PL111136B1 - Process for the preparation of novel pentapeptide amides - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych amidów pieciopeptydów o dzialaniu znieczulajacym przy podawaniu pozajelitowym.Niedawno wyekstrahowano z mózgu ssaków i z mózgowego plynu rdzeniowego endogenne substan- 5 cje o wlasnosciach podobnych do wlasnosci morfo- linyf&Substancje te, nazwane enkefalina zidentyfi¬ kowal Hughes ze wspólpracownikami (patrz Natu¬ re, 258, 577 (1975)) jako pieciopeptydy o nastepu¬ jacej kolejnosci aminokwasów w lancuchu polipep- 10 tydowym: H-Tyr-Gli-Gli-Fen-Met-OH H-Tyr-Gli-Gli-Fen-Leu-OH Zwiazki te okresla sie jako metionino-enkefa- 15 line i leucyno-enkefaline.Chociaz stwierdzono, ze zwiazki te wykazuja dzialanie znieczulajace u myszy po podaniu do ko¬ mory mózgowej (Buscher i in., Nature, 261, 423 (1976)), praktycznie pozbawione sa one dzialania eo znieczulajacego przy podawaniu pozajelitowym.Obecnie odkryto nowa grupe zwiazków, które wykazuja znaczna i dajaca sie udowodnic zdolnosc znieczulania przy podawaniu ukladowym (syste- miczrgrm). Wynalazek dotyczy sposobu wytwarza-' 25 nia tych zwiazków.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku sa objete ogólnym wzorem 1, w którym Rx oznacza atqm wodoru, R2 oznacza atom wodoru, R3 oznacza pierwszorzedowy lub drugorzedowy rod- 30 2 nik alkilowy zawierajacy 1—4 atomów wegla, R5 oznacza atom wodoru lub ipierwszorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegila. R8 ozna^ cza aitom wodoru lub ipierwsizarzedowy irodnik al¬ kilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, R7 oznacza atom wodoru lub ipierwiszorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegila, Y oznacza atom wodoru, Z oznaaza grupe o wzorze —C( = O)— —NHR8, w którym R8 oznacza atom wodoru, zas W oznacza irodnik izopropylowy, grupe o wzorze —CHjSCH, —S—CHJCH2 lub o wzorze 3 z tym ograniczeniem, ze jezeM W oznacza rodnik izojpro- pylowy to R7 oznacza pierwszorzedowy rodnik al¬ kilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, a L i D, o ile wystepuja, oznaczaja chiralnosc. Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie takze farmakolo¬ gicznie dopusEczalne nietoksyczne sole addycyjne tych zwiazków z kwasami.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze od- szczepia sie grupy blokujace z odpowiednio ochro¬ nionego zwiazku o ogólnym wzorze 2, w którym R1§ oznacza grupe benzyloksykarbonylowa, Ill-rzed. butoksykarbonylowa, Ill-rzed. amyloksykarbonylo- wa, p-metoksybenzyloksykarbonylowa, adamanty- loksykarbonylowa lub izobornyloksykarbonylowa, a pozostale symbole maja wyzej podane znaczenie, przez dzialanie zasadniczo suchym kwasem.Korzystnymi zwiazkami sa te zwiazki o wzorze 1, w którym W oznacza grupe o wzorze -CH3. 111136111136 4 Farmakologicznie dopuszczalne, nietoksyczne sole addycyjne z kwasami obejmuja sole zwiazków o wzorze 1 z kwasami nieorganicznymi i organiczny¬ mi, takimi jak kwas chlorowodorowy, siarkowy, sulfonowy, winowy, fumarowy, bromowodorowy, 5 glikolowy, cytrynowy, maleinowy, fosforowy, bur¬ sztynowy, octowy, azotowy, benzoesowy, askorbi¬ nowy, p-folueno-sulfonowy, benzenosulfonowy, naftalenosulfonowy i propionowy, korzystnie z kwasem chlorowodorowym, octowym lub bur- io sztynowym. Wszystkie te sole otrzymuje sie zna¬ nymi sposobami.Jak wynika z definicji róznych podstawników wystepujacych we wzorze 1, zwiazki o wzorze 1 sa amidami pieciopeptydów. Konfiguracja prze- 15 strzenna zwiazków o wzorze 1 jest ich istotna ce¬ cha. Dla wygody reszty aminokwasów pieciopepty¬ dów o wzorze 1 ponumerowano kolejno zaczynajac od reszty przy koncowej grupie aminowej. Chiral- nosc reszt aminokwasów, poczawszy od pozycji la 20 skonczywszy na pozycji 5 wyglada nastepujaco: L, D, L, L i L. Ponadto nalezy zwrócic uwage, ze resz¬ ta w pozycji 3 moze byc reszta glicyny. W tych przypadkach nie ma chiralnosei tej grupy. W przy¬ padku gdy pozycja 3 jest zdefiniowana jako reszta 25 aminokwasu posiadajaca chiralnosc, jest to chiral- nosc L.Podstawnik R5, R6 i R7 okreslone jako pierwszo- rzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla oznaczaja rodnik metylowy, etylowy lub 30 n-propylowy.Podstawnik o symbolu R4 zdefiniowany jako pierwszorzedowy lub drugorzedowy rodnik alkilo¬ wy zawierajacy 1—4 atomów wegla oznacza rodnik metylowy, etylowy, n-propylowy, izopropylowy, 35 n-butylowy, izobutylowy lub III-rzed. butylowy.Ponizej podano najistotniejsze dane o poszcze¬ gólnych pozycjach reszt pieciopeptydów o ogólnym wzorze 1.Pozycja 1. Pozycja ta oznacza czesc peptydu za- 4a konczona grupa aminowa. Reszta ta pochodzi z L-tyrozyny lub L-(0-acetylo)tyrozyny. Reszta ta zawiera nie podstawiona grupe aminowa, poniewaz oba podstawniki Rj i R2 oznaczaja atomy wodoru.Pozycja 2. Reszta aminokwasu znajdujaca sie w pozycji 2 peptydu o wzorze 1 musi byc D stereoizo- merem i stanowi reszte dowolnego z kilku amino¬ kwasów, takich jak D-alanina (Ala), jesli R4 ozna¬ cza rodnik metylowy, kwas D-a-aminomaslowy (Abu), jesli R4 oznacza rodnik etylowy, D-norwa- lina (Nwa) jesli R4 oznacza rodnik n-propylowy, D-walina (Wal), jesli R4 oznacza rodnik izopropylo¬ wy, D-norleucyna (Nie), jesli R4 oznacza rodnik n-butylowy, D-leucyna (Leu), jesli R4 oznacza rod¬ nik izobutylowy oraz D-izoleucyna (Ile), jesli R4 oznacza rodnik II-rzed. butylowy. Korzystnie jest, jezeli reszta pochodzi z D-alaniny. W kazdej z tych reszt aminokwasów R3 znajdujace sie przy grupie aminowej aminokwasu oznacza atom wodoru. 641 Pozycja 3. Reszta aminokwasu obecna w tej po¬ zycji pochodzi od glicyny (Gli) lub jakiegokolwiek aminokwasu o konfiguracji L, takiego jak L-alani- na, kwas L-a-aminomaslowy, L-namwaldina, L-wa- lina, L-norleucyna, L-leucyna i L-izoleucyna. Ko- 65 45 rzystnie reszta aminokwasu w pozycji 3 pocho¬ dzi od glicyny.Pozycja 4. Reszta aminokwasu w tej pozycji po¬ chodzi z L-fenyloalaniny (Fen). Reszta ta moze byc ewentualnie podstawiona przy atomie azotu rodni¬ kiem metylowym, etylowym lub n-propylowym.Korzystnie reszta ta nie jest podstawiona przy ato¬ mie azotu, tzn. R6 oznacza atom wodoru.Pozycja 5. Reszta aminokwasu w pozycji 5 pie- ciopeptydu jest reszta amidu L-metioniny (Met), gdy W oznacza grupe —CH2SCH3, L-leucyny (Leu) gdy W oznacza grupe —CH(CH3)2, badz tez L-(S- -alkilo lub aryloalkilo)cysteiny [Cys(alk lub Cys)ar- kil] gdy W oznacza grupe —S—CH2CH3 lub grupe o wzorze 3. Korzystnie reszta aminokwasu w po¬ zycji 5 pochodzi z amidu L-metioniny lub amidu L-leucyny. Jesli reszta w pozycji 5 pochodzi od S-podstawionej cysteiny korzystnym podstawni¬ kiem jest rodnik etylowy, natomiast gdy podstaw¬ nikiem jest rodnik aryloalkilowy korzystnie jest, jezeli jest to rodnik p-metoksybenzylowy.Jezeli reszta aminokwasu na koncu lancucha pep- tydowego nie pochodzi z L-leucyny, moze byc ewentualnie podstawiona przy atomie azotu ami¬ nowego. Jezeli reszta ta pochodzi z L-leucyny jest ona podstawiona przy atomie azotu aminowego.W przypadku obecnosci podatawnika, podstawni¬ kiem jest pierwszorzedowy rodnik alkilowy zawie¬ rajacy 1—3 atomów wegla, taki jak rodnik mety¬ lowy, etylowy i n-ipropylowy. Korzystnie reszta aminokwasu jest podstawiona tzn. R, oznacza pierwszorzedowy .rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, korzystniej R7 oznacza rodnik me¬ tylowy.Ponadto, poniewaz aminokwas w pozycji 5 piecio- peptydu reprezentuje konczacy lancuch kwas ami- nokarboksylowy, wystepuje on w postaci amidu, korzystnie niepodstawionego, tzn. R8 oznacza atom wodoru.W procesie wytwarzania zwiazków o wzorze 1 wykorzystuje sie sposoby stosowane zwykle w syn¬ tezie peptydów. Moze sie zdarzyc, ze w trakcie syn¬ tezy pewnych zwiazków o wzorze 1 zajdzie czescio¬ wa racemizacja. Jednak reakcja ta zachodzi w tak malym stopniu, ze nie wplywa istotnie na zmiane wlasnosci znieczulajacych zwiazków o wzorze 1.Proces wytwarzania zwiazków o wzorze 1 obej¬ muje sprzeganie aminokwasów lub fragmentów peptydów przez reakcje grupy karboksylowej jed¬ nego reagenta z grupa aminowa drugiego reagen¬ ta prowadzacej do powstania wiazania aminowego.W celu osiagniecia duzej skutecznosci sprzegania nalezy, po pierwsze wszystkie reaktywne grupy nie biorace bezposredniego udzialu w reakcji zabloko¬ wac odpowiednimi grupami blokujacymi i po dru¬ gie, grupy karboksylowe majace ulec reakcji sprze¬ gania odpowiednio uaktywnic umozliwiajac zajscie reakcji sprzegania. Wymaga to ostroznego doboru kolejnosci reakcji i warunków reakcji oraz dobo¬ ru odpowiednich grup blokujacych. Wszystkie ami¬ nokwasy stosowane do otrzymywania zwiazków o wzorze 1, posiadajace odpowiednio dobrane gru^ py ochronne i/lub zaktywowane grupy majalcier wziac udzial w reakcji sprzegania otrzymuje sie znanymi w chemii peiptydów sposobami.111 136 W kazdym etapie syntezy stosuje sie wybrane kombinacje grup blokujacych. Stwierdzono, ze te wybrane kombinacje powoduja, iz reakcja przebieJ ga latwo. Inne kombinacje równiez umozliwiaja przebieg reakcji syntezy zwiazków o wzorze 1, cho- 5 ciaz z "gorszym skutkiem. Tak wiec, w syntezie zwiazków o wzorze 1 jako grupy blokujace grupy aminowe stosuje sie grupe benzyloksylokarbonylo- wa (CBz), Ill-rzed. butoksykarbonylowa (BOC), III-rzed. amyloksykarbonylowa (AOC), p-metoksy- 10 benzyloksykarbonylowa (MBOC), adamantyloksy- karbonylowa (AdOC) i izobornyloksykarbonylowa.Ponadto jako grupe ochraniajaca grupe hydroksy¬ lowa w reszcie tyrozyny stosuje sie zazwyczaj gru¬ pe benzylowa (Bzl), chociaz mozna stosowac rów- 15 niez inne grupy, takie jak grupa p-nitrobenzylowa (PNB), i p-metotosybenizylowa (PMB). 1 Jako grupy blokujace grupy karboksylowe w syn¬ tezie zwiazków o wzorze 1 mozna stosowac kazda grupe tworzaca wiazanie estrowe, jak na przyklad 20 grupe metylowa, etylowa, benzylowa, p-nitroben- zylowa, p-metoksybenzylowa i 2,2,2-trójchloroety- lowa.Sprzeganie aminokwasów lub fragmentów pepty- dów posiadajacych odpowiednio zablokowana gru- 25 pe aminowa z aminokwasami lub fragmentami peptydów z odpowiednio zablokowana grupa kar¬ boksylowa w celu otrzymania zwiazków o wzorze 1, obejmuje uaktywnianie wolnej grupy karboksy¬ lowej aminokwasu lub fragmentu peptydu. Mozna 30 to osiagnac dowolnym znanym sposobem. Jednym z nich jest przeksztalcenie grupy karboksylowej w mieszana grupe bezwodnikowa. Wolna grupe karboksylowa aktywuje sie na drodze reakcji z in¬ nym kwasem, zwykle z pochodna kwasu karboksy- 35 lowego, taka jak chloropochodna tego kwasu. Jako chloropochodne kwasowe w syntezie mieszanych bezwodników stosuje sie na przyklad chloromrów- czan etylu, chloromrówczan fenylu, chloromrów- czan II-rzed. butylu, chloromrówczan izobutylu oraz 40 chlorek trójmetyloacetylu, korzystnie chloromrów¬ czan izobutylu.Innym sposobem uaktywnienia grupy karboksy¬ lowej jest jej przemiana w aktywna grupe estro¬ wa, na przyklad w ester 2,4,5-trójchlorofenyIowy, 45 pieciochlorofenylowy i p-nitrofenylowy. Jako inny sposób sprzegania mozna równiez stosowac dobrze znany sposób poprzez azydek.Korzystny sposób otrzymywania zwiazków o wzo¬ rze 1 polega na zastosowaniu N,N'-dwucykloheksy- 5t lokarbondwuimidu (DCC) jako aktywatora wolnej grupy karboksylowej pozwalajacego na zajscie rea¬ kcji sprzegania. Aktywacje i sprzeganie prowadzi sie stosujac równomolowe ilosci DCC i aminokwasu lub fragmentu peptydu, w obecnosci równomolowej 55 ilosci 1-hydroksybenzotriazolu (HBT). Obecnosc HBT hamuje niepozadane reakcje uboczne, w tym równiez mozliwosc racemizacji.Odszczepienie grup blokujacych musi nastapic w odpowiednim etapie syntezy zwiazków o wzorze 60 1. Majac doswiadczenie w syntezie peptydów moz¬ na latwo dobrac takie grupy blokujace, aby dalo sie odszczepic jedna lub wiecej, ale nie wszystkie grupy blokujace obecne w aminokwasie lub frag¬ mencie peptydu. Sposoby takie sa dobrze znane. «5 Metody nadajace sie do selektywnego rozszczepia¬ nia dokladniej opisal Schroder i Lubke w The Pep- tides, tom I, Academic Press, New York (1965), zwlaszcza w tablicy na stronie 72—75.Odszczepienie grup blokujacych grupe karboksy¬ lowa moze nastapic w wyniku zmydlania w srodo¬ wisku alkalicznym. Reakcje zmydlania prowadzi sie w srodowisku silnie alkalicznym stosujac za¬ zwyczaj wodorotlenek metalu alkalicznego, taki jak wodorotlenek sodowy, wodorotlenek potasowy i wo¬ dorotlenek litowy. Parametry reakcji sa dobrze z.nane. Grupy blokujace grupe karboksylowa moz¬ na równiez usunac na drodze katalitycznego uwo¬ dornienia, na przyklad przez uwodornianie w obec¬ nosci takiego katalizaitora, jak pallad na weglu.Ponadto jezeli grupa blokujaca jest grupa p-nitry- lobenzylowa lub 2,2,2-trójchloroetylowa mozna ja odsEiczepic przez redukcje w obeoinosci cynku i kwasu chlorowodorowego.Grupy blokujace grupe aminowa odszczepia sie przez dzialanie na aminokwas lub peptyd kwasem, takim jak 98% kwas mrówkowy, kwas trójfluoro- octowy (TFA), kwas arylosulfonowy, taki jak kwas p-toluenosulfonowy (TSA), kwas benzenosulfonowy (BSA), kwas naftalenosulfonowy, nierozcienczony kwas trójfluorometanosulfonowy, ciekly HF oraz bromek borowy w chlorku metylenu, z wytworze¬ niem odpowiedniej soli addycyjnej. Grupy blokuja¬ ce giUipe amonowa mozna równiez odszczepic dzia¬ lajac na aminokwas lub peptyd mieszanina HBr lub HC1 z lodowatym kwasem octowym, otrzymu¬ jac odpowiednio bromowodorek lub chlorowodo¬ rek. Wgzys/tkie te srodki odszczepiajace sa zasad¬ niczo suchymi kwasami. Zastosowanie poszczegól¬ nych sposobów lub reagentów zalezy od chemicz¬ nych lub fizycznych wlasnosci zwiazków stosowa¬ nych w reakcji odszczepiania. Stwierdzono, ze je¬ zeli R7 nie oznacza atomu wodoru a peptyd zawie¬ ra co najmniej 3 reszty aminokwasów, które za¬ wieraja grupy blokujace do odszczepienia, to ko¬ rzystnie odszczepia sie je kwasem trójfluoroocto- wym lub mrówkowym otrzymujac sole addycyjne.Sole te mozna przeprowadzic w postac korzystniej¬ sza w lecznictwie traktujac je odpowiednia zywica jonowymienna, taka jak DEAE Sephadex A25 i Amberlyst A27..W przypadku, gdy grupy bloku¬ jace grupy aminowe sa odszczepione, zwiazek o ogólnym wzorze 2, w którym R10 oznacza grupe benzyloksykarbonylowa, III-rzed. butyloksykarbo- nylowa, III-rzed. amyloksykarbonylowa, p-meto- ksybenzyloksykarbonylowa, adamantyloksykarBo- nylowa lub izobornyloksykarbonylowa a wszystkie inne symbole maja wyzej podane znaczenie, podda¬ je sie reakcji z zasadniczo suchym kwasem.Grupa ochraniajaca grupe hydroksylowa obecna w reszcie tyrozyny moze byc obecna we wszystkich etapach syntezy peptydu i usunieta w koncowym etapie syntezy równoczesnie z grupami blokujacy¬ mi grupy aminowe. W zaleznosci jednak od warun¬ ków usuwania grupy blokujacej grupe karboksy¬ lowa grupe blokujaca grupe hydroksylowa mozna usunac wczesniej w jednym z etapów syntezy. Je¬ zeli grupe blokujaca grupe karboksylowa usuwa sie przez zmydlenie, grupa ochraniajaca grupe hy¬ droksylowa pozostanie, natomiast jezeli do usunie-X 1111 7 cia grupy blokujacej grupe karboksylowa zastosuje sie katalityczne uwodornienie, usunieta zostanie równoczesnie grupa ochraniajaca grupe hydroksy¬ lowa. Nie stanowi to Jednak problemu, poniewaz zwiazki o wzorze 1 mozna otrzymac w obecnosci 5 reszty tyrozyny z wolna grupa hydroksylowa.Korzystnym procesem otrzymywania zwiazków 0 wzorze 1 jest sprzeganie przygotowanego uprzed¬ nio trójpeptydu zakonczonego grupa aminowa z od¬ dzielnie otrzymanym amidem dwupeptydu zakon- it czonego grupa karboksylowa, a nastepnie wszyst¬ kich pozostalych grup blokujacych. Reakcje ilustru¬ jace sposób otrzymywania pieciopeptydu o wzorze 1 przedstawiono na schemacie 1. Na schemacie sym¬ bol AA oznacza reszte aminokwasu, indeksy cyfro- 15 we oznaczaja pozycje aminokwasu w koncowym produkcie, a DEAG Septtadex A25 wystepuje w postaci octanowej.Schemat 1 ilustruje tylko jeden sposób wytwa¬ rzania zwiazków o wzorze 1. Mozna je równiez 20 otrzymac innymi sposobami. Mozna na przyklad przylaczac kolejno pojedyncze aminokwasy poczy¬ najac od aminokwasu zakonczonego grupa karbo- amidowa. Inny sposób polega na syntezie peptydu w fazie stalej. Reszta aminokwasu od strony grupy 25 karboksylowej przylacza sie do odpowiedniego nos¬ nika polimerycznego i syntetyzuje sie peptyd wy¬ dluzony o 1 reszte do chwili uzyskania pozadanego peptydu, przylaczonego ciagle do polimeru. Peptyd usuwa sie z polimeru przy uzyciu odpowiedniego 30 srodka odblokowujacego. Na przyklad N-metylo- aminokwas, który ma zablokowany atom azotu w polozeniu a grupa M-irzed butoksykarbonylowa moze byc sprzezony z polimerycizna benzyhydrylo- loamina w wyniku aktywacji za pomoca dwucyk- 35 loheksylokarbondwuimidu. Grupe III-rzed. buto¬ ksykarbonylowa usuwa sie na drodze reakcji resz¬ ty przylaczonej do polimeru z kwasem trójfluoro- octowym w chlorku metylenu. Sól polimeryczna zo¬ bojetnia sie odpowiednia trzeciorzedowa zasada 40 i przylacza druga reszte w ten sam sposób. Zablo¬ kowany peptyd usuwa sie z polimeru przy uzyciu cieklego HF w temperaturze 0°C i oczyszcza chro¬ matograficznie. Specyficzne warunki tej syntezy znane sa fachowcom zajmujacym sie synteza pep- 45 tydów w fazie stalej. Sposób ten moze byc zasto¬ sowany równie dobrze jak kazdy inny, 1 W niektórych zwiazkach o wzorze 1 jeden lub obydwa podstawniki o symbolach R6 i R7 oznacza¬ ja pierwszorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 50 1—3 atomów wegla. W takim przypadku do syn¬ tezy stosuje sie aminokwas podstawiony przy ato¬ mie azotu. Kazdy N-jednopodstawiony aminokwas mozna otrzymac sposobem zilustrowanym na sche¬ macie 2, stosujac jako substrat aminokwas z zablo- 55 kowana grupa aminowa. Wystepujacy na schema¬ cie wizór RaJ oznacza jodek allilu luib pierwszorze¬ dowy jodek alkilu o 1—3 atomach wegla, a skróty THF i DMF oznaczaja odpowiednio czterowodoro- furan i dwumetyloformamid. 60 Jak widac na schemacie, aminokwas poddaje sie najpierw reakcji z wodorkiem potasu w obecnosci odpowiedniego eteru koronowego takiego jak 18-ko- ronowy-6 w celu utworzenia dwuanionu. Produkt posredni traktuje sie nastepnie jodkiem alkilu lub 65 8 allilu otrzymujac aminokwas odpowiednio podsta¬ wiony przy atomie azotu.W syntezie peptydów wiadomo, ze raceimizacja przy weglu a moze zajsc w silnie alkalicznym sro¬ dowisku, takim jakie stosuje sie w wyzej opisa- nem sposobie alkilowania. Stopien racemizacji mo¬ ze zmieniac sie w zaleznosci od uzytego amino¬ kwasu. Racemizacje mozna zmniejszyc stosujac nadmiar srodka alkilujacego i skracajac maksymal¬ nie czas reakcji. Jezeli nawet racemizacja zajdzie w za duzym stopniu produkt mozna oczyscic przez rekrystalizacje jako sól odpowiedniej aminy chiral- nej, na przyklad jako sól d(+ ^-fenyloetylo^miny.Koniec lancucha peptydowego o wzorze 1 od strony grupy karboksylowej stanowi grupa amido¬ wa. W pieciopeptydzie o wzorze 1 grupa amidowa jest niqpodstawioina. Przeprowadzemie grupy kar¬ boksylowej w amidowa polega na uaktywnieniu grupy karboksylowej aminokwasu przy uzyciu N,N'-dwucykloheksylakaiibondwuiimidu obecnosci l-hydroksybanzotriazolu (HBT) oitnzyimu- jac ester HBT. W nastepnym etapie otrzymywania pieciopeptydu o wzorze 1 ester poddaje sie reakcji z beawoidinym amoniakiem otrzymujac niepodsta- wiona grupe amidowa.W opisie zastosowano nastepujace dobrze znane i uzywane skróty: Abu — kwas a-aminomaslowy, Ala — alanina^ Cys — cysteina, Gli — glicyna, Hse — hoimoseryna, Ile — izoleucyna, Met — me¬ tionina, Nie — norleucyna, Nwa — norwalina, Fen — fenyloalanina, Ser — seryna, Tyr — tyrozyna, Wal — walina, Ac — grupa acylowa, Me rod¬ nik metylowy, Et — rodnik etylowy, BOC — grupa IH-rzed.butyloksykarbonylowa, Bzl — grupa ben¬ zylowa, DCC —. N,N'-dwucykloheksylokarbondwu- imid, HBT — 1-hydroksybenzotriazol, DMF — N,N- -dwumetyloformamid, TFA — kwas trójfluoroocto- wy, THF — czterowodorofuran, DEAE — grupa dwuetyloaminoetylowa.Zwiazki o wzorze 1 sa cennymi srodkami leczni¬ czymi. Charakteryzuja sie one zdolnoscia znieczu¬ lania i sa szczególnie uzyteczne przy podawaniu pozajelitowym ssakom, w tym równiez ludziom.Zwiazki o wzorze 1 mozna podawac same lub w postaci stosowanych w lecznictwie preparatów jako dawki jednostkowe do uzycia pozajelitowego. Do przygotowania gotowego leku mozna stosowac or¬ ganiczne i nieorganiczne, stale i/lub ciekle nosniki dopuszczalne w lecznictwie. Odpowiednie nosniki sa dobrze znane. Gotowy lek mozna przygotowac w postaci tabletek, sproszkowanych granulek, kap¬ sulek zawiesin, roztworów i innych uzytecznych formach.Zwiazki o wzorze 1 podane w odpowiedniej ilo¬ sci wywoluja efekt znieczulenia. Zazwyczaj wiel¬ kosc dawki zawiera sie w granicach od okolo 0,1 mg do okolo 100 mg na kg ciezaru ciala, korzyst¬ nie od okolo 1,0 smg do -okolo 20 mg na kg cie¬ zaru ciala.Zwiazki o wzorze 1 sa uzyteczne jako srodki przeciwbólowe. Znieczulajace dzialanie zwiazków o wzorze 1 wykazano za pomoca testu goracej plyt¬ ki na myszach. W tescie tym mysz umieszcza aie wewnatrz pionowego cylindra akrylowego którego podstawa jest goraca plytka, utrzymywana w tern-111 136 10 peraturze 52°C. Badana mysz otrzymuje podskórny zastrzyk okreslonej ilosci testowanego zwiazku roz¬ puszczonego lub zmieszanego z odpowiednim nos¬ nikiem. Po uplywie okreslonego ozasu od podania tego srodka mysz umieszcza sie na powierzchni go¬ racej plytki i mierzy w sekundach okresy, po któ¬ rych wystapia dwa rózne zjawiska. Jeden to okres, po którym mysz zaczyna lizac tylne lapy, a drugi to czas, po uplywie którego mysz zaczyna skakac po goracej powierzchni chcac z niej uciec. Srodek wykazujacy dzialanie przeciwbólowe powoduje wy¬ dluzenie obu tych okresów w stosunku do myszy kontrolnych, otrzymujacych zastrzyk z nosnika.Musza to byc dawki, które nie powoduja braku koordynacji motorycznej lub niezdolnosci motorycz- nej. W ponizszych tablicach podano wyniki tego te¬ stu. Dla porównania podano tez wyniki badan przy uzyciu enkefaliny naturalnej oraz enkefaliny natu¬ ralnej przeprowadzonej w amid.W tablicy 1 zestawiono czasy, po których myszy zaczynaly lizac tylne lapy. W tablicy 2 przedsta¬ wiono okresy, po których myszy zaczynaly skakac, zas w tablicy -3 podano w procentach udzial zwie¬ rzat w kazdej z badanych grup, dla których wido¬ czne bylo dzialanie znieczulajace. Przyjeto, ze dzia¬ lanie przeciwbólowe jest wystarczajace jezeli róz¬ nica miedzy okresami rozpoczecia lizania tylnych lap i skakania dla zwierzat, którym podano srodek i zwierzat kontrolnych, jest równa lub wieksza niz dwa standardowe odchylenia wartosci sredniej.Kazdy wynik w tablicy 1 i 2 oznacza wartosc sred¬ nia + lub — blad standardowy. W tablicy 3 poda¬ no procentowy udzial dla grup od co najmniej 9 do 40 myszy.\ Objasnienia do tablic: a. Jezeli nie zaznaczono, ze jest inaczej, zwierzetom kontrolnym wstrzykiwano solanke. Indeksy ,,1" i ,,2,l oznaczaja poziom istotnosci wyników, odpowiednio P 0,01 i P0.05. b. Zwiazki podawano w postaci zawiesiny w akacji, któ¬ ra podawano zwierzetom kontrolnym. c. Symbole maja nizej podane znaczenie: 20 A. chlorowodorek L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fe- nyloalanylo-Na-metylo-L-metioninamiidu (przy¬ klad I), 10 15 Tablica 1 Dzialanie znieczulajace Czas rozpoczecia lizania tylnych lap [sekundy] Zwiazek c 1 Met5-enke- falina Amid Met5- -enkefa- 1 liny A B C D E F Czas od po¬ dania zwiaz¬ ku minu¬ ty 2 5 10 5 15 5 15 30 15 5 15 30 5 15 30 15 15 15 15 Zwierzeta kontrolne 3 29,5±2,6 33,9±4,5 33,1±1,1 33,3±0,8 33,1±1,1 33,3±0,8 32,9±1,8 33,3±0,8 33,1+1,1 33,3±0,8 32,9±1,8 33,1±1,1 33,3±0,8 | 32,9±1,8 32,8±2,9 35,7±3,9 1 30,0±2,4 27,2±2,2 Dawka mg/kg * 1 4 — — — — — 30,3±1,5 — 35,3±2,7 — 34,2+2,2 — — 31,0±3,5 —' — — 34,0±2,4« — 3 5 — — — — 43,213,2/! 38,6±2,2 i 34,5±1,6 32,8±1,0 — 39,9±2,0 i — — 31,9±2,5 — 43,7±3,2 i — — 34,7+2,1 10 6 — — 35,0±1,8 48,9±6,9 i 40,6+1,7 i 43,8+2,3 i 38,4±1,9 1 — 35,4±2,8 — — 36,8±2,5 — — 50,2±5,3* — 34,4±1,4 i 30 7 — — — 34,5±2,2 56,8±9,7 67,7±9,3 i 48,7±3,5 i 40,6±2,1 i 37,6±2,7 37,4±2,8 * 30,7±2,8 35,3±2,9 44,5±3,1 i 30,2±2,4 — — — — 100 8 33,3±2,2 — 33,6±2,2 28,6±2,2 — — — — — — — — — — — — — — 200 | 9 | — 30,1±2,6 | 43,1+2,9* 39,113,7! — | — | — | — 1 — — — — — — — — — —111 136 c M 8 .3 « | 3 cd 8 £ •^ fi 75 ^ o, w £ "3 O H £ a .2 cd Q o* N O O N O cd N U 1X0 w) S cd M cd Q s co" +1 com t-" +1 +1 co +1 00 +1 CO co" i-H Oi i-H +1 -co 162, co ±14 cm o 00 Oi ±13 CDm lO i-H l-H I I °0~ co" +1 co 1 L- cm o CM +1 CO m CD i-H ** O r- +1 CD r» lO l-H i-H [ + 1 ^ Oi o i-H ¦ v* i-H CO i-H +1 CM i-H CM | *H CO CM l-H +1 O t* o i-H 1 1 ~* CD Oi +1 TF CD i-H i-H 1 1 1 1 m -<* +1 ^ o "* i-H *¦« Oi t* +1 co CO l-H m CO +1 CD CO CO lH CM t- +1 l CO l-H i-H | ii lO^ oT +' 00 cm o i-H i 1 o o CM +1 CM Oi 00 1 1 °°~ cd" +1 c» 00 00 vH "* CM l-H +1 I CO o i-H 1 co CM +1 "* CM 00 i-H CM +1 Oi cT CM +1 co" 79,9±12,1 1 1 1 cd o CU .+» £ O N -« Oi +1 .3 i? 3 !3g 'O .2 o - o t* +1 ^ CM Oi ^ CM +1 O co c- c- -^ +1 co o c» ^ CM +[ O co t o t- +1 ¦^ CM Oi t» ¦<* +1 co o c- «tf CM +1 O co l o fr- +1 ¦^ CM Oi Oi Oi +1 CD lO t^ O CO +1 co c* lO m co +1 co CM t- +1 00^ co" irt CU N cd* cu i cd ** .5 CU r^ Scd Ph w11 111136 12 Tablica 3 Dzialanie znieczulajace Zwierzeta, u których zaznacza sie dzialanie przeciwbólowe, [procent] Zwiazek 1 Met 5-enke- -falinab Amid Met5- enkefaliny A B C D E F Czas od podania zwiazku minuty 2 5 10 5 15 5 15 30 15 5 15 30 5 ' 15 30 15 15 Dawka mg/kg^^i 1 HPL EJ 3 — — 5 — 11 11 — 11 — 10 — — 21 — 11 0 — 11 — 30« 3 HPL EJ 4 — 40 28 10 0 31 — 6 30 44 — 60 55 10 50 25 — 31 70 60 10 HPL EJ 5 14 50 40 53 25 22 — 31 40 10 0 80 82 50 38 22 — 56 100 70 30 HPL EJ 6 28 60 85 57 33 13 25 11 22 44 11 13 80 100 67 89 22 33 0 33 78 0 100 HPL EJ 7 0 12 13 — — — — — — — — — — 0 24 24 — — — — — — — — — — 200 HPL EJ 8 | — 11 38 31 — — — — — — — ¦— — — — 22 | 19 25' - — — — — " | — — — — — — B. jednooctan 1,25 chlorowodorku L-tyrozylo-D-ala- nylo-L-alanylo-L-fenyloalanylo-N<*-metylo-L-meti- oninamidu (przyklad IV), C. jednooctan póltorachlorowodorku L-tyrozylo-D- -leucyloglicylo-L-fenyloalanylo-Na-metylo-L-metio- ninamidu (przyklad II), D. Trójwodzian chlorowodorku L-tyrozylo-D-alany- loglicylo-Na-metylo-L-fenyloalanylo-Na-metylo-L- -metioninamidu (przyklad III), E. octan L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloalany- lo-Na-metylo-L-leucynamidu (przyklad VI), F. octan L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloalan- ylo-L-(N«-imetylo-S-€)tylo)cysteiinairaidu (przyklad V). d. HPL — lizanie tylnych lap EJ — skoki do ucieczki. e. Przy dawce 0,3 mg/kg czas rozpoczecia lizania tylnych lap wynosil 33,9 ± 2,3 sekundy, czas rozpo¬ czecia skoków do ucieczki wynosil 129 ± 11,5 sekun¬ dy, zas dzialanie znieczulajace zaobserwowano dla 10% zwierzat w przypadku HPL i 60*/» dla EJ.Ponizej podano przyklady ilustrujace sposób wy¬ twarzania i dzialania zwiazków o wzorze 1 jednak¬ ze nie ograniczaja one zakresu wynalazku.Przyklad I. Sposób wytwarzania chlorowo¬ dorku L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloalanylo- -N«-metylo-L-metionin-amidu.A. Do mieszaniny 100 ml alkoholu benzylowego i 200 ml benzenu zawierajacego 55,1 g (0,29 mola) 40 50 55 00 65 jednowodzianu kwasu p-toluenosulfonowego doda¬ no 25 g (0,281 mola) D-alaniny. Mieszanine dopro¬ wadzono do wrzenia i usunieto wode przez desty¬ lacje azeotropowa przy uzyciu nasadki Deana-Star- ka. Mieszanine ogrzewano w ciagu pietnastu godzin, po czym oziebiono do temperatury pokojowej i roz¬ cienczono eterem. Zebrano wytracony osad i zre- krystalizowano z mieszaniny metanolu z eterem uzyskujac 55,3 g (wydajnosc 56%) p-tolueno-sulfo- nianu estru alkoholu benzylowego i p-alaniny o temiperatuirze tqpni©nda 112—115°C. Dla zwiazku o wzorze C^H^NOsS (ciezar czasteczkowy 351,42) obliczono: C — 58,10%, H — 6,02!*, N — 3,99% znaleziono: C — 58,19%, H — 6,00%, N — 3,82% B. Do 200 ml suchego N,N-dwumetyloformamidu (DMT) dodano 35,1 g (0,1 mola) produktu uzyska¬ nego sposobem opisanym w punkcie A. Otrzymana mieszanine mieszano, oziebiono do temperatury d°C i dodano 11,2 g (0,1 mola) dwuazabicyklooktanu (DABCO). Calosc mieszano w ciagu 10 minut w temperaturze 0°C i dodano kolejno 37,1 g (0,1 mola) Ntt-(III-rzed.butyloksy)-karbonylo-0-benzylo-L-ty- rozyny, 13,5 g (0,1 mola) 1-hydroksybenzotriazolu (HBT) i 20,6 g (0,1 mola) N,N'-dwucykloheksylo- karbondwuimidu (DCC). Otrzymana mieszanine mieszano w ciagu 3 godzin w temperaturze 0°C, a nastepnie w ciagu 24 godzin w temperaturze po¬ kojowej. Potem mieszanine oziebiono do tempera-111136 13 U tury 0°C, uzyskana zawiesine odsaczono i przesacz zatezono pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc rozpuszczono w octanie etylu i przemyto kolejno In roztworem NaHCOJr woda, zimnym 0,75 n roz¬ tworem kwasu cytrynowego i woda. Nastepnie 5 warstwe organiczna wysuszono nad siarczanem magnezowym, odsaczono i zatezono pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Osad rozpuszczono w goracym eta¬ nolu. Po oziebieniu wykrystalizowal osad, który ponownie krystalizowano z etanolu otrzymujac 41,5 10 g (wydajnosc 80%) czystego estru alkoholu benzylo¬ wego i NM(III-rzed. butoksy)karbonylo-0-benzylo- -L-tyrozylo]-D-alaniny o temperaturze topnienia 121—123°C. Dla zwiazku o wzorze C^U^zO^ (cie¬ zar czasteczkowy520,63). 15 obliczono: C — 69,21%, H — 6,97*, N — 5,38% znaleziono: C — 68,99%, H — 6,75*/«, N — 5,17% C. Do mieszaniny 200 ml czterbwodorofuranu (THF) i 20 ml wody dodano 31,2 g (0,06 mola) produktu otrzymanego sposobem opisanym w punkcie B. M Otrzymany roztwór oziebiono do temperatury 0°C i powoli dodano 13,2 ml (1,1 równowaznika) 5 n roztworu wodorotlenku sodowego. Calosc wymie¬ szano i pozostawiono do wolnego ogrzania do tem¬ peratury pokojowej. Po uplywie 5 godzin mieszani- 25 ne rozdzielono na warstwe wodna i eterowa. War¬ stwe wodna oziebiono, pH doprowadzono do warto¬ sci 2 dodajac kwas cytrynowy i ekstrahowano oc¬ tanem etylu. Ekstrakt octanowy przemyto woda, wysuszono nad siarczanem magnezowym, odsaczono 30 i przesacz rozcienczono woda. Zebrano wytracony osad uzyskujac 17,7 g (wydajnosc 67%) NM(III-rzed. butoksy)karbonylo-0-benzylo-L-tyrozylo]D-alaniny o temperaturze topnienia 160—162°C. Dla zwiazku o wzorze C24HjoN206 (ciezar czasteczkowy 442,51) obliczono: C — 65,14%, H — 6,83%, N — 6,63'/« znaleziono: C — 84,73*, H — 6,70%, N — 6,20%.D. Do 70 ml suchego DMF dodano 6,74 g (0,02 mo¬ la) p-toluenosulfonianu glicynianu benzylu. Otrzy¬ mana mieszanine oziebiono do temperatury 0°C i dodano 2,24 g (0,02 mola) DABCO. Calosc miesza¬ no w ciagu kilku minut po czym dodano kolejno 8,84 g (0,02 mola) produktu otrzymanego sposobem opisanym w punkcie C, 2,7 g (0,02 mola) HBT i 4,12 g (0,02 mola) DCC. Mieszanine reakcyjna mieszano w ciagu 2 godzin w temperaturze 0°C, a nastepnie w ciagu 24 godzin w temperaturze pokojowej.Otrzymana zawiesine oziebiono do temperatury 0°C, odsaczono i przesacz zatezono pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc rozpuszczono w octanie ety¬ lu i przemyto kolejno 1 n roztworem wodorowegla¬ nu sodowego, woda, zimnym 0,75 n roztworem kwasu cytrynowego i woda. / Faze omganiczna su¬ szono nad siarczanem magnezowym, odsaczono gg i przesacz zawezono pod izmiuajezonym cisnieniem.Pozostalosc krystalizowano z etanolu uzyskujac 10,8 g (wydajnosc 92%) czystego Na-J[III-rzed.buto- ksy)kaiii3onylo-0-beixzylo-L-tyroeylo-0-alanylo gli- cyndanu)benzylu o temperaturze topnienia 145— 60 —147°C. Dla wzoru C^H^Sfi^j (-ciezar czasteczko¬ wy 589,69) obliczono: C — 67,22*/% H — 6,67%, N — 7,13% znaleziono: C — 67,32%, H — 6,83%, N — 6,9l'/».E. Do 60 ml DMF dodano 10,5 g (0,018 mola) pro- 85 35 40 45 duktu otrzymanego sposobem opisanym w punk¬ cie D, a nastepnie 2,5 g 5% Pd7C w postaci zawie¬ siny w DMF. Mieszanine te przedmuchano azo¬ tem, po czym rozpoczeto wprowadzanie, przez bel- kotke wodoru pod cisnieniem atmosferycznym i w temperaturze pokojowej. Po uplywie 3,5 godzin przerwano przeplyw wodoru i odsaczono kataliza¬ tor. Przesacz zatezono pod zmniejszonym cisnie¬ niem. Pozostalosc roztarto z eterem i otrzymano 5,4 g (wydajnosc 75%) Na[(III-rzed butoksy)karbony- lo-L-tyrozyIo^D-alanylo]glicyny jako bezpostacio¬ we cialo stale. Dla wzoru C26H28N205 (ciezar cza¬ steczkowy 446,65) obliczono: C — 69,94%, H — 5,87%, N — 6,27*/* a znaleziono: C — 70,08^, H — 5,82%, N — 6,16%.F. 17,2 g (0,04 mola) soli dwucykloheksyloaminy i N«-(III-rzed. butoksy)karbonylo-L-metioniny zmieszano z octanem etylu i zimnym 0,75 n roztwo¬ rem kwasu cytrynowego. Oddzielono faze organicz¬ na, przemyto ja woda, wysuszono nad siarczanem magnezowym, odsaczono i zatezono pod zmniejszo¬ nym cisnieniem az do uzyskania oleistej pozosta¬ losci, która rozpuszczono w mieszaninie 80 ml su¬ chego THF i 10 ml DMF i dodano 0^5 g eteru 18- -ikoronowego-6. Do takiej oziebionej (mieszaindny wkroplono, w ciagu 30 minut wymieszana zawie¬ sine wodorku (potasu w ilosci równowaznej 0,12 mola. Nastepnie dodano 2,49 ml (0,04 mola) jodku metylu i calosc mieszano w ciagu 24 godzin w temperaturze pokojowej. Potem mieszanine reak¬ cyjna oziebiano i zakwaszono 0,75 n roztworem kwasu cytrynowego do pH o wantosci 3, a nasitap- nie rozdzielono na warstwe wodna i eterowa.Warstwe eterowa przemyto kilkakrotnie woda, po ozym eksitrahowaino 1 n iroztworem wodoroweglanu sodowego. Polaczone ekstrakty wodne zaikwaszono do ipH = 2 i ekstrahowano octanem etylu. Ekstrakt octanowy wysuszono nad siarczanem magnezowym odsaczono i zatezono ipod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 8,4 g produktu, którego widmo magne¬ tycznego rezonansu jadrowego bylo takie, jak wid¬ mo pozadanego produktu podstawionego rodnikiem metylowym przy atomie azotu [8 2,92, N—CH3; 8 2,11, 5—CH3; 8 1,6 C 8,4 g oleju (okolo 0,034 mola) rozpuszczono w 60 ml DMF. Roztwór oziebiono do temperatury 0°C, po czym dodano 4,69 g (0,035 mola) HBT i 7,0 g (0,034 mola) DCC. Calosc mieszano w ciagu 2 go¬ dzin w temperaturze 0°C, a nastepnie wprowadzo- mo belkotka, w ciagu 45 mdnuit, bezwodny amoniak Potem mieszanine reakcyjna przesaczono i prze¬ sacz zatezono pod zmniejszonym cisnieniem. Pozo¬ stalosc rozdzielono chromatograficznie na kolum¬ nie 3X50 cm z zelem krzemionkowym (60—200 mesh) eluujac kolejno chloroformem i mieszanina chloroformu z metanolem w stosunku 9,75 :0,25. Na podstawie analizy frakcji uzyskiwanych z tej ko¬ lumny wykonywanej za pomoca chromatografii cienkowarstwowej (TLC) polaczono odpowiednie frakcje, z których po zatezeniu pod zmniejszonym cisnieniem uzyskano produkt. Produkt ten rekry- stalizowano dwukrotnie z mieszaniny eteru i eteru naftowego otrzymujac 4,1 g (wydajnosc 89%) N*(III- -reed,butoksy)karbonyio-Na-^ du o temperatuirze topnienia 75—78°C.111 136 15 16 Widmo magnetycznego rezonansu jadrowego pro¬ duktu: 6 2,80, N—CH3; 8 2,10, S-CH3; 6 1,48 C(CH3),. fcx] = = 29,5 (C = 0,5%; CHCI3).Dla wzoru CnH^N^SO, (ciezar czasteczkowy 262,37) 5 obliczono: C — 50,36%, H — 8,45*/\ N — 10,68%, a znaleziono: C — 50,59%, H — 8,24^, N — 10,87%.G. Sporzadzono mieszanine 20 ml lodowatego kwasu octowego", 2 ml anizolu, 2 ml trójetylosilanu i 3,8 g (0,0144 mola) produktu otrzymanego sposo- 10 bem opisanym w punkcie F, a nastepnie przepusz¬ czano przez nia, w ciagu 30 minut, bezwodny chlo¬ rowodór. Potem mieszanine rozcienczono eterem, odsaczono wytracony osad (2,9 g), wysuszono i roz¬ puszczono w 40 ml DMF. Mieszanine te oziebiono 15 do temperatury 0°C i dodano kolejno 2,9 ml (0,0146 mola (dwucykloheksyloaminy, 1,97 g (0,0146 mola) HBT, 3,87 g (0,0146 mola) N<*-(III-rzed.butoksy)kar- bonylo-L-fenyloalaniny i 3,0 g (0,0146 mola) DCC.Calosc mieszano w ciajgu 2 godzin w temperaturze 20 Ó°C, a nastepnie przez 24 godziny w temperaturze pokojowej. Z kolei mieszanine oziebiono do tempe¬ ratury 0°C i odsaczono, a przesacz zatezono pod zmniejszonym cisnieniem.Pozostalosc rozpuszczono w octanie etylu i roz- 25 twór przemyto kolejno 1 n roztworem wodorowe¬ glanu sodowego, woda, 0,75 n roztworem kwasu cy¬ trynowego i woda. Nastepnie roztwór octanowy wysuszono nad siarczanem magnezowym i zatezono pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac oleisty 30 produkt nie ulegajacy krystalizacji z eteru nafto¬ wego. Pozostalosc rozdzielono chromatograficznie na kolumnie 3X50 cm z zelem krzemionkowym (60—200 mesh) eluujac kolejno chloroformem i mie¬ szanina chloroformu z metynolem w stosunku 35 9,8 :0,2. Na podstawie wyników analizy wycieku z kolumny metoda chromaitGgraifiii cienkowarstwo¬ wej laczono frakcje, z których odparowano roz¬ puszczalnik. Pozostalosc krystalizowano z miesza¬ niny eteru z eterem naftowym uzyskujac 3,1 g 40 (wydajnosc 52,5%). Na-(III-irzed.butoksykarbonylc- -L-fenylcalanylo-N <*-metylo-L-metioninamidu o temperaturze topnienia 99—103°C.Dla wzoru C2oH31N304S (ciezar czasteczkowy 409,55) obliczono: C — 58,65%, H — 7,63%, N — 10,20% 45 a znaleziono: C — 58,74%, H — 7,47%, N — 10,45*'».H. Do mieszaniny 20 ml lodowatego kwasu octo¬ wego, 3 ml anizolu i 3 ml trójetylosilanu dodano 2,2 g (5,37 mola) produktu otrzymanego sposobem opisanym w punkcie G. Przez ta mieszanine prze- 50 puszczono w ciagu 30 minut suchy chlorowodór.Nastepnie dodano eter, odsaczono wytracony osad i wysuszono pod zmniejszonym cisnieniem. 1,75 g (5 mmoli) tego osadu rozpustzcaono w 30 ml suchego DMF i mieszanine oziebiono do temperatury 0°C. 55 Nastepnie zobojetniono chlorowodorek dodajac 0,99 ml (5 mmoli) dwucykloseksyloaminy. Po uplywie 5 minut dodano kolejno, 2,05 g (5 mmoli) produktu otrzymanego sposobem opisanym w punkcie E, 0,68 g (5 mmoli) HBT i 1,03 g (5 mmoli) DCC. Calosc w mieszano w ciagu 24 godzin w temperaturze 4°C.Nierozpuszczalny material i przesacz zatezono pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc rozpuszczono w octanie etylu i roztwór przemyto kolejno 1 h wodnym roztworem wodoroweglanu sodowego, 65 zimnym 0,75 n roztworem kwasu cytrynowego i woda. Nastepnie mieszanine wysuszono nad siar¬ czanem magnezowym i oczyszczono chromatogra¬ ficznie na kolumnie 3X50 cm z zelem krzemionko¬ wym (60—200 mesh) eluujac kolejno chloroformem i mieszanina chloroformu z metanolem w stosunku 9 :1. Na podstawie wyników analizy wycieku z ko¬ lumny metoda chromatografii cienkowarstwowej laczono odpowiednie frakcje uzyskujac dwie por¬ cje surowego produktu w ilosci 0,8 i 1,2 g. Pierw¬ sza porcje oczyszczono metoda preparatywnej chro¬ matografii cienkowarstwowej na zelu krzemionko¬ wym (chloroform z metanolem w stosunku 9:1) otrzymujac 0,62 g No-(III-rzed.butoksy)karbonylo- -L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloalanylo-Na- -mety1 PL

Claims (15)

1. Zastrzezenia patentowe 5 1. Sposób wytwarzania nowych amidów piecio- peptydów o ogólnym wzorze 1, w którym L i D, o ile wystepuja, oznaczaja chiralnosc, Rj oznacza atom wodoru, R2 oznacza atom wodoru, R3 oznacza atom wodoru, R4 oznacza pierwszorzedowy lub dru- 10 gorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—4 ato¬ mów wegla, R5 oznacza atom wodoru lub pierwszo¬ rzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, R6 oznacza atom wodoru lub pierwszorzedo¬ wy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów we- 15 gla, R7 oznacza atom wodoru lub pierwszorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, Y oznacza atom wodoru, Z oznacza grupe o wzorze —C(=0)—NHR8, w którym R8 oznacza atom wodo¬ ru, a W oznacza grupe o wzorze —CH2SCH3, oraz 20 ich nietoksycznych, farmakologicznie dopuszczal¬ nych soli addycyjnych z kwasami, znamienny tym, ze odszczepia sie grupy blokujace z ochronionego zwiazku o wzorze ogólnym 2, w którym R10 ozna¬ cza grupe benzyloksykarbonylowa, III-rzed.buto- 25 ksykarponylowa, Ill-rzed. amyloksykarbonylowa, p-metoksybenzyloksykarbonylowa, adamantyloksy- karbonylowa lub izobornyloksykarbonylowa, a po¬ zostale symbole maja wyzej podane znaczenie, w reakcji z zasadniczo suchym kwasem. 30

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako zasadniczo suchy kwas stosuje sie kwas trój- fluorooctowy.

3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze ja¬ ko zasadniczo suchy kwas stosuje sie lodowaty 35 kwas octowy z gazowym chlorowodorem.

4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania chlorowodorku L-tyrozylo- -D-alanylo-gliicylo-L-fenyloala,nylo-N«-'metylo-L- -metioninamidu, N«L- -L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloalanylo-N«- -metylo-L-metioninamid poddaje sie reakcji z lodo¬ watym kwasem octowym i suchym gazowym chlo¬ rowodorem. 45

5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania jednooctanu póltorachlo- rowodorku L-tyrozylo-D-leucylc-glicylo-L-fenylo- alanylo-N«Hmetylo-L^metkninialnidu, Na- butoksy) karbonylo-L-tyrozylo-D-leucyloglicylo-L- -fenyloalanylo-N daje sie reakcji z lodowatym kwasem octowym i suchym gazowym chlorowodorem, a nastepnie lio¬ filizuje z wodnego roztworu kwasu octowego.

6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 55 w przypadku wytwarzania trójwodzianu chlorowo¬ dorku L-tyrozylo-D-alanylo-glicylo-Na-metylo-L- -fenyloalanylo-N«-imetylo-L-(metioininamidu, N«- -fIII-rzed.butoksy)karbonylo-L-tyrozylo-D-alanylo- -gldcylo-N^-metylo-L-fenyloalanylo-Na-metylo-L- go -metioninamid poddaje sie reakcji z lodowatym kwasem octowym i suchym gazowym chlorowodo¬ rem.

7. Sposób wedlug zasttrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania jednooctanu 1,25 chloro- 65 50 wodorku L-tyrozylo-D-alanylo-L-alanylo-L-fenylo- alanylo-N«^metylo-L-metioffliinamidu, NMIII-rzed. butoksy)karbonylo-L^tyrozylo-D-alanylo-L-alanylo- -L-fenyloalanylo-NttHmetylo-LnmetiOiniinamid pod¬ daje sie reakcji z lodowatym kwasem octowym i su¬ chym gazowym chlorowodorem.

8. Sposób wytwarzania nowych amidów piecio- peptydów o ogólnym wzorze 1, w którym L i D o ile wystepuja, oznaczaja chiralnosc, Rj oznacza atom wodoru, R oznacza atom wodoru, R3 oznacza atom wodoru, R4 oznacza pierwszorzedowy lub dru- gorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—4 ato¬ mów wegla, R5 oznacza atom wodoru lub pierwszo¬ rzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, R6 oznacza atom wodoru lub pierwszorzedo¬ wy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów we¬ gla, R7 oznacza atom wodoru lub pierwszorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla, Y oznacza atom wodoru, Z oznacza grupe o wzorze —C(=0)—NHR8, w której R8 oznacza atom wodo¬ ru, W oznacza rodnik izopropylowy, grupe o wzo¬ rze —S—CH2CH3 lub grupe o wzorze 3, z tym ze jezeli W oznacza rodnik izopropylowy, R7 oznacza pierwszorzedowy rodnik alkilowy zawierajacy 1—3 atomów wegla oraz ich farmakologicznie dopusz¬ czalnych, nietoksycznych soli addycyjnych z kwasa¬ mi, znamienny tym, ze odszczepia sie grupy bloku¬ jace z ochronionego zwiazku o wzorze ogólnym 2, w którym Ri0 oznacza grupe benzyloksykarbonylo¬ wa, Ill-rzed.-butoksykarbonylowa, III-rzed.amylo- ksykarbonylowa, p-metoksybenzyloksykarbónylowa, adamantyloksykarbonylowa lub izobornyloksykar¬ bonylowa, a pozostale symbole maja wyzej podane znaczenie, w reakcji z zasadniczo suchym kwasem.

9. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze jako zasadniczo suchy kwas stosuje sie kwas trój- fluorooctowy.

10. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze jako zasadniczo suchy kwas stosuje sie lodowaty kwas octowy z gazowym chlorowodorem.

11. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze jako zasadniczo suchy kwas stosuje sie okolo 98% kwas mrówkowy.

12. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania octanu L-tyrozylo-D-ala- nylo-glicylo-L-fenyloalanylo-L-N«-metylo-S-etylo- cysteinamidu, Na-(III-rzed.butoksy)karbonylo-L-ty- rozylo-D-alanylcigliicylo-L-fenyloalanylo-Na-metylo- -S-etylo-L-cysteinamid poddaje sie reakcji z lodo¬ watym kwasem octowym i suchym gazowym chlo¬ rowodorem, a nastepnie liofilizuje sie z kwasu oc¬ towego.

13. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania octanu L-tyrozylo-D- -alanylo-glicylo-L-fenyloalanyl'0-Na-metylo-L-leu- cynamidu, N«-(III-rzed.butoksy)karbonylo-L-tyro- zylo-D-alanylo-glicylorL-fenyloalanylo-Na-metylo- -L-leucynamid poddaje sie reakcji z kwasem mró¬ wkowym, a nastepnie liofilizuje z kwasu octowego.

14. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania chlorowodorku L-tyro- zylo-D-alanylo-glicylo-L-fenyloalanylo-S-(p-meto- ksybenzylo)-L-cys(teina/mid,u, Na-(IIIiiTzed.butaksy) karbonylo-L-tyrozylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloala-111 136 35 nylo-S-(p-metoksybenzylo)-L-cysteinamid poddaje sie reakcji z lodowatym kwasem octowym i suchym gazowym chlorowodorem.

15. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania octanu L-tyrozylo-D- alanylo-glicylo-L-fenyloalanylo-Na^metylo-L-me- 36 tioninamidu,Na-(III-rzed.-butoksy)karbonylo-L-ty- roizylo-D-alanyloglicylo-L-fenyloalanylo-Na-mety- lo-L-metioninamid poddaje sie reakcji z kwasem trójfluorooctowym, a nastepnie liofilizuje z kwasu octowego. (L) K2\ OR,(Dj0 :l; o r4 'l)o r7 ''l) ¦ I -.. J I :N-CH-C-N-CH-C-NH-CH-C-N-CH-C-N-CH-Z R« i CH ÓY R, CH, CH2 W 0 R, nzcr 1 o OR, OR, )N-CH-C-N-CH-C-NH-CH-C-N-CH-C-N-CH-Z j iii CH, R4 OY mor Z CH, CH2 1 W BOC-L-Tijr-OH +- H-DiM^-OBzl B0C-L-Fen-0H+ H-L-(AAz-NH2 I DCC HBT OBzl BCC-L-Tyr-D-fAA)rOBzl [oH~ OBzl DCC HBT B0C-L-Fen-L-fAA)5-NH2 jHCl/HOAc B0C-L-Tyr-D-(AA)2-0H CL-H;_L_Fen_L_fAA)5_NHz OBzl H-L-fAA)rOBzl DCC HBT OH" BOC-L-Tyr-D-(AA)2-1_- (AA)3-0Bzl OBzl ]H. ' l Pd/Cm lss ccf. schL jata BOC-l-Tyr-D-iAAVL- (AA),-OH H-L- fen-L- (AA)rNH2 OH L~ DCC HBT BOC-L-Ty- D-(A^rL-(AAl,-L-Fen -L-(AA)5-NHL OH ilTFA 2) DEAE AphodM A -2J AcOH-H-L-TyrD-(AAVL-(AAl}-L-Fen-L-(AA)$-NHz OH Schmal f H K* BOC-N-|AA)-COOH-^BOC-N-|AA)-COO-Kl koronowy THF DMF Ra) Ra 1 BOC-N-(AA)~COOH Sohwriat 2 -S-CH2-^QHCH3 Wzór 3 ZGK 5, Btm. zam. 9159 — 90 egz. Cena 45 zl PL PL