Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania estrowych pochodnych kwasu cyklopropanokarbo- ksylowego posiadajacych wlasnosci szkodnikobój- cze.Znane sa, np. z brytyjskiego opisu patentowego nr 1 41&491; lub opisu patentowego Stanów Zjed¬ noczonych Ameryki nr 4 024 163, estrowe pochodne kwasu cyklopropanokarboksylowego o wzorze przedstawionym na rysunku, w którym t'o wzorze R1 i R2 niezaleznie oznaczaja atom chloru lub bro¬ mu albo rodnik metylowy, posiadajacych wlasno¬ sci szkodnikobójcze. Pochodne te naleza do grupy zwiazków pestycydowych znanych jako insektycy¬ dy piretroidowe. Zwiazki o wspomnianym wzorze posiadaja dwa centra asymetrii w pierscieniu cy¬ klopropanu w czlonie kwasowym i trzecie centrum asymetrii w czlonie alkoholowym,, dzieki czemu mozliwe jest istnienie osmiu izomerów. Na ogól wyzsza aktywnosc pestycydowa wykazuja zwiazki posiadajace w pierscieniu cyklopropanu konfigura¬ cje cis jak to wykazal Itaya et al. w „Synthetic Pyrethroids" ACS Symposium, seria 42, str. 45—'54^ a sposród nich najaktywniejszy pod tym wzgledem jest izomer okreslany jako IR cis S. Przy tym liR cis okresla konfiguracje w czlonie kwasowym a S okresla konfiguracje w czlonie alkoholowym, jak to opisali Elliott et al. w „Naturze", t. 2i48, str. 710—711 (1974), Otrzymywanie pojedynczych izomerów IR cis S polega albo na drodze syntezy, w której powstaja 10 15 20 25 30 2 produkty posrednie posiadajace w czlonie kwasu cyklopropanokarboksylowego wylacznie konfigura¬ cje IR cis, albo na drodze rozdzielania zwiazków IR cis od zwiazków 1S cis. Estryfikacja pólpro^ duktu IR cis prowadzi do otrzymania mieszaniny IR cis R- i IR cis S^zwiazków o wspomnianym wzorze. Zwiazki te mozna rozdzielic, przynajmniej teoretycznie, metodami fizycznymi, gdyz zwiazki IR cis R i IR cis S nie sa enancjomerami. Wprawdzie takie rozdzielanie izomerów IR cis R i IR cis S okazalo sie praktycznie mozliwe dla zwiazków o wspomnianym wzorze,, w którym obydwa pod¬ stawniki Ri i R* oznaczaja atomy bromu, to juz znacznie trudniejsze i kosztowniejsze okazalo sie rozdzielanie w innych przypadkach, np. gdy oba podstawniki R* i R* oznaczaja atomy chloru.Koncowy produkt zastrzeganego sposobu jesU no¬ wa forma krystaliczna, która ma czterokrotnie wyzsza aktywnosc niz racemiczny pyretroid — cy- penmetrina, o wzoirze przedstawionym na rysunku w którym R1 i R2 oznaczaja oba atomy chloru.Racemiczny zwiazek, cypermetrina, ze wzgledu na godna uwagi aktywnosc owadobójcza jest sprze¬ dawany na calym swiecie z duzym powodzeniem.Izomer IR cis S jestf znany jako najbardziej aktyw¬ ny izomer sposród osmiu mozliwych izomerów cy¬ permetriny. Gdyby opracowano ekonomiczna meto¬ de uzyskiwania tego najaktywniejszego izomeru sprzedaz jego bylaby o wiele korzystniejsza niz sprzedaz racemicznej cypermetriny. Przeprowadzo- 129 835129 835 3 4 no wiele prób aby uzyskac taka ekonomiczna ste- reospecyficzna chemiczna metode dla uzyskania izo¬ meru IR cis S ale wszystkie te próby byly zawod¬ ne.Stwierdzono ze izomery IR cis S i IS cis R kry- 5 stalizuja razem w formie pojedynczych produktów.Podjeto wiec prace nad opracowaniem praktycz¬ nej metody otrzymania krystalicznego produktu za¬ wierajacego 2 izomery cypermetriny z których je¬ den wykazuje najwyzsza aktywnosc {izomer IR cis S).Znany proces otrzymywania produktu zawieraja¬ cego izomery IR cis S i IS cis R umozliwia uzy¬ skanie nowej formy krystalicznej ale nie nadaje sie do wykorzystania przemyslowego.Jakkolwiek sluszne jest twierdzenie, ze znane jest stosowanie zasady organicznej w przypadku racemizacji zwiazków z asymetrycznym atomem wegla to w takim przypadku zasada dziala jako ka¬ talizator albo jako pomniejszy skladnik reakcji.To wymagalo dalszych dzialan w celu rozwaze¬ nia mozliwosci uzycia pojedynczego reagenta dzia¬ lajacego jednoczesnie jako rozpuszczalnik w krysta¬ lizacji i jako czynnik epimeryzujacy. Nieoczekiwa¬ nie stwierdzono, ze z jednego zwiazku (zasada ami¬ nowa) spontanicznie krystalizuja razem dwa izo¬ mery i jednoczesnie zachodzi przemiana dwu nie¬ pozadanych izomerów w izomery pozadane a na¬ stepnie krystalizacja skonwertowanej pary z wy¬ tworzeniem bardziej pozadanego krystalicznego produktu.Nizej podano róznice i ulepszenia sposobu wedlug wynalazku w porównaniu ze znanym sposobem.W stanie techniki nie ma zadnych informacji, ze pare enancjomerów mozna wykrystalizowac z za¬ sady takiej jak trójetyloamina. W stanie techniki stosuje sie zasady jedynie w celu epimeryzacji i za¬ wsze w obecnosci rozpuszczalnika takiego jak al- kanol lub alkan.Jedyna wzmianka w stanie techniki obejmujaca krystalizacje izomeru dotyczy uzycia alkanoli, al- kanów i odpowiednich rozpuszczalników czasami w obecnosci zasad ale nigdy tylko w obecnosci sa¬ mej zasady; Stan techniki wykazuje, ze najpierw krystalizuje pozadany izomer lub para izomerów z odpowiedniego rozpuszczalnika, nastepnie roztwór macierzysty epimeryzuje sie lub doprowadza sie do stanu równowagi przy uzyciu zasady w kolej¬ nym rozpuszczalniku, a nastepnie proces krystali¬ zacji powtarza sie jeszcze raz na epimeryzowanym lub doprowadzonym do równowagi roztworze w obecnosci pierwszego rozpuszczalnika. W prze¬ ciwienstwie do tego, w sposobie wedlug wynalazku stosuje sie pojedynczy reagent, mianowicie amine, który doprowadza do obu efektów koncowych jed¬ noczesnie. .Znane sa zwiazki o wzorze przedstawionym na rysunku w postaci mieszaniny 1:1 izomerów m cis S i IS cis R zasadniczo nie zawierajace izomerów IS cis S i IR cis R. Zwiazek taki zawiera do czte¬ rech razy wiecej, liczac wagowo, najaktywniejsze¬ go pod wzgledem pestycydowym izomeru IR cis S w porównaniu ze zwiazkiem, który zawiera równe ilosci wszystkich osmiu izomerów.Wedlug wynalazku, sposób wytwarzania miesza¬ niny 1:1 izomerów IR cis S i IS cis R, zasadniczo bez izomerów IS cis S i IR cis R, zwiazku o wzo¬ rze przedstawionym na rysunku, w którym to wzo¬ rze R1 i R2 niezaleznie oznaczaja atom chloru lub bromu albo rodnik metylowy,, polega na tym, ze mieszanine izomerów IS cis S i IR cis R, sama lub w obecnosci izomerów IR cis S i IS cis R, zwiazku o wzorze przedstawionym na rysunku rozpuszcza sie w aminowej zasadzie organicznej zawierajacej od 3 do 7 atomów wegla i stanowiacej amine dru- gorzedowa z dwoma rogzalezionymi rodnikami al¬ kilowymi albo amine trzeciorzedowa oraz zawiera¬ jacej mniej niz 2% wagowych wody i z tak otrzy¬ manego roztworu izomerów cis zwiazku o wzorze przedstawionym na rysunku w zasadowej aminie organicznej wykrystalizowuje sie mieszanine li:l izomerów IR cis S i IS cis R zasadniczo pozbawio¬ na izomerów IS cis S i IR cis R.We wzorze przedstawionym na rysunku korzy¬ stnie oba podstawniki R1 i R2 oznaczaja atomy chlo¬ ru lub bromu, przy czym korzystniejszy jest przy¬ padek gdy oba oznaczaja atomy chloru.Aminowa zasada organiczna powoduje racemiza- cje zwiazku o podanym wzorze przy atomie wegla w pozycji alfa czlonu alkoholowego, skutkiem cze¬ go mieszanina izomerów cis tego zwiazku w roz¬ tworze aminowej zasady organicznej dazy do prze¬ ksztalcenia sie w roztwór racemiczny wszystkich czterech izomerów, to znaczy w taki roztwór, któ¬ ry zawiera równe ilosci izomerów IR cis S, IS cis S, IR cis R i IS cis R,, przy zalozeniu, ze wyjscio¬ wa mieszanina nie byla czynna optycznie.Nieoczekiwanie stwierdzono zadziwiajaca wlasci¬ wosc, ze aminowe zasady organiczne, które nadaja sie do stosowania w sposobie wedlug wynalazku, nie tylko powoduja wspomniana racemizacje przy a-weglu w czlonie alkoholowym lecz równiez sa rozpuszczalnikami, w których para enancjomerów IR cis S/1S cis R zwiazku o podanym wzorze zna¬ cznie lepiej sie rozpuszcza niz para enancjomerów IS cis S/IR cis R.W sposobie wedlug wynalazku w miare wykry- stalizowywania mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i IS cis R z roztworu izomerów cis, roztwór ten ubozeje w izomery IR cis S i IS cis R. Tendencje te równowazy wplyw aminowej zasady organicz¬ nej,, dzieki Której postepuje przeksztalcenie miesza¬ niny izomerów cis w mieszanine racemiczna wszy¬ stkich czterech izomerów cis. Tak wiec, w miare usuwania z roztworu mieszaniny 1|:1 izomerów IR' cis S i l/S cis R na skutek krystalizacji, powstaja dalsze ilosci izomerów IR cis Si IS cis R w wy¬ niku racemizacji. Proces ten postepuje, dopóki nie wystapi dodatkowe dzialanie, np. usuniecie wykry¬ stalizowanej inieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i IS cis R,np. przez odsaczenie, lub nie zostanie osiag¬ nieta równowaga koncowa.Aminowe zasady organiczne korzystnie zawiera¬ ja szesc atomów wegla. Sposród nich bardzo sku¬ teczne okazaly sie trójetyloamina i dwuizopropylo- amina, zwlaszcza ta pierwsza.Wprawdzie niewielkie ilosci wody w aminowej zasadzie organicznej sa dopuszczalne, to jednak ilosc ta powinna wynosic ponizej 2% wagowych, korzyst¬ nie mniej niz 1%, a jeszcze lepiej mniej nzi 0,5% 15 20 f 25 30 35 40 45 50 55 60 155129 835 5 6 i rozpuszczanie w aminowej zasadzie organicznej a potem krystalizacja z otrzymanego roztworu ko¬ rzystnie odbywa sie w warunkach zasadniczo bez¬ wodnych.Gdy wyjsciowy material jest czesciowo lub cal¬ kowicie krystaliczny, aby zapewnic calkowite roz¬ puszczenie izomerów 1S cis S i ljR cis R zwiazku o podanym wzorze, rozpuszczanie to korzystnie przeprowadza sie w temperaturze podwyzszonej, np. w zakresie 50—80°C, dogodnie 60—70°C. W ra¬ zie potrzeby wytworzony roztwór mozna przesa¬ czyc, aby nie zawieral przed krystalizacja ewentual¬ nych stalych czastek. Jednakze, gdy wyjsciowy ma¬ terial jest w postaci oleju, np. gdy stosuje sie swie¬ zo otrzymana mieszanina racemiczna izomerów cis, mieszanine izomerów cis zwiazku o podanym wzo¬ rze korzystnie rozpuszcza sie w aminowej zasadzie organicznej w temperaturze pokojowej.Krystalizacje korzystnie przeprowadza sie w tem¬ peraturze pokojowej lub nizszej i gdy przy rozpu¬ szczaniu mieszaniny izomerów cis stosowano pod¬ wyzszona temperature, krystalizacje przeprowadza sie przez schlodzenie otrzymanego roztworu do temperatury pokojowej lub nizszej. Optymalna tem¬ peratura krystalizacji bedzie zalezec, przynajmniej czesciowo, od stezenia w roztworze izomerów cis zwiazku o podanym wzorze, co dla specjalisty w tej dziedzinie jest zrozumiale, lecz na ogól za¬ kres ten bedzie od 0°C do 20°C. Krystalizacje do¬ godnie zapoczatkowuje sie przez zaszczepienie roz¬ tworu paroma krysztalkami mieszaniny 1:1 izome- Z danych przedstawionych powyzej wynika, ze wydajnosc uzyskana w sposobie wedlug wynalaz¬ ku jest duzo wyzsza niz uzyskana we wczesnie] ujawnionych sposobach.Wynalazek ilustruja przyklady, przy czym przy¬ klady I—V i VII zostaly przeprowadzone w warun¬ kach zasadniczo bezwodnych; zawartosc wody w trójetyloaminie wynosila ponizej 0,1% wagowych.Przyklad I. Mieszanine racemiczna izomerów rów IR cis S i 1S cis R zwiazku o podanym wzo¬ rze.Oddzielenie krystalicznej mieszaniny 1:1 izome¬ rów IR cis S i llS cis R od sklarowanej cieczy mo¬ ze byc dokonane takimi metodami jak odsaczenie, odwirowanie lub dekanfecja.Otrzymany roztwór macierzysty mozna potem za- tezyc i spowodowac tym nastepna krystalizacje, albo rozpuscic w tym roztworze dodatkowe ilosci izo¬ merów cis zwiazku o podanym wzorze i nastepnie przeprowadzic krystalizacje.Oczywiscie, najlatwiej dostepnym materialem wyjsciowym dla sposobu wedlug wynalazku bedzie racemiczna mieszanina wszystkich czterech izome¬ rów cis zwiazku o podanym wzorze, lecz sposób ten równie dobrze nadaje sie i do materialu wyjscio¬ wego zawierajacego niejednakowe ilosci izomerów cis. Korzyscia sposobu wedlug wynalazku jest otrzymywanie produktu o wysokiej zawartosci izo¬ meru, który wykazuje najwieksza aktywnosc pes¬ tycydowa bez koniecznosci prowadzenia syntezy asymetrycznej czy rozdzielania izomerów optycz¬ nych.W celu zilustrowania korzysci wynikajacych ze sposobu wedlug wynalazku w stosunku do sposobu znanego przedstawiono tablice 1 obrazujaca % wy¬ dajnosci krystalizacji pary enancjomerów uzyska¬ nych z wczesniejszego procesu oraz tablilce 2 ilu¬ strujaca % wydajnosci uzyskana sposobem wedlug wynalazku. cis 3-(2,2-diehloTOwiriylo)-2,2-dimetylo-«cyklopropa- nokarboksylanu a-cyjano-3-fenoksybenzyIowego (temp. topn. 58—77°C) w ilosci 5,8 g rozpuszczono w 1(0 ml trójetyloaminy podczas ogrzewania do 70°C. Otrzymany roztwór odstawiono podczas mie¬ szania do schlodzenia do temperatury pokojowej, po czym zaszczepiono go kilkoma krysztalami mie¬ szaniny 1:1 izomerów IR cis S i liS cis R 3-(Z,2-di- chlorowinylo)-2,2-dimetylocyklopropanokarbokisy- 10 15 20 25 30 blic 3 parj dlug 2 i czys i czys i czys 60 65 Tablica 1 Wydajnosc krystalicznej pary enacjomerów IR cis S i 1S cis R wedlug znanej metody Znany stan techniki przyklad z zastosowaniem izopropanolu przyklad z zastosowaniem eteru naftowego przyklad z zastosowaniem eteru naftowego przyklad z zastosowaniem izopropanolu i amoniaku przyklad z zastosowaniem eteru naftowego i weglanu sodu (roztwór weglanu sodu w mieszaninie wody, meta¬ nolu i bromku tetrabutylo- amoniowego) Wydajnosc (%) pierwsza krystalizacja 28 (90% czysto¬ sci) 33 (90% czysto¬ sci) ii (79% czysto¬ sci) 40 (90% czysto¬ sci) 56 (96% czysto¬ sci) druga krystalizacja .— — — 16 (85% czysto¬ sci) calkowity % 28% 33,% 4L% 56% 56%129 835 7 8 Tablica 2.Wydajnosc krystalicznej pary enancjomerów IR • cis S i 1S cis R zgodnie ze sposobem wedlug wynalazku przyjklad I II III IV VI ' VJI Wydajnosc (%) | pierwsza krystalizacja 59 (94% czysto¬ sci) 69 (95% czysto¬ sci) 52 (95% czysto¬ sci) 70 (94% czysto¬ sci) druga krystalizacja 22 (94% czysto¬ sci) 14 (95% czysto¬ sci) 21 (90% czysto¬ sci) 20 (98% czysto¬ sci) trzecia krystalizacja — 7 (95% czysto¬ sci) ^ 5 (92% czysto¬ sci) calkowity % 81% 90% 73% 95% przyklad porównawczy ze zmieniajacymi sie zasadami przyklad porównawczy ze zmieniajacymi sie ilosciami wody 56 (94% czysto¬ sci) 27 (94% czysto¬ sci) 3 (94% czysto¬ sci) 96% lanu a-cyjano-3-fenoksybenzylu. Wykrystalizowany osad odsaczono i wysuszono, otrzymujac 3,4 g bez¬ barwnych krysztalów o temperaturze topnienia 8,0—83°C, które jak wykazala cieczowa chromato¬ grafia cisnieniowa, zawieraly 94% wagowych mie- szanniy 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R w stosun¬ ku do materialu wyjsciowego.Zatezenie przesaczu do polowy jego objetosci i przeprowadzenie krystalizacji jak wyzej dalo do¬ datkowo 1,3 g bezbarwnych krysztalów o temp. topn. 82—84°C. Cieczowa chromatografia cisnienio¬ wa wyikazala, ze krysztaly te zawieraly powyzej 94% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R.Podobna analiza wykazala, ze w roztworze trój¬ etyloaminy po drugiej krystalizacji stosunek izo¬ merów 1S cis S i IR cis R do izomerów IR cis S i 1S cis R wynosil 16:9.Zatem w dwustopniowej obróbce otrzymano mie¬ szanine 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R o czysto¬ sci 94% z wydajnoscia 81% w stosunku do uzytego materialu wyjsciowego.Przyklad II. 106 g mieszaniny izomerów cis 3^(2,,,2edichlorowinylo)-Z,2-dimetylocyklopropano- karboksylanu a-cyjano-3-fenoksybenzylu, zawiera¬ jacej 42% wag. izomerów 1S cis R i IR cis R oraz 58% wag. izomerów IR cis S i 1S cis R, rozpuszczo¬ no w 212 ml trójetyloaminy podczas mieszania i ogrzewania do 70°C. Nastepnie roztwór pozosta¬ wiono do ochlodzenia do temperatury pokojowej i zaszczepiono kilkoma (krysztalkami mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R 3^2,2-dichlorowiny- lo)-2,2-dimetylocyklopropanokarboksylanu a-cyja- no-3-fenoksybenzylu. Po 58 godzinach mieszania, gdy temperatura roztworu wynosila 21°C, wydzielil sie osad, który odsaczono i po odessaniu prawie do , sucha suszono w w 55°C w suszarce prózniowej, otrzymujac 72,9 g krystalicznego produktu o temp. topn. 82—84°C, który na podstawie wyników cie¬ czowej chromatografii cisnieniowej zawieral 95% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R w stosunku do materialu wyjsciowego. 25 30 85 40 45 50 55 Przesacz zatezono do 70 ml, ogrzano do 70°C i od¬ stawiono do ochlodzenia podczas mieszania. Po za¬ szczepieniu roztworu wykrystalizowany potem osad oddzielono, otrzymujac dodatkowo 15,3 g krystalicz¬ nego produktu o temp. topn. 82—8i40C zawieraja¬ cego 95% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i l.S cis R, Przesacz po tej drugiej krystalizacji zawezono do 25 ml i postepowano jak w poprzednim etapie, otrzymujac dalsze 7,7 g krystaliczengo produktu o temp. topn. Q3—84°C, zawierajacego 95% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R.Tak wiec w trzystopniowej obróbce otrzymano mieszanine 1:1 izomerów IR cis Si 1S cis R o czy¬ stosci 95% i wydajnosci 90% w stosunku do mate¬ rialu wyjsciowego.Przyklad III. 118,7 g mieszaniny izomerów cis 3-<2^-dichlorowinylo)-2,2-dimetylocyklopropano- karboksylanu a-cyjano-3-fenoksybenzylu, zawiera¬ jacej 69% wag. izomerów 1S cis S i IR cis R oraiz 311% wag. izomerów IR cis S i 1S cis R, rozpuszczo¬ no w 236 ml trójetyloaminy i otrzymany roztwór poddano obróbce jak opisano w przykladzie II.Otrzymano 61,7 g krystalicznego prodtuku o temp. topn. 81—83°C zawierajacego 95% wag. mieszaniny -1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R.Przesacz zatezono do 70 ml i poddano obróbce jak w drugim etapie opisanym w przykladzie II. Otrzy¬ mano dalsze 24,4 g krystalicznego produktu o temp. topn. 76—80°C, zawierajacego 90% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R.Zatem w dwustopniowej obróbce otrzymano z wydajnoscia 73% w stosunku do materialu wyj¬ sciowego, mieszanine 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R o czystosci powyzej 90%." Przyklad IV. 906 g mieszaniny izomerów cis 3^(2,2-dichlorowinylo)-2,2-dimetylocyklopropano- karboksylanu a-cyjano-3-fenoksybenzylu, zawiera¬ jacej 42% wag. izomerów 1S ois S i IR cis R i 58% wag. izomerów KR cis S i 1S cis R, rozpuszczono w 1812 ml trójetyloaminy podczas ogrzewania do 70°C. Otrzymany roztwór przesaczono przez poro-9 129835 10 waty spiek nr 5 i odstawiono do ochlodzenia pod¬ czas mieszania aa pomoca mieszadla lopatkowego z politórafluoroetylenu. W 26°C roztwór zaszcze¬ piono kilkoma krysztalkami mieszaniny 1:1 izome¬ rów IR cis S i 1S cis R 3-(2,2-dichlorowinylo)-2- -dimetylocyklopropanokarboksylanu a-cyjano-3-fe- noksybenzylu. Mieszanie kontynuowano przez dwa dni; temperatura koncowa roztworu wynosila 20°C.Wytracony osad odsaczono i odessano prawie do su¬ cha, przemyto raz 500 ml eteru naftowego (temp. wrz. 60—80°C) przy — 10°C i wysuszono do stalej wagi w suszarce prózniowejV temperaturze poko¬ jowej, otrzymujac 638 g krystalicznego produktu o temp. topn. 82—84°C. Produkt ten, na podstawie wyników cieczowej chromatografii cisnieniowej, zawieral 94% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR ois S i 13 cis R w stosunku do materialu wyjsciowe¬ go.Przesacz zatezono do 800 ml, ogrzano do 60°C, pozostawiono do ochlodzenia podczas mieszania i zaszczepiono w 30°C kilkoma krysztalkami mie¬ szaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R 3-(2s2^di- chlorowiinylo)-2l,2-dimetylocyklopropanokarboiksy- lanu a-cyjano-3-fenoksybenzylu. Mieszanie konty¬ nuowano przez trzy dni; temperatura koncowa wy¬ nosila 23°C. Wytracony osad odsaczono i oddessano prawie do sucha, przemyto raz 200 ml trójetyloami- ny przy — 10°C i raz 200 ml eteru naftowego (t.t. 60—80°C) przy — 10°C i wysuszono jak wyzej, otrzy¬ mujac dalsze Ii78 g krystalicznego produktu o temp. topn. 83—85°C, który zawieral 98% wag. mieszani¬ ny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R.Przesacz po drugiej krystalizacji zatezono do 200 ml i poddano obróbce jak uprzednio, z ta rózni¬ ca, ze mieszano przez piec dni, otrzymujac 51 g kry¬ stalicznego produktu o temp. topn. 82—84°C, który zawieral 92% wag. mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R.Zatem w trzystopniowej obróbce otrzymano mie¬ szanine 1:1 izomerów IR cis S i 16 cis R o czysto¬ sci 94% z wydajnoscia powyzej 95% w stosunku do materialu wyjsciowego.Przyklad V. Dla celów porównawczych prze¬ prowadzono próby z róznymi aminami organiczny¬ mi w charakterze rozpuszczalnika zasadowego, po¬ stepujac w ponizszy sposób: 5 g mieszaniny izomerów ois 3n(2,2-dichlorowiny- lo)n2,2-dimetylocyklopropanokarboksylanu a-cyja- no-3-fenoksybenzylu, w której stosunek wagowy izomerów 1S cis S i IR cis R do izomerów IR cis S wynosil 2:1, rozpuszczono w 10 ml aminowej zasa¬ dy organicznej podczas ogrzewania do temperatury nie wyzszej niz 60°C. Otrzymany roztwór odstawio¬ no do ochlodzenia do temperatury pokojowej pod¬ czas mieszania i zaszczepiono kilkoma krysztalka- md meiszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R 3- -(2,2-dichlorowinylo)-2,2-dimetylocyklopropanokar- boksylanu ot-cyjano-3-fenoksybenzylu. Mieszanie kontynuowano przez noc, po czym roztwór pod¬ dano obróbce, analizie itd. Wyniki zawiera tabli¬ ca 3. Analiza roztworów i produktów koncowych polegala na cieczowej chromatografii cisnieniowej.W przypadkach, gdy krystalizacja nie nastepowala w warunkach pokojowych, roztwór schladzano do —10°C, aby te krystalizacje wywolac.Tablica 3 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 65 1 Nin X 1. 2. 3u 4. 5.Aminita organijczna 2 | trójetyloamina dizopropyloami- na trój-n-propylo- amina. trójbutyioamina dwuetyloamama Uwagi 3 | Powolna krystalizacja.Po 2 dniach mieszania osad odsaczono i wy¬ suszono, otrzymujac 2g mieszaniny 1:1 izome¬ rów IR cis S i 16 cis R o czystosci 98i%.Przesacz zasadniczo za¬ wieral mieszanine ra- cemiczna izomerów cis.Nie stwierdzono rozkla¬ du materialu wyjscio¬ wego Powolna krystalizacja.Po 2 dniach mieszania osad odsaczono i wy¬ suszono, otrzymujac 2,0 g mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i l/S cis R. Przesacz za¬ sadniczo'zawieral mie¬ szanine racemiczna izo¬ merów cis.Ok. 5% materialu wyj¬ sciowego uleglo rozkla¬ dowi.Szybka krystalizacja po mieszaniu w ciagu 48 h odsaczono osad, który przemyto eterem naftowym (60—80°C) i wysuszono. Otrzyma-1 no 3,3 g krystalicznegol produktu, który zasada niczo posiadal taki sam sklad jak material wyj¬ sciowy Powolna krystalizacja.Po mieszaniu w ciagu 48 h odsaczono osad, który przemyto eterem naftowym {60—80°C) i wysuszono. Otrzyma¬ no 3,9 g krystalicznego produktu o skladzie za¬ sadniczo takim samym jak materialu wyjscio¬ wego.Krystalizacja nie wy¬ stapila. Mieszano przez 2 godziny w — 10°C równiez krystalizacja nie nastapila. Po jed¬ nym dniu stwierdzono rozklad ok. 20% mate¬ rialu wyjsciowego.129 835 11 12 Tablica 4 1 a. 7. 8. 9, 10. 11. 12. 2 n-heksyloamina n-butylometylo- amina N-cykloheksylo- metyloiaminja N-cyfcloheksylo- izopropyloamina etylodwuitzopro- pyloamina N,N-dwumetylo- amina 2,6-lutydyna 3 Krystalizacja nie wy-l stapila. Stwierdzono szybki rozklad mate¬ rialu wyjsciowego.Krystalizacja nie wy-l stapila nawet po 5 dniach. Pjo jednym dniu stwierdzono roz¬ klad ok. 50% materialu wyjsciowego, a po 9 dniach ok. 90%, Krystalizacja nie wy-l stapila nawet po 3 dniach. Po tym czasie stwierdzono rozklad ok. 50% materialu wyjscio¬ wego.Krystalizacja nie wy-l stapila po 3 dniach. B. niewielki rozklad ma¬ terialu wyjsciowego.Roztwór zawieral za¬ sadniczo racemiczna mieszanine izomerów cis.Szybka krystalizacja.Po mieszaniu w ciagu 48 h odsaczono osad, który wysuszono, otrzymujac 3,0 g kry¬ stalicznego produktu o skladzie zasadniczo ta¬ kim samym jak mate¬ rialu wyjsciowego.Krystalizacja nie wy¬ stapila.Krystalizacja nie wy¬ stapila. Nie stwierdzo¬ no rozkladu materialu wyjsciowego. Sklad bez zmian. 10 Przyklad VI. Przeprowadzono badania na wy¬ kazanie wplywu wody zawartej w rozpuszczalniku zasadowym w postepowaniu opisanym w przykla¬ dzie V. Wyniki zawiera tablica 4.Przyklad VII. 3125 g swiezo wytworzonej mieszaniny racemicznej izomerów cis 3-(32-dichlo- rowinylo)-2,2-dimetylocykloprapanokarboksylanu a-cyjano-3-fenoksybenzyIu, o czystosci 96,3% wag. w postaci zóltego oleju rozpuszczono w 4,65 1 trój¬ etyloaminy w temperaturze pokojowej. Roztwór za¬ szczepiono kilkoma krysztalkami mieszaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R 3-<2,2-dichlorowiny- loA2-dimetylocyklopropanokarboksylanu a-cyja- no-3-fenoksybenzylu i przez 24 godziny mieszano w 15°C. Wykrystalizowany osad odsaczono, prze¬ myto go 750 ml zimnej trój etyloaminy i 1 litrem eteru naftowego {60—80°C), po czym wysuszono.Otrzymano 1738 g bezbarwnych krysztalów o temp. topn. 81—83°C. 20 25 30 35 40 45 50 55 60 Nr badania 1 L A 3i Zawartosc wody w trój- etyloaminie % wag. o.iq 2 5 Uwagi p. Uablica 1 Powolna krystalizacja.Po 2 dniach mieszania osad odsaczono i wysu¬ szono, otrzymujac 0,9 g miesz. 1:1 izomerów IR cis S i 1S ois R o czy¬ stosci 98%. Przesacz za¬ sadniczo zawieral mie¬ szanine racemiczna izo¬ merów cis.Krystalizacja nie wy¬ stapila nawet po 5 dniach.Przesacz odparowano do okolo 1400 g oleju, któ¬ ry rozpuszczono w 2 litrach trójetyloaminy w tem¬ peraturze pokojowej. Roztwór zaszczepiono jak po^ przednio i mieszano przez 48 godzin w li50C. Wy- krystalziowany osad odsaczono i przemyto 500 ml zimnej trójetyloaminy. Po zaszczepieniu i miesza¬ niu jak wyzej (48 godz. w 15°C), otrzymano dalsze 96 g bezbarwnych krysztalów o temp. topn. 82,5— 84°C.Cieczowa chromatografia cisnieniowa polaczonych produktów krystalicznych (w sumie 2698 g, wydaj¬ nosc 86% wag.) wykazala zawartosc 94% wag. mie¬ szaniny 1:1 izomerów IR cis S i 1S cis R 3-(2,2-di- chloix)winylo)-2,^-diimetylocyklopropaniokarboksyla- nu a-cyjano-3-fenoksybenzylu.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania estrowych pochodnych kwasu cyklopropanokairbdksylowego stanowiacych mieszanine 1:1 izomerów IR cis S i ^1S cis R, za¬ sadniczo bez izomerów 1S cis S i IR cis R zwiazku o wzorze przedstawionym na rysunku, w którym R1 i R* niezaleznie oznaczaja atom chloru lub bro¬ mu albo rodnik metylowy, znamienny tym, ze mier szandne izomerów 1S cis S i IR cis R zwiazku o wzorze przedstawionym na rysunku sama lub w obecnosci izomerów IR cis S i 13 cis R zwiaz¬ ku o wzorze przedstawionym na rysunku rozpu¬ szcza sie w aminowej zasadzie organicznej zawie¬ rajacej od 5 do 7 atomów wegla i stanowiacej ami¬ ne drugorzedowa z dwoma rozgalezionymi rodnika¬ mi alkilowymi albo amine trzeciorzedowa oraz za¬ wierajacej mniej niz 2% wagowych wody i z tak otrzymanego: roztworu izomerów cis zwiaziku o przedstawionym na rysunku wzorze w aminowej zasadzie organicznej wykryistalizowuje sie miesza¬ nine 1:1 izomerów IR cis S i liS cis R zasadniczo pozbawiona izomerów 1S cis S i IR cis R. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako aminowa zasade organiczna stosuje sie trój- etyloamine lub dwuizopropyloamine. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, albo 2, znamienny tym, ze krystalizacje z roztworu prowadzi sie w temperaturze otoczenia lub nizszej. /129 835 H CH=C / R' CH, CH3 V XR CN -CO—O—CH-/ \x O H PL PL PL PL