NL8303517A

NL8303517A - Werkwijze en inrichting voor het kristalliseren van thermoplastisch materiaal.

Info

Publication number: NL8303517A
Application number: NL8303517A
Authority: NL
Original assignee: Plm Ab
Priority date: 1982-10-14
Filing date: 1983-10-13
Publication date: 1984-05-01
Also published as: PT77489A; IL69940A; GB2128926B; DE3336467A1; IE56149B1; GR78965B; FI833674A0; JPS5991036A; GB2128926A; DK471983A; DE3336467C2; FI81301C; GB8327591D0; DK471983D0; FR2534519A1; JPH0460004B2; BE897981A; IL69940A0; MX163344A; SE8205829D0

Description

* - 1 - * • -.-is-

Werkwijze en inrichting voor het kristalliseren van thermoplastisch materiaal.

De uitvinding heeft betrekking op een werkwijze en een inrichting voor het realiseren van kristallisatie van materiaal in de wand van een voorwerp of van een voorvorm daarvoor die werd gevormd uit een ruwe 5 uitgangsvormeling en waarbij de voorvorm bij voorkeur bedoeld is om tot een houder te worden gevormd. De ruwe vormeling bestaat uit thermoplastisch materiaal dat geschikt is voor kristallisatie en bij voorkeur uit polyethyleentereftalaat.

In het bijzonder heeft de uitvinding betrekking op maatrege-10 len om de wand van de ruwe vormeling te voorzien van twee ten opzichte van elkaar verschoven materiaalgebieden en voor het kristalliseren van het materiaal door middel van een mechanische vorminrichting, waarmee de dikte van het materiaal van de wand wordt verminderd beginnend in het gebied 15 van de wand waar de twee genoemde materiaalgebieden ten opzichte van elkaar zijn verschoven. Bij vele technische toepassingen voor gevormde voorwerpen uit thermoplastisch materiaal bestaat er behoefte aan dat tijdens het vorm-procede, of anders in het gerede produkt, een nauwkeurige 20 lokatie wordt bewerkstelligd van een overgang tussen mate riaal dat is gekristalliseerd door oriëntatie en materiaal dat niet is gekristalliseerd door oriëntatie, dat wil zeggen gewoonlijk in hoofdzaak amorf materiaal. Voorbeelden van dergelijke technische toepassingen zijn de vervaardi-25 ging van houders uit thermoplastisch materiaal waarbij de houders worden vervaardigd uit voorvormen uit overwegend amorf materiaal. De voorvormen worden verkregen bijvoorbeeld door spuitgieten, door warm vervormen van bijvoorbeeld platen uit het thermoplastische materiaal of door af-30 sluiten (afdichten) van één uiteinde van een afgesneden stuk van een geëxtrudeerde buis waarvan het andere einde 8303517 r 4 » - 2 - aan een vormbewerking wordt onderworpen om het openingsgedeelte van de houder te vormen bij het produktieprocede.

Polyesters, polyamiden of soortgelijke materialen zijn voorbeelden . .van thermoplastische materialen 5 waarop de uitvinding kan worden toegepast. Voorbeelden van ge schikte polyesters of polyamiden zijn polyethyleentereftalaat, polyhexamethyleenadipamide, polycaprolactam, polyhexamethyleen-sebacamide, polyethyleen-2.6- en 1.5-nafthalaat, polytetramethy-leen-1.2-dioxybenzoaat en copolymeren van ethyleentereftalaat, 10 ethyleenisoftalaat en andere soortgelijke polymere kunststoffen.

De uitvinding is echter niet beperkt tot de genoemde materialen maar kan ook worden toegepast op vele andere thermoplastische materialen, bijvoorbeeld polyvinylalkohol, polycarbonaten en combinaties van bovengenoemde materialen.

15 De uitvinding wordt hierna beschreven aan de hand van de toepassing op het thermoplastische materiaal polyetheentereftalaat (algemeen afgekort als PET). De waarden voor temperaturen, strekomstandigheden, dikteverminderingen van het materiaal, enz. die in deze beschrijving worden gegeven gel-20 den voor dit materiaal. Het is echter algemeen bekend dat een grote groep van thermoplastische materialen soortgelijke eigenschappen te zien geven als PET en de uitvinding kan als zodanig daarom ook worden toegepast op die materialen. Het is noodzakelijk dat de in de hierna volgende beschrijving vermelde waarden voor 25 temperaturen, strekomstandigheden, dikteverminderingen, enz., bij toepassing van de uitvinding worden aangepast aan de omstandigheden die gelden voor elk respectievelijk thermoplastisch materiaal, teneinde een effect te bereiken dat correspondeert met het effect dat hierna voor het bij wijze van voorbeeld gebruikte 30 PET wordt beschreven.

PET kan, net als vele andere thermoplastische materialen, worden georiënteerd door het materiaal te strekken. Gewoonlijk vindt zulk strekken plaats bij een temperatuur boven de glas-overgangstemperatuur (TG) van het materiaal.

35 De sterkte-eigenschappen van het materiaal worden door de oriën tatie verbeterd. Vermeldingen in de literatuur laten zien dat in 8303517 . « · - 3 - « het geval van het thermoplastische materiaal PET een verhoging van de strekverhouding, dat wil zeggen de verhouding tussen de lengte van het gestrekte materiaal en de lengte van het niet gestrekte materiaal, ook een verdere verbetering van de eigen-5 schappen van het materiaal meebrengt. Bij een verhoging van

de strekverhouding van rondweg twee tot iets meer dan drie, zijn de veranderingen in de eigenschappen van het materiaal in het bijzonder groot. De sterkte in de oriëntatierichting wordt duidelijk verbeterd terwijl tegelijkertijd de dichtheid en de 10 kristalliniteit toenemen en de glasovergangstemperatuur TG

wordt verhoogd. Uit de literatuur kan men zien dat de materialen die een strekking hebben ondergaan die equivalent is met de strekverhouding van 3,1 in staat zijn een bepaalde kracht te doorstaan terwijl zeer weinig rek optreedt, terwijl bij 15 een strekverhouding van 2,8 de rek (bij dezelfde kracht) veel groter is.

De literatuur leert voorts dat er zodanige relaties bestaan tussen oriëntatie, dichtheid en kristallisatie, dat de kristallisatie een maat vormt voor de 20 oriëntatie van het materiaal. De kristallisatie waarvan in de literatuur sprake is, is de kristallisatie die optreedt tijdens de oriëntatie van het materiaal.

Naast de kristallisatie die optreedt door oriëntatie, kan het materiaal ook een verdere thermische 25 kristallisatie ondergaan door verhitting. De verhitting kan zowel voor als na de oriëntatie plaats vinden. In de hierna volgende beschrijving zal de term "kristallisatie1' worden gebruikt alleen voor de kristallisatie die is verbonden met oriëntatie door strekken en/of diktevermindering van het ma-30 teriaal, tenzij nadrukkelijk is aangegeven dat een andere kristallisatie wordt bedoeld. De kristallisatie die optreedt door strekken en/of diktevermindering zal in de volgende beschrijving dikwijls worden aangegeven als "strekkristallisa-tie". De term "thermokristallisatie" zal worden gebruikt voor 35 de bijkomende thermische kristallisatie.

Verbeterde eigenschappen die equivalent 8303517 i 4 * - 4 - zijn met de eigenschappen -verkregen door strekken zoals hiervoor omschreven, worden ook verkregen als de dikte van het materiaal wordt verminderd door middel van bijvoorbeeld mechanische vorminrichtingen en de diktevermindering equiva-5 lent is met de diktevermindering van het materiaal die op treedt als het materiaal wordt gestrekt en vloei van het materiaal plaats vindt.

Een probleem bij de vervaardiging van houders op basis van voorvormen is hoe moet worden voorzien 10 in een voldoende hoeveelheid materiaal in de bodemsectie van de voorvorm, om daarmee de bodemsectie van de houder te vormen als de voorvorm tot de houder wordt opgeblazen (het zogenaamde vormblazen). In het bijzonder als de houderlichamen een grote diameter hebben, is er veelal duidelijk sprake van 15 een tekort aan materiaal.

Om op de best mogelijke wijze gebruik , te maken van de eigenschappen van het materiaal, wordt er naar gestreefd om er voor te zorgen dat de diameter van die gedeelten van de voorvorm die na het vormgeven het eigen- 20 lijke lichaam van de houder vormen, een zodanige waarde heeft, dat het materiaal in het door vormblazen gevormde lichaam van de houder de vereiste oriëntatie krijgt. In het geval van houders uit PET wordt er dikwijls veel zorg aan besteed om er voor te zorgen dat het materiaal bij het vormblazen bi- 25 axiaal wordt gestrekt, zodat het produkt van de strekbewer- en king}ongeveer 9 maal is als maximum.

Het is bekend dat bij het toepassen van de algemeen bekende technieken, de hoeveelheid materiaal in het openingsgebied (van een houder) niet wordt bepaald 30 door de berekende spanningen die er in optreden, maar door de maximum diameter van het lichaam van de houder. Als regel betekent dit een aanzienlijke overmaat materiaal in het gebied van de opening van de houder. Bij een fles uit PET met een volume van 1 liter kan bijvoorbeeld het gebied bij de mond 35 van de fles volgens de gangbare technieken tot 25 S. 30 % van de totale hoeveelheid materiaal bevatten. Niet alleen S3 0 3 5 1 7 * » 4.+ - 5 - heeft de overdimensionering van de mond van de fles invloed op de esthetische eigenschappen, maar deze verdeling van materialen betekent ook een zeker verlies aan materiaal dat gevolgen heeft bij de massaproduktie van voorwerpen.

5 Bij toepassing van de gangbare technie ken bevatten het openingsgedeelte (de mond) en het aangrenzende halsgedeelte niet-georiënteerd, dat wil zeggen gewoonlijk amorf nateriaal. Dit betekent dat het materiaal in het mond-gedeelte en het aangrenzende halsgedeelte andere eigenschap-10 pen heeft dan die van het lichaam van de houder. In het geval van houders uit PET heeft het materiaal in het mondgedeelte bijvoorbeeld een glasovergangs tempera tuur (TG) vein ongeveer 70°C, terwijl het materiaal in het lichaeim van de houder een glasovergangstemperatuur heeft van ongeveer 80°C. Hieruit 15 volgt dat het materiaal in het mondgedeelte bij lagere tempe ratuur verweekt dan het materiaal in het lichaam van de houder.

Het was al eerder bekend dat koud vormen van het mondgedeelte uit een ruwe vormeling aanleiding geeft tot het verplaatsen van materiaal vanuit dat mondgedeel-20 te omlaag naar die gedeelten van de ruwe vormeling die later de wandgedeelten van het lichaam van de houder zullen vormen.

Op deze wijze wordt een zekere aanpassing van de hoeveelheid materiaal in het mondgedeelte aan in de toekomst optredende spanningen bereikt, maar er komt nog een halsgedeelte voor 25 tussen het eigenlijke lichaam van de houder en het mondgedeel te, waar het materiaal minder dan driemaal is gestrekt. Die hals-gedeelten van de gevormde houder bestaan daardoor uit onvoldoende georiënteerd materiaal, terwijl tevens de wanddikte ongewenst groot is. Het materiaal in het mondgedeelte en in 30 de genoemde halsgedeelten heeft ook een lagere glasovergangs temperatuur dan het materiaal in het lichaam van de houder, wat het bovengenoemde bezwaar van een lagere verwekings-temperatuur meebrengt voor het materiaal in het mondgedeelte en in de aangrenzende halsgedeelten. De betreffende techniek 35 is bekend uit de Britse octrooipublikatie GB 2.016.360.

De octrooipublikatie GB 2.067.952 laat 8303517 . * * - 6 - zien dat met mechanische middelen een ruwe vcctiéing kan worden hervormd tot de voorvorm door vermindering van de materiaaldik-te waardoor een voorvorm wordt verkregen die bij het vorm-blazen een houder oplevert met gelijkmatig in axiale richting 5 georiënteerd materiaal welke houder in hoofdzaak dezelfde glasovergangstemperatuur (TG) heeft zowel in het mondgedeelte (bij de opening) van de houder als in het lichaam van de houder. De genoemde publikatie geeft echter geen enkele oplossing voor de noodzaak om een verband te leggen tussen de dia-10 meters van het mondgedeelte van de gevormde houder en het lichaam van de gevormde houder en voor het probleem van de overdimensionering van het mondgedeelte van de houder dat daardoor optreedt.

In de gepubliceerde octrooiaanvrage 15 GB 2.076.734 wordt de vorming beschreven van een begingroef waarin een ringvormig trekorgaan wordt gebracht en waarbij het trekorgaan bij het bewegen- vanuit de oorspronkelijke groef, de materiaaldikte vermindert, terwijl tegelijkertijd kristallisatie (oriëntatie) van het materiaal plaats vindt. Die publi-20 katie beschrijft een techniek waarbij de voorvorm (de her vormde ruwe vormeling) in hoofdzaak de oorspronkelijke diameter behoudt.

Met de onderhavige uitvinding worden de beperkingen die kleven aan toepassing van de (methoden volgens) 25 de stand van de techniek weggenomen. Met de uitvinding wordt een voorvorm verkregen die, bij het vormblazen een houder oplevert met een openings(mond)gedeelte, halsgedeelten en een lichaamsgedeelte met diameters die in hoofdzaak onafhankelijk van elkaar zijn gekozen en waarbij de houder bestaat uit mate-30 riaal met werkelijk gelijke eigenschappen (dichtheid, axiale oriëntatie, kristallisatie, glasovergangstemperatuur, enz.). Bovendien maakt de uitvinding een dimensionering van de wanddikten mogelijk in die gedeelten van de houders die aan te verwachten mechanische en thermische spanningen zullen komen 35 bloot te staan. Het materiaal in de bovengenoemde gedeelten van de houder heeft een strek-kristallisatie die equivalent is 8303517 • rf. «

-V

» - 7 - met de kristallisatie die wordt verkregen als het materiaal ten minste 2,5 maal wordt gestrekt. De uitvinding is onafhankelijk van de produktietechniek van de ruwe vormeling waaruit de voorvorm wordt vervaardigd en maakt het dus mogelijk om de 5 voorvorm bijvoorbeeld te vervaardigen uit een door spuitgieten gevormde ruwe vormeling, een door warm vervormen gevormde ruwe vormeling of uit een ruwe vormeling gevormd door een geëxtrudeerde buis.

De uitvinding maakt het ook mogelijk 10 om een houder te vervaardigen met een mond waarvan de diameter praktisch onafhankelijk is van de diameter van het lichaam van de houder en waarbij de afmetingen van het lichaam van de houder zo zijn gekozen dat de houder geschikt is voor het opnemen van een bepaald volume materiaal, waardoor de hoeveel-15 heid materiaal in de houder per volume-eenheid opslagruimte minimaal kan worden gemaakt.

De uitvinding maakt het ook mogelijk om een houder te vormen met een willekeurig gekozen vorm van het halsgedeelte, waarbij het materiaal in het mondgedeelte en 20 in het halsgedeelte is georiënteerd en een strek-kristallisa- tie te zien geeft van meer dan 10 %, verkregen door dat de dikte van het materiaal wordt verminderd en het materiaal op deze wijze in axiale richting van de ruwe vormeling ten minste 2,5 maal is gestrekt.

25 Volgens de uitvinding wordt een voor vorm verkregen met een cilindrisch materiaalgedeelte dat in de axiale richting van de voorvorm is georiënteerd en met een kristallisatie van meer dan 10 % waarbij de axiale lengte van het gekristalliseerde cilindrische materiaalgedeelte is aan-30 gepast aan en in bepaalde toepassingen van de uitvinding ge lijk is aan de profiellengte van een axiale doorsnede door de houder die wordt gevormd door de voorvorm, wat betreft die materiaalgedeelten die in de gevormde (gerede) houder aanwezig moeten zijn in het gebied vanaf de mond van de houder tot aan 35 het centrale bodemgedeelte van de houder.

Een belangrijk voordeel van de uitvin- 8303517 » - 8 - ding is dat de overgang naar het gestrekte en gekristalliseerde materiaal in de voorvorm die werd gevormd uit de ruwe 'vormeling, zich bevindt op een plaats die past bij het eindprodukt dat uit de voorvorm wordt vervaardigd.

5 De uitvinding maakt het dan ook moge- lijk een voorvorm te verkrijgen die altijd voldoet aan de eisen die er aan worden gesteld teneinde een optimale benutting van het materiaal in de vervaardigde houder te bereiken, ongeacht de vorm van de houder (vergelijk bijvoorbeeld het 10 verschil in vorm tussen een pot en een fles).

Volgens de uitvinding wordt een ruwe vo rmeling zodanig gevormd dat de wand ervan bestaat uit een eerste materiaalgebied, een tweede materiaalgebied en een daartussen gelegen overgangsgebied. In het overgangsgebied zijn 15 de twee eerstgenoemde materiaalgebieden in zijdelingse rich ting ten opzichte van elkaar verschoven. Door middel van een relatieve beweging tussen een eerste gedeelte en een tweede gedeelte van een vormorgaan terwijl gelijktijdig materiaal in het overgangsgebied wordt ingesloten, wordt de materiaaldikte 20 in een bandvormig gebied in een zodanige mate verminderd dat daarin vloeien van materiaal optreedt, waardoor overgangszones worden gevormd tussen materiaal dat strekkristallisatie heeft ondergaan onder invloed van de materiaalvloei en het omringende materiaal dat geen strek-kristallisatie heeft on-25 dergaan. Ten minste één van de overgangszones wordt in de ruwe vdoneiing verplaatst door middel van het mechanische vormorgaan terwijl dit tegenhet materiaal in de overgangszone aandrukt en terwijl dit vermindering van de wanddikte van het materiaal te weeg brengt tot een resterende materiaaldikte die corres-30 pondeert met ten hoogste ca 2/5 van de oorspronkelijke dikte.

In het materiaal dat een diktevermindering heeft ondergaan is, bij die diktevermindering,een strek-kristallisatie opgetreden die ten minste 10 % en ten hoogste ca 17 % bedraagt.

Bij een voorkeursuitvoeringsvorm van 35 de uitvinding vindt de relatieve beweging van de overgangs zones plaats doordat het eerste gedeelte en het tweede gedeel- 8303517 - 9 - te van de vorminrichting ten opzichte van elkaar bewegen terwijl ze tegen het materiaal in de overgangszone aandrukken.

Volgens nog een andere voorkeursuitvoeringsvorm van de uitvinding is de minimum afstand tussen het 5 eerste gedeelte van de vormzone in het gebied waar dit in de overgangszone tegen het ene oppervlak van de ruwe vormtaling aandrukt en het tweede gedeelte van de vorminrichting in het gebied in de overgangszone waar dit tegen het andere oppervlak van de ruwe ventiel i ng aandrukt, tijdens de beweging van 10 de overgangszone in de ruwe vcnreling, gelijk aan een waarde die ten hoogste equivalent is met ongeveer de helft van de dikte van het materiaal vóór kristallisatie.

Bij één uitvoeringsvorm van de uitvinding bevinden het eerste materiaalgebied, het tweede ma-15 teriaalgebied en het overgangsgebied zich in een buisvormige ruwe voorvorm waarvan de dwarsdoorsnede in het overgangsgebied binnenste en buitenste grenslijnen heeft waarvan de lengte in de axiale richting van de ruwe vaonelingwordt gewijzigd. De dwarsdoorsnede is in bepaalde toepassingen cirkelvormig, 20 rechthoekig of vierkant en heeft in andere toepassingen de vorm van een willekeurige veelhoek of heeft een gekromd oppervlak.

Bij een alternatieve uitvoeringsvorm van de uitvinding wordt het overgangsgebied gevormd tijdens 25 het spuitgieten van de ruwe vamelingterwijl bij een andere uitvoeringsvorm van de uitvinding het overgangsgebied wordt gevormd door een oorspronkelijk buisvormige voorvorm die in bepaalde voorbeelden van toepassing wordt gevormd uit een ge-extrudeerde buis en in andere voorbeelden wordt gevormd door 30 warm vervormen van een plaat uit thermoplastisch materiaal, in een andere vorm te brengen. Omzetten van de ruwe TOnreling in een (definitieve) voorvorm (wijzigen van de vorm van de ruwe voorvorm) vindt gewoonlijk plaats onder behoud van de in hoofdzaak amorfe structuur van het materiaal. De ruwe 35 vcnreling wordt bij voorkeur aan één einde gesloten of afge dicht voordat de vorm ervan wordt gewijzigd.

8303517 * * - 10 -

Bij nog een andere uitvoeringsvorm van de uitvinding wordt een inrichting voor het wijzigen van de vorm toegepast met een buitenste ringvormig trekorgaan en met een inwendige doorn die met het trekorgaan samenwerkt. Het 5 trekorgaan wordt op een buitenoppervlak van het overgangsge bied geplaatst en wordt tijdens het verminderen van de afstand ten opzichte van het buitenoppervlak van de doorn in de axiale richting van de ruwe vormeling verplaatst. Hierdoor wordt de wanddikte van het materiaal van de ruwe vormel ing in een gebied 10 gelegen tussen het trekorgaan en de doorn verminderd tot een resterende maximum dikte die overeenkomt met ca 2/5 van de oorspronkelijke dikte, waardoor het materiaal kristalliseert in een bandvormig gedeelte van het overgangsgebied en in het overgangsgebied overgangszones ontstaan tussen niet gekris-15 talliseerd en gekristalliseerd materiaal. Tijdens de voort gaande beweging van het trekorgaan ten opzichte van de doorn verplaatst het trekorgaan de ene overgangszone in axiale richting van de ruwe vernieling tijdens het verminderen van de dikte van het materiaal dat de doorn omgeeft en tijdens de kristalli-20 satie van dit materiaal.

Bij een alternatieve uitvoeringsvorm van de uitvinding is het vormorgaan uitgerust met een inwendig ringvormig trekorgaan en met huls die daarmee samenwerkt en die de ruwe vernieling omsluit. Het trekorgaan wordt in het over-25 gangsgebied van de ruwe vernieling tegen het binnenoppervlak ge plaatst en wordt in de axiale richting van de ruwe vormeling bewogen tijdens het verminderen van de afstand ten opzichte van het binnenoppervlak van de huls. Hierdoor wordt de wanddikte van het materiaal van de ruwe vcrrrél <ng in een bandvormig 30 gebied tussen het trekorgaan en de huls verminderd tot een maximum restdikte van ongeveer 2/5 van de oorspronkelijke dikte, waardoor het materiaal kristalliseert in een bandvormig gedeelte van het overgangsgebied en in het overgangsgebied overgangszones worden gevormd tussen niet gekristalliseerd 35 en gekristalliseerd materiaal. Tijdens de voortgaande bewe ging van het trekorgaan ten opzichte van de huls voert het 8303517 ··» i - 11 - trekorgaan de ene overgangszone mee in de axiale richting van de ruwe vcnrêl -ingtijdens het verminderen van de dikte van het materiaal dat door de huls wordt omsloten en tijdens de kristallisatie van dit materiaal.

5 Bij nog een andere uitvoeringsvorm van de uitvinding wordt de doorn voorzien van een in hoofdzaak buisvormig buitenoppervlak dat een zekere afstand heeft tot het binnenoppervlak van het trekorgaan in het gebied waar dat binnenoppervlak een minimum omtrek heeft. Dit gebied heeft 10 in bepaalde uitvoeringsvormen een relatief beperkte axiale lengte. Bij de relatieve bewegingen van de doorn en van het trekorgaan ten opzichte van elkaar wordt de afstand (tussen het in hoofdzaak buisvormige buitenoppervlak en het binnenoppervlak van het trekorgaan) langs het cilindrische opper-15 vlak verplaatst. Direct na het vormen van het bandvormige ge deelte van gekristalliseerd materiaal bereikt de spleetbreedte een waarde die maximaal gelijk is aan ca 2/5 van de oorspronkelijke dikte van het materiaal van de ruwe vermal -j ngen bij de ; daarop volgende voortgaande relatieve beweging wordt de 20 breedte van de spleet maximaal ongeveer de helft van de oor spronkelijke dikte van het materiaal. Tijdens het verplaatsen van de spleet langs het cilindrische oppervlak van de doorn wordt de dikte van het materiaal in de wand van de ruwe voorvorm verminderd terwijl het materiaal in de wand kristallisa-25 tie vertoont.

Bij nog een andere uitvoeringsvorm van de uitvinding wordt de huls in het vormorgaan vervormd met een overgangsoppervlak tussen twee in hoofdzaak buisvormige binnenoppervlakken met verschillende omtrek. Het oppervlak met 30 de grootste omtrek heeft gewoonlijk een zeer geringe axiale lengte en ontbreekt bij bepaalde toepassingen zelfs volledig. Het overgangsoppervlak vormt het trekorgaan van de vorminrich-ting. De doorn wordt ook voorzien van een overgangsoppervlak tussen twee in hoofdzaak buisvormige buitenoppervlakken met 35 verschillende omtrek. Tussen de binnenoppervlakken van de huls en het overgangsoppervlak enerzijds en de buitenoppervlakken 8303517 - 12- i

•V

van de doorn en het overgangsoppervlak anderzijds wordt zo een spieetvormige ruimte gevormd waarvan de omtrek verandert in het gebied van de overgangsoppervlakken. De huls wordt verder voorzien van een tegensteun die in de axiale richting van de 5 huls verplaatsbaar is. In de beginstand neemt de tegensteun een bovenste stand in voor het opnemen van een naar boven open buisvormige ruwe vomelingterwi j 1 tegelijkertijd ten minste het bodemgedeelte van de ruwe vernieling. wordt omsloten door de huls. Tijdens het beginstadium van het vervormen van de ruwe 10 voorvorm door axiale beweging van de doorn ten opzichte van de huls worden de tegensteun en daarmee de ruwe vormdtng op hun oorspronkelijke plaatsen gefixeerd, waardoor de doorn tijdens zijn beweging de omtrek van de ruwe voorvorm vergroot ten minste in een gebied dat dicht ligt bij de opening (het mond-15 stuk) van de ruwe varrnsling. Op deze wijze wordt het overgangs gebied in de ruwe voorvorm gevormd tussen twee oorspronkelijke buisvormige hoeveelheden materiaal met een verschillende omtrek.

Bij een alternatieve uitvoeringsvorm 20 van de uitvinding wordt de huls bij voorkeur voorzien van een in hoofdzaak buisvormig binnenoppervlak waarvan de omtrek toeneemt in de richting van het buitenoppervlak van het trekorgaan (de doorn) in het gebied waar het oppervlak de grootste omtrek heeft. Dit gebied heeft bij bepaalde toepassingen een 25 betrekkelijk beperkte axiale lengte. Bij de relatieve beweging van de vormorganen, wordt de spleet verplaatst langs het buisvormige binnenoppervlak. Direct na de vorming van het bandvormige gebied van gekristalliseerd materiaal, bereikt de spleetbreedte een waarde van maximaal ca 2/5 van de oorspron-30 kelijke dikte van het materiaal in de ruwe vcrmeling en bij de daarop volgende voortgaande relatieve beweging bedraagt de spleetbreedte maximaal ca de helft van de oorspronkelijke dikte van het materiaal. Tijdens de beweging van de spleet langs het cilindrische oppervlak van de huls, wordt de dikte 35 van het materiaal in de wand van de ruwe vasnBling tijdens het kristalliseren van materiaal in de wand, verminderd.

8303517 - 13 -

Bij nog een andere uitvoeringsvorm van de uitvinding is de doorn van de vonninrichting zo uitgevoerd dat hij een overgangsoppervlak heeft tussen twee in hoofdzaak buisvormige buitenoppervlakken met verschillende omtrek. Het 5 oppervlak met de grootste omtrek heeft gewoonlijk een zeer kleine axiale lengte en ontbreekt bij bepaalde toepassingen volledig. Het overgangsoppervlak vormt het trekorgaan van de vorminrichting. De huls is ook voorzien van een overgangsoppervlak tussen twee in hoofdzaak buisvormige binnenopper-10 vlakken met verschillende omtrek. Tussen de binnenoppervlakken van de huls en het overgangsoppervlak enerzijds en de buitenoppervlakken van de doorn en het overgangsoppervlak anderzijds en als de huls en de doorn zich in de relatieve stand ten opzichte van elkaar bevinden die correspondeert met de 15 stand onmiddellijk voordat het verminderen van de dikte van materiaal in het overgangsgebied van de ruwe voorvorm begint, wordt z) een spieetvormige ruimte gevormd waarvan de omtrek verandert in het gebied van de overgangsoppervlakken. Het vorm-orgaan wordt verder voorzien van een opneemorgaan dat in axi-20 ale richting instelbaar is ten opzichte van de huls en vein de doorn. Als de ruwe VQneiülg in het opneemorgaan wordt geplaatst, omsluit dit ten minste één materiaalgebied in de nabijheid van de bodem van de ruwe vormeling.Tijdens het beginstadium van de axiale beweging van de doorn naar de opening 25 van de ruwe vumeling, begeleidt de huls de doorn in zijn be weging waardoor de huls tijdens het insluiten van het materiaal van de ruwe vameling in het gebied dat zo dicht moge-lijk ligt bij de opening (het mondstuk) van de ruwe vo-nyal Tng, de omtrek van de ruwe vameling in dat gebied vermindert door-30 dat het materiaal wordt opgesloten in de spleet die optreedt tussen de huls en de doom. Daar vormt zich zo in de ruwe vo-m^-ling een materiaalgebied met een kleinere omtrek dam het materiaalgebied van de ruwe vameling dat het dichtst bij de bodemsectie van de ruwe vameling ligt, te zamen met het over-35 gangsgebied tussen deze twee materiaalgebieden. De plaats van het overgangsgebied ten opzichte van de bodem van de ruwe 8303517 - 14 - voor vox.·' respectievelijk ten opzichte van de rand van de opening van de ruwe vonrrf-ing . wordt bepaald door de axiale instelling van het opneemorgaan.

Bij nog een andere uitvoeringsvorm van 5 de uitvinding is de doorn voorzien van een tegensteun die axiaal verplaatsbaar is ten opzichte van de doorn. De verplaatsing van de tegensteun is gekoppeld met de beweging van de doorn zodat de tegensteun aandrukt tegen de bodem van de ruwe voorvorm en de ruwe vormditig, tegen het in de voorgaande 10 alinea genoemde opneemorgaan vasthoudt, ten minste tijdens het bewegen van de doorn ten opzichte van de huls voor het verminderen van de dikte van het materiaal in het overgangsgebied.

De uitvinding wordt verder beschreven 15 aan de hand van een aantal figuren.

De figuren 1 a-f geven schetsen weer van een doorsnede door een inrichting voor de kristallisatie van materiaal in een ruwe vernieling;

Figuur 2 a-f zijn schetsen van een 20 doorsnede door een andere uitvoeringsvorm van een inrichting voor de kristallisatie van materiaal in een ruwe vqxeling;

Figuur 3 a-b geven schetsen weer van een doorsnede door de ruwe vcmdï.ng', net op het moment dat de vloei van materiaal begint onder vorming van een bandvor-25 mige strook van gekristalliseerd materiaal;

Figuur 4 a-e geven doorsneden weer door een vormorgaan in een aantal opeenvolgende standen, waarmee kristallisatie teweeg wordt gebracht door reductie van de dikte van het materiaal in een ruwe vemnding., waarbij de binnenom-30 trek van het mondgedeelte wordt vergroot tezamen met het ver vormen van de ruwe veméing ;

Figuur 5 a-e geven een doorsnede weer door een vorminrichting in opeenvolgende standen, waarmee kristallisatie wordt teweeg gebracht door vermindering van de 35 dikte van het materiaal in een ruwe vermding , en waarbij de binnenomtrek van het mondgedeelte wordt verminderd gelijktij- 83 0 3 5 1 7 ♦s - 15 - * dig met het vervormen van de ruwe vernieling.

De figuren 1 t/m 3 laten zowel de werkwijze volgens de uitvinding voor het kristalliseren van materiaal in de wand van een ruwe vdméingi 10 zien en een 5 schets van een inrichting voor een dergelijke kristallisatie.

De figuren geven een uitvoeringsvorm van een inrichting weer waarin het materiaal van de in hoofdzaak vlakke ruwe vernieling 10 wordt vervormd tot een tussenvorm waarin twee zijdelings verplaatste materiaalgebieden aanwezig zijn en waarin het 10 materiaal in één van die materiaafcjebieden wordt gekristalli seerd door vermindering van de materiaaldikte.

De figuren 1 a-f geven een vormgevings-en kristallisatieinrichting 20, 21, 22 weer, hierna aangeduid als vormgevingsinrichting, omvattende een eerste onderdeel 15 20, een tweede onderdeel 21 en een voortstuw- en plaatsrege- lingsorgaan 22, hierna aangeduid als plaatsregelingsorgaan.

De ruwe vcCtnelingiO wordt volledig of gedeeltelijk omsloten door de vormgevingsinrichting. In het eerste en tweede onder-, deel van de vormgevingsinrichting zijn vloeistofkanalen 200, 20 210 aangebracht voor het regelen van de temperatuur. Het plaatsregelingsorgaan 22 is voorzien van een nok 220 waarmee hij tegen het eerste onderdeel van de vormgevingsinrichting kan steunen en van een nok 221 waarmee hij tegen het tweede onderdeel 21 van de vormgevingsinrichting kan steunen; boven-25 dien is het onderste gedeelte 222 van het plaatsregelings orgaan zo uitgevoerd dat het tegen de ruwe vcCmeling 10 komt te rusten. Hierna worden de uitdrukkingen bovenste en onderste, rechter en linker, respectievelijk gebruikt om de beschrijving eenvoudig te houden, waarbij de betreffende uitdrukkingen 30 betrekking hebben op de oriëntatie van de vormgevingsinrich ting en van de ruwe vermeil ng die in de figuren wordt getoond.

De in de figuren gekezen oriëntatie is echter volkomen arbitrair. Dit geldt ook voor de oriëntatie van de vormgevings-inrichtingen in de figuren 4-5.

35 Het eerste en tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting bezitten oppervlakken 201 respectievelijk 8303517 - 16 - 211 die naar elkaar toe zijn gekeerd. Deze twee oppervlakken bezitten elk een bovenste vertikale oppervlaktegedeelte 202, 212 en een onderste vertikale oppervlaktegedeelte 203, 213 die evenwijdig aan elkaar zijn verschoven ten opzichte van elkaar 5 volgens een S-vormig overgangsoppervlak 204 respectievelijk 214. De twee S-vormige overgangsoppervlakken 204, 214 vormen een vervormingsinrichting die, bij het verplaatsen van het eerste onderdeel 20 ten opzichte van het tweede onderdeel 21 eerst het materiaal in het onderste gedeelte van de ruwe vor&ie-10 ling in zijdelingse richting verplaatsen ten opzichte van het materiaal in het bovenste gedeelte van de ruwe vaEmëing. en daarna, bij het voortgaan van de relatieve beweging van de onderdelen 20, 21 van de vormgevingsinrichting ten opzichte van elkaar de materiaaldikte verminderen als de ruwe vo-nreling 15 langer wordt in de relatieve bewegingsrichting van die onder delen, beginnend in het overtangsgebied tussen de twee in zijdelingse richting verplaatste materiaalgebieden. Voorts wordt de evenwijdige verplaatsing van het bovenste respectievelijk onderste oppervlak zodanig gekozen dat een vertikaal vlak dat 20 een voortzetting vormt van het bovenste oppervlaktegedeelte 202 van het eerste onderdeel van de vormgevingsinrichting zich op een afstand vanaf het onderste oppervlaktegedeelte 213 van het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting bevindt, van een orde van grootte die overeenkomt met de mate- 25 riaaldikte in het gekristalliseerde materiaal in een uit de ruwe vdO^eLing gevormde voorvorm 13. Het plaatsregelingsorgaan 22 omvat beneden de onderste van de twee nokken 220, 221, een schijfvormig gedeelte 223 waarvan de dikte in overeenstemming is met de dikte van de ruwe v<3P£lifl£ 10. Het schijfvor-30 mige gedeelte vormt een afstandsorgaan tussen de bovenste oppervlaktegedeelten 202 en 212 van de vormgevingsinrichting die daardoor een onderlinge afstand hebben die praktisch equivalent is met de materiaaldikte van de ruwe vdfl®lins;. Bovendien bevindt zich een vertikaal vlak dat een voortzetting vormt 35 van het onderste oppervlaktegedeelte 203 van het eerste onder deel van de vormgevingsinrichting op een afstand van het onder- 83 0 3 5 1 7 - 17 - ste oppervlaktegedeelte 213 van het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting die eveneens overeenkomt met de dikte van het materiaal in de voorvorm. Het plaatsregelingsorgaan 22, het eerste onderdeel 20 van de vormgevingsinrichting en 5 het tweede onderdeel 21 van de vormgevingsinrichting zijn ver bonden met een aandrijfinrichting en rusten in legers voor vertikale verplaatsing. De aandrijfinrichtingen en de legers zijn in de figuren niet aangegeven.

De figuren 1 a-f geven stap voor stap 10 aan hoe de ruwe vcrmÉing- 10a wordt vervormd tot de voorvorm 13. In figuur la is de ruwe vcrmSing- 10 geplaatst tussen de twee bovenste oppervlaktegedeelten 202, 212 en rust het tegen het onderste gedeelte 222 van het plaatsregelingsorgaan. Het plaatsregelingsorgaan wordt omlaag bewogen door de aandrijf-15 inrichting, waardoor de nok 220 die tegen het eerste onderdeel 20 van de vormgevingsinrichting steunt dit onderdeel in de figuur omlaag voert tot de nok 221 van het plaatsregelingsorgaan het tweede onderdeel 21 (figuur lc) van de vormgevingsinrichting bereikt. Het onderste gedeelte 222 van het plaats-20 regelingsorgaan drukt de ruwe vcrmding tegelijkertijd omlaag, waardoor de ruwe vcrmding wordt vervormd en een bovenste ma-teriaalgebied 102 en een onderste materiaalgebied 103 ontstaan. Deze twee materiaalgebieden zijn gescheiden door een overgangsgebied 104. De plaats van het plaatsregelingsorgaan 25 22 ligt nu vast ten opzichte van het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting. Het eerste onderdeel van de vormgevingsinrichting wordt verder omlaag bewogen door de aandrijf-inrichting, waardoor het overgangsoppervlak 204 de dikte van het materiaal in het overgangsgebied 104 in een bandvormig 30 gedeelte 105 vermindert tot een resterende dikte die overeen komt met de dikte die het materiaal verkrijgt als het vrij wordt gestrekt totdat vloei optreedt. Het materiaal in het bandvormige gebied wordt daardoor gekristalliseerd en er treden overgangszones 105, 107 op tussen niet gekristalliseerd 35 en gekristalliseerd materiaal. Tijdens de voortgaande bewe ging van het eerste onderdeel van de vormgevingsinrichting 8303517 - 18 - wordt de onderste overgangszone 107 omlaag verplaatst in het onderste materiaalgebied 103 van de ruwe v<ïïtelingi tijdens de kristallisatie van het materiaal in de ruwe vdreliEkJ en tijdens het verminderen van de wanddikte van het materiaal tot een 5 resterende materiaaldikte die overeenkomt met die welke het materiaal verkrijgt als het vrij wordt gestrekt todat het vloeit. Het bovenste materiaalgebied 102 van de ruwe vonreling is, zodra de nok 221 van het plaatsregelingsorgaan tegen het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting is gestoten, 10 volledig omsloten door de vormgevingsinrichting, om welke re den de vorm van het bovenste materiaalgebied tijdens de vorming van de overgangszones 106, 107 en de beweging van de onderste overgangszone ongewijzigd blijft.

De figuren 2 a-f corresponderen met de 15 hiervoor beschreven figuren 1 a-f. De evenwijdige verplaatsing van de bovenste oppervlaktegedeelten en van de onderste op-pervlaktegedeelten van het eerste onderdeel 20a van de vormgevingsinrichting en van het tweede onderdeel 21a van de vormgevingsinrichting zijn echter groter dan bij de uitvoerings-20 vorm die is weergegeven in figuur 1 a-f. Het plaatsregelings orgaan 22a is aangepast bij deze grotere evenwijdige verplaatsing. In de stand waarin de nok aan de linkerzijde 220a van het plaatsregelingsorgaan 22b stuit tegen het eerste onderdeel van de vormgevingsinrichting, vormt het onderste gedeelte van 25 het plaatsregelingsorgaan 22a een contactoppervlak, zowel met de bovenrand als met het zijoppervlak aan de linkerzijde van de ruwe voorvorm 10 en vormt het een gedeelte van het oppervlak 204a' van het S-vormige overgangsoppervlak 204a, dat aansluit bij het eerste onderdeel van de vormgevingsinrichting. 30 Het vervormen van de ruwe vcrmeling on der vorming van twee zijdelings verplaatste materiaalgebieden 102a, 103a en een overgangsgebied 104a dat daartussen is gelegen en de kristallisatie van het materiaal in de ruwe vonrie-ii&g verlopen volledig analoog met wat hiervoor werd beschre-35 ven voor de figuren la-3f.

De figuren 3a respectievelijk 3b geven 8303517 i -·» - 19 - de ruwe voorvorm 10c en lOg weer op het moment dat de dikte van het materiaal in het bandvormige gebied 105 respectievelijk 105a wordt verminderd tot een resterende dikte die overeenkomt met de dikte die het materiaal verkrijgt bij vrij strek-5 ken totdat vloei optreedt.

In de bovenstaande aan de hand van de figuren 1-3 gegeven gedetailleerde beschrijving wordt aangenomen dat het materiaal dat van vorm wordt veranderd een in hoofdzaak vlakke ruwe vormeling is. Het bovengenoemde bewegings-10 schema voor de onderdelen van de vormgevingsinrichting, de bijzonderheden van de onderlinge afstemden en de dikte van het gekristalliseerde respectievelijk niet gekristalliseerde materiaal gelden ook voor vormstukken met een willekeurige andere vorm.

15 Hierna volgt een beschrijving van de toe passing van de uitvinding op buisvormige ruwe vormstukken waarbij de doorsnede onder een rechte hoek ten opzichte van de axiale richting een willekeurige vorm heeft.

, De figuren 4a-e geven een doorsnede 20 weer door een mechanische vormgevingsinrichting 49 voor de kristallisatie van het materiaal in een buisvormige ruwe vqxve-ling.. De figuren geven de linkerhelft (van de inrichting) weer zonder een ruwe vormplingof voorvorm en geven de rechterhelft van de inrichting weer met daarin een ruwe voorvorm of vcure-25 ling-

De figuren tonen een ruwe voorvorm 30 in verschillende stadia 30a-d van het vervormen tot een uiteindelijke vormpl ing 33. Het binnenoppervlak van de ruwe voorvorm respectievelijk de voorvorm is in de figuren aangeduid 30 met 300 respectievelijk 330 en het buitenoppervlak is aangeduid met 301 respectievelijk 331. De inrichting volgens de figuren 4 a-e omvat een opneemhuls 43 die een tegensteun 42 omgeeft die aan de bovenzijde is uitgehold, welke uitholling een bolemoppervlak 420 heeft. Dit oppervlak grenst aan het 35 binnenoppervlak 430 van de opneemhuls en tezamen met de opneem huls vormt het bodemoppervlak een komvormig opneemorgaan voor 8303517 - 20 - het opnemen van de ruwe vormig ng. 30a. De tegensteun 42 kan in axiale richting worden verplaatst ten opzichte van de op-neemhuls 43 waardoor de diepte van het komvormige opneemorgaan kan worden ingesteld. Bij de in de figuur weergegeven uit-5 voeringsvorm is aan de tegensteun centraal, in de figuur naar beneden getekend, een van draad voorziene as 425 bevestigd die samenwerkt met een van draad voorziene centrale opening 432 in de opneemhuls 43. Een moer 425 is op de as 425 geschroefd en houdt zo deze as en daarmee de tegensteun axiaal gezien op 10 zijn plaats ten opzichte van de opneemhuls ten opzichte waar van de tegensteun wordt ingesteld.

De opneemhuls 43 is op zijn beurt omgeven door een vormhuls 40 die met het binnenoppervlak 402 is verbonden en het buitenoppervlak 431 van de opneemhuls. De 15 vormhuls is voorzien van kanalen 407 waardoor vloeistof kan stromen voor overdracht van warmte-energie naar of van de vormhuls. Door middel van (niet in de figuren weergegeven) aandrijforganen wordt de vormhuls in axiale richting verplaatst ten opzichte van het genoemde komvormige orgaan. Het binnen-20 oppervlak 430 van de opneemhuls is aan de open zijde afgerond tot de afgeronde (convexe) rand 434 die zich voortzet in het binnenoppervlak van de vormhuls ter hoogte van de mond van die vormhuls. De mond van de vormhuls heeft een concaaf binnenoppervlak 404, dat, in de axiale stand die het komvormige op-25 neemorgaan in figuur 4a inneemt ten opzichte van de vormhuls, een voortzetting vormt van het oppervlak van de mond van het komvormige orgaan en tezamen met dat oppervlak een S-vormig binnenoppervlak van de mondrand vormt. Een doorn 41 kan in axiale richting bewegen ten opzichte van zowel de opneem-30 huls 43 als de vormhuls 40 en de tegensteun 42 (de aandrijf- organen hiervoor zijn in de figuren niet aangegeven). In de doorn zijn vloeistofkanalen 417 aanwezig voor de overdracht van warmte-energie naar of van de doorn. De doorn heeft een bovenste gedeelte 416 dat een in hoofdzaak cilindrisch buiten-35 oppervlak 413 heeft en een onderste gedeelte 415 met een in hoofdzaak cilindrisch buitenoppervlak 412 waarvan de omtrek 8303517 - 21 - kleiner is dan de omtrek van het bovenste oppervlak. Bovendien heeft de doom een overgangsoppervlak 414 welk oppervlak de overgang vormt tussen de twee in hoofdzaak cilindrische oppervlakken 312 en 413 en welk oppervlak een vorm heeft die corres-5 pondeert met de vorm van het S-vormige binnenoppervlak van de mondrand die in de voorgaande alinea werd beschreven.

Stuitorganen 44 bevinden zich in de nabijheid van de opneemhuls 43 en van de vormhuls 40 en werken samen met afstandinstelorganen 45 die in axiale richting in-10 stelbaar zijn en die zich bevinden in de buurt van de doom 41. In het in de figuren weergegeven uitvoeringsvoorbeeld zijn de afstandsorganen in houders 450 geschroefd en in de gekozen stand vastgezet door middel van borgmoeren.

Het ruwe vormstuk 30a wordt in de 15 inrichting geplaatst als de tegensteun 42, de opneemhuls 43 en de vormhuls 40 zich in de in figuur 4a weergegeven stand bevinden. De mwe'vcrxnding 30a zal daardoor voortdurend op het bodemoppervlak 420 in de uitholling van de tegensteun rusten en zal zijn omsloten door de opneemhuls 43. Terwijl 20 de instelling van de bovengenoemde organen wordt gehandhaafd, wordt de doom 41 in de figuur naar omlaag bewogen door middel van de aandrijforganen, waarbij het onderste cilindrische oppervlak in de ruwe -vormSirxT schuift, met als resultaat dat de ruwe vormÉing 30a eerst wordt vastgedrukt tegen het bodem-25 oppervlak 420 en vervolgens het bovenste gedeelte ervan naar buiten wordt uitgebogen door de werking van het overgangsoppervlak 414 van de doom en het bovenste cilindrische oppervlak 413. De ruwe voritlding verkrijgt daardoor een bovenste cilindrische gedeelte 303 en een onderste cilindrische gedeel-30 te 302 waarvan de omtrek kleiner is dan die van het bovenste gedeelte en een overgangsgebied 304 (vergelijk figuur 4b) dat tussen de twee genoemde delen wordt gevormd. Door het vastklemmen van de ruwe voorvorm door middel van de doom tegen het bodemoppervlak 420, wordt verzekerd dat het overgangs-35 gebied op de juiste plaats komt ten opzichte van de mondrand en van de bodemafdichting van de ruwe voorvorm. Het verplaat- 83 0 3 5 1 7 - 22 - sen van de doorn in de richting van de tegensteun, de opneem-huls en de vormhuls houdt op als het afstandsorgaan 45 tegen de stuitorganen 44 aankomt. Het instellen van de stand van de afstandsorganen zorgt er voor dat de beweging van de doorn op-5 houdt als de spieetvormige ruimte die wordt gevormd tussen de doorn 41 enerzijds en de vormhuls 40 en de opneemhuls 43 anderzijds, een spleetbreedte heeft die equivalent is met de materiaaldikte in de vervormde ruwe xormëing 30b. De stand van het vormorgaan correspondeert met de hiervoor in verband 10 met de figuren lc en 2c beschreven posities. Tot hier toe heeft slechts een vervorming van het materiaal in de ruwe VDrroéing plaatsgevonden zonder dat het materiaal in de ruwe vormeling in de axiale richting van de ruwe voorvorm is uitgerekt. Het toenemen van de omtrek van het bovenste gedeelte 15 van de ruwe vormëing dat heeft plaatsgevonden is normaliter slechts zo gering dat dit geen merkbare oriëntatie van het materiaal in de omtreksrichting van de ruwe vonrèing teweeg brengt.

De vormhuls 40 (vergelijk figuur 4c) 20 wordt nu in de figuur omhoog bewogen met behoud van de af stand tussen de doorn 41 en de opneemhuls 43 en de tegensteun 42. Het concave mondrandoppervlak 404 aan de binnenzijde van de vormhuls komt zo ter hoogte van het overgangsoppervlak 414 van de doorn 41 te liggen en zorgt voor vermindering van 25 de materiaaldikte in het overgangsgebied 304 van de ruwe vorme ling tot een waarde die equivalent is met de dikte die het materiaal verkrijgt bij vrij strekken tot dat vloei optreedt.

Het materiaal kristalliseert daarbij in een bandvormig gebied 305 (vergelijk de figuren ld, 2d, 3a,b) en in de over-30 gangszones 306, 307 tot een materiaal wordt gevormd dat nog niet is gekristalliseerd door diktevermindering.

De vormhuls 40 wordt dan door middel van aandrijforganen in de figuur verder omhoog geschoven (vergelijk figuur 4d) onder gelijktijdige vermindering van de 35 wanddikte en een corresponderende uitzetting van de ruwe vorme- . Ung in axiale richting. Gelijktijdig met de diktevermindering 8303517 j - 23 - van het materiaal in het bovenste gedeelte kristalliseert het materiaal. De tegensteun 42 en de opneemhuls 43 doen niet langer mee bij het vervormen van de ruwe voorvorm en worden daarom terzijde gezet.

5 In bepaalde uitvoeringsvormen wordt de beweging van de vormhuls ten opzichte van de doorn 41 voortgezet tot al het materiaal in het bovenste gedeelte van de ruwe grinding een diktevermindering heeft ondergaan (vergelijk figuur 4e). Op deze wijze wordt een voorvorm verkregen waarin 10 slechts het materiaal in het bovenste gedeelte van de voor vorm een diktevermindering heeft ondergaan en zo strek-kristal-lisatie heeft ondergaan. De voorvorm wordt daarna uit de inrichting verwijderd. Uit de voorvorm wordt een houder gevormd waarvan de mond, de hals, de borst en het houderlichaam be-15 staan uit materiaal dat in de axiale richting van de houder strek-kristallisatie heeft ondergaan. In de uiteindelijke houder vertoont het materiaal in de bovengenoemde gedeelten een kristallisatie waarvan de strek-kristallisatie die is opgetreden bij het vervormen van de ruwe UDrroding tot de voor-20 vorm, voor ca 10-17 % van de totale kristallisatie van het materiaal van de wand van de houd bijdraagt. Bij andere toe-passingsvoorbeelden vormt de vervaardigde voorvorm het vereiste eindprodukt.

In die toepassingsvoorbeelden waarbij 25 een mondrand uit niet door strek-kristallisatie gekristalli seerd materiaal van de voorvorm nodig is, wordt de beweging van de vormhuls onderbroken voordat al het materiaal in het bovenste gedeelte van de ruwe \Drmé.ing een diktevermindering heeft ondergaan. Het materiaal in de mondrand wordt daarna '30 in bepaalde toepassingsvoorbeelden thermisch gekristalliseerd om een bovenste ring van uitzonderlijk stijf materiaal te vormen die geschikt is bijvoorbeeld om er een kroonkurk op vasrt te klemmen.

In bepaalde toepassingsvoorbeelden, 35 in het bijzonder als het gewenst is reeds bestaande appara- 8303517 i - 24 - •η tuur te gebruiken, wordt door spuitgieten een ruwe vormeling vervaardigd met een mondgedeelte dat is voorzien van schroefdraad en waarbij de wand van de ruwe vorméing in het gebied dat grenst aan het mondgedeelte een binnenste of buitenste 5 overgangsoppervlak heeft naar een materiaalgebied met een kleinere omtrek dan van het er het dichtst bij liggende hogere gebied. Het gebied direct naast het mondgebied wordt aan strek-kristallisatie onderworpen onder toepassing van de boven beschreven techniek, waarna de vervaardigde voorvorm wordt 10 gevormd tot een houder door middel van conventionele vorm- blaastechnieken.

Hiervoor werden een aantal uitvoeringsvormen van de uitvinding beschreven waarbij duidelijk kan worden gezien dat de uitvinding mogelijkheden biedt voor 15 werkelijk elke gewenste uitzetting of rek van de materiaal- gebieden die strek-kristallisatie ondergaan en wel over werkelijk elke gewenste axiale lengte.

De figuren 5a-e geven een doorsnede weer door een versie van een mechanische vormgevingsinrichting 20 59 voor de kristallisatie van materiaal van een buisvormige ruwe vormeling De figuren geven de vormgevings inrichting weer in opeenvolgende werkstanden bij de kristallisatie van materiaal in de ruwe vorm&ing De figuren zijn symmetrisch om een vertikale symmetrie-as. De linkerhelft van de figuren 25 geeft de inrichting weer zonder een ruwe vorméing 60 of defi nitieve vormêing 63 en de rechterhelft van de figuren geeft de inrichting weer met een ruwe vormeling, of definitieve vormeling.

De figuren tonen ook de ruwe vormeling 30 60 in verschillende stadia 60 a-d van hun vervorming tot de definitieve vormding 63. Het binnenoppervlak van de ruwe vormeling is aangegeven met 600 en het buitenoppervlak is aangegeven met 601. De verwijzingscijfers 630 respectievelijk 631 worden gebruikt voor de corresponderende oppervlakken van 35 de definitieve voorvorm.

De inrichting in de figuren 5 a-e om- 8303517 - 25 - vat een opneemhuls met een binnenoppervlak 520 die een komvormig orgaan vormt voor het opnemen van de ruwe vonrelingöOa.

Boven de opneemhuls is een trekdoom 50 gemonteerd waarvan het ondereinde eindigt in een tegen-5 steun 507 met een buitenste grensoppervlak 508 met een vorm die past bij het binnenoppervlak van de ruwe vormeling in het omsloten gedeelte. De trekdoorn heeft een bovenste gedeelte met een in hoofdzaak cilindrisch buitenoppervlak 502 en een onderste gedeelte met een in hoofdzaak cilindrisch buitenop-10 pervlak 503 met een grotere omtrek dan die van het bovenste buitenoppervlak. De twee cilindrische oppervlakken zijn met elkaar verbonden door een overgangsoppervlak 504. De tegen-steun 507 is in axiale richting verplaatsbaar ten opzichte van de trekdoorn doordat de tegensteun is bevestigd aan het onder-15 einde van een staaf 505 die in een centraal aangebrachte, cilindrische opening van de trekdoorn glijdend op en neer kan bewegen. Een stuitorgaan 509 dat is bevestigd aan de glijdend verschuifbare staaf bepaalt de eindstand van de neerwaartse beweging van die staaf en dus de onderste stand van de 20 tegensteun.

De trekdoorn 50 is ten minste in het gebied van het bovenste gedeelte van het onderste cilindrische oppervlak 503, van de overgangszone 504 en van het onderste gedeelte van het bovenste cilindrische oppervlak 502 omge-25 ven door een vervormhuls 51 waarvan het binnenoppervlak een spleet omsluit met het buitenoppervlak van de trekdoorn, welke spleet een breedte heeft die in hoofdzaak past bij de wanddikte van de ruwe voorvorm. Het binnenoppervlak van de vervormhuls heeft derhalve ook een in hoofdzaak cilindrisch 30 binnenoppervlak 512 en een onderste gedeelte met een in hoofd zaak cilindrisch binnenoppervlak 513 met een grotere omtrek dan die van het bovenste binnenoppervlak. De twee cilindrische oppervlakken zijn met elkaar verbonden door een overgangsoppervlak 514.

35 Bovendien is op de vervormhuls 51 een steunorgaan 54 bevestigd waarin het bovenste gedeelte van de 8303517 - 26 - glijdend verplaatsbare staaf 504 is vastgezet door middel van een moer. Door deze constructie is de afstand van de tegensteun 507 ten opzichte van de vervormhuls 51 en in het bijzonder ten opzichte van het overgangsoppervlak 514, in-5 stelbaar. De weergegeven constructie is slechts één voor beeld van hoe een dergelijke regelbare instelling van de afstand tussen de tegensteun 507 en de vervormhuls 51 kan worden bereikt.

De vervormhuls 51 rust in legers in 10 glijorganen (in de figuren niet weergegeven) waarlangs de vervormhuls met een vastgezette glijstaaf 505 en een op de glijstaaf aangebrachte tegensteun 507 in de axiale richting van de vervormhuls wordt verplaatst in de stand en uit de stand (vergelijk figuur 5b) waarin de vervormhuls tegen de 15 opneemhuls 52 aanligt en waarbij tussen het onderste cilin drische oppervlak 503 van de trekdoorn en het buitenste grens-oppervlak 508 van de tegensteun enerzijds en het binnenopper-vlak 520 van de opneemhuls anderzijds een spleet optreedt met een breedte die in hoofdzaak in overeenstemming is met de 20 materiaaldikte van de ruwe vonnéing 60. De genoemde spleet staat in verbinding met en zet zich voort in de eerder beschreven spleet tussen de trekdoorn 50 en de vervormhuls 51.

De figuren 5c en 5d geven een versie van de mechanische vormgevingsinrichting weer, waarbij het 25 opneemorgaan 52 bestaat uit een in hoofdzaak cilindrisch hulsvormig gedeelte 522 en een bodemgedeelte 523 dat in dat hulsvormige gedeelte is gelegen en een komvormig bovenste oppervlak heeft passend bij de vorm van de bodemafdichting van de ma we voorvorm. Door middel van instelschroeven 524 30 wordt het bodemgedeelte in axiale richting ten opzichte van het cilindrische hulsvormige gedeelte 522 ingesteld om op die wijze ingesteld ten opzichte van de vervormhuls 51 als deze met de opneemhuls 52 is verbonden. Zowel de vervormhuls als de trekdoorn 50 zijn voorzien van kanalen 516 respectieve-35 lijk 506 voor het doorleiden van vloeistof waarmee warmte- energie wordt geleverd aan en/of afgevoerd uit de huls res- 8303517 i •s - 27 - pectievelijk de trekdoorn. Om de figuren niet onnodig ingewikkeld te maken zijn die kanalen alleen weergegeven in de figuren 5c en 5d.

Om een ruwe vonnéing 60a te vervormen 5 tot een definitieve vormëing t wordt de ruwe voorvorm in de opneemhuls 52 geplaatst (vergelijk figuur 5a) waarna de trekdoorn 50 en de tegensteun 507 door aandrijforganen (die in de figuren niet zijn weergegeven) in de richting van de opneemhuls wordt bewogen en in de stand gebracht waarin de 10 ruwe vormeling door de tegensteun 507 wordt vastgedrukt tegen het bodemgedeelte 523 van de opneemhuls en waarbij het over-gangsoppervlak 504 van de trekdoorn 50 een stand inneemt waarin deze bij voortgezet vervormen van de ruwe vnrmrii ng de plaats bepaalt waar het overgangsgebied 604 van de ruwe vormeis ling moet worden gevormd. De vervormhuls 51 wordt daarna door aandrijforganen verplaatst zodat hij tegen de opneemhuls 52 komt te rusten waardoor het bovenste gedeelte van de ruwe vormeling wordt omsloten door het onderste binnenoppervlak 513 van de vervormhuls en het overgangsoppervlak 514 van de vervorm-20 huls bij de voortgezette beweging van de vervormhuls het mate riaal van het bovenste gedeelte van de ruwe vorrading in de spleet drukt die is gelegen tussen het bovenste cilindrische oppervlak 512 van de vervormhuls en het bovenste cilindrishce oppervlak 502 van de trekdoorn (vergelijk figuur 5b). Hier-25 door krijgt de ruwe vorméing een bovenste in hoofdzaak cilin drische materiaalgebied 602 met een kleinere omtrek dan de omtrek van het onderste in hoofdzaak cilindrische materiaalgebied 603 van de ruwe vorméing. De posities van het vorm-gevingsorgaan corresponderen met die welke hiervoor werden 30 beschreven in verband met de figuren lc en 2c.

Daarna wordt de trekdoorn in de figuur omhoog gehaald (vergelijk figuur 5c) door aandrijforganen (die in de figuren niet zijn weergegeven) waardoor de dikte van het materiaal in een bandvormig gebied 605 in het overgangs-35 gebied tussen het bovenste cilindrische gedeelte 602 van de ruwe voorvorm en het onderste cilindrische gedeelte 603 van de 8303517 * - 28 - ruwe voorvorm wordt verminderd tot een dikte die equivalent is met de materiaaldikte die wordt verkregen bij vrij strekken totdat vloei optreedt. Op deze wijze wordt het materiaal in het bandvormige gebied gekristalliseerd en worden overgangs-5 zones 606, 607 gevormd tussen materiaal met een ongewijzigde dikte en gekristalliseerd materiaal. Tijdens de voortgezette axiale beweging van de trekdoorn ten opzichte van de vervorm-huls 51 wordt de bovenste overgangszone 607 in de figuur naar boven bewogen terwijl tegelijkertijd de ruwe vormëing in 10 axiale richting wordt gestrekt en het materiaal in het naar binnen stekende materiaalgebied van de ruwe vormeling wordt gekristalliseerd. Tijdens de kristallisatie van de ruwe vormer-ling blijven de buitendiameters van de ruwe voorvorm, die werden verkregen door middel van het naar binnen drukken, 15 behouden.

Als de vermindering van de wanddikte (vergelijk figuur 5e) gereed is, is al het materiaal in het bovenste gedeelte van de ruwe vormeling gekristalliseerd. Er wordt dus een ruweVOrmeLing verkregen waarvan het onderste 20 gedeelte van het materiaal geen strek-kristallisatie heeft ondergaan en waarvan het bovenste gedeelte bestaat uit materiaal dat een dergelijke kristallisatie wel heeft ondergaan.

In de figuren 4-5 is steeds een ruwe VDrmelingweergegeven waarvan het bodemgedeelte is afgesloten 25 of afgedicht. De beschreven techniek kan echter ook worden toegepast op buizen die aan beide uiteinden open zijn. Vergelijk bijvoorbeeld de uitvoeringsvorm die wordt weergegeven in figuur 4, waarbij de bodemafdichting van de ruwe vormeling geen functie heeft tijdens het vervorm- en kristallisatie-30 proces, maar om alleen een middel biedt om de ruwe vormeling in de juiste stand in de vervorm- en kristallisatie-inrich-ting te plaatsen.

Bij de bespreking van de figuren 4-5 zijn de uitdrukkingen cilindrische vorm, cilindrisch opper-35 vlak, diameter, enz. gebruikt. Zoals reeds werd vermeld kan de uitvinding echter ook worden toegepast op buisvormige ruwe 8303517 - 29 - "somtiingen die zowel open kunnen zijn als gesloten kunnen zijn en elke gewenste dwarsdoorsnede kunnen hebben, bijvoorbeeld vierkant, rechthoekig, polygonaal of een dwarsdoorsnede met een gekromd gesloten of open grensvlak, enz.

5 De plaats van het overgangsgebied 304, 604 tussen de materiaalgebieden 302, 602 respectievelijk 303, 603 die in zijdelingse richting ten opzichte van elkaar zijn verschoven kan, gezien in de axiale richting van de voorgevormde ruwe voorvorm werkelijk op elke plaats zijn ge-10 degen. Dit maakt het ook mogelijk dat het materiaal in het materiaalgebied 302 dat het dichtst bij de bodemafdichting is gelegen indien nodig wordt gebruikt voor de bodem van de houder die uit de voorvorm wordt vervaardigd.

Bij het bewerkstelligen van de band-15 vormige gebieden 105, 305, 605 van gekristalliseerd materiaal en bij de voortgezette kristallisatie van het materiaal in de ruwe vormèing door verplaatsing van de overgangszones 106, 107; 306, 307; 606, 607, mag de temperatuur van het materiaal niet een maximum waarde overschrijden. Om dit te be-20 reiken worden ten minste die oppervlakken van de vorminrich- ting die in aanraking komen met materiaal in de overgangszones en met gekristalliseerd materiaal, op een temperatuur gehouden van niet meer dan 125°C en bij voorkeur op een temperatuur in het traject van 70 tot 105°C.

25 Er werd verrassenderwijze gevonden dat het nagestreefde effect wordt bereikt zelfs als de afstand tussen de eerste onderdelen 20, 40, 50 van de vormgevings-inrichting en de tweede onderdelen 21, 41, 51 bij het verplaatsen van de overgangszone kleiner is dan de dikte die 30 het materiaal zou bereiken bij vrij strekken totdat vloei optreedt. Zelfs in dit geval ontstaan derhalve materiaalgebieden waarin strek-kristallisatie heeft plaats gevonden tezamen met een vermindering van de dikte van het materiaal.

Bij alle hiervoor beschreven uitvoe-35 ringsvormen en bij de uitvoeringsvormen die worden uitge voerd met buisvormige voorvormen, worden het overgangsgebied 8303517 - 30 - en de overgangszones bereikt door vervormen van een bovenste gedeelte dat is verbonden met de mond van de ruwe vontèing -Er is echter verrassenderwijze ook gebleken dat volgens de uitvinding het overgangsgebied en de overgangszones ook kun-5 nen worden verkregen door de omtrek van het onderste (bodem)- gedeelte van de ruwe vorrrding te verminderen. Het strekken en de kristallisatie van het materiaal zal achteraf tot stand worden gebracht volgens de reeds beschreven techniek. In het bijzonder voor voorvormen met een grote axiale lengte is het 10 gunstig wanneer het overgangsgebied wordt verkregen door het onderste gedeelte van de ruwe vorméing te vervormen.

15 8303517

Claims

1. Werkwijze voor het vervaardigen van een vorméing (13, 33, 63) door vormgeven en kristallisatie van 5 materiaal in de wand van een ruwe voorvorm uit thermoplastisch materiaal, waarbij kristallisatieplaats vindt door middel van een vermindering van de dikte van het materiaal corresponderend met de diktevermindering die dat materiaal zou verkrijgen bij vrij strekken totdat vloei optreedt, met het ken-10 merk, dat de wand van de ruwe vorméing wordt gevormd met een eerste materiaalgebied (102, 302, 602) , een tweede materiaal-gebied (103, 303, 603) en een overgangsgebied (104, 304, 604. gelegen tussen die twee materiaalgebieden, waarbij de twee materiaalgebieden zijdelings ten opzichte van elkaar zijn 15 verschoven, dat door middel van een relatieve beweging tussen een eerste onderdeel (20, 40,50) en een tweede onderdeel (21, 41 en 51) van een mechanische vormgevingsinrichting (29, 49, 59. en tijdens het gelijktijdig insluiten van materiaal in ‘ het overgangsgebied, de materiaaldikte in een bandvormig ge- 20 bied (105, 305, 605) van het overgangsgebied wordt verminderd tot een restdikte die correspondeert met de dikte die het materiaal zou verkrijgen bij vrij strekken totdat vloei optreedt, waardoor het materiaal in het bandvormige gebied kristalliseert en overgangszones (106, 107; 306, 307; 606, 607) worden 25 gevormd naar niet-gekristalliseerd materiaal en dat ten min ste één van de overgangszones (106, 306, 606 respectievelijk 107, 307, 607) door middel van de mechanische vormgevingsinrichting en terwijl de vormgevingsinrichting tegen het materiaal aandrukt in de grensoppervlakken van de overgangs-30 zone, in de ruwe VOnnéing wordt verplaatst tijdens de kris tallisatie van materiaal in die zone, door middel van een vermindering van de wanddikte van niet-gekristalliseerd materiaal door de vormgevingsinrichting, tot een dikte die correspondeert het die welke met materiaal zou verkrijgen bij vrij 35 strekken totdat vloei optreedt. 8303517 - 32 -

2. Werkwijze voor de kristallisatie van materiaal volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat tijdens het verplaatsen van de overgangszone (107, 307, 607) in de ruwe vDrmüng / de minimum afstand tussen het eerste onderdeel 5 (20, 40, 50) van de vormgevingsinrichting in het gebied waar deze tegen één oppervlak van de ruwe vormê-ing kan drukken in de overgangszone, en het tweede onderdeel (21, 41, 51) van de vormgevingsinrichting in het gebied waar deze tegen een ander oppervlak van de ruwe vonrti-ing kan drukken, van een 10 orde van grootte is die overeenkomt met de materiaaldikte die zou worden verkregen bij vrij strekken totdat vloei optreedt en dat de werkelijke afstand bij voorkeur de genoemde (minimum) afstand overtreft.

3. Werkwijze voor het kristalliseren 15 van materiaal volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat tij dens het verplaatsen van de overgangszone (107, 307, 607) in de ruwe vorrnêing, de minimum afstand tussen het eerste onderdeel (20, 40, 50) van de vormgevingsinrichting in het gebied waar deze in de overgangszone tegen één oppervlak van de 20 ruwe vormd-ing kan drukken en het tweede onderdeel (21, 41, 51) van de vormgevingsinrichting in het gebied waar deze tegen een tegenovergesteld oppervlak van de ruwe voorvorm kan druk- V, ken van een orde van grootte is die correspondeert met de dikte die het materiaal zou verkrijgen bij vrij strekken tot-25 dat vloei optreedt en dat de betreffende afstand bij voorkeur kleiner is dan de genoemde dikte.

4. Werkwijze voor het kristalliseren van materiaal volgens een der conclusies 1-3, met het kenmerk, dat een ruweioraiding. (30), bij voorkeur een buisvormige 30 'VDrmé.ing, met een binnenoppervlak (300) en een buitenoppervlak (301) wordt gevormd met een eerste materiaalgebied (302), een tweede materiaalgebied (303) en een overgangsgebied (304) waarbij het overgangsgebied in doorsnede een binnenste en buitenste grenslijn heeft waarvan de lengte verandert bij het 35 verplaatsen van de dwarsdoorsnede in de axiale richting van de ruwe "vonnèing . 8303517 - 33 -

5. Werkwijze voor het kristalliseren van materiaal volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat het overgangsgebied (304, 604) wordt gevormd door een in hoofdzaak buisvormige ruwe vontó±ng (30, 60) die bij voorkeur aan 5 één einde is afgesloten te vervormen, onder behoud van de in hoofdzaak amorfe structuur van het materiaal.

6. Werkwijze voor het kristalliseren van materiaal volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat het overgangsgebied (304) wordt gevormd tijdens het spuitgieten 10 van de ruwe vsnteling (30c).

7. Werkwijze voor de kristallisatie van materiaal volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat een buitenste, bij voorkeur ringvormig trekorgaan (40) in de vormgevings-inrichting (49) wordt geplaatst op het buitenoppervlak (301) 15 van het overgangsgebied (304), dat het trekorgaan (40) in de axiale richting van de ruwe vormÉLng wordt verplaatst tijdens het -verminderen van de afstand tot het oppervlak (414, 413. van het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting dat tegen het binnenoppervlak (300) van de overgangszone drukt, 20 welk onderdeel bij voorkeur is uitgevoerd als een doorn (41) waardoor de wanddikte van het materiaal van de ruwe vonreling in een bandvormig gebied (305) van het overgangsgebied gelegen <* tussen het trekorgaan (40) en het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting, wordt verminderd tot een maximum rest-25 dikte die correspondeert met de dikte die het materiaal zou verkrijgen bij vrij strekken totdat vloei optreedt, waardoor de overgangszones (306, 307) worden gevormd en dat het trekorgaan (40) tijdens de voortgaande beweging ten opzichte van het tweede onderdeel (41) van de vormgevingsinrichting de ene 30 overgangszone (307) in axiale richting ten opzichte van de ruwe v>rmeling verplaatst tijdens de kristallisatie van materiaal in de ruwe vormeling door vermindering van de wanddikte van niet-gekristalliseerd materiaal.

8. Werkwijze voor het kristalliseren 35 van materiaal volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat een inwendig, bij voorkeur ringvormig trekorgaan (50) in de vorm- 3303517 ” - 34 - vi gevingsinrichting (59) tegen het binnenoppervlak (630) van het overgangsgebied (604) wordt geplaatst, dat het trekor-gaan (50) in de axiale richting van de ruwe vDrmd&ig/Wordt verplaatst tijdens het verminderen van de afstand tot het op-5 pervlak (512, 514) van het tweede onderdeel van de vormge ving sinrichting dat tegen het buitenoppervlak (601) van het overgangsgebied rust, welk onderdeel bij voorkeur als een huls (51) is uitgevoerd, waardoor de wanddikte van het materiaal van de ruwe viruri ing in een bandvormig gebied (605) binnen 10 het overgangsgebied gelegen tussen het trekorgaan (50) en het tweede onderdeel van de vormgevingsinrichting wordt verminderd tot een maximum restdikte die correspondeert met de dikte die het materiaal zou verkrijgen bij vrij strekken totdat vloei optreedt, waardoor de overgangszones (606, 607) worden ge-15 vormd en dat het trekorgaan (50) tijdens de voortgaande be weging ten opzichte van het tweede onderdeel van de vormgevings inrichting de ene overgangszone (607) in axiale richting ten opzichte van de ruwe vormeling verplaatst terwijl materiaal in de voorvorm door vermindering van de wanddikte. 20 van niet-gekristalliseerd materiaal wordt gekristalliseerd.

9. Werkwijze voor het kristalliseren van materiaal volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de vormgevingsoppervlakken van de vormgevingsinrichting in het geval dat het materiaal polyethyleentereftalaat is, een tem- 25 peratuur hebben beneden ca 125°C en bij voorkeur een tempe ratuur hebben in het traject van 70-105°C.

10. Mechanische vormgevingsinrichting. (49, 59) voor het vervaardigen van een vormeling (33) uit een buisvormige ruwe vormé-jng (30, 60) door kristallisatie 30 van materiaal in de ruwe vormding, met het kenmerk, dat de vormgevingsinrichting een buitenste huls (40, 51) en een binnenste doorn (41, 50) omvat die in axiale richting ten opzichte van elkaar kunnen bewegen terwijl tussen de huls en de doorn materiaal van de ruwe vonnëling (30, 60) is opgeslo-35 ten, dat de huls (40, 51) respectievelijk de doorn (41, 50) ringvormige overgangsoppervlakken (404, 514 respectievelijk 8303517 -V 4 - 35 - 414, 504) bezitten met een omtrek die in opeenvolgende dwarsdoorsneden loodrecht op de axiale richting toeneemt of afneemt, welke overgangsoppervlakken de oppervlakken van de trekorga-nen (40, 50) respectievelijk van de met de trekorganen samen-5 werkende vormgevingsorganen (41, 51) vormen die in een overgangsgebied (304, 604) tegen de grensoppervlakken komen te liggen tussen de materiaalgebieden (302, 303; 602, 603) van de ruwe VDrméing die zelf op een verschillende afstand van de ' as van de ruwe vormeling zijn gelegen en dat de trekorganen en 10 de vormgevingsorganen zodanig zijn geplaatst dat in het over gangsgebied en bij de relatieve beweging (ten opzichte van elkaar) tussen die organen een minimum afstand overblijft die correspondeert met de dikte die het materiaal zou krijgen bij vrij strekken totdat vloei optreedt, door welke voorzieningen 15 het materiaal kristalliseert in een bandvormig materiaalge- bied (305, 605) en overgangszones (306, 307; 606, 607) worden gevormd met niet-gekristalliseerd materiaal en (die organen) zodanig zijn geplaatst dat bij continue axiale beweging ten , opzichte van elkaar, in de ruwe VOrmÉing ten minste één van 20 de overgangszones (307, 607) wordt verplaatst terwijl die organen in de grensoppervlakken van de overgangszone of zones tegen het materiaal duwen respectievelijk tijdens de kristallisatie van dat materiaal in de ruwe voorvorm door vermindering van de wanddikte van dat materiaal tot een resterende 25 materiaaldikte die correspondeert met de dikte die het mate riaal zou verkrijgen bij vrij strekken totdat vloei optreedt.

11. Mechanische vormgevingsinrichting (49) volgens conclusie 10, met het kenmerk, dat de doorn (41) een ringvormig of kolomvormig buitenoppervlak (413) heeft 30 dat met het binnenoppervlak (402) van het trekorgaan (40) een spleet begrenst in het gebied waar het oppervlak zijn minimum omtrek heeft, welke spleet bij de relatieve beweging van de doom ten opzichte van het trekorgaan langs het buitenoppervlak (413) wordt verplaatst en direct na het vormen van het 35 bandvormige materiaalgebied (305) van gekristalliseerd ma teriaal een spleetbreedte heeft met een waarde die correspon- 8303517 i - 36 - deert met de dikte die het materiaal verkrijgt bij vrij strekken totdat vloei optreedt en die bij de daarop volgende voortgaande relatieve beweging een spleetbreedte heeft die wat groter is dan de dikte die het materiaal verkrijgt bij 5 vrij strekken, in het geval van polyethyleentereftalaat met een maximum waarde van ca de helft van de oorspronkelijke materiaaldikte van de ruwe voorvorm, waardoor tijdens de relatieve beweging na het vormen van het bandvormige gebied (305) van gekristalliseerd materiaal, het trekorgaan (40) de over-10 gangszone (307) in axiale richting ten opzichte van de ruwe VDrméing verplaatst tijdens het kristalliseren van het materiaal in de ruwe vormêing door vermindering van de wanddikte van het materiaal.

12. Mechanische vormgevingsinrichting 15 (59) volgens conclusie 10, met het kenmerk, dat de huls (51) een gesloten ringvormig of kolomvormig binnenoppervlak (cilin-.· drisch oppervlak) (512) heeft dat een spleet insluit met het buitenoppervlak (503) van het trekorgaan (50) in het gebied waar het oppervlak zijn maximum omtrek heeft, welke spleet 20 bij de relatieve beweging van de huls ten opzichte van het trekorgaan langs het binnenoppervlak (512) wordt verplaatst en direct na het vormen van het bandvormige materiaalgebied (605) van gekristalliseerd materiaal een spleetbreedte heeft met een waarde die maximaal overeenkomt met de dikte die het 25 materiaal verkrijgt bij vrij strekken totdat vloei optreedt en bij de daarop volgende voortgezette relatieve beweging een spleetbreedte heeft met een waarde die wat groter is dan de dikte die het materiaal verkrijgt bij vrij strekken totdat vloei optreedt, in het geval van polyethyleentereftalaat met 30 een maximum van ongeveer de Mft van de oorspronkelijke mate riaaldikte van de ruwe vonréing, waardoor tijdens de relatieve beweging na het vormen van het bandvormige materiaalgebied (605) van gekristalliseerd materiaal, het trekorgaan (50) de overgangszone (607) verplaatst in de axiale richting van de 35 ruwe vormèing tijdens het kristalliseren van het materiaal in de ruwe vorméing door vermindering van de wanddikte van het 8503517 L* - 37 - materiaal.

13. Mechanische vormgevingsinrichting (49) volgens conclusie 11, met het kenmerk, dat het overgangs-oppervlak (414) van de doom (41) ook is verbonden met een 5 tweede buitenoppervlak (412) waarvan de omtrek kleiner is dan die van het eerste buitenoppervlak, dat de huls is uitgerust met een tegensteun (42) die in axiale richting ten opzichte van de huls verplaatst kan worden, welke tegensteun in een eerste, bovenste stand in staat is een buisvormige 10 ruwe VormeLing (60) op te nemen waarbij gelijktijdig ten minste het bodemgedeelte van de ruwe vormelingdoor de huls (40) wordt omsloten en tijdens het beginstadium van de axiale beweging van de doom (41) ten opzichte van de huls (40) de tegensteun op zijn beginplaats blijft, zodat de doom tijdens zijn 15 beweging de omtrek van de ruwe vormeling vergroot in een ge bied dat op zijn minst dicht ligt bij het mondstuk van de ruwe vormding onder vorming van het bovenste materiaalgebied (303) en het overgangsgebied (304).

14. Mechanische vormgevingsinrichting 20 (59) volgens conclusie 10, met het kenmerk, dat het overgangs- oppervlak (514) van de huls (51) is verbonden met twee bin-nenoppervlakken (512, 513) van welke binnenoppervlakken het ene (513) een grotere omtrek heeft dan het tweede binnenopper-vlak (512) en dat het overgangsoppervlak (504) van de doom 25 (50) is verbonden met twee aan de buitenzijde gelegen opper vlakken (502, 503) van welke aan de buitenzijde gelegen oppervlakken het ene (502) een kleinere omtrek heeft dan het tweede buitenoppervlak (503), dat een opneemorgaan (52) aanwezig is voor het opnemen van een buisvormige ruwe vormeling (60) ter-30 wijl die ruwe vormding met uitzondering van een gebied ge legen bij de opening van de ruwe\OEmding wordt ingesloten, dat de doorn axiaal verplaatsbaar is in de richting van het opneemorgaan en in staat is de ruwe vormding. in het opneemorgaan vast te houden nadat de axiale beweging is beëindigd en 35 dat de huls (51) in axiale richting kan bewegen naar het op neemorgaan toe en tevens het materiaal van de ruwe vormeling 3303517 " - 38 - omsluit in het gebied dat aansluit bij het mondstuk van de ruwe -vormeling, zodat het overgangsoppervlak (504) de omtrek van de ruwe vomKlingin dat gebied vermindert onder vorming van het bovenste materiaalgebied (602) en het overgangsgebied 5 (604) van de vorm^jng .

15. Mechanische vormgevingsinrichting (59) volgens conclusie 14, met het kenmerk, dat de doorn (50) is uitgerust met een tegensteun (507) die in axiale richting verplaatst kan worden ten opzichte van de doorn (50) en zo 10 tegen het binnenoppervlak van de bodemafdichting van de ruwe VDrméing. kan drukken en de ruwe vormiing in het opneemorgaan (52) vasthoudt tijdens de axiale beweging van de doorn (50) ten opzichte van de huls (51) in een richting vanaf de bodemaf dichting van de ruwe voxm&ing., bij welke beweging materiaal 15 in de ruwe ‘vorrndlng wordt gekristalliseerd door vermindering van de materiaaldikte in het overgangsgebied (604) en het bovenste materiaalgebied (602) van de ruwe vom&jng. 20 Λ 83 0 3 5 1 7