PL200028B1

PL200028B1 - Pochodne monoazotanu izosorbidu i ich zastosowanie do wytwarzania leku o działaniu rozszerzającym naczynia krwionośne i zmniejszoną tolerancją oraz kompozycja farmaceutyczna

Info

Publication number: PL200028B1
Application number: PL347030A
Authority: PL
Inventors: Moliner José Repolles; Coy Francisco Pubill; Llorente Lydia Cabeza; Banus Marcelli Carbo; Rofes Cristina Negrie; Riudavets Juan Antonio Cerda; Siso Alicia Ferrer; Marek W. Radomski; Perez-Rasilla Eduardo Salas; Bonnin Juan Martinez
Original assignee: Lacer Sa
Priority date: 1998-10-07
Filing date: 1999-10-04
Publication date: 2008-11-28
Also published as: HUP0103937A3; JP4659214B2; CA2346010A1; WO2000020420A1; IL142391A; US20010051735A1; EE04374B1; GB2359810A; IS2312B; CZ20011257A3; YU25201A; NZ510855A; OA11661A; ES2257871T3; PA8483901A1; CA2346010C; US20030225134A1; GEP20043162B; HUP0103937A2; ATE323707T1

Abstract

Nowe pochodne monoazotanu izosorbidu i jego farmaceutycznie dopuszczalne sole, które wy- kazuj a aktywno sc rozszerzania naczy n ze zmniejszonym efektem tolerancji, o wzorze ogólnym (I), w którym A i B indywidualnie oznaczaj a dowoln a z grup -ONO 2 i -Z-CO-R, gdzie Z oznacza atom tlenu lub atom siarki, a R oznacza grup e C 1 -C 4 -alkilow a, lub grup e w której R 1 oznacza atom wodoru lub grup e C 1 -C 4 -alkilow a, pod warunkiem, ze jedna z A lub B ozna- cza zawsze -ONO 2 , lecz nigdy obie jednocze snie, gdy Z oznacza atom siarki, R oznacza grup e C 1 -C 4 -alkilow a, i gdy Z oznacza atom tlenu, R oznacza grup e PL PL PL PL

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem niniejszego wynalazku są nowe pochodne monoazotanu izosorbidu, które wykazują silną aktywność rozszerzania naczyń i które jednocześnie mają znacząco zmniejszoną tolerancję oraz ich zastosowanie do wytwarzania leku o działaniu rozszerzającym naczynia krwionośne i ze zmniejszoną tolerancją oraz kompozycja farmaceutyczna.

Estry kwasu azotowego związków organicznych, znane zwykle jako nitrowane organiczne związki, są znane i stosowano je jako środki rozszerzające naczynia. Pośród nich znana jest przydatność mono i di-nitrowanego izosorbidu, a ponadto opisano związki z aktywnością naczyniową i wieńcową oparte na reakcjach podstawienia wolnej grupy hydroksylowej monoazotanu izosorbidu. Np., opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr US-A-4891373 opisuje pochodne aminopropanolu odpowiadające wzorom

do leczenia dusznicy bolesnej oraz układowego i płucnego nadciśnienia.

Opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr US-A-5665766 opisuje 5-monoazotan izosorbidu 2-acetylosalicylanu o wzorze

jak też jego aktywność przeciw agregacji płytek.

Jednym z zasadniczych problemów z nitrowanymi organicznymi związkami wspomnianymi powyżej związany jest z faktem, że są one dość wrażliwe na zjawisko znane jako szybko rozwijająca się tolerancja leku, które odnosi się do osłabiania ich działania na organizm podczas dłuższej terapii, po którym jest konieczne ostrożne podniesienie podawanych dawek w stopniowy sposób lub przeprowadzenie w inny sposób farmakologicznego wypłukiwania.

Wiadomo także, że jeden ze sposobów zmniejszenia tolerancji nitrowanych związków organicznych obejmuje wprowadzenie grupy tiolowej do cząsteczki, np. przez zastosowanie zawierających siarkę aminokwasów. Europejski opis patentowy nr EP-B-0362575 opisuje nitrowane organiczne związki z włączonymi cząsteczkami cysteiny i głównie metioniny.

Zgłoszenie patentowe WO-A-92/04337 opisuje organiczne nitrowane pochodne pierścienia tiazolidynowego z aktywnością rozszerzania naczyń i zmniejszoną tolerancją.

Zgłoszenie patentowe WO-A-93/03037 opisuje wielką liczbę różnie nitrowanych organicznych rozszerzających naczynia związków, ze zmniejszoną tolerancją, o silnie zmiennych strukturach. Pośród tych objęto rodzajowo, to jest bez specyfikowania ani opisywania jednego konkretnego produktu, pochodne monoazotanu izosorbidu zgodnie z następującą strukturą

PL 200 028 B1

w której R5 oznacza atom wodoru, grupę C1-C6-alkilową , fenylową, itp.

Nitrowane organiczne związki opisane w dokumentach wspomnianych powyżej nie rozwiązują problemów wynikających z tolerancji nitrowanych związków organicznych, ponieważ nadal istnieją problemy związane z niską aktywnością rozszerzania naczyń, wysoką tolerancją, itp. Odpowiednio, nadal jest konieczne opracowanie nowych nitrowanych organicznych związków, które wykazują wysoką aktywność rozszerzania naczyń powiązaną z silniej zmniejszonym poziomem tolerancji zachowywanym w trwały sposób.

Przedmiotem wynalazku są nowe pochodne monoazotanu izosorbidu i ich farmaceutycznie dopuszczalne sole, które są zdolne do spowodowania silnego efektu rozszerzającego naczynia i które jednocześnie wykazują małą lub zerową tolerancję.

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest również zastosowanie nowych pochodnych monoazotanu izosorbidu i ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli do wytwarzania leku do leczenia zaburzeń na tle dysfunkcji układu krążenia, w szczególności na poziomie układu wieńcowego a więc dysfunkcji sercowo-naczyniowych.

Przedmiotem wynalazku jest również kompozycja farmaceutyczna zawierająca jako składnik aktywny jedną nową pochodną monoazotanu izosorbidu lub jego farmaceutycznie dopuszczalną sól.

Nowe pochodne monoazotanu izosorbidu i ich farmaceutycznie dopuszczalne sole, które są przedmiotem wynalazku, odpowiadają następującemu wzorowi ogólnemu (I)

w którym A i B indywidualnie oznaczają dowolną z grup

w których Z oznacza atom tlenu lub atom siarki, a R oznacza grupę C1-C4-alkilową, lub grupę

w której R¹ oznacza atom wodoru lub grupę C1-C4-alkilową .

Wszystko to pod warunkiem, że:

(a) jedna z A lub B oznacza zawsze -ONO2, lecz nigdy obie jednocześnie;

(b) gdy Z oznacza atom siarki, R oznacza grupę C1-C4-alkilową; oraz (c) gdy Z oznacza atom tlenu, R oznacza grupę

PL 200 028 B1 w której R¹ oznacza grupy wskazane powyżej.

W nowych pochodnych wedł ug wynalazku korzystne jest, gdy Z oznacza atom siarki, R oznacza krótkołańcuchową grupę C1-C4-alkilową, a gdy Z oznacza atom tlenu, R¹ oznacza atom wodoru lub krótkołańcuchową grupę C1-C4-alkilową. Korzystniej, zgodnie z powyższym, B oznacza grupę -ONO2, to jest związki, w których ester azotanowy znajduje się w pozycji 5 w części pierścieniowego układu izosorbidu.

Preferencje powyższe nie ograniczają zakresu przedmiotu niniejszego wynalazku.

W przypadku, gdy R¹ oznacza atom wodoru, związki według wynalazku powinny być reprezentowane dowolnym z ich dwu tautomerów

i obie struktury tautomeryczne powinny być rozważane jako mieszczące się w zakresie wynalazku. Przykłady specyficznych związków w zakresie wynalazku mogą być następujące:

5-monoazotan 2-(2'-etylotio)nikotynianu izosorbidu, o wzorze

2-monoazotan 5-(2'-etylotio)nikotynianu izosorbidu, o wzorze

5-monoazotan 2-(2'-merkapto)nikotynianu izosorbidu, o wzorze

2-monoazotan 5-(2'-merkapto)nikotynianu izosorbidu, o wzorze

PL 200 028 B1

5-monoazotan 2-acetylmerkaptoizosorbidu, o wzorze

5-monoazotan 2-(2'-metylotio)nikotynianu izosorbidu, o wzorze

2-monoazotan 5-(2'-metylotio)nikotynianu izosorbidu, o wzorze

jak też ich farmaceutycznie dopuszczalna sól, w szczególności ich chlorohydraty.

Związki 1 i jego chlorohydrat oraz związek 5 są szczególnie korzystne.

Związki według niniejszego wynalazku można otrzymać technikami estryfikacji stosując znane lub dostępne substraty opisane w podstawowej organicznej chemicznej literaturze znanej specjaliście, np. publikacjach Chemical Abstracts Service, Beilstein Encyclopedia of Organic Products, lub w dowolnej innej odpowiedniej publikacji dostępnej w bibliotekach uczelnianych.

Np., gdy Z oznacza atom tlenu, związki można otrzymać z izosorbidu lub odpowiedniego monoazotanu izosorbidu w reakcji ich estryfikacji odpowiednim kwasem karboksylowym lub jego aktywowaną pochodną, np. chlorkiem kwasowym, bezwodnikiem, aktywnym estrem, itp. Jeśli substrat jest izosorbidem, będzie konieczne zakończenie kolejnym etapem złożonym z nitrowania wolnej grupy

PL 200 028 B1 hydroksylowej izosorbidu, który nie jest konieczny, jeśli rozpoczyna się z dowolnego monoazotanu izosorbidu w pozycji 5 lub w pozycji 2 w części pierścieniowej struktury tego związku.

Gdy R¹ oznacza atom wodoru, te związki mają grupę tiolową, która może być niechcący utleniona z wytworzeniem disiarkowych dimerów. W tym przypadku dimery może ponownie przeprowadzić do stanu odpowiednich monomerów w reakcji z trifenylofosfiną w wodzie, jak opisano u R. Humphrey'a (1964), Analytical Chem, 36, 1812 i L.E. Overmana (1974), Synthesis, 59.

Gdy Z oznacza atom siarki, sytuacja jest bardzo podobna, ponieważ wystarczy rozpocząć od odpowiedniego kwasu tiokarboksylowego, zamiast kwasu karboksylowego wspomnianego powyżej, i zastosować techniki dobrze znane ekspertom dla wytworzenia wią zania tioestrowego. Z drugiej strony, jeśli jedna z reakcji obejmuje epimeryzację centrum chiralnego, można stosować jako substrat odpowiedni enancjomer izosorbidu, np. izomanid.

Przeprowadzone testy wykazują, że nowe pochodne monoazotanu izosorbidu według wynalazku wykazują aktywność rozszerzania naczyń porównywalną, co najmniej, z aktywnością samego monoazotanu izosorbidu, a w pewnych przypadkach znacznie wyższą. Ponadto wykazują znacząco mniejszą tolerancję w porównaniu z obserwowaną dla tego związku, w pewnych przypadkach osiągając praktycznie zero.

Odpowiednio, związki według wynalazku można bardzo skutecznie stosować do wytwarzania leku z działaniem rozszerzającym naczynia do leczenia dysfunkcji układu krążenia, w szczególności na poziomie sercowo-naczyniowym i wieńcowym.

Odpowiednio, związki o wzorze ogólnym (I), jak też ich farmaceutycznie dopuszczalne sole, można stosować, z wykorzystaniem konwencjonalnych farmaceutycznych technik, do wytwarzania kompozycji farmaceutycznych, które można podawać różnymi drogami.

Np. można je podawać doustnie w postaci farmaceutycznych preparatów, takich jak tabletki, kapsułki, syropy i zawiesiny. Pozajelitowo w postaci roztworów lub emulsji, itp. Można je także podawać miejscowo w postaci kremów, pomadek, balsamów, itp., oraz przezskórnie, np. stosując plastry lub bandaże. Można je także stosować bezpośrednio do odbytniczo jako czopki. Preparaty farmaceutyczne mogą zawierać fizjologicznie dopuszczalne nośniki, zaróbki, aktywatory, środki chelatujące, stabilizatory, itp. W przypadku zastrzyków można dołączać fizjologicznie dopuszczalne bufory/środki solubilizujące lub izotoniczne. Dzienna dawka może się wahać w zależności od specyficznych symptomów, wieku, masy ciała pacjentów, specyficznego sposobu podawania, itp., i dzienna normalna dawka dla dorosłego może wynosić od 1 do 500 mg, i można ją podawać jako tylko jedną dawkę lub podzieloną na kilka dawek podczas dnia.

W przykł adach wykonania poniż ej opisano szczegół owo odpowiednie procesy wytwarzania róż nych związków zgodnie z ogólnym wzorem (I). W świetle tych przykładów w zakresie wiedzy specjalisty jest wytwarzanie związków nie wymienionych tutaj ale możliwych do otrzymania przez odpowiednie modyfikacje przykładów wykonania według wynalazku.

Odpowiednio, przykładów wykonania według wynalazku nie powinno się interpretować jako ograniczenia zakresu wynalazku, lecz tylko jako dodatkowe szczegółowe wyjaśnienie, które prowadzi specjalistę do głębszego zrozumienia wynalazku.

P r z y k ł a d y

Związki otrzymane w przykładach poniżej zidentyfikowano poprzez dane spektroskopii w podczerwieni (IR) i/lub spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego protonów (¹H-NMR) i węgla 13 (¹³C-NMR).

Widma IR wykonano w warstwie odparowanej z CHCl3 lub w tabletce KBr, w aparacie PERKIN-ELMER FTIR model 1700. Pozycję najbardziej znaczących pików wskazano w cm^-1.

Widma magnetycznego rezonansu jądrowego wykonano na aparacie Varian Gemini-200.

W widmach ¹H-NMR wskazano roboczą częstotliwość i rozpuszczalnik użyty do wykonania widma. Pozycję sygnałów wskazano w δ (ppm), stosując jako odnośnik sygnał protonów rozpuszczalnika. Wartości odnośnikowe to 7,24 ppm dla chloroformu i 2,49 ppm dla deuterowanego dimetylosulfotlenku. W nawiasach wskazano liczbę protonów odpowiadającą każdemu sygnałowi zmierzoną przez elektroniczne całkowanie i typ sygnału wskazano stosując następujące skróty: s (singlet), d (dublet), t (tryplet), dd (dublet dubletów), sb (sygnał szeroki), sc (sygnał złożony), d.e. D2O (znika podczas rejestracji widma po dodaniu kilku kropli ciężkiej wody).

W widmach ¹³C-NMR wskazano roboczą częstotliwość i rozpuszczalnik dla każdego widma. Pozycję sygnałów wskazano w δ (ppm), stosując jako odnośnik sygnał protonów rozpuszczalnika.

PL 200 028 B1

Wartości odnośnikowe to 77,00 ppm dla chloroformu i 39,50 ppm dla deuterowanego dimetylosulfotlenku.

Ponadto wykonano eksperymenty magnetycznego rezonansu jądrowego stosując test związanego protonu (Attached Proton Test, APT).

W części doś wiadczalnej przykł adów stosuje się nastę pują ce skróty:

AcOEt octan etylu

DMSO-d6 dimetylosulfotlenek heksadeuterowany

EtOEt eter dietylowy

P r z y k ł a d 1. Otrzymywanie chlorohydratu 5-monoazotanu 2-(2'-etylotio)nikotynianu izosorbidu

Etap 1. W 50 ml szklanej kolbie, wyposażonej w chłodnicę refluksu, zamkniętą probówką z CaCl2, i mieszadło magnetyczne, rozpuszcza się 4,25 g (23,2 mmol) kwasu 2-etylotionikotynowego w 20 ml chlorku tionylu (1,64 g/ml; 275,6 mmol). Mieszaninę reakcyjną poddaje się refluksowi przez 3,5 godziny. Po tym czasie mieszaninę ochładza się i nadmiar chlorku tionylu eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem dodając porcje toluenu. Po osuszeniu pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymuje się 4,67 g stałego żółtawego produktu odpowiadającego żądanemu chlorkowi kwasowemu. Wydajność: 100%.

Etap 2. W 50 ml szklanej kolbie, wyposażonej w mieszadło magnetyczne i chłodnicę refluksu, 4,67 g (23,2 mmol) chlorku kwasowego otrzymanego w etapie jak powyżej rozpuszcza się, w atmosferze Ar, w 25 ml pirydyny. Roztwór ochładza się na łaźni lodowej i dodaje się 4,44 g (23,2 mmol) 5-monoazotanu izosorbidu. Mieszaninę reakcyjną miesza się w temperaturze pokojowej w atmosferze Ar przez 19 godzin. Po tym czasie rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozpuszcza się w 50 ml CHCl3 i przemywa: najpierw 50 ml wody, potem 50 ml roztworu wodnego 5% HCl i jeszcze raz 50 ml wody. Fazę organiczną osusza się nad bezwodnym MgSO4, przesącza i rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciś nieniem. Po osuszeniu pod zmniejszonym ciś nieniem otrzymuje się 7,25 g żądanego produktu. Wydajność: 88%.

Etap 3. W 250 ml trójszyjnej szklanej kolbie, wyposażonej w wymrażacz refluksu zamknięty probówką z CaCl2, mieszadło magnetyczne i wkraplacz z kompensacją ciśnienia, 6,0 g (16,85 mmol) produktu otrzymanego w poprzednim etapie rozpuszcza się w 150 ml EtOEt. Roztwór miesza się w temperaturze pokojowej i dodaje, po kropli, 30 ml roztwór EtOEt nasycony HCl (roztwór wytworzony wcześniej przez barbotowanie gazowego HCl bezpośrednio przez EtOEt do nasycenia), otrzymując biały stały osad. Ciało stałe przesącza się i przemywa nadmiarem EtOEt i osusza pod zmniejszonym ciśnieniem. Otrzymuje się 6,55 g żądanego produktu. Wydajność: 99%.

¹H-NMR (200 MHz, DMSO-d6): 10,26 (1H, s, d.e. D2O, HCl), 8,60 (1H, dd, J=5 Hz, J=1,8 Hz, CHar), 8,20 (1H, dd, J=7,7 Hz, J=2 Hz, CHar), 7,22 (1H, dd, J=3 Hz, J=8 Hz, CHar), 5,43 (1H, sc, CH-ONO2), 5,30 (1H, d, J=3 Hz, CH-O-CO), 5,05 (1H, t, J=5,5 Hz, CH), 4,65 (1H, d, J=5 Hz, CH), 4,20-3,80 (4H, sc, CH2), 3,17 (2H, q, J=7,6 Hz, CH2-S), 1,23 (3H, t, J=7,6 Hz, CH3).

¹³C-NMR (50 MHz, DMSO-d6): 164,06 (C=O), 161,34 (Car-COO), 152,88 (CHar), 139,63 (CHar), 122,48 (Car-S), 119,13 (CHar), 86,19 (CH-ONO2), 82,64 (CH), 81,78 (CH), 78,10 (CH-O-CO), 72,90 (CH2), 69,33 (CH2), 23,84 (CH2-S), 14,31 (CH3).

PL 200 028 B1

P r z y k ł a d 2. Otrzymywanie chlorohydratu 5-(2'-etylotio)nikotynianu 2-monoazotanu izosorbidu

Etap 1. Stosuje się ten sam sposób, jak w etapie 2 przykładu 1, używając jako substrat 2-monoazotan izosorbidu. Żądany produkt otrzymuje się z chemiczną wydajnością 88%.

Etap 2. W 500 ml trójszyjnej szklanej kolbie wyposażonej w chłodnicę refluksu zamkniętą probówką z CaCl2, mieszadło magnetyczne, i wkraplacz z kompensacją ciśnienia, 7,0 g (19,66 mmol) produkt otrzymany w poprzednim etapie rozpuszcza się w mieszaninie 200 ml EtOEt + 100 ml CH2Cl2. Roztwór miesza się w temperaturze pokojowej i dodaje, po kropli, 30 ml roztworu EtOEt nasyconego HCl (roztwór wcześniej wytworzono barbotując gazowy HCl bezpośrednio przez EtOEt do nasycenia), otrzymując biały stały osad. Ciało stałe przesącza się i przemywa nadmiarem EtOEt i osusza pod zmniejszonym ciśnieniem. Otrzymuje się 7,05 g żądanego produktu. Wydajność: 91%.

¹H-NMR (200 MHz, DMSO-d6): 8,63 (1H, dd, J=5 Hz, J=1,8 Hz, CHar), 8,33 (1H, sb, d.e. D2O, HCl), 8,23 (1H, dd, J=8 Hz, J=1,8 Hz, CHar), 7,24 (1H, dd, J=3 Hz, J=7,8 Hz, CHar), 5,44 (1H, d, J=3,2 Hz, CH-O-CO), 5,33 (1H, sc, CHONO), 4,91 (1H, t, J=5,6 Hz, CH), 4,67 (1H, d, J=5,4 Hz, CH), 4,203,80 (4H, sc, CH2), 3,08 (2H, q, J=7,2 Hz, CH2-S), 1,20 (3H, t, J=7,2 Hz CH3).

¹³C-NMR (50 MHz, DMSO-d6): 163,74 (C=O), 161,53 (Car-COO), 152,77 (CHar), 139,24 (CHar), 122,05 (Car-S), 119,01 (CHar), 86,65 (CH-ONO2), 84,13 (CH), 80,79 (CH), 74,48 (CH-O-CO), 70,78 (CH2-O), 70,70 (CH2-O), 23,67 (CH2), 14,14 (CH3).

P r z y k ł a d 3. Otrzymywanie 2-(2'-merkapto)nikotynianu 5-monoazotanu izosorbidu (3)

Etap 1. W 100 ml szklanej kolbie, wyposażonej w chłodnicę refluksu zamkniętą probówką z CaCl2 i mieszadł o magnetyczne, 3,0 g (19,35 mmol) kwasu 2-merkaptonikotynowego umieszcza się w zawiesinie w 30 ml chlorku tionylu (1,64 g/ml; 431,4 mmol). Mieszaninę poddaje się refluksowi przez 2 godziny, obserwując rozpuszczanie ciała stałego przez ten okres. Mieszaninę ochładza się i nadmiar chlorku tionylu eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem dodając porcje toluenu. Po osuszeniu pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymuje się 3,35 g żółto-pomarańczowego ciała stałego odpowiadającego żądanemu chlorkowi kwasowemu. Wydajność, 100%.

PL 200 028 B1

Etap 2. W 250 ml szklanej kolbie, wyposażonej w chłodnicę refluksu i mieszadło magnetyczne, 3,0 g (17,29 mmol) chlorku kwasowego otrzymanego w poprzednim etapie umieszcza się w zawiesinie, w atmosferze Ar, w 75 ml pirydyny. Zawiesinę ochładza się na łaźni lodowej i dodaje się 3,30 g (17,29 mmol) 5-monoazotanu izosorbidu. Mieszaninę reakcyjną pozostawia się z mieszaniem w temperaturze pokojowej w atmosferze Ar przez 19 godzin, w którym to czasie mieszanina ciemnieje. Po zakończeniu reakcji rozpuszczalnik eliminuje się pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozpuszcza się w 250 ml CHCl3 i przemywa: najpierw 250 ml wody, potem 250 ml roztworu wodnego 5% HCl i jeszcze raz 250 ml wody. Fazę organiczną osusza się nad bezwodnym MgSO4, przesączono i rozpuszczalnik wyeliminowano pod zmniejszonym ciśnieniem. Po osuszeniu pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymuje się 5,45 g żółtego ciała stałego, które rekrystalizuje się w izopropanolu z wytworzeniem 4,83 g białego ciała stałego, które poddaje się reakcji w środowisku kwasowym przez 20 minut z trifenylofosfiną (1:1,25 mol/mol) w metanolu, z 10% wody. Rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem i pozostałość rozpuszcza w AcOEt, przemywając roztwór niewielką ilością wody. Fazę organiczną osusza się i rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem, odzyskując żądany produkt metodą preparatywnej chromatografii. Wydajność: 35,7%.

¹H-NMR (200 MHz, Cd3COCd3): 7,90 (1H, dd, J=6,1 Hz, J=1,6 Hz, CHar), 7,70 (1H, dd, J=7,2 Hz, J=1,6 Hz, CHar), 6,97 (1H, dd, J=6,4 Hz, J=7,2 Hz, CHar), 5,63-5,55 (1H, sc, CH-ONO2), 5,38 (1H, d, J=3,4 Hz, CH-O-CO), 5,09 (1H, t, J=5,1 Hz, CH), 4,75 (1H, d, J=4,8 Hz, CH), 4,20-3,85 (4H, sc, CH2).

IR (p. KBr): 3438, 2925, 1735, 1639, 1571, 1281, 1095.

P r z y k ł a d 4. Otrzymywanie 2-monoazotanu 5-(2'-merkapto)nikotynianu izosorbidu (4)

W 250 ml szklanej kolbie, wyposaż onej w chł odnicę refluksu i mieszadł o magnetyczne, 3,0 g (17,29 mmol) chlorku kwasowego otrzymanego w etapie 1 przykładu 3 umieszcza się w zawiesinie, w atmosferze Ar, w mieszaninie 50 ml pirydyny i 25 ml CHCl3. Zawiesinę ochładza się na łaźni lodowej i dodaje się 3,30 g (17,29 mmol) 2-monoazotanu izosorbidu. Mieszaninę reakcyjną pozostawia się z mieszaniem w temperaturze pokojowej w atmosferze Ar przez 19 godzin, i w tym okresie mieszanina ciemnieje. Po zakończeniu reakcji rozpuszczalnik eliminuje się pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozpuszcza się w 300 ml CHCl3 i przemywa: najpierw 300 ml wody, potem 300 ml 5% roztworu wodnego HCl i jeszcze raz 300 ml wody. Fazę organiczną osusza się nad bezwodnym MgSO4, przesącza i rozpuszczalnik usuwa pod zmniejszonym ciśnieniem. Po osuszeniu pod obniżonym ciśnieniem otrzymuje się 5,10 g biało-żółtawego ciała stałego, które rekrystalizuje się w izopropanolu z wytworzeniem 4,55 g białego ciała stałego, które poddaje się reakcji w kwasowym środowisku przez 20 minut z trifenylofosfiną (1:1,25 mol/mol) w metanolu, z 10% wody. Rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem i pozostałość rozpuszcza się w AcOEt, przemywając roztwór niewielką ilością wody. Fazę organiczną osusza się i rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem, odzyskując żądany produkt metodą preparatywnej chromatografii. Wydajność: 37,6%.

¹H-NMR (200 MHz, Cd3COCd3): 7,98 (1H, dd, J=4,2 Hz, J=1,0 Hz, CHar), 7,76 (1H, dd, J=4,9 Hz, J=1,0 Hz, CHar), 7,34 (1H, dd, J=4,5 Hz, J=4,8 Hz, CHar), 5,50-5,36 (2H, sc, CH-ONO2+CH-O-CO), 5,02 (1H, t, J=3,7 Hz, CH), 4,74 (1H, d, J=3,4 Hz, CH), 4,20-3,90 (4H, sc, CH2).

IR (p. KBr): 3395, 2876, 1727, 1653, 1631, 1593, 1291, 1276.

PL 200 028 B1

P r z y k ł a d 5. Otrzymywanie 5-monoazotanu 2-acetylomerkaptoizosorbidu (5)

Etap 1. W 1 l szklanej kolbie wyposażonej w chłodnicę refluksu, wkraplacz z kompensacją ciśnienia i mieszadło magnetyczne miesza się 60 g (411 mmol) izomanidu, 88 g (461 mmol) chlorku paratoluenosulfonylu, 296 ml CCl4, 33 ml CH2Cl2 i 247 ml H2O. Wytwarza się atmosferę Ar i roztwór

29,9 g (453 mmol) 85% KOH dodaje się, po kropli, zachowując temperaturę reakcji 5°C. Czas dodawania to 1 godzina 20 minut. Powstałą mieszaninę miesza się w temperaturze 5°C przez 7 godzin. Ciało stałe przesącza się z 2 x 125 ml porcjami H2O i osusza pod zmniejszonym ciśnieniem.

Otrzymane ciało stałe rekrystalizuje się w 1200 ml CCl4, przesącza na gorąco i przesącz pozostawia do ochłodzenia. Otrzymane kryształy przesącza się i przemywa otrzymując 54,5 g frakcji A żądanego produktu, monotosylanu izomanidu.

Powstałe po przesączeniu na gorąco ciało stałe rekrystalizuje się w 1000 ml CCl4 otrzymując 29,5 g frakcja B żądanego produktu.

Etap 2. W 500 ml szklanej kolbie wyposażonej w chłodnicę refluksu i mieszadło magnetyczne, 22,7 g (76 mmol) monotosylanu izomanidu i 13,0 g (113 mmol) tiooctanu potasu miesza się w 113 ml n-butanolu. Wytwarza się atmosferę Ar i mieszaninę reakcyjną poddaje się refluksowi przez 1 godzinę. Mieszaninę ochładza się, przesącza i przemywa 200 ml etanolu i rozpuszczalniki usuwa pod zmniejszonym ciśnieniem. Otrzymuje się 20 g ciała stałego.

Cienkowarstwowa analiza chromatograficzna niezależnej próbki pokazuje, że żądany produkt nie jest główną częścią surowego produktu.

Otrzymany surowy produkt traktuje się 300 ml n-butanolu i 40 ml kwasu tiooctowego i poddaje refluksowi przez 1 godzinę. Mieszaninę pozostawia do ochłodzenia i przesącza przez warstwę SiO2. Rozpuszczalniki przesączu odparowuje się pod zmniejszonym ciśnieniem i otrzymuje się surowy produkt, który poddaje się chromatografii rzutowej.

Do chromatograficznego rozdzielania stosuje się jako eluent mieszaninę CHCl3/AcOEt 4:1. Otrzymuje się frakcję 4,14 g 2-acetylomerkaptoizosorbidu, dostatecznie czystą do użycia w kolejnym etapie syntezy. Otrzymuje się różne frakcje żądanego produktu z wieloma zanieczyszczeniami. Te ostatnie frakcje poddaje się preparatywnej chromatografii z odwróconymi fazami dla oczyszczenia żądanego produktu.

Etap 3. Nitrującą mieszaninę wytwarza się dodając powoli i ostrożnie 2,4 ml 60% HNO3 do mieszaniny 10 ml bezwodnika octowego i 10 ml kwasu octowego. Mieszaninę wytwarza się w temperaturze 0°C.

W 100 ml szklanej kolbie wyposaż onej w chł odnicę refluksu i mieszadł o magnetyczne, 2,51 g (12,3 mmol) produktu otrzymanego w poprzednim etapie rozpuszcza się w temperaturze 0°C w 14,5 ml kwasu octowego i po wymieszaniu przez chwilę dodaje się po kropli wcześniej wytworzoną nitrowaną mieszaninę przez 20 minut utrzymując temperaturę 0°C. Mieszaninę reakcyjną miesza się przez 2 godziny w temperaturze 0°C, surowy produkt wylewa się do 200 ml wody i powstałą mieszaninę ekstrahuje się 3 x 200 ml porcjami AcOEt. Każdą z trzech porcji przemywa się oddzielnie 2 x 220 ml porcjami nasyconego roztworu NaHCO3 i 200 ml wody. Otrzymany roztwór osusza się nad Na2SO4, przesącza i rozpuszczalniki eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem. Otrzymuje się 2,4 g surowego produktu, który poddaje się chromatografii rzutowej stosując mieszaninę CHCl3/AcOEt 25:1 jako eluent. Otrzymuje się 2,08 g żądanego produktu. Wydajność: 68%.

PL 200 028 B1 ¹H-NMR (200 MHz, CDCl3): 5,36-5,24 (1H, sc, CH-ONO2), 4,90-4,80 (1H, sc, CH), 4,44-4,37 (1H, sc, CH), 4,22-4,10 (1H, sc, CH), 4,10-3,98 (2H, sc, CH2), 3,92-3,78 (2H, sc, CH2), 2,33 (3H, s, CH3).

¹³C-NMR (50 MHz, CDCl3): 194,48 (C=O), 86,50 (CH-ONO2), 81,44 (CH), 81,22 (CH), 78,48 (CH2), 69,25 (CH2), 45,92 (CH-S), 30,48 (CH3).

IR (cm^-1): 300-2800, 1700, 1650, 1630, 1280, 1080, 960.

P r z y k ł a d 6. Otrzymywanie chlorohydratu 5-monoazotanu 2-(2'-metylotio)nikotynianu izosorbidu (6)

W 50 ml szklanej kolbie, wyposażonej w mieszadło magnetyczne i chłodnicę refluksu, 2,00 g (10,7 mmol) chlorku kwasu 2-metylotionikotynowego umieszcza się w zawiesinie, w atmosferze Ar, w 12 ml pirydyny. Mieszaninę ochł adza się na ł a ź ni lodowej i dodaje się 2,04 g (10,7 mmol) 5-monoazotanu izosorbidu. Mieszaninę reakcyjną miesza się w temperaturze pokojowej w atmosferze Ar przez 15 godzin. Po tym czasie rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozpuszcza się w 50 ml CHCl3 i przemywa: najpierw 50 ml wody, potem 50 ml 5% roztworu wodnego HCl i jeszcze raz 50 ml wody. Fazę organiczną osusza się nad bezwodnym MgSO4, przesącza i rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem. Po osuszeniu pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymuje się 2,80 g żądanego produktu. Wydajność: 77%.

¹H-MNR (200 MHz, DMSO-d6): 8,68 (1H, dd, J=5 Hz, J=1,8 Hz, CHar), 8,22 (1H, dd, J=7,7 Hz, J=2 Hz, CHar), 7,26 (1H, dd, J=3 Hz, J=8 Hz, CHar), 5,54 (1H, td, J=2 Hz, J=6 Hz, CH-ONO2), 5,34 (1H, d, J=3 Hz, CH-O-CO), 5,06 (1H, t, J=5,5 Hz, CH), 4,58 (1H, d, J=5 Hz, CH), 4,18-3,82 (4H, sc, CH2), 2,45 (3H, s, CH3-S).

¹³C-NMR (50 MHz, DMSO-d6): 163,91 (C=O), 161,64 (Car-COO), 152,80 (CHar), 139,27 (CHar), 122,20 (Car-S), 118,83 (CHar), 85,97 (CH-ONO2), 82,41 (CH), 81,53 (CH), 77,87 (CH-O-CO), 72,67 (CH2), 69,07 (CH2), 13,34 (CH3).

P r z y k ł a d 7. Otrzymywanie chlorohydratu 2-monoazotanu 5-(2'-metylotio)nikotynianu izosorbidu (7)

W 50 ml szklanej kolbie, wyposażonej w mieszadło magnetyczne i chłodnicę refluksu, 2,00 g (10,7 mmol) chlorku kwasu 2-metylotionikotynowego umieszcza się w zawiesinie, w atmosferze Ar, w 12 ml pirydyny. Mieszaninę ochł adza się na ł a ź ni lodowej i dodaje się 2,04 g (10,7 mmol) 5-monoazotanu izosorbidu. Mieszaninę reakcyjną miesza się w temperaturze pokojowej w atmosferze Ar przez 15 godzin. Po tym czasie rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozpuszcza się w 50 ml CHCl3 i przemywa: najpierw 50 ml wody, potem 50 ml 5% roztworu wodnego HCl i jeszcze raz 50 ml wody. Fazę organiczną osusza się nad bezwodnym MgSO4, przesącza i rozpuszczalnik eliminuje pod zmniejszonym ciśnieniem. Po osuszeniu pod zmniejszonym ciśnieniem otrzymuje się 2,75 g żądanego produktu. Wydajność: 75%.

PL 200 028 B1 ¹H-NMR (200 MHz, DMSO-d6): 8,90 (1H, dd, J=5 Hz, J=1,8 Hz, CHar), 8,27 (1H, dd, J=7,7 Hz, J=2 Hz, CHar), 7,27 (1H, dd, J=3 Hz, J=7,8 Hz, CHar), 5,42-5,31 (1H, sc, J=2 Hz, J=6 Hz, CH-ONO2), 5,60 (1H, d, J=3,2 Hz, CH-O-CO), 5,06 (1H, t, J=5,5 Hz, CH), 4,92 (1H, d, J=5,6 Hz, CH), 4,10-3,88 (4H, sc, CH2), 1,24 (3H, s, CH3-S).

¹³C-NMR (50 MHz, DMSO-d6): 163,71 (C=O), 161,89 (Car-COO), 152,77 (CHar), 139,04 (CHar), 121,92 (Car-S), 118,87 (CHar), 86,56 (CH-ONO2), 84,05 (CH), 80,69 (CH), 74,41 (CH-O-CO), 70,69 (CH2), 70,61 (CH2), 13,37 (CH3).

P r z y k ł a d 8. Testy rozszerzenia naczyń

Sposób użyty w próbach jest zasadniczo taki sam jak opisany w następujących odnośnikach:

* Furchgot, R. F. Methods in nitric oxide research, red. Feelisch i Stamler, John Wiley & Sons, Chichester, Anglia, str. 567-581.

* Trongvanichnam, K., i in. Jpn J. Pharmacol. 1996; 71:167-173.

* Salas, E., i in. Eur. J. Pharmacol. 1994; 258:47-55.

Różne związki testuje się w 5 różnych stężeniach, w zakresie stężeń od 0,001 do 10 mM, stosując od 6 do 9 pierścieni tętniczych dla każdego związku. Otrzymane wyniki porównano z wynikami dla 5-monoazotanu izosorbidu, który stosuje się jako produkt odniesienia.

Wyniki pokazano w tabeli 1 poniżej i przedstawiono jako CE50 (skuteczne stężenie 50), które jest stężeniem każdego testowanego związku, który powoduje rozszerzenie naczyń o 50% dla pierścienią tętniczego wcześniej skurczonego 1 μΜ norepinefryny.

T a b e l a 1 - test rozszerzania naczyń

Związek	CE50 mM (średnia ± odchylenie standardowe)
5-monoazotan izosorbidu	0,92 ± 0,2
Produkt otrzymany w przykładzie 5 (5)	0,95 ± 0,1
Produkt otrzymany w przykładzie 1 (1)	0,13 ± 0,01

Jak można stwierdzić, dwa związki testowane mają silną aktywność rozszerzania naczyń, co najmniej podobną do związku odniesienia, a związek 1 ma aktywność rozszerzania naczyń znacznie lepszą niż związek odniesienia.

P r z y k ł a d 9. Test tolerancji

Różne testowane związki podaje się podskórnie szczurom w dawce od 10 mg/kg przez trzy dni, co 8 godzin, i dokonuje się testu ex vivo dla zbadania zdolności rozszerzania fragmentów tętnic szczurów po podskórnym podawaniu związku.

Sposób użyty jest zasadniczo taki sam jak opisany w następujących odnośnikach:

* De Garavilla, L., i in. , Eur. J, Pharmacol. 1996; 313 :89-96.

* Keith; R. A., i in., J. Pharmacol., Exp. Ther. 1982; 221:525-531.

Różne związki testowano przy 5 różnych stężeniach, w zakresie stężeń od 0,001 do 10 mM, stosując od 6 do 9 pierścieni tętniczych dla każdego związku. Otrzymane wyniki porównano z wynikami dla 5-monoazotanu izosorbidu, który stosuje się jako związek odniesienia, i z otrzymanymi u zwierząt, które nie otrzymywały żadnego związku.

Otrzymane wyniki, także przedstawione jako CE50, pokazano w tabeli 2

T a b e l a 2. Test tolerancji

Związek	Zwierzęta nie otrzymujące związku podczas trzech dni (grupa A). CE50 mM (średnia ± odchylenie standardowe)	Zwierzęta otrzymujące związek podczas trzech dni (grupa B). CE50 mM (średnia ± odchylenie standardowe)
5-monoazotan izosorbidu	0,92 ± 0,2	6,5 ± 1,5
Produkt otrzymany w przykładzie 5 (5)	0,95 ± 0,1	0,99 ±0,1
Produkt otrzymany w przykładzie 1 (1)	0,13 ± 0,01	0,59 ± 0,1

Należy rozumieć, że związek wywołuje tolerancję, gdy CE50 produktu w pierścieniach tętniczych zwierząt, którym podawano związek, jak przedstawiono powyżej, jest większe od CE50 związku w pierścieniach tętniczych zwierząt, którym nie podawano związku.

PL 200 028 B1

CE50 5-monoazotanu izosorbidu w grupie zwierząt, którym podawano związek, było siedem razy wyższe w porównaniu z wartością dla nie potraktowanych zwierząt,

CE50 grupy B = ₇CE50 grupy A co wskazuje na silne rozwinięcie tolerancji dla produktu odniesienia. W przeciwieństwie do tego, dla dwu testowanych związków, 1 i 5 według wynalazku, CE50 otrzymane dla obu są nieoczekiwanie znacząco mniejsze, co wskazuje na rozwinięcie tolerancji bardzo słabe w porównaniu z produktem odniesienia. Ponadto nieoczekiwanie dla związku 5 rozwój tolerancji jest praktycznie zerowy w tych warunkach testu.

Claims

1. Pochodne monoazotanu izosorbidu i ich farmaceutycznie dopuszczalne sole o wzorze ogólnym (I) w którym A i B indywidualnie oznaczają dowolną z grup gdzie Z oznacza atom tlenu lub atom siarki, a R oznacza grupę C1-C4-alkilową lub grupę ₁ w której R¹ oznacza atom wodoru lub grupę C1-C4-alkilową; pod warunkiem, że:

(a) jedna z A lub B oznacza zawsze -ONO2, lecz nigdy obie jednocześnie;

(b) gdy Z oznacza atom siarki, R oznacza grupę C1-C4-alkilową; i (c) gdy Z oznacza atom tlenu, R oznacza grupę ₁ w której R ma powyżej wskazane znaczenie.

2. Związki według zastrz. 1, znamienne tym, że gdy Z oznacza atom siarki, R oznacza krótkołańcuchową grupę C1-C4-alkilową, a gdy Z oznacza atom tlenu, R¹ oznacza atom wodoru lub krótkołańcuchową grupę C1-C4-alkilową.

3. Związki według zastrz. 1 albo 2, znamienne tym, że B oznacza grupę -ONO2.

4. Związek, którym jest 5-monoazotan 2-(2'-etylotio)nikotynian izosorbidu i jego farmaceutycznie dopuszczalne sole.

5. Związek, którym jest 2-monoazotan 5-(2'-etylotio)nikotynianu izosorbidu i jego farmaceutycznie dopuszczalne sole.

PL 200 028 B1

6. Związek, którym jest 5-monoazotan 2-(2'-merkapto)nikotynianu izosorbidu i jego farmaceutycznie dopuszczalne sole.

7. Związek, którym jest 2-monoazotan 5-(2'-merkapto)nikotynianu izosorbidu i jego farmaceutycznie dopuszczalne sole.

8. Związek, którym jest 5-monoazotan 2-acetylomerkaptoizosorbidu i jego farmaceutycznie dopuszczalne sole.

9. Kompozycja farmaceutyczna zawierająca związek aktywny, znamienna tym, że jako związek aktywny zawiera pochodną monoazotanu izosorbidu o wzorze ogólnym (I) w którym wszystkie podstawniki mają znaczenie takie jak podstawniki w zastrz. 1 lub jej farmaceutycznie dopuszczalną sól, ewentualnie wraz z fizjologicznie dopuszczalnymi nośnikami i/lub rozczynnikami.

10. Zastosowanie związków tak jak to określono w zastrz. 1 do 8 lub ich farmaceutycznie dopuszczalnych soli do wytwarzania leku o działaniu rozszerzającym naczynia do leczenia dysfunkcji układu krążenia.

11. Zastosowanie według zastrz. 10, znamienne tym, że stosuje się związki tak jak to określono w zastrz. 1 do 8 lub ich farmaceutycznie dopuszczalne sole do wytwarzania leku do leczenia dysfunkcji sercowo-naczyniowych i wieńcowych.