NL8102556A - Werkwijze voor het vervaardigen van een buisvormig lichaam, en inrichting daarvoor. - Google Patents

Description

Werkwijze voor het vervaardigen van een buisvormig lichaam, en inrichting daarvoor.

De onderhavige uitvinding heeft betrekking op een werkwijze en een inrichting voor het vervaardigen van een buisvormig lichaam van polyetheenterephthalaat of daarmee vergelijkbare thermokunststof, uitgaande van een buisvormig uitgangsprodukt van amorf materiaal. Het 5 lichaam heeft een of meer cilindrische materiaalgedeelten, waarin de materiaaldikte van het uitgangsprodukt door een of meer vervormings-bewerkingen bij polyetheenterephthalaat tot ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke materiaaldikte is verminderd. Bij bepaalde toepassingen is de materiaaldikte over de gehele lengte van het lichaam verminderd. 10 In de gebieden met verminderde wanddikte is het materiaal axiaal georiënteerd, en heeft het bij polyetheenterephthalaat een kristallisatie van minder dan ongeveer 30%, gewoonlijk in de orde van grootte van 10-25%. De uitgangstemperatuur voor het materiaal bij het vervormen ligt bij voorkeur beneden de glasomzettingstemperatuur (TG), en het 15 vervormen vindt plaats bij een temperatuurregeling van het materiaal in het vervormingsgebied, waar het materiaal raakvlakken heeft tegen een buitenste trekring en/of een binnenste vormorgaan.

Ih de Zweedse octrooiaanvrage 7905043-1 is reeds een lichaam * beschreven, waarbij de wanddikte van bij voorkeur een middengedeelte 20 van het lichaam tot ongeveer 1/3 van oorspronkelijke dikte van het materiaal is verminderd. De vermindering wordt tot stand gebracht, doordat een buisvormig uitgangsprodukt met het materiaal bij een uitgangstemperatuur beneden de glasomzettingstemperatuur (TG) in beide einden tussen twee klauwen wordt vastgezet, waarna deze twee klauwen 25 uit elkaar worden geschoven. Doordat een ringvormig gebied van het 81 02 55 6 2 materiaal een hogere temperatuur heeft dan het omgevende materiaal, ontstaat een aanzet, waarin de diktevermindering tijdens het trekken begint. In bepaalde toepassingsgevallen wordt de binnendiameter van het lichaam gestabiliseerd met behulp van een inwendige doorn. Bij 5 deze beschreven werkwijze wordt een lichaam verkregen, waarvan het materiaal axiaal is georiënteerd en een kristallisatie heeft van minder dan ongeveer 30%, gewoonlijk in de orde van grootte van 10-25%.

In de Zweedse octrooiaanvrage 7905045-6 is beschreven om een buisvormig uitgangsprodukt voor het verminderen van de materiaal-10 dikte mechanisch te beïnvloeden door een uitwendig orgaan. Het orgaan bestaat uit een of meer rollen, die met een zodanig grote kracht aanliggen tegen het buiten- en/of binnenvlak van het uitgangsprodukt, dat de gewenste diktevermindering optreedt wanneer de uitgangstempera-tuur vanhet materiaal beneden de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt.

15 Het uitwendige orgaan wordt in omtreksrichting van het uitgangsprodukt en tegelijkertijd in axiale richting daarvan verschoven. Ook bij deze techniek ontstaat een lichaam, waarbij in de gebieden van de verminderde materiaaldikte de kristallisatie beneden ongeveer 30% ligt en in de orde van grootte van 10-25%. Daarentegen is het materiaal niet op de-20 zelfde wijze uitgedrukt in axiale richting van het uitgangsprodukt georiënteerd, zoals bij de werkwijze volgens de voorgaande alinea.

Volgens de voomoemde aanvragen worden in bepaalde toepas-singsgevallen lichamen verkregen, die in het overgangsgebied tussen gestrekt en niet gestrekt materiaal van elkaar afwijken. Deze omstan-25 digheid is bijvoorbeeld aanwezig wanneer een middengedeelte van een buisvormig uitgangsprodukt wordt gestrekt, wanneer het materiaal in het uitgangsprodukt een uitgangstemperatuur heeft die beneden de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt en het gestrekte uitgangsprodukt in twee gedeelten wordt verdeeld teneinde twee gescheiden lichamen te 30 vormen. Het verschil berust op het feit, dat het ene lichaam het begin-gebied heeft voor het door het strekken bereikte vloeien, waarbij het andere lichaam het eindgebied voor het vloeien heeft.

Bij toepassing van de werkwijze volgens de Zweedse octrooiaanvrage 7905043-1 wordt gewoonlijk een ringvormig overgangsgebied 35 gevormd tussen het gestrekte en dunnere materiaal en het niet gestrekte 81 02 5 5 6 % 3 en dikkere materiaal/ waarbij het materiaalvlak in het overgangsgebied o een hoek van ongeveer 45 vormt met de materiaalvlakken van het gestrekte en niet gestrekte materiaal. Bij het trekken ontstaan veelal axiaal verschoven, puntvormige gebieden bij het in hoofdzaak ringvormige 5 overgangsgebied, waarbij deze gebieden in de regel meebrengen, dat het vervaardigde lichaam moet worden verschrot.

De onderhavige uitvinding beschrijft een werkwijze en een inrichting voor het vervaardigen van buisvormige lichamen met wandgedeel-ten, waarbij bij polyetheenterephthalaat de oorspronkelijke dikte tot 10 ongeveer 1/3 is verminderd, het materiaal in hoofdzaak uitsluitend in axiale richting van het lichaam is georiënteerd, en kristallisatie minder dan ongeveer 30% bedraagt en bij voorkeur een waarde heeft in het gebied van 10-25%, en waar de door de genoemde oriëntering in het materiaal optredende kristallisatie ten hoogste 17% bedraagt. Verder 15 is het materiaal in de gebieden in hoofdzaak in axiale richting van het uitgangsprodukt georiënteerd. Volgens de uitvinding kan een hogere snelheid bij het verminderen van de materiaaldikte worden bereikt dan bij de tot nu toe bekende techniek. Bovendien neemt het overgangsgebied tussen materiaal met de oorspronkelijke wanddikte en materiaal met de 20 verminderde wanddikte altijd een voorafbepaalde vorm aan, waarbij tegelijkertijd de lengte van het gedeelte met de verminderde wanddikte altijd duidelijk is bepaald, omdat de omvorming van het uitgangsprodukt in het eigenlijke overgangsgebied mechanisch wordt gestuurd. Bij de vervaardiging van bijvoorbeeld een lichaam voor twee tegen elkaar lig-25 gende, toekomstige voorvormstukken, uitgaande van een buisvormig uit-gangsstuk, wordt bovendien de productiesnelheid verdubbeld, doordat het trekken in een middengebied begint en van hieruit in de richting van de twee einden van de buis gelijktijdig voortgaat. Na het afscheiden van het vervaardigde lichaam en het afsluiten van de twee afgescheiden 30 gedeelten ontstaan twee toekomstige voorvormstukken, waarbij het overgangsgebied tussen materiaal met de oorspronkelijke dikte en materiaal met een verminderde dikte altijd een voorafbepaalde vorm heeft en materiaaleigenschappen, die van voorvormstuk tot voorvormstuk gelijk zijn.

35 Overeenkomstig de onderhavige uitvinding is het verder moge- 81 02 5 56 * 4 4 lijk een lichaam te vervaardigen, waarbij dë materiaaldikte over de gehele lengte van het lichaam of in een of meer cilindrische gedeelten van het lichaam is verminderd. Het lichaam bestaat uit een in beide einden open buis of in bepaalde toepassingsgevallen uit een buis, 5 waarvan het ene einde is afgesloten. Het lichaam is bij voorkeur voorzien voor omvorming tot een houder, waarbij uit elk lichaam één enkele houder wordt gevormd of een aantal houders. In het laatste geval wordt het lichaam verdeeld in een aantal gedeelten, welke gedeelten vervolgens worden omgevormd tot houders.

10 Bij de vervaardiging van een lichaam volgens de uitvinding wordt uitgegaan van een buisvormig uitgangsprodukt van polyetheentereph-thalaat of daarmee vergelijkbare kunststof. De kristallisatie van het materiaal is minder dan 10% en bij voorkeur minder dan 5%. In een of meer op elkaar volgende bewerkingen wordt bij polyetheenterephthalaat 15 de materiaaldikte van het uitgangsprodukt tot ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke dikte verminderd. De vermindering vindt plaats over de gehele lengte van het uitgangsprodukt of in een of meer gedeelten van het uitgangsprodukt. In bepaalde toepassingsgevallen wordt hierbij een trekring toegepast, waarvan de binnenomtrek zodanig is afgestemd 20 op de buitenomtrek van het uitgangsprodukt, dat de trekring bij het verschuiven in axiale richting van het uitgangsprodukt een vermindering tot stand brengt van de materiaaldikte. Het materiaal heeft hierbij direct voorafgaande aan de vermindering van de dikte een temperatuur die beneden of in het gebied ligt van de glasomzettingstemperatuur (TG) 25 en bij voorkeur met maximaal 15°C beneden de glas omzettings tenperatuur ligt. Ook wanneer de technische werking van de uitvinding is ingesteld op een aanzienlijk lagere tenperatuur is het van voordeel met een uit-gangstemperatuur te werken, die nabij de glas omzettings tenperatuur (TG) ligt, dat wil zeggen 1-3°C beneden de glasomzettingstenperatuur, 30 omdat deze uitgangstemperatuur van het materiaal een hoge snelheid mogelijk maakt bij het verschuiven van de trekring. In bepaalde toepas-singsvoorbeelden werkt de trekring samen met een inwendig vormorgaan, dat is aangebracht in het inwendige van het uitgangsprodukt, waarbij het inwendige vormorgaan een uitwendige begrenzing heeft, die is aan-35 gepast op het inwendige begrenzingsvlak van het uitgangsprodukt. Bij 81 02 5 5 6 5 i' * andere toepassingsvoorbeelden wordt alleen het inwendige vormorgaan toegepast. Bij het verschuiven van de trekring en/of het inwendige vormorgaan in axiale richting van het uitgangsprodukt, wordt de mate-riaaldikte in het uitgangsprodukt verminderd bij aanraking met de trek-5 ring en/of het vormorgaan. Tijdens het omvormen vormt zich een over-gangsbied tussen materiaal met de oorspronke lijke dikte en materiaal met de verminderde dikte, welk overgangsgebied geleidelijk verschuift in axiale richting van het uitgangsprodukt. Het materiaal in het overgangsgebied wordt tijdens het omvormen door het wegleiden van warmte 10 naar de trekring en/of het in het inwendige van het buisvormige uitgangsprodukt aangebrachte orgaan op een temperatuur gehouden, die nabij de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt. In bepaalde toepassingsgevallen mag het materiaal in het overgangsgebied echter een temperatuur aannemen, die de glasomzettingstemperatuur (TG) met ten hoogste 30°C en bij voor-15 keur ten hoogste 15°C overschrijdt. In bepaalde toepassingsgevallen wordt het materiaal in het gebied naast het overgangsgebied direct na vermindering van de dikte van het materiaal afgekoeld tot een temperatuur, die beneden de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt.

Volgens de uitvinding bestaat de mogelijkheid een lichaam 20 te vervaardigen, die materiaalgedeelten van in hoofdzaak monoaxiale oriëntatie heeft en met verminderde wanddikte, en waarbij in verhouding tot de overeenkomstige materiaalgedeelten bij het uitgangsprodukt, de uitwendige omtrek is afgenomen en/of de inwendige omtrek is toegenomen.

25 In de gevallen waarin gedeelten met verminderde wanddikte in gebieden moeten worden vervaardigd, die tussen de einden van het uitgangsprodukt liggen, begint de diktevermindering door het indrukken van een of meer naar de omtrek gerichte groeven in de uitgangsprodükt-wand, waarbij het uitgangsprodukt tegelijkertijd door uitwendige orga-30 nen wordt onderworpen aan axiaal ten opzichte van het uitgangsprodukt gerichte strekkrachten. In de groeven wordt bij het strekken de wanddikte verminderd tot ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke dikte, waarbij tegelijkertijd het uitgangsprodukt in axiale richting wordt verlengd. De verdere vermindering van de dikte van de uitgangsprodukt-35 wand vindt plaats, doordat de trekring in de genoemde groeven wordt 81 02 5 5 6 "·· τ 6 geplaatst en in axiale richting van het uitgangsprodukt wordt verschoven. In bepaalde toepassingsgevallen worden twee ringen toegepast, waarbij uitgaande van een bepaalde groef de vermindering van de wanddikte tegelijkertijd in de richting van de twee einden van het uitgangs-5 produkt plaatsvindt.

In de gevallen waarin het ene einde van het uitgangsprodukt is afgesloten en de vermindering van de wanddikte nabij dit afgesloten einde moet plaatsvinden, wordt de trekring bij voorkeur vanaf het afgesloten einde naar het tegenover liggende einde van het uitgangsprodukt 10 verschoven. In bepaalde toepassingsgevallen wordt hierbij de diktever-mindering voortgezet over de gehele lengte van het uitgangsprodukt.

In toepassingsgevallen waarin het uitgangsprodukt bestaat uit een in beide einden geopende buis,· wordt deze in bepaalde gevallen na het verminderen van de dikte door het verwarmen van het materiaal 15 in één einde van het lichaam afgesloten, waarbij het materiaal wordt samengeperst in een vorm, die bijvoorbeeld schaalvormig is uitgevoerd.

In het Duitse octrooischrift 1.704.119 zijn voorbeelden aangehaald van een voor een dergelijk afsluiten geschikte techniek. De vermindering van de materiaaldikte in een aantal trappen vindt bij voorkeur toepas-20 sing in de gevallen waarin het materiaal een zodanige dikte heeft, dat moeilijkheden bestaan bij het bereiken van de vereiste afleiding van de warmte vanuit het overgangsgebied. Door de vermindering van de materiaaldikte in een aantal trappen voorafgaande aan de laatste dikte-vermindering ontstaan een dunne materiaal, hetgeen bevorderlijk is voor 25 het warmtetransport vanuit het overgangsgebied naar de aanliggende trekring en/of het inwendige vormorgaan.

Tot een inrichting om volgens de uitvinding een lichaam te vervaardigen, behoren twee trekringen. Axiaal ten opzichte van deze twee trekringen en in het inwendige daarvan is een doorn aangebracht, 30 waarop bij het trekken een buisvormig uitgangsprodukt wordt geschoven. Verder zijn afzonderlijke vastzetorganen aangebracht in aansluiting op de eindgedeelten van het uitgangsprodukt. Elke trekring bestaat uit twee trekringhelften, die via aandrijforganen worden verschoven tussen een werkstand, waarin de trekringhelften tegen elkaar aanlig-35 gen, en een open stand, waarin de trekringhelften van elkaar zijn 81 02 5 5 6 £ * 7 gescheiden. De open stand dient voor het inbrengen of uitnnemen van het buisvormige uitgangsprodukt of het gerede lichaam uit de inrichting.

Verder zijn aandrijf organen aangebracht voor het verschuiven van de trekringen en vastzetorganen in axiale richting van het uitgangs-5 prodükt. De beweging van de trekringen is althans bij het verschuiven van de trekringen in de richting van de einden van het buisvormige uitgangsprodukt zodanig gecoördineerd met de beweging van de vastzetorganen, dat elke trekring met het bijbehorende vastzetorgaan in dezelfde richting en zodanig worden verschoven, dat het quotiënt tussen 10 de snelheid van de trekring en het vastzetorgaan is gericht op de dikte-vermindering van het materiaal, die in het buisvormige uitgangsprodukt moet plaatsvinden. Bij een vermindering van de wanddikte van het uitgangsprodukt van bijvoorbeeld 1/3 van de oorspronkelijke dikte moet het quotiënt tussen de snelheden van het vastzetorgaan en de trekring 15 2/3 bedragen, bij een vermindering tot de helft van de oorspronkelijke dikte moet het quotiënt de helft bedragen, enz.

De vastzetorganen zijn uitgevoerd met axiaal beweegbare veer-e lemen ten, waartegen de randen aanliggen van het buisvormige uitgangsprodukt. Eventuele lengtespelingen bij het uitgangsprodukt, worden zo-20 Wel voor als tijdens het trekken opgenomen door de veere lemen ten.

Elke trekring bestaat volgens een uitvoering van de uitvinding in de regel uit drie deelringen, die in bepaalde mate thermisch van elkaar zijn geisoleerd. Elke feelring is uitgevoerd met kanalen voor een vloeistof, die de feelring verwarmd of koelt. Op dezelfde wijze 25 is de reeds genoemde doom uitgevoerd met kanalen voor een vloeistof.

De middelste deelring omvat het gedeelte van de trekring, waartegen het overgangsgebied tussen het materiaal met de oorspronkelijke wanddikte en het materiaal met een verminderde wanddikte tijdens het trekken van het buisvormige uitgangsprodukt, wordt gevormd. Van de omge-50 vende deelringen ligt tijdens het trekken de deelring met de grootste binnendiameter aan tegen het materiaal met fe oorspronkelijke dikte, waarbij de andere deelring, die de kleinste binnendiameter heeft, aanligt tegen het materiaal met fe verminderde dikte.

Bij het trekken van een buisvormig uitgangsprodukt wordt dit 55 zodanig aangebracht op fe doorn, dat het wordt vastgehouden door fe 81 02 5 5 6 8 vastzetorganen. In het buisvormige uitgangsprodukt is bovendien op de hiervoor beschreven wijze een in het midden zich bevindende, rondlopende groef aangebracht, in de bodem waarvan de wanddikte tot ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke dikte is verminderd. De trekringhelf-5 ten worden aansluitend in de werkstand geschoven. De vorm en de axiale lengte van de delen van de trekringen, die in de groef worden geplaatst, komen overeen met de vorm en de axiale lengte van de groef.

Bij voorkeur is het materiaal van het uitgangsprodukt in het toekomstige trekgebied reeds voor het aanbrengen op de doorn, voorver-10 warmd tot een temperatuur in de nabijheid van maar beneden de glasom-zettingstemperatuur (TG) . Door het tussen het materiaal van het uitgangsprodukt en de trekringen, alsmede de doom ontstane raakvlak neemt het materiaal de juiste trektemperatuur aan.

Tijdens het eigenlijke trekken worden de trekringen en de 15 vastzetorganen door aandrijf organen in de richting van de groef verschoven, waarbij de reeds aangegeven snelheidsverhouding tussen trekringen en vastzetorganen in stand wordt gehouden. De materiaaldikte in het uitgangsprodukt wordt hierbij verminderd door de trekringen zolang het verschuiven plaatsvindt. Tegelijkertijd wordt het uitgangs-20 produkt in zijn axiale richting verlengd.

Essentieel voor de inrichting is de temperatuursbesturing van het materiaal in het overgangsgebied tussen amorf materiaal met de oorspronkelijke wanddikte en het in dikte verminderde materiaal. De trekring bezit een inwendige profiel, dat is aangepast aan de veran-25 dering van de materiaaldikte, die plaatsvindt in het overgangsgebied.

Dit profiel is zodanig gekozen, dat in het overgangsgebied, alsmede daarvoor en daarachter tijdens het trekken, raakvlakken worden gevormd met het inwendige vlak van de trekring. Op deze wijze bestuurt detrek-ring de vorm van het overgangsvlak in het overgangsgebied. Door een 30 warmteoverdracht tussen het materiaal in het uitgangsprodukt en de trekringen of de doom wordt de temperatuur van het materiaal in het uitgangsprodukt over het gehele trekken geregeld. Van bijzonder belang is, dat de deelring van de trekring, welke deelring aanligt tegen het materiaal in het overgangsgebied, het materiaal van het uitgangsprodukt 35 op een temperatuur houdt, die nabij de glasomzettingstemperatuur (TG) 8102556 ΐ « \ 9 * ligt.

In een vereenvoudigde uitvoeringsvorm van de uitvinding wordt één enkele trekring toegepast, die vanaf een uitgangsgroef bij voorkeur tot aan de rand van een gekozen einde van het uitgangsprodukt 5 wordt verschoven. Hierbij ontstaat een lichaam, waarvan de wanddikte alleen aan één einde is verminderd. Bij deze ui tvoe rings vorm wordt bij voorkeur een inwendige doom toegepast als tegenhouder om de axiale gerichte krachten qp te nemen, die tijdens de vermindering van de wanddikte optreden. Het verschuiven van de trekring wordt bij bepaalde toe-10 passingen onderbroken voordat de trekring de rand overschrijdt van het buisvormige uitgangsprodukt. Na het trekken wordt de rand derhalve omgeven door een krans, waarbij de dikte van de wand niet is verminderd. Het op deze wijze vervaardigde lichaam is geschikt als voorvormstuk, eventueel na een bepaalde omvorming bij de krans, dat wil zeggen de 15 toekomstige uitmondingsrand, voor een houder, die geschikt is voor het afsluiten door bijvoorbeeld een kroonkurk. Voor het omvormen tot een houder vindt een stabilisering plaats van de toekomstige mond door verwarmen en thermisch kristalliseren, welk kristalliseren gewoonlijk zodanig lang kan duren, dat het materiaal in de hiervoor aangegeven 20 krans onderdoorzichtig wordt.

In een voorkeursuitvoeringsvorm van de uitvinding wordt in het uitgangsprodukt een uitgangsgroef aangebracht met een zodanig axiale lengte, dat ook een vastzetorgaan samen met de trekring of de trekringen in de groef kan worden ondergebracht. Het vastzetorgaan 25 houdt althans tijdens de eerste fase van het verschuiven van de trekring of de trekringen, gedeelten van de materiaalwand in de bodem van de groef tegen de doom gedrukt. Op deze wijze wordt de stand van het uitgangsprodukt in verhouding tot de doom vastgezet. In de uitvoeringsvorm van de uitvinding, waarbij twee trekringen in de richting 30 uit elkaar worden verschoven, is het vastzetorgaan zodanig aangebracht, dat het tegen de uitgangsproduktwand aanligt in een gebied tussen de trekringen. Door het vasthouden van het uitgangsprodukt tegen de doom wordt de axiale verschuiving van het uitgangsprodukt in verhouding tot de doom voorkomen, welke verschuiving op grond van de axiaal 35 gerichte krachten, die in de raakvlakken tussen de betreffende trekring 8102556 10 en het materiaal in het overgangsgebied tussen uitgangsproduktwand met verminderde dikte en uitgangsproduktwand met niet verminderde dikte optreden, kan plaatsvinden. Een verschuiving kan bijvoorbeeld het nadeel meebrengen, dat bij de uitvoeringsvorm van de uitvinding, waarbij 5 alleen een gebied in aansluiting op de groef een verminderde wanddikte krijgt, het gebied met verminderde wanddikte in verhouding tot de uitgangsgroef asymmetrisch kan komen te liggen.

Door toepassing van een vastzetorgaan volgens de beschrijving in de voorgaande alinea ontstaat de mogelijkheid om voor het gebied, 10 waarin de dikte van de materiaalwand is verminderd, een gekozen axiale lengte te bereiken. Bij bepaalde toepassingsgevallen kan hierbij de materiaalwand over de gehele lengte van het uitgangsprodukt een dergelijke vermindering aannemen, waarbij bij andere toepassingsvoorbeelden de diktevermindering wordt onderbroken voordat de trekring of de trek-15 ringen het einde of de einden van het uitgangsprodukt bereiken en overschrijden. Doordat één gebied van amorf materiaal aan het buitenste einde of aan de buitenste einden van het uitgangsprodukt wordt gelaten, ontstaat een materiaalgedeelte, dat bijvoorbeeld goed geschikt is voor het afsluiten om de bodem te vormen van een voorvormstuk, bijvoorbeeld 20 onder toepassing van de techniek, die is beschreven in het Duitse octrooischrift 1.704.119 of om na een thermische kristallisatie een mondtand te vormen voor een samenwerking met een kroonkurk.

Bij een alternatieve uitvoeringsvorm wordt met behulp van de trekring de materiaalwand bij een in de bodem afgesloten buisvormig 25 uitgangsprodukt verminderd, welk produkt in zijn mondgedeelte reeds is voorzien van een afsluitorgaan, bijvoorbeeld schroefdraad. Het uitgangsprodukt, waarvan het materiaal is voorzien van een diktevermindering, is hierbij volgens een reeds békende techniek vervaardigd, bijvoorbeeld door spuitgieten of extruderen met aansluitend afsluiten en 30 vormen van de bodem en het mondgedeelte. In bepaalde toepassingsgevallen wordt hierbij de uitgangsgroef op de hiervoor beschreven wijze aangébracht, waarbij bij andere toepassingsgevallen een uitgangsaanwijzing of de uitgangsgroef volledig of gedeeltelijk in samenhang met het spuitgieten van het voorvormstuk wordt aangebracht.

35 Bij. de vermindering van de materiaaldikte van de uitgangs— 81 02 5 5 6 4 11 produktwand met behulp van een uitwendige trekring ontstaat, zoals reeds beschreven, ook een bepaalde vermindering van de binnendiameter van het uitgangsprodukt. De doom in het inwendige van het uitgangsprodukt vormt hierbij een vormorgaan, dat maatgevend is voor de grootte van deze 5 diametervermindering. Verrassenderwijze is hierbij gebleken, dat binnen het hiervoor aangegeven produkt temperatuursverloop voor het materiaal tijdens het omvormen, het door de samentrekking bereikte aanliggen van de materiaalwand tegen de doorn betrekkelijk kleine aanligdrukken geeft tussen het binnenvlak van de ui tgangsproduk twand en het buitenvlak van 10 de doom, zodat geen moeilijkheden bestaan bij het van de doorn scheiden van het vervaardigde lichaam na het afsluitend vormen (trekken) van het uitgangsprodukt.

Bij bepaalde toepassingsvormen van de inrichting is geen inwendige doom nodig, zodat het lichaam een binnenomtrek kan aanneraen, 15 die kleiner is dan de oorspronkelijke omtrek. Doordat bij andere toe-passingsvoorbeelden een inwendige doorn wordt gekozen, waarvan de buitenomtrek kleiner is dan de binnenomtrek van het uitgangsprodukt, is het moge lijk bij het trekken de vermindering van de binnenomtrek van het uitgangsprodukt op een voor het bijzonder toepassingsgeval aange-20 paste waarde te besturen.

De uitvinding wordt nader toegelicht aan de gand van de tekening, waarin: fig. 1 een ruimtelijk aanzicht is van de trekinrichting, fig. 2 een lengtedoorsnede is van de trekinrichting volgens 25 fig. 1 met de trekringen in de uitgangsstand voor het trekken, fig. 3 een gedeelte toont van de lengtedoorsnede volgens fig. 2 met de trekringen van elkaar gescheiden, fig. 4 een draagplaat toont met een trekring in de werk- stand, 30 fig. 5 een lengtedoorsnede is van een buisvormig uitgangs produkt met een trekring in de uitgangsstand, fig. 6 een lengtedoorsnede is van het buisvormige uitgangsprodukt tijdens het trekken in de richting van het afgesloten gedeelte daarvan, 35 fig. 7 een doorsnede is van het buisvormige uitgangsprodukt 8102556 12 met een trekring in de uitgangsstand voor het trekken van het uitgangs-produkt in een korter gebied in het ene einde daarvan, fig. 8 een doorsnede is van het buisvormige uitgangsprodukt volgens fig. 7 met de trekring in de eindstand, 5 fig. 9 een lengtedoorsnede is van de trekinrichting met een vastzetorgaan in het midden en met de trekringen en het vastzetorgaan in de uitgangsstand voor het trekken, fig. 10 een gedeelte toont van de lengtedoorsnede volgens fig. 9, waarbij de trekringen uit elkaar zijn geschoven, 10 fig. 11 het middengebied toont van de lengtedoorsnede volgens fig. 9, fig. 12 het middengebied toont van het gedeelte van de lengtedoorsnede volgens fig. 10, en de fig. 13 en 14 andere uitvoeringsvormen tonen van het 15 lichaam.

In de fig. 1, die een overzichtelijke ruimtelijke afbeelding toont van de trekinrichting, is een bodemplaat 30 te zien, waarop een aantal in de tekening vertikaal geplaatste leikolommen 31 is aangebracht. De verdere beschijving heeft betrekking op de in fig. 1 afge-20 heelde opstelling van de inrichting, waarbij de uitvindingsgedachte echter op geen enkele wijze andere opstellingen uitsluit. De in de verdere beschrijving gebruikte aanduidingen "bovenste" en "onderste" en dergelijke in aansluiting op afzonderlijke organen dienen alleen ter verduidelijking.

25 In aansluiting op de bodemplaat zijn (niet afgebeelde) aan drijf inrichtingen aanwezig met reductiedrijfwerken voor een aantal evenwijdig aan de leikolommen aangebrachte schroefspillen 32. Loodrecht op de leikolommen en proefspillen zijn vier draagplaten 50, 60, 70, 80 aangebracht. Elke draagplaat bevat legerringen voor de leikolommen 31 30 alsmede schroef gaten 52, 62, 72, 82 voor samenwerking met het aantal schroefspillen 32. Daarenboven hebben de draagplaten doorgangsgaten 58, 68, 78, 88 voor de schroefspillen, die niet in schroefaangrijping staan met de betreffende draagplaat. De bovenste en de onderste draagplaat 50 en 60 zijn zodanig aangebracht, dat zij samenwerken met de 35 twee schroefspillen 32a en c, waarbij de twee daartussen liggende 81 02 5 5 6 13 draagplaten 70 en 80 zodanig zijn aangebracht, dat zij samenwerken met de twee andere schroefspillen 32b en d. Verder hebben de bovenste gedeelten van de schroefspillen, die samenwerken met de draagplaten 50 en 70, een schroefdraad in tegengestelde richting in verhouding tot de 5 onderste gedeelten van de schroefspillen, die samenwerken met de draagplaten 60 en 80. Dit betekent, dat de twee bovenste draagplaten bij het draaien van de schroefspillen in dezelfde richting maar tegengesteld aan de schuifrichting van de twee onderste draagplaten worden verschoven.

10 Omdat de bovenste en onderste draagplaten worden aangedreven door de schroefspillen 32a en c, en de twee middelste draagplaten door de schroefspillen 32b en d, richt de voortbewegingssnelheid van de betreffende draagplaat zich naar de draaisnelheid en de spoed van de schroef spil, waarmee hij samenwerkt. De spoed van de schroefdraad van 15 de schroefspil is zodanig gekozen, dat de bovenste en onderste draagplaten altijd met een langzamer snelheid schuiven dan de twee middelste draagplaten. In de uitgangsstand bevinden de twee middelste platen zich dicht bij elkaar, en bevinden de bovenste en onderste platen zich in een stand, die het verschuiven mogelijk maakt in de richting 20 van de eindgebieden van de leikolommen. Na het beëindigen van het verschuiven zijn de twee middelste draagplaten de bovenste en onderste draagplaten genaderd.

De bovenste draagplaat 50 en de onderste draagplaat 60 zijn uitgerust met de vastzetorganen 51 en 61 voor het vasthouden van het 25 betreffende einde van het buisvormig uitgangsprodukt 10. Het uitgangs-produkt is voorzien van een bij voorkeur in het midden rondom zich uitstrekkende uitgangsgroef 12 (fig. 2), waarin de dikte van het materiaal ongeveer 1/3 bedraagt van de oorspronkelijke dikte. De uitgangsgroef wordt bij voorkeur vóór het aanbrengen van het uitgangsprodukt 30 in de inrichting gemaakt, doordat een uitwendige druk wordt geplaatst tegen de materiaalwand, bijvoorbeeld met behulp van een aantal samenwerkende rollen, waarbij tegelijkertijd het buisvormige uitgangsprodukt wordt belast door strekkrachten in zijn axiale richting. Bij de vervaardiging van de uitgangsgroef wordt door de rollen en het strekken 35 een voorafbepaalde axiale lengte van de groef bereikt, waardoor de 8102556

-r V

14 groef een profiel krijgt, dat in het algemeen overeenstemt met het profiel van de gedeelten van de trekringen, die bij het vervormen van het uitgangsprodukt tot het lichaam, in de groef worden aangezet (vergelijk de beschrijving met betrekking tot fig. 2 hierna). Bij het vervaardigen 5 van de uit gangs groef vindt een verlenging plaats van het buisvormige 4».

uitgangsprodukt in axiale richting. De twee middelste draagplaten 70 en 80 zijn elk voorzien van een trekring 71 en 81, waarbij de laatste trekring in de tekening is afgédekt. Het vastzetorgaan 51 van de bovenste draagplaat en de trekringen 71, 81 van de twee middelste draagpla-10 ten bestaan uit twee helften 51a,b, 71a, b en 81a, b, die met behulp van de aandrijf organen 53, 73, 83 in de en vanuit de sluitstand worden verschoven, die in de tekening is weergegeven (het vastzetorgaan 81 is in de tekening afgedekt).

In de fig. 2, die een lengtedoorsnede toont van de trekinrich-15 ting volgens fig. 1, is in het linkergedeelte de inrichting getoond wanneer het bovenste vastzetorgaan 51 en de twee trekringen 71, 81 zich in de open stand bevinden, en in het rechter deel wanneer het bovenste vastzetorgaan 51 en de twee trekringen 71, 81 zich in de sluitstand (werkstand) bevinden.

20 In deze fig. is tevens het uitgangsprodukt 10 te zien. In het middengedeelte daarvan is een rond de omtrek lopende uitgangsgroef 12 overeenkomstig de voorgaande beschrijving aangebracht.

Nasst hetgeen de fig. 1 weergeeft, toont fig. 2, dat de bovenste en onderste vastzetorganen 51, 61 zijn voorzien van terug-25 verende steunschijven 54 en 64, waartegen de eindranden aanliggen van het buisvormige uitgangsprodukt 10. De vereiste terugverende werking wordt tot stand gebracht 55, 65, die de leiorganen 56 en 66 van de steunschijven 54 en 64 omsluiten, welke leiorganen zijn geschroefd in de sternschijven.

30 Deze figuur laat tevens zien, dat de twee trekringen 71 en 81 bestaan uit twee trekringhelften 71a, b en 81a, b. Elke trekring is verdeeld in drie deelringen 74, 75, 76 en 84, 85, 86, die weer elk uit twee deelringhelften bestaan. Dè deelringen zijn in bepaalde mate thermisch van elkaar geïsoleerd. De deelringen zijn door de 35 ringmantel 77a, b en 87a, b tegen elkaar vastgezet teneindeop deze 81 02 5 5 6 15 wijze de twee trekringhelften van de trekringen te vormen. In elke deelring bevinden zich kanalen 174, 175, 176 en 184, 185, 186 voor het transport van vloeistof.

De deelringen van de trekring bestaan uit een deelring 74 en 5 84 met een binnenomtrek overeenkomstig de omtrek bij het materiaal van het uitgangsprodukt waar de materiaaldikte niet is verminderd, verder uit een deelring 76 en 86 met een binnenomtrek overeenkomstig de omtrek bij het materiaal van het uitgangsprodukt waar de materiaaldikte is verminderd, en uit een deelring 75 en 85 om raakvlakken te vormen met 10 het materiaal in het overgangsgebied tussen verminderd en niet verminderd materiaal bij het uitgangsprodukt.

Tenslotte toont fig. 2 een doorn 20, die is afgestemd op het binnenvlak van het uitgangsprodukt 10 en is voorzien van vloeistofkana-len 21.

* 15 In fig. 3, die een gedeelte weergeeft van de lengtedoorsnede van fig. 2, waarbij de trekringen in axiale richting van het uitgangsprodukt uit elkaar zijn geschoven, is een middelste uitgangsprodukt-gedeelte 11 te zien, waarin de wanddikte van het materiaal bij het uitgangsprodukt 10’ is verminderd. In het overgangsgebied 13, 14 tussen 20 materiaal met de oorspronkelijke wanddikte en materiaal met een verminderde wanddikte ontstaan raakvlakken tussen de middelste deelringen 75 , 85 en het materiaal in het overgangsbied. Op deze wijze besturen de deelringen de vorm van het overgangsvlak tussen materiaal met de oorspronkelijke wanddikte en materiaal met een verminderde wanddikte.

25 Fig. 4 toont de draagplaat 70 in bovenaanzicht, waarbij de trekring 71 zich in de sluitstand bevindt.

Deze figuur toont de plaatsing van de legerringen voor de leikolommen 31 en de doorgangsgaten 78 en schroefgaten 72 voor de schroef spillen 32. De overige draagplaten, die zijn voorzien van de 30 trekring 81 of de vastzetorganen 51 of 61, zijn op overeenkomstige wijze aangebracht. Zoals reeds gezegd, is echter het vastzetorgaan 61 niet gedeeld, zodat tegenstukken voor de aandrijf organen 73 afwezig zijn.

De fig. 5 en 6 tonen toepassingsvoorbeelden, waarbij de wand-35 dikte van een buisvormige uitgangsprodukt 15, 15’, dat aan ëén einde 81 02 5 5 6 16 is afgesloten, met het begin aan het afgesloten einde van het uitgangs-produkt wordt verminderd. De trekring 23 is hierbij bij voorkeur zodanig bemeten, dat hij bij het begin van.het trekken met de middelste deelring en de bovenste deelring aanligt tegen het binnenvlak van het 5 · buisvormige uitgangsprodukt. Oók hier bestaat de trekring uit drie deelringen 24 , 25 , 26 met de vloeistofkanalen 124, 125, 126. De deel-ringen zijn op overeenkomstige wijze bemeten als de reeds beschreven deelringen en worden door de ringmantel 27 bij elkaar gehouden. Een doorn 28 werkt samen met de trekring 23 bij het vervormen van het uit-10 gangsprodükt. De doom is gewoonlijk uitgevoerd met vloeistofkanalen, die in de figuren echter niet zijn te zien.

In fig. 6 is te zien, dat het vervormen is begonnen en een uitgangsproduktgedeelte 16 ontstaat met een verminderde wanddikte in het onderste gedeelte van het uitgangsprodukt. Gewoonlijk wordt het 15 vervormen voortgezet, totdat al het materiaal in het cilindrische gedeelte van het uitgangsprodukt een verminderde wanddikte heeft aangenomen. Voor het geval dat bijvoorbeeld het mondgedeelte reeds is gevormd, hetgeen het geval kan zijn bij een spuitgietuitgangsprodukt, wordt echter het vervormen van het uitgangsprodukt onderbroken wanneer 2Q de trekring is aangekomen bij het mondgedeelte. Het overgangsgebied tussen materiaal met de oorspronkelijke wanddikte en materiaal met een verminderde wanddikte is in deze figuur aangeduid met het verwijzings-cijfer 113.

In de fig. 7 en 8 zijn alternatieve uitvoeringsvormen weer-25 gegeven, waarbij een trekring 29 slechts bestaat uit twee deelringen 96, 97 met gescheiden vloeistofkanalen 94, 95. Ook bij deze toepassin gsvéirian ten is tussen de deelringen een bepaalde thermische isolatie aanwezig. Indien nodig wordt de trekring uitgebreid met een derde deelring met een afzonderlijk vloeistofkanaal en op de reeds beschre-30 ven wijze bemeten. Ook hier werkt de trekring samen met een inwendige doom 28, die gewoonlijk is uitgevoerd met vloeistofkanalen, die echter in de figuren niet zijn te zien. De trekring vervormt het mondgedeelte van een buisvormig uitgangsprodukt 17, waarbij dit uitgangsprodukt aan êën einde is afgesloten. In een gebied, dat gewoonlijk betrek-35 kelijk dicht bij de opening van het uitgangsprodukt ligt, is een rónd 81 02 5 5 6 17 de omtrek lopende uitgangsgroef 19 aangebracht, waarin de materiaal-' dikte tot ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke dikte is verminderd.

De uitgangsgroef wordt op de reeds beschreven wijze verschaft.

In fig. 8 is de trekring 29 in verhouding tot het uitgangs-5 prodükt met behulp van de doom 28 zodanig verplaatst, dat een uit-gangsproduktgedeelte 18 met een verminderde wanddikte in aansluiting op de opening van het uitgangsprodukt 17' is gevormd.

De fig. 9 en 10 tontn een verdere, mogelijke uitvoeringsvorm, waarbij een vastzetorgaan 41a, b in het midden in het gebied tussen 10 de trekringen 71 en 81 is aangebracht. Het vastzetorgaan is hierbij aan een middelste draagplaat 40 met een vaste stand in de inrichting aangebracgt. Deze vaste stand wordt bijvoorbeeld bereikt, doordat de draagplaat is vastgezet aan de leikolommen 31. De middelste draagplaat is verder voorzien van aandrijf organen 43a, b voor het verschuiven van 15 de twee gedeelten 41a, b van het middelste vastzetorgaan tot in en vanuit de werkstand van de betreffende gedeelten. Bij bepaalde uitvoeringsvormen heeft het middelste vastzetorgaan vloeistofkanalen 141a, b. De overige organen volgens de fig. 9 en 10 hebben hun tegenstukken in de fig. 1-4, en in het voorkomende geval komende verwijzingscijfers 20 overeen met de verwijzingscijfers in deze afbeeldingen. Een tegenstuk voor het vastzetorgaan 51 is bij deze uitvoeringsvorm afwezig.

De fig. 11 en 12 tonen een gedeelte van de middengebieden uit de fig. 9 en 10, dat wil zeggen de gebieden waar de materiaalwand van het uitgangsprodükt is voorzien van een uitgangsgroef of waar op de 25 materiaalwand in samenhang met het verschuiven van de trekringen een vermindering heeft plaatsgevonden van de dikte. Het verwijzingscijfer 112 duidt een aanliggebied aan tussen het binnenvlak van het uitgangs-produkt 10, 10’ en het buitenvlak van de doom 20, welk aanliggebied wordt gegeven door een bepaalde vervorming van de uitgangsproduktwand, 30 die wordt veroorzaakt door het vastzetorgaan 41a wanneer dit zich in de werkstand bevindt. De verwijzingscijfers 115, 116 duiden gebieden aan, waarin de binnenvlakken van de tijdens het trekken in dikte verminderde materiaalgedeelten bij het uitgangsprodukt 10' aanliggen tegen de doom.

35 Het middelste vastzetorgaan 41 wordt volgens de uitvinding 8102556 ik 18 overeenkomstig een aantal geko2en uitvoeringsvormen aangebracht. Deze zijn gekenmerkt, doordat het vastzetorgaan 41a, b in de werkstand de uitgangsproduktwand omsluit en daarbij in de omtreksrichting van het uitgangsprodukt per gebied verdeelde aanligvlakken vormt tegen het 5 buitenvlak van de uitgangsproduktwand. Deze verdeling van de aanligvlakken wordt door het vastzetorgaan veroorzaakt doordat bijvoorbeeld de naar het uitgangsprodukt gerichte vlakken van het vastzetorgaan geen cilindervlakken met cirkelronde doorsnede vormen, maar cilindervlakken met bijvoorbeeld een ellipsvormige of veelhoekige doorsnede.

10 De fig.13-15 tonen voorbeelden voor lichaam 210', 210", 210"' volgens de uitvinding. Het lichaam 210' in fig. 13 heeft in zijn onderste gedeelte een cilindrisch wandgedeelte 213 van amorf materiaal, dat aansluit op een afgesloten bodemgedeelte 211' bij het lichaam, eveneens van amorf materiaal. In fig. 14 is een lichaam 210" te zien, 15 waarbij het buitenste cilindrische vlak van het lichaam over de gehele lengte van het lichaam dezelfde diameter heeft. Het afgesloten bodemgedeelte 211" van het lichaam bestaat ook bij deze uitvoeringsvorm uit amorf materiaal. De fig» 15 toont tenslotte een uitvoeringsvorm, waarbij ade mondrand 212 van het lichaam bestaat uit materiaal met de oor-20 spronkelijke dikte, waarbij het overige gedeelte van het lichaam in overeenstemming met het lichaam volgens fig. 14 is gevormd.

Bij toepassing van de uitvinding volgens de in de fig. 1-4 weergegeven toepassingsvoorbeelden wordt het uitgangsprodukt 10 over de doom 20 geleid. Het vastzetorgaan 51 en de trekringen 71 en 81 25 bevinden zich hierbij in de open stand, overeenkomende met de stand, die in het linkergedeelte van fig. 2 is weergegeven. Het om de doom aangebrachte uitgangsprodukt vormt raakvlakken met de doom. Nadat het uitgangsprodukt zijn bewerkingsstand heeft ingenomen en aanligt tegen de terugverende steunschijf 64 van het onderste vastzetorgaan . 30 61, wordt het bovenste vastzetorgaan 51 met inbegrip van de trekring- helften in de sluitstand gebracht. De twee trekringen 71 en 81 grijpen aan in de uitgangsgroef 12 en vormen hierbij raakvlakken met de buitenwand van het uitgangsprodukt op plaatsen, waar de wanddikte niet is verminderd, waar de wanddikte tot zijn kleinste waarde is vermin-35 derd en met het overgangsgebied tussen de twee genoemde gebieden.

81 02 5 5 6 19

Bij het aanbrengen, van het uitgangsprodukt over de doom heeft het materiaal van het uitgangsprodukt bij voorkeur een verhoogde temperatuur, die echter beneden of in het gebied ligt van de glasom-zettingstemperatuur (TG). De uiteindelijke materiaaltemperatuur wordt 5 door warmteoverdracht tussen de doom en het uitgangsprodukt en tussen de trekringen en het uitgangsprodukt bereikt. De temperatuurregeling vindt plaats met behulp van de vloeistof, die door de vloeistofkanalen 21 in de doom of de vloeistofkanalen 174, 175, 176 en 184, 185, 186 in de trekringen stroomt. Door de tussen de deelringen van de trek-10 ringen staande warmteisolatie wordt in de regel een bepaald temperatuurverschil in stand gehouden tussen de afzonderlijke materiaalgebieden van het uitgangsprodukt. De deelringen 74, 84 met de grootste binnen-diameter verwarmen in de in het rechtergedeelte van fig. 2 weergegeven stand het materiaal tot een temperatuur die gewoonlijk vlak beneden en 15 bij voorkeur ten hoogste 15°C beneden de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt. De deelringen 75 , 85 hebben een soortgelijke werking, waarbij de deelringen 76, 86 een temperatuur aanhouden, die duidelijk beneden en bij voorkeur althans 15°C beneden de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt om het materiaal af te koelen nadat hierop de dikte vermindering 20 heeft plaatsgevonden.

Wanneer het materiaal de voorafbepaalde temperaturen heeft aangenomen, lopen de aandrijf inrichtingen van de bodenplaat aan voor het tot stand brengen van het draaien van de schroefspillen 32, waarbij de draagplaten 50, 70 en zodoende het vastzetorgaan 51 en de 25 trekring 71 (in de tekening) naar boven en de draagplaten 60, 80 en zodoende ook het vas t ze tor gaan 61 en de trekring 81 (in de tekening) naar beneden wordt geschoven. De materiaal dik te in het uitgangsprodukt wordt hierbij door (te trekringen verminderd zolang het voortbewegen plaatsvindt. Tegelijkertijd wordt het uitgangsprodukt in zijn axiale 30 richting verlengd, welke verlenging evenredig is aan de vermindering van de materiaaldikte en de axiale verplaatsing van de trekringen.

De verplaatsingssnelheden van de draagplaten 50 en 60 zijn hierbij zodanig bepaald, dat de standen van de vastzetorganen 51, 61 op de verlenging van het uitgangsprodukt zijn afgestemd. Eventuele onregel-35 matigheden worden opgenomen door de terugverende steunschijven 54 81 02 5 56 20 en 64.

De middelstre trekring 75 en 85 ligt aan tegen het overgangsgebied tussen materiaal met verminderde dikte en materiaal met oorspronkelijke dikte. Het pro-fiel van de middelste deelring is zodanig 5 gekozen, dat het materiaal tijdens het vervormen raakvlakken vormt tegen het binnenvlak van de deelring. Hierdoor bestuurt de deelring de vorm van het overgangsvlak tussen materiaal met een verminderde dikte en materiaal met de oorspronkelijke dikte. De deelring heeft tegelijkertijd een temperatuurregelwerking, zodat in de genoemde raakvlakken 10 een warmteoverdracht plaatsvindt, waardoor het materiaal in het overgangsgebied tijdens het gehele trekken op een temperatuur wordt gehouden, die nabij de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt. In het bijzonder bij het met hoge snelheid trekken of bij een grote materiaal-dikte is het nodig, dat de middelste trekring een goed warmteafvoer-15 vermogen heeft opdat het materiaal in de overgangstijd geen bovenmatig hoge temperatuur aanneemt.

Nadat de trekringen zodanig uit elkaar zijn geschoven, dat het middelstre uitgangsproduktgedeelte 11 een voorafbepaalde lengte heeft aangenomen, wordt het voortbewegen van de draagplaten onder-20 broken. De aandrijforganen 53, 73, 83 verschuiven vervolgens het vastzetorgaan 51 en de trekringen 71 en 81 naar de open stand, en het op de beschreven wijze vervaardigde lichaam wordt verwijderd van de doom, waarna een nieuw buisvormig uitgangsprodukt op de doorn wordt aangebracht en de bewerking wordt herhaald.

25 Bij het vervaardige lichaam vormt het gedeelte 11 met de verminderde wanddikte een middengedeelte, in welk gedeelte het lichaam wordt gescheiden voor het vormen van twee symmetrische gedeelten. Het betreffende gedeelte wordt in het einde met de oorspronkelijke wanddikte afgesloten en vormt daarna een voorvormstuk, dat bijvoorbeeld 30 kan worden toegepast voor het blazen van een houder. De gedeelten van het voorvormstuk, die een verminderde wanddikte hebben, vormen bij het verder vervormen het uitgangsmateriaal voor het mondgedeelte van de toekomstige houder.

Bij toepassing van de in de fig. 5 en 6 afgeheelde uitvoe-35 ringsvorm komt de werking in beginsel met de hierboven beschreven 81 02 5 5 6 21 werking overeen. De inwendige doom 28 dient als tegenhouder voor de krachten, die bij het verschuiven van de trekring 23 in axiale richting van het uitgangsprodukt optreden. Ook bij dit toepassingsvoor-beeld is de temperatuurregeling in de afzonderlijke materiaalgebieden 5 van grote betekenis. De doom 28 is gewoonlijk voorzien van vloeistof-kanalen, die overeenkomen met de vloeistofkanalen 21 bij de doom 20 in de fig. 2 en 3. Bij bepaalde toepassingsvoorbeelden wordt de dikte van al het materiaal in het cilindrische gedeelte van het uitgangsprodukt verminderd, waarbij bij andere toepassingsvoorbeelden de vervor-10 ming eerder wordt onderbroken.

De in de fig. 7 en 8 af geheelde ui tvoerings vorm kan worden toegepast in de gevallen waarin een aantal materiaalgebieden, bestaande uit materiaal met een verminderde dikte, moet worden vervaardigd. Voor elk dezer materiaalgebieden is een uitgangsgroef nodig, waarin de ver-15 mindering van de dikte van het materiaal wordt ingeleid. Bij het vervaardigen van een lichaam wordt de trekring 29 in een eerste uitgangsgroef gebracht, en nemen de trekringhelften hun werkstand in. Vanuit de uitgangsgroef wordt de trekring over een korte afstand in axiale richting van het uitgangsprodukt verschoven, waarbij de materiaal-20 dikte wordt verminderd, totdat het eerste materiaalgedeelte met verminderde wanddikte is vervaardigd. Aansluitend worden de trekringhelften uit elkaar geschoven en wordt de trekring naar de volgende uitgangsgroef gebracht, en nemen de trekringhelften weer de werkstand in.

25 De trekring wordt dan weer in axiale richting van het uit gangsprodukt verschoven om een nieuw materiaalgebied met verminderde materiaaldikte te vervaardigen, enz. Deze bewerking wordt herhaald totdat het gewenste aantal gebieden met verminderde materiaaldikte is verkregen.

30 Bij het in één richting plaatsvindende trekken, hetgeen is beschreven in aansluiting op de fig. 5-8, is het uitgangsprodukt weergegeven met het ene einde afgesloten. Deze afsluiting heeft hierbij samengewerkt met een inwendige doom om de axiaal gerichte krachten op te nemen, die tijdens het trekken nodig zijn. Het is natuurlijk moge-35 lijk uitwendige vastzetorganen te benutten die de werking van de doom 8102556 22 in dit opzicht vervangen. Dit alternatief wordt toegepast bij het trekken van buisvormige uitgangsprodukten die aan beide einden open zijn.

Bij toepassing van de uitvinding onder gebruik van de in de 5 fig. 9-12 afgebeelde uitvoeringsvorm wordt het uitgangsprodukt 10 over de doom 12 geleid tot aanligging tegen het onderste vastzetorgaan 61. Dit vormt hierbij een orgaan, dat de axiale stand van het uitgangsprodukt bepaalt en verzekert, doordat de groef 12 van het uitgangsprodukt een stand inneemt, die is aangepast aan de plaatsing van de trekringen 10 71, 81 en het vastzetorgaan 41. Deze toestand komt overeen rost het linkergedeelte van fig. 9. De aandrijforganen 43, 73, 83, verschuiven vervolgens het vastzetorgaan 41 en de trekringen 71, 81 tot aanligging tegen het buitenste oppervlak van het uitgangsprodukt in en naast de groef 12. Een t emper atuurs re ge ling van het materiaal in het uitgangs-15 produkt vindt aansluitend plaats op overeenkomstige wijze als hiervoor beschreven, waarbij in bepaalde toepassingsgevallen een aanvullende vloeistofstroming in de kanalen 141 in het vastzetorgaan 41 plaatsvindt. Deze toestand komt overeen met het rechtergedeelte in de fig. 9 en met fig. 11.

20 In zijn werkstand omsluit het middelste vastzetorgaan 41 het uitgangsprodukt 10 in de bodem van de groef 12. Hierbij ontstaan in de bodem van de groef aanligvlakken, die over een aantal gebieden langs de omtrek van het uitgangsprodukt zijn verdeeld. De aanligdruk in deze vlakken brengt weer mee, dat tussen het inwendige oppervlak 25 van het uitgangsprodukt en het oppervlak van de doom raakvlakken ontstaan. De raakvlakken hebben standen, die overeenkomen met de verdeling van de aanligvlakken. De raakvlakken ontstaan, doordat het vastzetorgaan de vorm van de inwendige begrenzingsvlakken van het uitgangsprodukt vervormt.

30 De aanligdruk van het vastzetorgaan is zodanig gekozen, dat bij een vervorming van de vorm, de materiaaldikte in de bodem van de groef in hoofdzaak onveranderd behouden blijft. Eén raakvlak is weergegeven in fig. 12 en aangeduid met het verwijzingscijfer 112.

Aandrijforganen in de bodemplaat 30<fig.1) draaien vervolgens 35 de schroefspillen 32, waarbij de trekringen 71, 81 in axiale richting 8102556 23 van het uitgangsprodükt uit elkaar worden geschoven, waarbij tegelijkertijd een vervorming van de materiaalwand en een verlenging van het uitgangsprodukt plaatsvinden. De wrijving tussen het uitgangsprodukt en de doom in de voomoemde raakvlakken 112 bepaalt hierbij de stand 5 van het uitgangsprodükt op de doom en verzekert, dat de vervorming van het uitgangsprodukt symmetrisch rond de groef 12 plaatsvindt. De aandrijving van de draagplaat 60 is zodanig gekozen, dat het vast-zetorgaan 61 met zekerheid vanaf het einde van (te buis wordt verschoven teneinde de verlenging van de buis, die in samenhang met de ver-10 mindering van de dikte van de uitgangsproduktwand plaatsvindt, niet te beïnvloeden. Deze werktoestand komt overeen met de fig. 10 en 12. üit fig. 12 is verder te zien, dat in aansluiting op het strekken van het materiaal, hetgeen plaatsvindt bij het vervormen van de uitgangsproduktwand, een samentrekking plaatsvindt van het uitgangsprodukt, 15 waardoor het binnenvlak daarvan tot aanligging tegen de doom 20 wordt verschoven. In de tekening zijn deze aanligvlakken aangeduid met de verwijzingscijfers 115, 116. De uitvoerings van dit aanligvlak breidt de vastzetting uit van het uitgangsprodükt ten opzichte van de doom, verkregen met behulp van het middelste vastzetorgaan 41.

20 Gebleken is, dat bij het merendeel van de toepassingsvoor beelden de uitgebreide vastzetting via cfe aanligvlakken 115, 116 niet nodig is om de beoogde symmetrische vervorming te bereiken van het uitgangsprodukt.

De voorgaande beschrijving toont, dat te gekozen uitvoerings-25 vorm van te uitvinding volgens te fig. 9-12 het mogelijk maakt, dat een willekeurige lengte van het uitgangsprodükt een verminderde materiaal-dikte krijt. Het is zodoende mogelijk een materiaalvermindering over de gehele lengte van het uitgangsprodukt te laten plaatsvinden, deze vlak voor de einden van het uitgangsprodukt te onderbreken of deze te laten 30 plaatsvinden in een aantal in axiale richting van het uitgangsprodukt liggende gebieden, welke gebieden worden gescheiden door materiaal-gedeelten waar geen diktevermindering heeft plaatsgevonden. Voor elk gebied met verminderde materiaaldikte wordt de vermindering van te dikte begonnen in een nieuwe uitgangsgroef.

35 Verrassenderwijze is gebleken, dat bij het vervormen van 8102556 24 * ·* l het uitgangsprodukt bij de hiervoor aangegeven temperaturen betrekkelijk ondergeschikte aanligdrukken optreden tussen het materiaal van het uitgangsprodukt en de doom, zodat geen moeilijkheden ontstaan bij het na het beëindigen van het vormen van de doom scheiden van het door 5 het vormen gevormde lichaam.

De in de fig. 13-15 getoonde uitvoeringsvormen van het lichaam zijn voorbeelden voor overeenkomstig de voorgaande beschrijving vervaardigde lichamen. Bij de vervaardiging van een lichaam volgens fig. 13 wordt de dikte bij een voorkeurstoepassing bij een aan twee 10 einden open, buisvormig uitgangsprodukt verminderd, waarbij aan het einde van het uitgangsprodukt dat vervolgens moet worden afgesloten, een materiaalgebied van amorf materiaal wordt gelaten, dat na het verwarmen overeenkomstig de hiervoor beschreven techniek, wordt afgesloten. De fig. 14 en 15 hebben betrekking op uitvoeringsvormen, waarbij een 15 reeds afgesloten buisvormig uitgangsprodükt van amorf materiaal cilindrische wandgedeelten krijt, die in hoofdzaak bestaan uit monoaxiaal georiënteerd materiaal. In fig. 14 omvat het monoaxiaal georiënteerde materiaal het lichaam over zijn gehele lengte, waarbij in fig. 15 de mondrand 212 bestaat uit materiaal, waarbij een dergelijke oriëntering 20 niet heeft plaatsgevonden.

De uitvindingsgedachte omspant ook de mogelijkheid om naast de in samenhang met de monoaxiale oriëtering van het materiaal optredende kristallisatie, deze door verwarmen van het materiaal nog te vergroten. Dit mag hierbij niet in een zodanig grote mate plaatsvinden, 25 dat voor het geval dat het lichaam een voorvormstuk vormt voor een in een aansluitende stap plaatsvindend vervormen tot een voorwerp, de mogelijkheid van het materiaal voor een verder vervormen wordt beïnvloed.

Gewoonlijk mag de kristallaisatie bij een lichaam een hoogste 30 waarde aannemen van ongeveer 30% wanneer een verder vervormen van het lichaam moet plaatsvinden. Bij voorkeur wordt echter voor de kristallisatie een waarde aangenomen in het gebied van 10-25%, waarbij de door het monoaxiaal oriëteren opgetreden kristallisatie maximaal ongeveer 17% bedraagt.

35 De waarde van de kristallisatie, welke in de aanvrage zijn 81 02 5 5 6 * 25 aangegeven, hebben betrekking qp de theorie, die is weergegeven in de püblikatie "Die Makromolekulare Chemie" 175, 2459-2465 (1975).

De voorgaande beschrijving is gegrond op het aannemen, dat de vermindering van de materiaaldikten tot de uiteindelijke waarde 5 plaatsvindt in één enkele verminderingsstap. De uitvindingsgedachte omspant echter ook de mogelijkheid om door een aantal op elkaar volgende verminderingsstappen de materiaaldikte te verminderen teneinde in de laatste stap de materiaaldikte op ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke te brengen. De trekring of de trekringen bestaan hirbij uit 10 een aantal deelringen voor de na elkaar plaatsvindende, stapsgewijze vermindering van de materiaaldikte. De in deze alinea beschreven uitvoeringsvorm wordt bij voorkeur toegepast wanneer het materiaal van het uitgangsprodukt een grote wanddikte heeft en/of bij hoge verplaat-singssnelheden van de trekringen.

15 De voorgaande beschrijving heeft betrekking op buisvormige uitgangsprodukten met een cirkelronde doorsnede. Natuurlijk valt het binnen de uitvindingsgedachte ook te werken met buisvormige uitgangsprodukten met andere doorsnedevormen.

De voorgaande beschrijving heeft betrekking op de kunststof: 20 polyetheehterephthalaat. De in de beschrijving aangegeven waarden voor de diktevermindering en temperaturen hebben derhalve eveneens betrekking op dit materiaal. In de techniek is echter een groot aantal materialen van de polyester of polyamidesoort bekend met soortgelijke eigenschappen, zodat de uitvinding als zodanig volledig of gedeelte-25 lijk ook toepasbaar is voor deze materialen, waarbij de diktevermindering en temperaturen zijn aan te passen aan de bijzondere voorwaarden voor het betreffende materiaal. Voorbeelde voor materialen, waarbij de uitvinding na voorgaande aanpassing toepassing is, zijn polyhexametheen-adipamide, polycaprolactam, polyhexametheen-sebacamide, 30 polyetheen-2,6- en 1,5-naphthalaat, polytetrametheen-1,2-dioxybenzoaat en copolymeren van etheenterephthalaat, etheenisophthalaat en andere soortgelijke polymeren.

Het is duidelijk dat veranderingen en verbeteringen kunnen worden aangébracht zonder buiten het kader van de uitvinding te treden.

8102556

Claims (16)

1. Werkwijze voor het vervaardigen van een lichaam van poly-etheenterephthalaat of daarmee vergelijkbare thermokunststof, uitgaande van een buisvormig uitgangsprodukt met een wand van in hoofdzaak 5 amorf materiaal, waarbij het lichaam bij voorkeur is voorzien voor het vervormen tot een houder, met het kenmerk, dat het lichaam door een vermindering van de materiaaldikte over het gehele uitgangsprodukt (10, 15, 17) of over een of meer gedeelten van het uitgangsprodukt door êëh enkele of een aantal op elkaar volgende vervorming wordt 10 gevormd, waarbij een mechanisch vormorgaan (23, 29, 71, 81) een overgangsgebied (13, 14, 113) tussen dunner en dikker materiaal verschuift en tegelijkertijd het uitgangsprodukt in de schuifrichting van het overgangsgebied verlengd, het dunnere materiaal na het laatste vervormen bij voorkeur een oriëntering en bij voorkeur een dikte heeft 15 overeenkomstig de dikte, die een plaat krijgt bij monoaxiaal vrij trekken tot aan het vloeien of direct voorafgaande aan het trekken de dikte van de plaat dezelfde is als de oorspronkelijke dikte van de wand van het uitgangsprodukt, en de temperatuur van het materiaal van de plaat dezelfde is als de temperatuur van het materiaal van het uitgangs-20 produkt direct voor de laatste vervorming.

2. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat het materiaal, dat bij het verschuiven van het overgangsgebied (13, 14, 113. wordt onderworpen aan een diktevermindering, direct voor de dikte-vermindering een temperatuur beneden of in het gebied heeft van de 25 glasomzettingstemperatuur (TG) van het materiaal.

3. Werkwijze colgens conclusie 1 of 2, met het kenmerk, dat de mechanische vormorganen (23, 29, 71, 81) aanliggen tegen het materiaal in het overgangsgebied en daarmee raakvlakken vormen, waarbij het materiaal in het overgangsgebied door een warmteoverdracht tussen 30 het materiaal en de mechanische vormorganen op een temperatuur wordt gehouden, die nabij de glasomzettingstemperatuur (TG) ligt .van het materiaal.

4. Werkwijze volgens een der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat het materiaal direct nadat het zijn verminderde 35 wanddikte heeft aangenomen, wordt afgekoeld tot een temperatuur 81 02 5 5 6 Λ de glasomzettingstemperatuur (TG) van het materiaal.

5. Werkwijze volgens een der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat bij vervaardiging van het lichaam, de uitwendige omtrek in doorsnede van het materiaalgedeelte afneemt, waarbij de 5 materiaaldikte wordt verminderd en/of de inwendige omtrek in doorsnede van het materiaalgedeelte toeneemt, waar de materiaaldikte wordt verminderd.

6. Werkwijze volgens een der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de diktevermindering in een of meer gebieden 10 (11, 16, 18) plaatsvindt, welke gebieden tussen de einden van het uit- gangsprodukt liggen en/of op deze einde aansluiten, waarbij het uit-gangsprodükt vervolgens in een voorkomend geval wordt gedeeld om een aantal lichamen te vormen, welke lichamen elk afzonderlijk bij voorkeur een gebied met verminderde wanddikte hébben.

7. Werkwijze volgens een der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat de diktevermindering begint in naar de omtrek gerichte, rondom lopende groeven (12,19), waarbij de vermindering van de wanddikte bij voorkeur in beide richtingen vanaf de groef of de groeven (12, 19) uit plaatsvindt.

8. Werkwijze volgens conclusie 7, met het kenmerk, dat in het gebied van de bodem van de groef (12, 19) een vastzetorgaan (41) gedeelten van de materiaalwand bij het uitgangsprodukt verschuif tot aanligging tegen het buitenvlak van de doom (20) teneinde de stand van het uitgangsprodukt (10) in verband tot de doom vast te zetten 25 te weten althans tijdens de eerste fase van de diktevermindering van de uitgangsproduktwand met behulp van de mechanische vormorganen (23, 29, 71, 81).

9. Werkwijze volgens een der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat het buisvormige uitgangsprodukt voor of na de 30 vervormingen aan één einde wordt afgesloten door het verwarmen van het materiaal en het samendrukken van het einde in een vorm, bijvoorbeeld een schaalvorm.

10. Werkwijze volgens een der conclusies 1-9, met het kenmerk, dat de materiaaldikte bij polyetheenterephthalaat in het gedeelte of 35 de gedeelten, waar een materiaalvermindering plaatsvindt, tot op een 81 02 556 Λ t* uiteindelijke materiaaldikte van ongeveer 1/3 van de oorspronkelijke dikte van het materiaal wordt verminderd, en het materiaal althans voor de laatste diktevermindering op een temperatuur wordt gebracht, die beneden of in het gebied ligt van de glasomzettingstemperatuur (TG) 5 van het materiaal, en bij voorkeur minder dan 15°C daarvan afwijkt, en gewoonlijk minder dan 3°C.

11. Inrichting voor het vervaardigen volgens conclusie 1 van een buisvormig lichaam van polyetheenterephthalaat of een daarmee vergelijkbaar materiaal, voorzien van cilindrische gedeelten met 10 ’ verminderde wanddikte, uitgaand van een buisvormig uitgangsprodukt van amorf materiaal, met het kenmerk, dat een aantal trekringen (23, 29, 71, 81) zodanig is aangebracht, dat zij het uitgangsprodukt omgeven en/of een vormorgaan (20, 28) in het inwendige van het uitgangsprodukt is aangebracht, waarbij een aantal aandrij forganen (32) voor 15 het verschuiven van de betreffende trekring en/of vormorgaan in verhouding tot het uitgangsprodukt in de axiale richting daarvan is aangebracht, de trekringen en/of het vormorgaan bij voorkeur zijn voorzien van kanalen (21, 124-126, 174-176, 184-186), door welke kanalen vloeistof kan stromen voor een stabilisering van een temperatuur op 20 waarden nabij de glasomzettingstenperatuur (TG) van het inateriaal van het uitgangsprodukt in hët of dë overgangsbieden (13, 14, 113), die door de trekring of de trekringen langs het uitgangsprodukt worden verschoven, waar het materiaal tijdens de diktevermindering raakvlakken heeft met de trekringen en/of het vormorgaan.

12. Inrichting volgens conclusie 11, met het kenmerk, dat de trekringen (23, 29, 71, 81) zijn samengesteld uit een aantal trek-ringsegmenten, bij voorkeur twee trekringhelften (29a-b, 71a-b, 81a-b), welke segmenten door aandrijforganen (73, 83) in en uit een werkstand kunnen worden verschoven, waarin de trekringen een in hoofdzaak kolom-30 vormig, gesloten binnenvlak vormen, dat is aangepast aan het begren-zingsvlak van de groef (12, 19), en de trekringen bij voorkeur axiaal in deelringen (24-26, 74-76, 84-86, 96-97) zijn verdeeld, die in de regel door een thermische isolatie (79, 89) van elkaar zijn gescheiden, waarbij elke deelring is voorzien van vloeistofkanalen (94, 95, 124-126, 35 174-176, 184-186). 81 02 5 5 6 -Λ

13. Inrichting volgens conclusie 11 of 12, met het kenmerk, dat het vastzetorgaan (41) in aansluiting op de trekringen voor het verschuiven tot in en vanuit een werkstand, is aangebracht, welk vastzetorgaan gedeelten van de ui tgangsproduktwand in de bodem van de 5 groef (12) tot vast aanliggen tegen het buitenvlak van de doorn (20) voor het vastzetten van het uitgangsprodukt ten opzichte van de doom, houdt.

14. Buisvormig lichaam vein polyetheenterephthalaat, bij voorkeur aan één einde afgesloten, vervaardigd uit een uitgangsprodukt, 10 dat bestaat uit materiaal met een kristallisatie van minder dan 10% en bij voorkeur minder dan 5%, met het kenmerk, dat het lichaam althans in zijn cilindrische gedeelte volledig of gedeeltelijk bestaat uit materiaal, dat in hoofdzaak uitsluitend in axiale richting van het lichaam is georiënteerd, en een kristallisatie heeft van maximaal ongeveer 30% 15 en bij voorkeur in het gébied van 10-25%, waarbij de door de oriëntatie in het materiaal optredende kristallisatie ten hoogste 17% bedraagt.

15. Werkwijze in hoofdzaak zoals in de beschrijving beschreven en in de tekening weergegeven.

16. Inrichting in hoofdzaak zoals in de beschrijving beschre-20 ven en in de tekening weergegeven. 81 02 5 5 6