy.Znane sa rózne urzadzenia badajace proces zime- 5 czenia kierowcy w czasie jazdy, kontrolujac fale mózgowe, ruchy galki ocznej lub napiecie miesni.Metody te wymagaja noszenia na ciele nieprzy¬ jemnych kontaktów. Niektóre urzadzenia powodu¬ ja zmniejszenie monotonii za pomoca bodzców, bu- 10 dzacych potrzasaniem. Na przyklad w opisie pa¬ tentowym USA nr 3 611344 zostalo przedstawio¬ ne tego rodzaju urzadzenie, Wtóre wytwarza dla kierowcy Okresowo powtarzajacy sie bodziec. Za¬ daniem kierowcy jest wylaczenie sygnalu za po- 15 moca przelacznika recznego. Przy braku wylaczenia urzadzenie przerywa zaplon w silniku lub wlacza ostrzegawcze swiatla migajace. Powazna wada te¬ go urzadzenia polega na tym, ze rytmiczne bodzce zwiekszaja monotonie, poza tym w ruchu miej- 20 skim, w, sytuacjach grozacych wypadkiem, mogly¬ by odwracac uwage.Znane jest z opisu patentowego RFN nr 1 199 312 urzadzenie, które wytwarza sygnaly wywolawcze w zaleznosci od predkosci i w polaczeniu z wy- 25 lacznikiem czujnikowym jest zdolne do oceny spad¬ ku napiecia miesni. Poniewaz urzadzenie ito zosta¬ lo opracowane dla pojazdów poruszajacych sie po torach, nie moze byc zatem z uwagi na swoja konstrukcje i zasade dzialania stosowane w ruchu 30 drogowym. 138 526138 526 £nane sa rtakze urzadzenia, których dzialanie jest opairte na obserwacji ruchu kierownicy (oscy¬ lacja). W tych rozwiazainiach jest niemal nie do rozwiazania problem stylu prowadzenia. Oscyla¬ cje kierownicy zaleza od (parametrów technicznych pojazdu, pogody i warunków drogowych itak, ze ich zliczanie wydaje sie byc niemal bezsensowne (przykladowo mozna wspomniec opisy patentowe USA rur 3 222 639 i a 106 981).W opisie {patenltowym RFN inr 2 404 963 jest przed¬ stawione urzadzenie, w 'którym porównuje sie zmierzone oscylacje ma pewnym odcinku drogi.Tego rodzaju porównanie moze byc obiektywne jedynie na dlugich odcinkach i na drogach o nie¬ zmiennej jakosci. Natomiast urzadzenie przedsta¬ wione w opisie patentowym RFN nr 2 042 853 prze¬ prowadza ciagla kontrole zmian wielkosci oscyla¬ cji oraz równolegle jakosci ruchów korygujacych.Jesli nawet istnialaby mozliwosc równoczesnej o^ ceny za pomoca takich urzadzen wszystkich, szyb¬ ciej lub wolniej (zmieniajacych sie wplywów (jak na przyklad ikat nachylenia powierzchni jezdni, jakosc ogumienia, lód, snieg, wiaitir boczny, luzy kierownicy, obciazenie pojazdu itd), okreslajacych jakosc zjawislka zmeczenia, rto 'mozna im zarzucic, ze urzadzenia Ite badaja jedynie stan koncowy zme¬ czenia, a nie uwzgledniaja — i nie maja nawet takiej mozliwosci w zauwazeniu vszczególnych ma¬ nipulacji kierownica, wystepujacych przed zasnie¬ ciem.Znane jest z opisu patentowego USA nr 4 005 398 urzadzenie, które dazy do zredukowania niepo¬ trzebnych sygnalów alarmowych wynikajacych z niedoskonalosci powyzszej metody i stwarzajacych niebezpieczenstwo wypadku. Urzadzenie to jest wlasciwie kombinacja urzadzen przedstawionych w opisach patentowych USA mir 4 031 527 i 3 222 639.Glówna zasada itego rozwiazania polega na tym, ze zliczane sa manewry kierowania w zaleznosci od -predkosci jazdy oraz obserwowane sa zmiany oscylacji kierownicy. Wówczas gdy jedna z tych wielkosci obnizy sie poza wartosc progowa, wte¬ dy wytwarzany jest wzmagajacy sie bodziec aku¬ styczny.W koncu znane jest ze wzgledu na, oryginalne rozwiazanie urzadzenie przedstawione w opisie pa¬ tentowym USA nr 3 922 665. Urzadzenie to wyczu¬ wa wzrost progu slyszalnosci kierowcy, wytwarza coraz silniej dzialajacy na kierowce bodziec dzwie¬ kowy, który w chwili spostrzezenia kierowca jest zobowiazany wylaczyc. Wartosc progowa slyszal¬ nosci zalezy w rzeczywistosci od wielu czynników (nie ityiko od szumu tla), wiec i w ityim przypadku mozna powtórzyc to, co dotyczy oscylacji kierow¬ nicy: Wspólna wada opisanych urzadzen jest to, ze nie oceniaja one obiektywnych symptomów zmecze¬ nia, a wytwarzane bodzce budzace w sytuacjach grozacych wypadkiem moga dzialac zaklócajaco na kierowce. Wreszcie proponowane urzadzenia sa skomplikowane i nie moga byc stosowane uniwer¬ salnie.Znane jest urzadzenie, które jest blizsze opty¬ malnej kontroli czujnosci i w którym impulsy po¬ chodzace z czujników elementów obslugi pojazdu przetwarzane sa w czasie rzeczywisitym, co wyklu¬ cza koniecznosc podzialu uwagi. To urzadzenie kon¬ troluje juz obiektywny symptom zmeczenia — wy¬ dluzenie czalsu reakcji. Wada urzadzenia polega 5 jednak na tym, ze podlaczenie czujników wymaga pracóchlafrriegó irrioritazu, dolaczenia minimalnie trzech punktów (hamulec,, sprzeglo, kierownica lub wskaznik), obserwacji w dlugich odcinkach czasu, w których nie mozna wykluczyc spadku uwagi io oraz konieczny jest oddzielny organ obslugi do dawania odpowiedzi, przy czym wydluzenie czasu reakcji potrównywarne jeslt z rzeczywista biologicz¬ na skala wartosci w dosc szerokich granicach.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze 15 ustala sie czestosc wlaczania obslugiwanych przez kierowce elementów poprzez wykrycie i okresle¬ nie zmiany napiecia na elektrycznym odcinku lacza do zasilania obslugiwanych elementów, przez co wytwarza sie impulsy zmiany napiecia, który- 20 mi tlumi sie sygnal ostrzegawczy kontroli aktyw¬ nosci kierowcy przez uprzednio okreslony okres czasu.Wybiera sie dla podawanego sygnalu ostrzegaw¬ czego jeden z dwóch mozliwych, dla kierowcy 2S niemozliwy do przewidzenia stan, na który kie¬ rowca musi reagowac w uprzednio ustalony spo¬ sób i podaje sie sygnal alarmowy, gdy przeprowa¬ dzane przez kierowce dziaalnie kontrolne nie jest wlasciwe. 30 Wedlug wynalazku wskazuje sie informacje od- _ powiadajaca czujnosci kierowcy.W urzadzeniu wedlug wynalazku do akumulato¬ ra jest dolaczony zespól sygnalizujacy zawieraja¬ cy odcinek lacza przylaczajacego obslugiwane ele- 35 menty ,dolaczony do wlacznika zaplonu i wlaczni¬ ka hamulca recznego, które sa dolaczone poprzez nadajnik sygnalu (kontrolnego, korzystnie przelacz¬ nik kierunkowskazów, do zespolu sterujacego za¬ wierajacego uklad czujnika, którego wejscie jest 40 dolaczone do odcinka lacza a wyjscie jest dola¬ czone do wejscia licznika aktywnosci zespolu ste¬ rujacego. Licznik aktywnosci jest dolaczony po¬ przez polaczenie dwutorowe do ukladu pomiaro¬ wego czasu reakcji zespolu sterujacego. Wejscia 45 ukladu pomiarowego sa dolaczone poprzez uklad opózniajacy zespolu sterujacego do zacisków prze¬ lacznika kierunkowskazów, a wyjscia ukladu po¬ miarowego czasu reakcji sa dolaczone do elemen¬ tów zespolu wskaznikowo-obslugowego oraz do u- 50 kladu alarmowego zespolu sterujacego. Wyjscie ukladu alarmowego jest polaczone z wejsciem au¬ tomatu kierunkowskazów pojazdu, którego wyjscie jest dolaczone do swiatel osftnzegawczych zespolu sygnalizujacego. Calkowity uklad pomiarowy czasu 55 reakcji zawiera dwa czesciowe uklady pomiarowe czasu reakcji. Pierwszy uklad pomiarowy czasu re¬ akcji zawiera uklad bistabilny, którego wejscie jest dolaczone do wyjscia ukladu czujnika, zas wyjscia sa polaczone poprzez uklady I z lampkami sygna- 60 lów rozkazowych a drugie wejscia tych ukladów I sa polaczone z wyjsciem zapelnienia licznika programowanego licznika aktywnosci. Wyjscia u- kladów I sa dolaczone do wejsc nastepnych ukla¬ dów I, których drugie wejscia sa polaczone z po- 65 szczególnymi zaciskajmi (przelacznika kierurifcowska-138 526 6 zów oraz wyjscia tych ostatnich ukladów I sa po¬ laczone z wejsciami ukladu logicznego wlasci¬ wej/niewlasciwej odpowiedni. Drugi uklad pomia¬ rowy czasu reakcji stanowi zarazem uklad ana¬ lizujacy i oceniajacy, którego wejscie"* jest pola¬ czone z wyjsciem zapelnienia programowego licz¬ nika oraz wejscie jest polaczone z jednej strony poprzez pamiec i z drugiej .strony bezposrednio z wyjsciem elektronicznego generatora synchronizu¬ jacego i z wejsciem Ukladu I. Zarazem wyjscie ukladu I jest polaczone z wejsciem synchronizacji licznika do 'pomiaru uplywu czasu od rozpoczecia pomiaru do pojawienia sie odpowiedzi. Wyjscie zapelnienia licznika jest polaczone z ukladem alarmowym, wyjscie wlaczonego na wejsciu zeru¬ jacym pamieci elementu LUB i wyjscie elektroni¬ cznego generatora synchronizujacego sa polaczo¬ ne poprzez dalszy uklad I z wejsciem synchroni¬ zacji licznika do pomiaru dlugosci impulsu odpo¬ wiedzi. Wyjscie zapelnienia licznika jest polaczo¬ ne z wejsciem opóznienia licznika aktywnosci. Na¬ stepnie wejscia zerujace obu liczników sa pola¬ czone z wyjsciem zapelnienia programowanego li¬ cznika. Zaciski przelacznika kierunkowskazów sa polaczone poprzez element LUB i uklad monosta- bilny z jednym wejsciem ukladu I, z którego drugim wejsciem jest polaczone bezposrednio wyj¬ scie elementu LUB i poprzez polaczenie uklad I ukladu monostabilnego jak równiez liczniki i wyjscia ukladu logicznego sa polaczone z wejsciem ukladu liczacego. Wyjscie ukladu liczacego jest do¬ laczone do ukladu alarmowego.Elementy zespolu wskaznikowoobslugowego sta¬ nowia lampki sygnalów rozkazowych, klakson, u- klad wskaznikowy i uklad rejestrujacy.Wejscie ukladu czujnika sklada sie z ukladu filtru dolnoprzepustowego i dzielnika oraz z po¬ laczonego z nimi i ewentualnie tworzacego z nimi jeden zespól wzmacniacza róznicowego, polaczone¬ go z wejsciem ukladu analizujace-pamietajacego, którego wyjscie jest polaczone poprzez uklad róz¬ nicowy i uklad monostabdlny z wejsciem licznika aktywnosci. Drugie wejscie ukladu analizjuaconpa- mietajacego jest polaczone z wyjsciem elektroni¬ cznego generatora synchronizujacego impulsów o malych czestotliwosciach.Uklad "filtru dolnoprzepusitowego i dzielnika oraz wzmacniacz róznicowy zawieraja dzielnik rezy- stancyjny o podziale w istoisunku okolo 1:2 oraz o- party na wzmacniaczu operacyjnym filtr czynny o czestotliwosci srodkowej rzedu 10 Hz. , - Na wejsciu ukladu analizujaco-pamietajacego jest wlaczony przelacznik oparty na tranzystorze polo¬ wym, do którego wejscia sterujacego jest dolaczony elektroniczny generator synchronizujacy, zas mie¬ dzy wyjsciem i wejsciem tranzystora polowego jest wlaczony stopien kondensatorowy.Uklad monostafoilny jest. komparatorem okresla¬ jacym minimalny poziom impulsu poczatkowego.Uklad opózniajacy wlaczony miedzy przelacznik kierunkowskazów a automat kierunkowskazów sklada sie z ukladu monostabilnego i polaczonego z nim ukladu rozdzielczego.Licznik aktywnosci sterujacy czestoscia kontroli zawiera programowany licznik, do którego wejscia synchronizacji jest dolaczone wyjscie elektroni¬ cznego generatora synchronizujacego impulsów o malych czestotliwosciach, zas do wejscia wprowa¬ dzania danych jest dolaczone wyjscie elementu 5 LUB. Element LUB jest dolaczony do wyjscia u- kladu czujnika i licznika opóznienia ukladu pomia¬ rowego czasu reakcji, a do wejscia wprowadzania danydh jest dolaczane wyjscie wyników pomiaru < elementu pamieciowego ukladu pomiarowego cza- io su reakcji. Wyjscie zapelnienia jest polaczone z wejsciem pomiaru ukladu pomiarowego czasu re¬ akcji.Uklad liczacy jest polaczony z elementem po- moeciowym, którego wyjscie jest polaczone z jed- 15 nej strony .iz wejsciem wprowadzania dan/ch pro¬ gramowanego licznika, a z drugiej strony z ukla¬ dem wiskaznikowym wyników pomiaru,, oraz po¬ przez uklad momostabilny o zmiennej funkcji cza¬ sowej /z ukladem rejestrujacym, zas drugie wej- 20 scie ukladu monostatoilnego jest polaczone z wyj¬ sciem zapelnienia programowanego licznika.Urzadzenie wedlug wynalazku zawiera uklad za¬ bezpieczajacy zawierajacy.element aktywujacy, ko¬ rzystnie przycisk wlaczony w .obwodzie licznika 25 kontroli. Wejscie licznika jest dolaczone do-wyj¬ scia ukladu czujnika, zas wyjscia sa polaczone po jednym z wejsciem przelacznika kierunkowskazów, ukladu opóznienia, ukladu alarmowego i ukladu pomiarowego czasu reakcji. 3° Do zacisków przelacznika kierunkowskazów po¬ przez element LUB i licznik adresowania jest do¬ laczone wejscie multipleksera. Wyjscie ukladu czuj¬ nika jest dolaczone poprzez uklad licznika do skladajacego sie z dwóch polaczonycih szeregowo 35 ukladów monostabilnych ukladu funkcji czasowej, którego wyjscie jest polaczone poprzez uklad lo¬ giczny 'Oraz poprzez dwa polaczone szeregowo prze- rzutiniki z ukladem alarmowym. Wejscie zerowa¬ nia przerzutnika jest polaczone z wyjsciem licz- 40 nika sterujacego multiplekserem, a wejscie zero¬ wania drugiego przerzutnika jest polaczone z przy¬ ciskiem.W urzadzeniu wedlug wynalazku uwzgledniono wszystkie akty prowadzenia samochodu, które po- 45 dzielono zasadniczo na trzy fazy biologiczne: spo¬ strzeganie, decydowanie i dzialanie.W celu uczynienia mierzalnymi skomplikowanych funkcji biologicznych w czasie prowadzenia sa¬ mochodu, wzglednie w celu osiagniecia obiektyw- 59 nej kwalifikacji, przydzielono (sposobowi i urza¬ dzeniu wedlug wynalazku nastepujace zadania do spelnienia: 1. Sposób i urzadzenie nie moga w zadnym przy¬ padku przeszkadzac dzialalnosci kierowcy w cza- 55 sie jazdy, to znaczy powinny dzialac tylko w ta- ikich sytuacjach ruchu drogowego, w których ilosc wyzwalajacych dzialanie kierowcy bodzców i po¬ ziom aktywnosci kierowcy juz i tak sa niskie. 2. W nieoczekiwanej, grozacej wypadkiem sytuacji 60 sygnal urzadzenia nie moze odwracac uwagi kie¬ rowcy. 3. W sytuacji monotonnej urzadzanie powinno kon¬ trolowac stan aktualny w ten sposób, aby w przy¬ padkowych odstepach czasu wytwarzany byl nie^ 05 przewidywalny sygnal wywolawczy, po którego138 526 7 8 (Spostrzezeniu kierowca po pierwsze musi zrozu¬ miec sens sygnalizacja, nastepnie musi zadecydo¬ wac odpowiednia odpowiedz i wykonanie odpo¬ wiedzi powinno byc realizowane (obowiazkowo szy¬ bko) poprzez serie ruchów, umozliwiajaca rozklad jej na elementy skladowe za pomoca przyrzadu pomiarowego.W oparciu o te dane zmierzone metodami elek¬ trycznymi musi istniec mozliwosc natychmiastowe¬ go ustalenia niezawodnosci spostrzezenia, prawi¬ dlowosci decyzji, szybkosci reakcji, koordynacji ru¬ chów ii stanu refleksu wlasnego, zapewniajacego dokladniejsza koordynacje. /4. Musi istniec mozliwosc jednoznacznej . informa¬ cji zwrotnej dla kazdego wyniku kontroli, aby kierowca mógl dostosowac sie do stanu swojej gotowosci i w oparciu o znajomosc stanu goto¬ wosci dokonac wyboru predkosci jazdy lub za¬ trzymac sie. . 5. Czestosc kontroli powinna dopasowywac sie do opadajacego lub wzrastajacego poziomu czujnosci operatora. 6. Po stwierdzeniu zmeczenia Ikrytycznego urzadze¬ nie powinno wytworzyc takie sygnaly alarmowe, które ostrzega poruszajace sie w poblizu osoby lub powinno doprowadzic do zatrzymania sie poja¬ zdu. 7. W sytuacjach monotonnych urzadzenie powinno, o ile to mozliwe, od samego poczatku i w sposób ciagly okreslac zdolnosc koncentracji. 8. Urzadzenie powinno byc prizystosowane do pra¬ cy w jednakowy sposób, uniwersalnie i niezalez¬ nie od zasady dzialania w samochodach osobowych, ciezarowych wzglednie maszynach roboczych i nie powinno zwiekszac liczby organów obslugi pojazdu. 9. Montaz powinien byc prosty i mozliwy do prze¬ prowadzenia przez laika, kaszty produkcji powin¬ ny umozliwiac szybkie ii masowe rozpowszechnia¬ nie.W urzadzeniu wedlug wynalazku moga byc ob¬ serwowane niemal wszystkie czynnosci kierowcy w pojezdzie, poczawszy od wlaczenia odbiornika radiowego lub zapalniczki papierosów, poprzez zmiany liczby obrotów silnika do uzycia swiatel hamowania, swiatel cofania, klaksonu, kierunko- wiskazów itd.W celu nieodwracania uwagi kierowcy wi wy¬ stepujacych nieoczekiwanie sytuacjach grozacych wypadkiem {postulat 2) urzadzenie wedlug wyna¬ lazku akceptuje w czasie pomiaru czujnosci jako reakcje równiez impuls ukladu czujnika ocenia¬ jacego stabilnosc sieci energetycznej (na przyklad hamowanie, przyspieszanie) i przesuwa 'kontrole na okres pózniejszy.W warunkach monotonnych (postulat 3) (brak impulsów np. przez 120 sek.) gotowosc kierowcy kontrolowana jest w ten sposób, ze po wstepnie niemozliwyim do okreslenia czasie, np. w ciagu maksymalnie 3 sekund, zapala sie jedna z lam¬ pek kontrolnych kierunkowskazów {prawo- lub le¬ wostronna), (tub jedna z lampek sygnalów -• roz¬ kazowych). Jednoczesnie z ich wlaczeniem wyste¬ puje 'krótki przygotowawczy sygnal dzwiekowy.Kierunek (na prawo lub lewo) lampek rozkazo¬ wych jest ;wstepnie nieznany, równiez ich spo¬ sób dzialania odbiega od typowego, w tydh przy¬ padkach swieca one swiatlem ciaglym. Zadaniem kierowcy jest w chwili spostrzezenia rozkaza przesunac dzwignie kierunkowskazu w kierunku zgodnym z sygnalem i cofnac ja natychmiast do polozenia srodkowego. * W czasie dokonywania ciagu ruchów reagowania urzadzenie wykonuje nastepujace pomiary: uplyw czasu miedzy poczatkiem sygnalu i (momentem po¬ jawienia 'Sie odpowiedzi, korzystnie z dokladnoscia do jednej setnej sekundy, tak zwany selektywny czas reakcji i czas trwania zauwazonego sygnalu elektrycznego miedzy wlaczeniem 'kierunkowskazu a jego cofnieciem, charakteryzujacy koordynacje ruchów oraz wlasne dzialanie odruchowe; czas ten przedluza sie szczególnie wtedy, gdy kierowca mad- duzywal alkoholu. Ocenia sie kierunek ruchu i jego zgodnosc z nakazanym kierunkiem. Nastepnie ustala sie przedwczesny, wzglednie nadgorliwy cha¬ rakter ruchu, a mianowicie, czy dzwignia w ruchu powrotnym zatrzymala sie w polozeniu normal¬ nym, czy tez, przeskakujac srodek, wyzwolila iim- pulis w przewodzie strony przeciwnej.W celu przeciwdzialania powstawaniu mylacych otoczenie sygnalów, napiecie odpowiedzi opóznio¬ ne jest przez pewien wstepnie okreslony czas krótszy od 0,5 sek. itak, ze automat kierunkowska¬ zów nie jest w stanie zadzialac. Zreszta obecnie najczesciej stosowane, tak zwane automaty ter¬ miczne dzialaja z opóznieniem odpowiadajacym wyzej wspomnianemu okresowi i w warunkach normalnych mozna z pelnym' bezpieczenstwem w ciagu 0,5 sek podjac ruch cofniecia.Urzadzenie wykorzystuje wyniki pomiarów kom¬ pleksowo, szacujac waznosc ^poszczególnych danych w zaleznosci od ich znaczenia w procesie jazdy i przekazuje je kierowcy, na przyklad za pomoca kombinacji diod swiecacych róznych kolorów (zie¬ lonych, zóltych, czerwonych) lub wskaznika cyfro¬ wego od 1 do 99 {(postulat 4).Wywazona ocene mozna zrealizowac na przy¬ klad w ten sposób, ze 'uwzglednia sie czas trwa¬ nia prostego spostrzegania, wzglednie Czas potrze¬ bny do cofniecia mylnego kierunku ruchu, w sto¬ sunku 1:4, lecz przeciwstawiony normalnym war¬ tosciom biologicznym. Ódlpowiedz podjeta w nie¬ wlasciwym kierunku meldowana jest jako „po¬ miar sprzeczny", zas zle koordynowany, nadmier¬ ny ruch jako ,-,wynik slaby".Teoretycznie oczekiwane pogorszenie wartosci mierzonych za pomoca urzadzenia wedlug wynala¬ zku wraz ze wzrostem zmeczenia nie przekracza np. 25M. W celu lepszej obserwacji procesu wy¬ daje sie korzystniejszy meldunek cyfrowy, lecz istnieje mozliwosc, aby urzadzenie po kazdym wlaczeniu dokonywalo automatycznie przez poró¬ wnanie z bezposrednio wczesniejszym wynikiem pomiaru sygnalizacji, ze stan gotowosci kierowcy pogorszyl isie np. o wiecej niz 201%.Dla przeciwdzialania mylacemu dzialaniu kie¬ rowcy, przy kazdym potmiarze dzieki dowpinemiu impulsowi odbiornika na przyklad dzieki uzyciu klaksonu, urzadzenie jest unieruchamiane. W razie braku pomiaru urzadzenie reaguje ponowna pros¬ ba pomiaru, ponawiana tak dlugo, az dokonana 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 609 zostanie kompletna i wlasciwa dla oceny danych kontrola. Równoczesnie z powyzej opisana czyn¬ noscia programowany jest elektronicznie czas trwania nastepnego testu poziomu aktywnosci (po^ stulat 5), mianowicie w odwrotnym stosunku do zmierzonego stopnia czujnosci (na przyklad czas trwania od 8 do 120 sekund, zmieniany w sposób ciagly).W przypadku, gdy kierowca, mimo przygoto¬ wawczego sygnalu klaksonu i trwajacego 3 sek. swiecenia sie lampki rozkazowej (postulat 6) nie dal ani odpowiedzi, ani nie wykonal dowolnej czynnosci powodujacej pobór pradu elektrycznego, to utrzymany zostanie stan pomiarowy (= po¬ wtórny pomiar), lecz przy trwale wlaczonym klak¬ sonie w ciagu dalszych 2 seknud; jezeli i w tym przypadku brak bedzie odpowiedzi, to wywolany zostanie natychmiastowy alarm.W raimach czynnosci alarmowych wlaczone zosta¬ na natychmiast zewnetrzne swiatla ostrzegawcze, klakson wytwarzac bedzie nieciagly sygnal, w ra¬ zie potrzeby zostanie wylaczony równiez zaplon silnika i zostana uruchomione hamulce. Sygnal alarmowy (moze byc wylaczony jedynie przez za¬ trzymanie pojazdu. Zreszta wynik uzyskiwany w czasie powtórnych pomiarów meldowany jest z nalezyta ocena blednych punktów.Wyniki pomiaru, sa rejestrowane w urzadzeniu, mozna itego dokonac, na przyklad isterujac genera¬ torem impulsów urzadzenia rejestrujacego i otrzy¬ mujac wykres kolowy.Dla pojazdów nie posiadajacych urzadzenia reje¬ strujacego zabezpieczana jest mozliwosc wykorzy¬ stania wyników pomiaru po wypadku lub przy rutynowej kontroli drogowej w ten sposób, ze urzadzenie wedlug wynalazku posiada zasilany niezaleznym napieciem uklad sterujacy wskazaniem kazdorazowo w ostatniej kontroli,, nawet po wy¬ laczeniu napiecia zasilania wykorzystywanego w czasie jazdy (przekrecenie kluczyka zaplonu, opu¬ szczanie hamulca recznego). Pobór mocy (pobór pradu) tego ukladu mozna zaniedbac, po ponow¬ nym uruchomieniu urzadzenia uklad ten przedsta¬ wia automatycznie cyfrowe lub kolorowe wska¬ zanie ostatniego zapamietanego wyniku .pomiaru.W oparciu o znajomosc dotychczasowych funk¬ cji urzadzenia wedlug wynalazku, jest ono w sta¬ nie zapobiec uzyciu pojazdu przed uruchomie¬ niem silnika przez osobe nieupowazniona lub znaj¬ dujaca sie pod. wplywem alkoholu lub lekarstw.Z uwagi na to, ze urzadzenie w czasie podejmo¬ wanych pomiarów traktuje sygnaly dochodzace z przelacznika kierunkowskazów jako reakcje na sy¬ gnaly ostrzjegawczie, to jest ono w stanie spostrze¬ gac (i mierzyc) kolejnosc i czas trwania napiec powodowanych przez przestawienie kierunkowska¬ zów prawo/lewo i cofniecie do polozenia wyjscio¬ wego równiez i w stanie spoczynku pojazdu.Po odpowiednim uzupelnieniu i zaprogramowa¬ niu urzadzenie wedlug wynalazku 'moze byc rozbu¬ dowane o dodatkowe funkcje.Po zaparkowaniu i nacisnieciu ukrytego przy¬ cisku urzadzenie przechodzi w tak Ywany stan czuwania. W tej sytuacji napiecie zasilania nie zalezy od pozycji kluczyka zaplonu i pobór mocy 18 526 10 dzialajacych ukladów mozna- pominac. Nastepnie urzadzenie przechodzi w tak zwany stan identyfi¬ kacji wskutek uzyskanego drugiego sygnalu od¬ biornika w czujniku sluzacym w czasie kontroli 5 czujnosci do obserwacji aktywnosci (pierwszy sy¬ gnal moze byc np. spowodowany przez, wlaczenie oswietlenia ' wewnetrznego przy wysiadaniu kiero¬ wcy). Podczas takiego rodzaju pracy urzadzenie we¬ dlug wynalazku oczekuje od osoby wsiadajacej do 10 pojazdu dokonania w pewnym wstepnie okreslonym czasie (na przyklad 5 do 15 sekund) specjalnego szeregu czynnosci, wzglednie ich rozpoczecia.Ten szereg czynnosci sklada sie z co najmniej czterokrotnego, w zakodowanej kolejnosci, prze- !5 laczania dzwigni przelacznika kierunkowskazów (= „odtworzenia ikodu").Czterokrotna zmiana w prawa" lub lewa strone obejmuje 16 kombinacji sygnalów, z których tylko jedna przedstawia „klucz" danego pojazdu. 20 Od momentu pierwszego oddanego we wlasciwa strone sygnalu, realizowanego za pomoca dzwigni, urzadzenie mierzy czas uplywajacy do. czwartego (ostatniego) sygnalu. Jesli ten okres czasu przekro¬ czy pewien 'biologicznie akceptowalny minimalny 25 pozioma, to dokonane zostanie stwierdzenie nieprzy¬ datnosci |(=okolo 3,5 sek;). W tym przypadku cykl identyfikacji bedzie tak czesto powtarzany, az uzyskany zostanie odpowiedni wynik.Jezeli jednak w czasie identyfikacji choc jeden 30 raz zostanie stwierdzone pomylkowe ustawienie dzwigni przelacznika, to urzadzenie wedlug wyna¬ lazku oceni to natychmiast jako brak upowaznie¬ nia. Równiez jako brak upowaznienia oceniany jest brak kodu w czasie oczekiwaniia na identy- 35 fikacje, lub jesli, liczac od momentu uruchomienia, z czujnika dojdzie nastepny impuls odbiornika na przyklad uzycie rozrusznika.Przy stwierdzeniu braku upowaznienia urzadze¬ nie rozpoczyna automatycznie opisana Juz dzialal- 40 nosc alarmowa (swiatla ostrzegawcze, klakson), ró¬ wniez i obwód zaplonu moze zostac ostatecznie przerwany.Sygnal alarmowy mozna przerwac tylko przez ponowne nacisniecie ukrytego przycisku. Ponow- 45 nie jego uzycie poczatkuje jednak jedynie faze pilnowania.Ze wzgledu na to, ze przycisk niecalkowicie wy^ lacza wspomniana funkcje, zrealizowano zyczenie, by kierowca znajdujacy sie pod wplywem alkoho- so iu, mimo znajomosci polozenia przycisku, nie mógl jechad-tym pojazdem. Jesli ktos przy parkowaniu samochodu nie nacisnal przycisku, to musi przy¬ jac na siebie ryzylko mozliwosci kradziezy pojazdu.Co najmniej czterokrotna, w okreslona strone, 55 zmiana kierunku realizowana w ciagu 3,5 sek i realizacja kodu wymagajaca stalej koncentracji sa wystarczajaco 'trudnymi zadaniami, których osoba pijana nie jest w stanie wykonac.Zaleta wynalazku jest to, ze urzadzenie nie 60 wymaga oddzielnego organu obslugi, poniewaz ste¬ rowanie realizowane jest za pomoca dzwigni prze¬ lacznika kierunkowskazów.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przy¬ kladach wylkanamia na rysunku, na którym fig. «5 i przedsitawia schemat blokowy urzadzenia zabez-138 526 11 12 pieczajacego wedlug wynalazku, fig. 2—5 — przy¬ klady wykonania' bloków urzadzenia z fig. 1 i fig. 6 — przyklad wykonania dodatkowego ukla¬ du urzadzenia wedlug wynalazku, do badania zdol¬ nosci kierowcy do prowadzenia pojazdu i zabezpie¬ czania przed wtargnieciem nieupowaznionych osób.Na rysunku przedstawiono rozwiazanie odnosza¬ ce sie do samochodu.W schemacie blokowym przedstawionym przez fig. 1 jeden z zacisków aikuimulatora AKKU beda- ' cego zródlem energii polaczony jest z masa, zas drugi zacisk polaczony jest z odcinkiem lacza 18, przez które przeplywa prad do róznych odbiorni- w. Napiecie zasilania pojazdu i -zaciski urza¬ dzenia zabezpieczajacego wedlug wynalazku do¬ laczone isa poprzez wlacznik 1 zaplonu i wlacznik 2 hamulca recznego. Urzadzenie sklada sie z trzech czesci, mianowicie z zespolu sygnalizujacego, zespo¬ lu sterujacego i zespolu wskazniikowo-obslugowegO'.Przedstawione- urzadzenie zawiera uklad czujnika 7 4 analizujacy wielkosc i szybkosc zmian pradu, -do którego wyjscia jeslt dolaczony licznik 3 aktywno^ soi, zas do przelacznika 8 kierunkowskazów poja¬ zdu jesit dolaczony poprzez uklad opózniajacy 9 uklad pomtiiariowy 10 czasu reakcji, polaczony dwu¬ stronnie z licznikiem 3 aktywnosci.; Do ukladu poimiairowego 1,0 czasu reakcji jest dolaczony uklad alarmowy 13, którego wyjscie jest polaczone z automatem 14 .kierunkowskazów pojazdu, gdzie podlaczone sa równiez zewnetrzne swialtla ostrzegawcze 15 pojazdu. Lampki 5 i 6 sygnalów rozkazowych, klakson 7, uklad wskazni¬ kowy 11 i uklad rejestrujacy 12 sa równiez do¬ laczone do ukladu pomiarowego 10 czasu reakcji.Na fig., i1 zostal przedstawiony równiez licznik kontrolny 17 uruchamiany przyciskiem 16. Lacznik kontrolny 17 sluzy do kontroli stanu kierowcy i zabezpieczania przed niepozadanym wtargnieciem..Po wlaczeniu przedstawionego na fig. 1 wlacz¬ nika 1 zaplonu i zadzialaniu zwierajacego sie przez zwolnienie hamulca recznego wlacznika 2 uruchamiane jest urzadzenie do kontroli czujno¬ sci kierowcy i zaczyna dzialac licznik 3 aktyw¬ nosci. Uklad czujnika 4 analizuje wielkosc i szyb¬ kosc zmian pradu przeplywajacego przez odcinek lacza 18 i wysyla impulsy do licznika 3 aktyw¬ nosci. W wyniku dochodzacych z ukladu czujnika 4| impulsów powodowanych dzialalnoscia kierow¬ cy, licznik' 3 poziomu aktywnosci jest zerowany.Jezeli jednak impuls nie nadejdzie, 'to po uply¬ wie ustalonego czasu zaswieci sie jedna z lam¬ pek 5 lub 6 sygnalów rozkazowych. Jednoczesnie z klaksonu 7 poplynie sygnal dzwiekowy. W odpo¬ wiedzi na sygnal rozkazowy kierowca musi pod¬ jac decyzje i przestawic przelacznik 8 kierunko¬ wskazów w kierunku zgodnym z podanym przez wlasnie zapalona lampke sygnalu rozkazowego i naltychmiast cofnac go do polozenia wyjsciowego, zanim zaswieci sie zewnetrzny kierunkowskaz. W pewnych przypadkach role lampek 5 i 6 sygna¬ lów rozkazowycfi moga przejac lampki kontrolne kierunkowskazów/ Jest to imozliwe, gdy dla obu kierunków przewidziani oddzielne swiatla kontrol¬ ne. Odpowiedz przychodzaca z przelacznika 8 kie¬ runkowskazów poprzez uklad opózniajacy 9 ana¬ lizowarna jest za pomoca ukladu pomiarowego 10 czasu reakcji. W wyniku tej analizy sygnaly do¬ cieraja do ukladu wiskazniikowego 11 i ukladu rejestrujacego 12. Jednoczesnie w liczniku 3 akty- 5 wnosoi zostaje zaprogramowany nastepny brany pod uwage czas trwania poziomu aktywnosci. Kaz¬ dy impuls docierajacy w czasie pomiaru z ukla¬ du czujnika 4 powoduje pewne 'opóznienie. Jezeli kierowca inie da zadnej lub da nieprawidlowa io odpowiedz, to znaczy ustawi dzwignie przelacznika 8 kierunkowskazów w nieprawidlowym-* polozeniu, to uruchomiony zostanie uklad alarmowy 13, któ¬ ry poprzez automat 14 kierunkowskazów urucha¬ mia zewnetrzne swiatla ostrzegawcze 15 pojazdu. 15 W dalszej czesci zostana opisane po jednym z mozliwych przykladów wykonania poszczególnych bloków z fig. Iw Fig. 2 przedstawia przyklad wykonania ukladu czujnika4. * ' 20 W tym przykladzie sygnalem wejsciowym dla u- kladu czujnika 4 zmian pradu jelst spadek napie¬ cia na odcinku lacza 18. Prad plynie odcinkiem lacza 18 w kierunku przewidywanego odbiornika.Uklad filtru dolnoprzepustowego i dzielnika 19 25 sluzy do •usuniecia szumów wysokiej czestotliwosci, pochodzacych z zaplonu lufo innych zródel. Po wzmocnieniu do wlasciwego poziomu i oddzieleniu przeprowadzonym przez wzmacniacz róznicowy 20, zmiany o malych czestotliwosciach powodowane 30 wylaazanliiem lub wlaczaniem odlbiarników pradu, moga ibyc odebrane przez uklad analizuj aco-paimie- taijacy 211. Dzieki wlasciwemu doborowi impulsów synchronizujacych elektronicznego generatora syn¬ chronizujacego 42„ jak rówruiez czalsu synchroni- 35 nacji miozna dobrze (rozrózniac zmiilany napiec o róznych szybkosciach lub wielkosciach.Uklad róznicowy 22 zapewnia uzyskanie w wy¬ niku zmian napiecia impulsów koniecznych do uruchomienia ukladu monostabilnego 23. W tym 40 bloku mozna nastawic dolna wartosc progowa wiel¬ kosci w okresie analizowania zmian napiecia, po¬ nizej tej wartosci progowej uklad monostabilny 23 nie pracuje.Wspomniane mozliwosci nastawcze umozliwiaja 45 rozróznienie poszczególnych wlaczonych odbiorni¬ ków wzglednie czynnosci kierowcy w oparciu o wielkosc i szybkosc zmian napiecia.Napiecie doprowadzane do wejscia ukladu czuj¬ nika 4 obejmuje zalezcie od obciazenia ze wzgle- 50 du na wlaczanie i wylaczanie odbiorników spadki napiecia powstajace na rezystancji wewnetrznej akumulatora AKKU i na odcinku lacza 18 (moze nim byc na przyklad kabel miedzy akumulatorem AKKU a wlacznikiem 1 zaplonu, nadaje sie za- 55 tern do stwierdzenia wszystkich czynnosci kie¬ rowcy, zwiazanych z wlaczaniem odbiorników pra¬ du.Biorac pod uwage wantosci przyblizone, moga to byc dla samochodu osobowego: zaplon 50 W, 60 rozrusznik 1,3 kW, klakson 60 W, swialtlo stopu 42 W, swiatlo kiejnunkowskazów 50 W, swiatlo mi¬ jania (postojowe) dlugie 100/20/100 W, swiatlo o- strzegawcze 90 W, ogrzewanie 20 W, wycieraczki 25 W i pozostale wyforane odbiorniki. 65 Uklad czujnika 4 ocenia szybkie zmiany napecia\ 138 526 13 w instalacji elektrycznej pojazdu, powstajace ze wzgledu na raptowne zmiany liczby obrotów. Jed¬ noczesnie nie jest jednak uwzgledniany stan malych odbiorników (na przyklad lampek kontrol¬ nych, wskaznika poziomu oleju), poniewaz analizo¬ wane zimdany moga byc powodowane jedynie dzia¬ lalnoscia kierowcy (na przyklad pobór mocy' od¬ biornika radiowego). * ' W celu zwiekszenia mozliwosci zastosowania u- rzadzema w pojazdach róznych itypów przewidzia¬ no mozliwosc nastawienia minimalnej wielkosci o- cenianego napiecia za pomoca wspólczynnika wzmo¬ cnienia wzmacniacza róznicowego 20 i poziomu po^ równawczego -napiecia wejsciowego ukladu mono- stabilnego 23 oraz szybkosci poprzez" wybór cze¬ stotliwosci analizowania tak, ze przy wiekszych czestotliwosciach uklad czujnika 4 jest w stanie ocenic szybsze zmiany.Odcinek lacza 18 jest utworzony korzystnie przez kabel laczacy akumulator AKKU z wlacz¬ nikiem 1 zaplonu, równoczesnie z duza pewnoscia zmiany poboru mocy moga byc okreslane poprzez wahania napiecia punktu akumulaltora niepodla- czonego do masy (przewaznie dodatni zacisk).Uklad filtru dolnoprzepustowego i dzielnika 19 zawiera na wejsciu dzielnik rezysitorowy o po¬ dziale w stosunku il:2 oraz filtr zbudowany w oparciu o wzmacniacz operacyjny o czestotliwosci srodkowej irzedu 10 Hz, co 'Spelnia równiez zada¬ nie wzmacniacza róznicowego 20. W ten sposób uklad filtru dolnoprtzepuistowego i dzielnika 19 i wzmacniacz róznicowy 20 tworza .korzystnie jeden zespól.Na wejsciu ukladu analizujaco-pa jest umieszczony na przyklad, tranzystor polowy, do (którego jest doprowadzany impuls synchro¬ nizacji o 1 Hz z generatora synchronizujacego 42.Przelacznik wejsciowy kopiuje wartosc wyjsciowa wzmacniacza róznicowego 20 z podana czestoscia na stopien kondensatorowy, zabezpieczajac zara¬ zem rozdzial wysokiej limpedancji. Napiecie kon¬ densatora prowadzone jest poprzez wyjsciowy sto¬ pien tranzystora polowego do ukladu róznicowego 22. W najprostszym wykonaniu utworzony jest on z czlonu RC wytwarzajacego impuls ze skoku na¬ piecia o danej wielkosci.Stopien wejsciowy ukladu monOstabilnego 23 jest utworzony z ukladu porównujacego, którego za¬ daniem jest niedopuszczenie do obwodu urucho¬ mienia ukladu monostabilnego 23 impulsów nie- przekraczajacych nastawionej wielkosci. Uklad monositabilny 23 jelsit uruchamiany przez dodatni jak i ujemny impuls w podobny sposób przez uklad zbudowany na tranzystorach lub obwodach scalonych.W fazie kontroli czujnosci urzadzenie oczekuje na sygnal odpowiedzi kierowcy z przelacznika 8 kierunkowskazów. Dla wykluczenia zbytecznych ze¬ wnetrznych (sygnalów kierunku wlaczono miedzy automat 14 kierunkowskazów i przelacznik 8 kie¬ runkowskazów uklad opózniajacy 9. Uklad opóz¬ niajacy 9 opóznia o 0,8 isek sygnal plynacy, w wy¬ niku zwarcia któregos ze styków przelacznika 8 kierunkowskazów, w ten sposób, ze zastosowany w ukladzie opózniajacym 9 uklad monostabilny 24 (fig. 3) pobudzany zadzialaniem przelacznika 8 kie¬ runkowskazów, przerywa polaczenie miedzy prze¬ lacznikiem 8 kierunkowskazów i automatem 14 kierunkowskazów na wspomniany okres czasu za 3 pomoca przerywacza przekaznikowego lub ukladu rozdzielczego 25 na tranzystorach.Czestosc kontroli czujnosci zalezy od aktywno^ sci kierowcy. Licznik 3 aktywnosci sluzy do ste¬ rowania czestoscia kontroli. Wymieniony element moze sie skladac z programowanego licznika 26 (fig. 41) ustawianego impulsami z ukladu czujnika 4 do wartosci zaleznej od wyniku poprzedniego pomiaru. W ten sposób zapelnienie programowane¬ go licznika 26 odbierajacego impulsy synchroni¬ zacji o malych czestotliwosciach z generatora syn¬ chronizujacego 27 nasltapi dopiero wtedy, gdy w czasie charakteryzujacyim aktywnosc nie nadejdzie zaden impuls zakazujacy dzialalnosc kierowcy.Rozwiazanie, w którym okres czasu pomiedzy dwoma pomiarami posiada górna wartosc grani¬ czna, wydaje sie byc [rozwiazaniem celowym; o- graniczenie ito mozna zrealizowac w ten sposób, ze po pewnej ilosci im(pulsów z ukladu czujnika 4 (programowany licznik 26) nie powraca do pe¬ wnej pierwotnej zawartosci poczatkowej, lecz do¬ puszczone jest tylko male opóznienie do chwili rozpoczecia pomiaru.Po osiagnieciu stanu uzupelnienia programowa¬ nego licznika 26, w liczniku 3 aktywnosci zostaje uruchomiona faza pomiaru. Faza ta rozpoczyna sie krótkotrwalym sygnalem klaksonu 7 i przypadko¬ wym zaswieceniem sie jednej z lampek 5 6 sygna¬ lów rozkazowych.Uklad pomiaru 10- czasu reakcji (fig. l) zabez¬ piecza te przypadkowosc na przyklad w "ten spo¬ sób, ze docierajace z ukladu czujnika 4 impulsy przerzucaja uklad bistabilny 28, którego wyjscie wybiera zapalajaca Sie lampke 5 lub 6 sygnalów rozkazowych (fig. 3). Ozesc lOa ukladu pomiaro¬ wego 10 czasu reakcji z fig. 1 jest przedstawiona na fig. 3 a czesc lOb — na fig. 5.Analiza pomiaru jest przeprowadzana przez u- klad pomiaru 10 czasu reakcji skladajacy sie z czesci lOa i lOb. Kwalifikacja oparta jest o wy¬ wazone wyniki czterech róznych parametrów: Sa to: 1. Czas uplywajacy miedzy poczatkiem pomiaru i momentem pojawienia sie odpowiedzi, mierzo¬ ny przez licznik 29 {fig. 5). W ciagu pomiaru pamiec 41 uaktywnia wejscie synchronizacji- li¬ cznika 29„ ¦¦_.¦'¦ 2. Dlugosc impulsu odpowiedzi, mierzona przez li¬ cznik 30 (fig. 5). .3. Prawidlowosc lub nieprawidlowosc impulsu od¬ powiedzi, stwierdzona za pomoca ukladu logi¬ cznego 31, porównujacego stan wyjscia ukladu bistabilnego 28 z sygnalem odpowiedzi (fig. 3!). 4. Koordynacja ruchu reakcji, to znaczy pojawie¬ nie sie przeciwnego impulsu w krótkim od¬ stepie czasu po odpowiedzi, kontrolowane przez uklad imonostafoilny 32 /(fig. 5), aktywowany na koncu impulsu odipowiedzi.Impuls synchronizacji sluzacy do pomiaru czasu przez liczniki 29 i<^30 i wytwarzany przez gene¬ rator synchronizujacy 42, przyjeto o czestotliwosci 20 25 30 35 40 45 50 55 6015 138 526 16 1 kHz, co umozliwia 'uzyskanie rozdzielczosci rze¬ du 0,001 sek. Uklad liczacy 34 przedstawiony na fig. i5 przeprowadza kwalifikacje w oparciu o za¬ wartosc liczników 29 i 30 jak równiez w oparciu o wartosci spelniajace warunki ukladu logicznego 31 i Ukladu imonostabilnego 32. Element pamiecio¬ wy 35 zapamietujacy wspomniana wartosc jest pod wzgledem zasilania (niezalezny od ustawienia prze¬ lacznika zaplonu i umozliwia zapamietanie ostat¬ niego wyniku pomiaru.Dla przedstawienia wyniku pomiaru moze byc wykorzystany dowolny uklad wskaznikowy 11, ko¬ rzystnie wyswietlacz cyfrowy.Do zobrazowania impulsu, iktórego wartosc jest proporcjonalna do wyniku pomiaru, w urzadzeniu rejestrujacym 12 moze sluzyc uklad monostabilny 3)6 o zmiennej funkcji w czasie, zaleznej od wy¬ niku pomiaru, i którego uruchomienie jest zsyn¬ chronizowane z zaltóonczertiem pomiaru* Urzadzer nie rejestrujace 12 moze pracowac równiez z sy¬ gnalem o modulowanej szerokosci impulsów.Czesc lOb ukladu pomiarowego 10 czasu reakcji, która dziala jako jednostka oceniajaca, wlacza u- klad alarmowy 13 przy przepelnieniu licznika "29 (od|powiedz nie nadeszla). Przy przepelnieniu licz¬ nika 30 (brak odpowiedzi) nastepuje sygnalizowanie kierunku wzglednie impuls przychodzacy z ukla¬ du czujnika 4 wywoluje opóznienie pomiaru (fig. 4). W stanie pilnowania licznik 17' z fig. 1 otrzy¬ muje zadanie oceny prawidlowosci kombinacji dzia¬ lania (przedstawionego przez kierowce. Mozliwy sposób realizacji polega na (tym, ze kierunek pra¬ widlowej odpowiedzi okreslany jest przez wyjscie 4 do 1 (ogólnie n do 1) multipleksera 37. Zadzia¬ lanie przelacznika 8 kiarimkowskazów w dowol¬ nym kierunku powoduje wzrost stanu licznika' 38 . adresujacego multiplekser 37. Wejscia multiplekse¬ ra 37 zostana ustawione na poziomie logicznym „0" lub „1", co powoduje ustawienie (programo¬ wanie) pozadanych sekwencji (fig. 6).Licznik 43 stanowi wejscie licznika 17 kontroli, do którego przylaczony jest uklad -ustalania funkcji w czasie, skladajacy sie z ukladów monostabil- nycn 39 i 40. Pierwszy uklad monostabilny 39 zadziala w stanie kontroli po nadejsciu z ukladu czujnika 4 drugiego impulsu, po uplywie ustalo¬ nego okresu czasu, jezeli nie rozpoczeto nadawa¬ nia kombinacji kodu, przelacza na alarmowanie.W wyniku rozpoczecia nadawania kombinacji ko¬ du zostaje uruchomiony drugi uklad monostabilny 40, który po uplywie ustalonego okresu czasu przelacza poprzez przerzutnik 44 na alarm, jezeli w miedzyczasie nie nadano kodu, oo powoduje ustawienie przerzutniika. Wyjscie polaczone poprzez przerzutnik 46 z ukladem alarmowym 13 jest na¬ tychmiast uaktywnione w przypadku wadliwego kodowania.Alarm aktywuje uklad alarmowy 13 fig. 1, któ¬ ry wlacza poprzez automat 14 kierunkowskazów swiatla ostrzegawcze 15 pojazdu oraz klakson 7.Po uaktywnieniu ukladu alarmowego 13, spowodo¬ wanym brakiem odpowiedzi, mozna go wprowadzic w stan spoczynku jedynie za pomoca wlacznika 2 hamulca recznego, a w stanie kontroli, iza pomoca ukrytego przycisku 16. Naturalnie, licznik 17 kon¬ troli wraca w tym przypadku ponownie do stanu uaktywnionego.Na rysunkach sa przedstawione wymagane ukla¬ dy I E1...E10 oraz uklady LUB V1...V5 a takze 5 inwerter I.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób ikomtroM czujnosci kierowcy pojazdu, w którym w monotonnych sytuacjach jazdy powta¬ rza sie w sposób ciagly sygnal ostrzegawczy, w wyniku którego przeprowadza sie przez ikierowce dzialanie kontrolne i sprawdza sie aktywnosc kie¬ rowcy oraz wytwarza sie jedno- lub wielostopnio¬ wy sygnal alarmowy w przypadku blednego lub nieprzerwanego dzialania kontrolnego kierowcy w okresach czasu uprzednio okreslonych i zmienia¬ jacych sie w zaleznosci od czestosci wlaczania ob¬ slugiwanych elementów ppjazdu, znamienny tym, ze ustala sie czestosc wlaczania obslugiwanych przez kierowce elementów poprzez wykrycie i o- kreslenie zmiany napiecia na elektrycznym odcin¬ ku lacza do zasilania obslugiwanych elemenltów, przez co wytwarza sie impulisy zmiany napiecia, którymi tlumi sie sygnal ostrzegawczy kontroli aktywnosci kierowcy przez uprzednio okreslony okres czasu. 2. Sposób wedlug zaistrz. 1, znamienny tym, ze wybiera sie dla podawanego sygnalu ostrzegawcze¬ go jeden z dwóch mozliwych, dla* kierowcy nie¬ mozliwy, do przewidzenia stan, na który kierowca musi reagowac w uprzednio ustalony sposób i podaje sie sygnal alarmowy, gdy przeprowadzane przez kierowce dzialanie kontrolne' nie jest wlas¬ ciwe. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze wskazuje sie informacje odpowiadajaca czujnosci kierowcy. 4. Urzadzenie do kontroli czujnosci kierowcy po¬ jazdu z ukladem wytwarzajacym sygnal ostrzega¬ wczy, który posiada oo 'najmniej trzy czujniki do¬ laczone do hamulca, sprzegla i kierownicy, które to czujniki sa dolaczone do wejsc ukladu licznika aktywnosci i .analizujacego, który jest polaczony z ukladem pomiarowym czasu reakcji, nadajnikiem sygnalu 'kontrolnego i ukladem alarmowym, zna¬ mienne tym, z£ do akumulatora (AKKU) jest do¬ laczony zespól sygnalizujacy zawierajacy odcinek lacza (18) przylaczajacego obslugiwane elementy, dolaczony do wlacznika (1) zaplonu i"wlacznika (2) hamulca recznego, które sa dolaczone poprzez na¬ dajnik sygnalu kontrolnego, korzystnie przelacznik (8) kierunkowskazów, do zespolu sterujacego za¬ wierajacego uklad cziujnika (4), którego wejscie jest dolaczone do odcinka lacza (18), a wyjscie jest dolaczone do wejscia licznika (3) aktywnosci zespo¬ lu sterujacego, przy czym licznik j(3) aktywno¬ sci jest dolaczony pqprzez polaczenie dwutorowe do ukladu pomiarowego (10) czasu reakcji zespo¬ lu sterujacego, wejscia ukladu pomiarowego (10) sa dolaczone poprzez uklad opózniajacy <9) zespo¬ lu sterujacego do zacisjków przelacznika (8) kie¬ runkowskazów a wyjscia ukladu pomiarowego (10) czasu reakcji sa dolaczone do elementów zespo- 15 20 25 30 35 40 45 50 55 6017 J38 526 Ig lu wskaznikowo-obslugowego oraz do ukladu alar¬ mowego' (13) zespolu sterujacego, wyjscie ukladu alarmowego (13) jest polaczone z wejsciem automa¬ tu <14) kieruinlkowsikazów pojazdu, którego wyj¬ scie jest dolaczone do swiatel ostrzegawczych (15) zespolu sygnalizujacego, przy czym calkowity uklad pomiarowy (10) czasu reakcji zawiera dwa cze¬ sciowe uklady poirniarowe (10a, lOb) czasu reakcji uklad pomiarowy (liOa) czasu reakcji zawiera u- klad ibiistabiiny |(28), którego wejscie jest dolaczo¬ ne do wyjscia ukladu czujnika (4), zas wyjscia sa polaczone poprzez juklady I (El, E2) z lampkami (5, 6) sygnalów rozkazowych, a drugie wejscia u- kladów I (El, E2) sa polaczone z wyjsciem zapel¬ nienia programowanego licznika (26) licznika (3) aktywnosci, zas wyjscia ukladów I (El, E2) isa dolaczone do wejsc nastepnych ukladów I (E3, E4), a drugie wejscia Ukladów I (E3, E4) sa po- laczone z poszczególnymi zaciskami przelacznika (8) kierunkowskazów oraz wyjscia ukladów I (E3, E4) isa polaczone z wejsciami ukladu logicznego (31) wlasciwej/niewlasciwej odpowiedzi, natomiast uklad pomiarowy (10ib) czasu reakcji stanowi za¬ razem uklad'analizujacy i oceniajacy, którego wej¬ scie jest polaczone z wyjsciem zapelnienia pro¬ gramowego licznika (26). oraz wejscie jest pola¬ czone, z jednej strony poprzez pamiec <41) i z dru¬ giej strony bezposrednio z wyjsciem elektronicz¬ nego generatora syndhronizujacego i(33) i z wej¬ sciem ukladu I (E5) a zarazem wyjscie ukladu I (E5) jest polaczone z wejsciem synchronizacji li¬ cznika (29) do pomiaru uplywu czasu od rozpo¬ czecia pomiaru do pojawienia sie odpowiedzi, a wyjscie zapelnienia licznika (29) jest polaczone z ukladem alarmowym (13), wyjiscie wlaczonego na wejsciu zerujacym pamieci (41) elementu LUB (V3) i wyjscie elektronicznego generatora synchro¬ nizujacego i(33) sa polaczone poprzez dalszy uklad I (E6) z wejsciem synchronizacji licznika (30) do pomiaru dlugosci impulsu odpowiedzi, izas wyjscie zapelnienia licznika (30) jest polaczone z wejsciem opóznienia licznika (3) aktywnlosci, nastepnie wej¬ scia zerujace obu liczników (29, 30) sa polaczone z wyjsciem zapelnienia programowanego licznika (26), zaciski przelacznika (8) kierunkowskazów sa polaczone poprzez element LUB |(V3) i 'uklad mo¬ nostabilny <32) z jednym wejsciem ukladu I (E7), z 'którego drugim wejsciem jest polaczone bezpo¬ srednio wyjscie elementu LUB (V3) i poprzez po¬ laczenie uiklad I (E7) ukladu monostabilnego (32) jak- równiez liczniki (29, 30) i wyjscia ukladu lo¬ gicznego (31) sa polaczone z wejsciem ukladu li¬ czacego (34), przy czym wyjscie ukladu" liczacego (34) jest dolaczone do ukladu alarmowego (13). 5. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze elementy zespolu wskaznikowo-obslugowego, sta¬ nowia lampki (5, 6) sygnalów rozkazowych, klakson (7), uiklad wskaznikowy (11) i uklad rejestruja¬ cy (12). 6. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze wejscie ukladu czujnika <4) sklada sie z ukladu filtru dolnoprzepusitowego i dzielnika (19) oraz z polaczonego z nimi i ewentualnie tworzacego z niani jeden zespól wzmacniacza róznicowego (20), polaczonego z wejsciem ukladu analizujaco-pamie- tajacego (£1), którego wyjscie jest polaczone po¬ przez uklad róznicowy (22) i uklad monostabilny (23) z wejsciem licznika (3) aktywnosci, zas dru¬ gie wejscie ukladu analizujaco-pamietajacego (21) 5 jest polaczone z wyjsciem elektronicznego gene¬ ratora synchronizujacego (42) impulsów o malych czestotliwosciach. 7. Urzadzenie wedlug zastrz. 6, znamienne tym, ze uklad filtru dolnoprzepustowego i dzielnika (19) ,oraz wzmacniacz róznicowy (20) zawieraja dziel¬ nik rezysitancyjny o podziale w stosunku okolo 1:2 oraz oparty na wzmacniaczu operacyjnym filtr akr tywny o czestotliwosci srodkowej rzedu 10 Hz. 8. Urzadzenie wedlug zaistrz. 6, znamienne tym, ze na wejsciu ukladu analizujaooHpamietajacego t21) jest wlaczony przelacznik oparty na tranzy¬ storze polowym, do którego* wejscia sterujacego jest dolaczony elektroniczny generator synchroni¬ zujacy (42) zas miedzy wyjsciem i wejsciem tran¬ zystora polowego jest wlaczony stopien konden¬ satorowy. 9. Urzadzenie wedlug zastrz. 6, znamienne tym, ze uklad 'monostabilny (23) jest komparatorem o- kreslajacym mniimalny poziom impulsu poczatko¬ wego. 10. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze uklad opózniajacy (9) wlaczony miedzy przelacz¬ nik (8) kierunkowskazów, a aultomat (14) kierun¬ kowskazów sklada sie z ukladu monostabilnego (24) i polaczonego z ni/m ukladu rozdzielczego (25). 11. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze licznik (3) aktywnosci sterujacy czestoscia kon^ troll zawiera programowany licznik (26), do które¬ go wejscia syndhronizacji jest dolaczone wyjscie elektronicznego generatora synchronizujacego (27) impulsów o malych czestotliwosciach, zas do wej¬ scia wprowadzania danych jest dolaczone wyjscie elementu LUB (V2), przy czym element LUB (V2) jest dolaczony do wyjscia ukladu czujnika (4) i li¬ cznika (30) opóznienia ukladu pomiarowego (lOb) czasu reakcji, a do wejscia wprowadzania danych jest dolaczone wyjscie wyników pomiaru elementu pamieciowego (35) ukladu pomiarowego (10b) cza¬ su reakcji i wyjscie zapelnienia jest polaczone z wejsciem pomiaru ukladu pomiarowego (10a)' cza¬ su reakcji. ,12. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym ze uklad liczacy (34) jest polaczony z elementem pamieciowym (35), którego wyjscie jest polaczone z jednej strony z wejsciem wprowadzania danych programowanego licznika (26)* a z drugiej strony z ukladem wskaznikowym (11) wyników pomiaru, oraz poprzez uklad monostaibilny (36) o zmiennej funkcji czasowej z ukladem rejestrujacym (12), zas drugie wejscie ukladu monostabilnego (36) jest polaczone z wyjsciem zapelnienia programowanego licznika (26). 60 13. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze zawiera uklad zabezpieczajacy zawierajacy ele- • ment aktywujacy, korzystnie przycisk (16) wlaczo¬ ny w obwodzie licznika ((1,7) kontroli a wejscie licznika (17) jest dolaczone do wyjscia ukladu 65 czujnika (4), zas wyjscia sa polaczone po 'jednym 20 25 30 35 40 45 5019 13S 526 20 z wejsciem przelacznika (8) kierunkowskazów, u- kladu opóznienia (9), ukladu alarmowego (13) i ukladu pomiarowego (10) czasu reakcji. 14. Urzadzenie wedlug zastrz. 5, znamienne tym, ze do zacisków przelacznika (8) kierunkowskazów poprzez element LUB wania jest dolaczone wejscie multipleksera (37), wyjscie ukladu czujnika (4) jest dolaczone poprzez uklad licznika (43) do skladajacego sie z dwóch polaczonych szeregowo ukladów monostabilinych (39, 40) ukladu funkcji czasowej, którego wyjscie jest polaczone poprzez uklad logiczny (I, E8, E9, V4, E10) oraz poprzez dwa polaczone szeregowo przerzutniki (44, 45) z ukladem alarmowym (13), zas wejscie zerowania przerzutnika (44) jest pola¬ czone z wyjsciem licznika (38) sterujacego multi¬ plekserem (37), a wejscie zerowania drugiego pnze- rzuitndka i(45) jest polaczone z przyciskiem (16).AKKU 18 nobór mocy | Napiecie zasilania ®- V 15 l Zespól' sy9naLizuja,CLj MMI 10 13 17 ZBSpót sterujacy -CD 11 J I 12 ¦CU 7 -® 5 —® 6 y.Fig. 1 zespót yiskaznikono- obstugony Otrarator 4 AKKU Pobór mocy 1 18 n 19 20 42 Synchronizacja 21 22 23 li.Fig.2138 526 napiecie zasilania** vi r 24 !# odpowiedz j <& L_. _" 25 „ i r u 15 28 rf ro ^7=q ! _10/_q] Fig.3 E1 | I E2 j_ pomiar (z 26) HS5 "® 6 27 L_ Wynik pomiaru ( z 35) Wejscie Obciazenie "~F O V2 Rozpoczecie pomiaru u , Opóznienie (z 30) Fig.4138 526 Fig. 5 Napiecie zasilania t-raiu.nu I f\ Fig.6 DN-3, zam. 497/86 Cena 100 zl PL