PL183317B1

PL183317B1 - Sposób uwodorniania iminy

Info

Publication number: PL183317B1
Application number: PL96323946A
Authority: PL
Inventors: Hans-Peter Jalett; Felix Spindler; Reinhard G. Hanreich
Original assignee: Novartis Ag
Priority date: 1995-06-08
Filing date: 1996-06-04
Publication date: 2002-06-28
Also published as: AU6221896A; EP0830337B1; EA000498B1; KR100470884B1; HRP960253B1; HUP9802307A2; JPH11507917A; ZA964832B; EA199700424A1; CN1176900C; DE69605794T2; AR002359A1; KR19990021908A; US5886225A; HRP960253A2; GR3032521T3; ATE187957T1; CA2220999C; HUP9802307A3; PL323946A1

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób uwodorniania iminy za pomocą wodoru, pod zwiększonym ciśnieniem i w obecności jodowodoru.

Dokument US-A-4 994 615 ujawnia sposób asymetrycznego uwodornienia prochiralnych N-aryloketimin, w którym to sposobie stosuje się katalizatory irydowe. Dokument US-A-5 011 995 ujawnia sposób asymetrycznego uwodornienia prochiralnych N-aryloketimin z użyciem takich samych katalizatorów. Z kolei, dokument US-A-5 112 999 ujawnia wielocentrowe związki irydowe i kompleksowe sole irydu, które zawierająligandy difosfinowe, jako katalizatory uwodorniania imin.

Te znane sposoby homogenicznej katalizy okazały się wartościowe, aczkolwiek dowiedziono (szczególnie w przypadku stosunkowo dużych wsadów lub w skali przemysłowej), że katalizatory te mają skłonność do ulegania dezaktywacji w większym lub mniejszym stopniu, zależnie do prekursora katalizatora, substratu i ligandów difosfinowych, które zostały użyte. W wielu przypadkach, szczególnie w podwyższonych temperaturach - na przykład w temperaturach >25°C , które są niezbędne dla skrócenia czasu reakcji - nie jest możliwe uzyskanie całkowitej konwersji. Dlatego też, w sposobach uwodornienia prowadzonych na skalę przemysłową wydajność katalizatora jest zbyt niska, aby była ekonomicznie użyteczna.

Stwierdzono nieoczekiwanie, że aktywność katalizatora może być zwiększona 10-krotnie lub nawet więcej, jeżeli stosuje się mieszaninę reakcyjną zawierającąjodowodór. Dzięki temu dezaktywacja katalizatora może być znacząco obniżona lub całkowicie wyeliminowana. Ponadto, stwierdzono nieoczekiwanie, że jeśli stosuje się katalizatory asymetryczne, to enancjoselektywność reakcji jest wysoka i można osiągnąć wysokie wydajności optyczne do 80%, nawet w temperaturach reakcji wyższych od 50°C.

Sposób uwodorniania iminy zawierającej co najmniej jednągrupę > C=N- za pomocą wodoru, pod zwiększonym ciśnieniem, w obecności homogenicznego katalizatora irydowego, który jest zasadniczo rozpuszczalny w środowisku reakcji, ewentualnie w obecności obojętnego rozpuszczalnika, w temperaturze reakcji wynoszącej od 20 do 100°C, pod ciśnieniem wodoru wynoszącym od 0,5 do 15 MPa, przy stosunku molowym iminy do katalizatora irydowego wynoszącym od 5 000 000 do 10, zgodnie z wynalazkiem charakteryzuje się tym, że reakcję prowadzi się w mieszaninie reakcyjnej zawierającej jodowodór, przy stosunku molowym iminy do jodowodoru wynoszącym od 1 000 000 do 100.

Uwodornianiu poddaje się takie iminy, które zawierające najmniej jednągrupę > C=N-. Jeżeli grupy są podstawione asymetrycznie i takie związki posiadają prochiralną grupę ketiminową możliwe jest w sposób według wynalazku otrzymanie mieszanin izomerów optycznych lub czystych izomerów optycznych, o ile zostaną zastosowane enancjoselektywne lub diastereoselektywne katalizatory irydowe. Iminy mogą zawierać ponadto chiralne atomy węgla. Korzy

183 317 stnie stosuje się iminę, w której wolne wiązania w powyższych wzorach są wysycone wodorem lub rodnikami organicznymi, posiadającymi od 1 do 22 atomów węgla lub rodnikami heteroorganicznymi posiadającymi od 1 do 20 atomów węgla i co najmniej jeden heteroatom z grupy O, S, N i P. Atom azotu grupy >C=N- może również być wysycony grupąNH₂ lub pierwszorzędową grupę aminową posiadającą do 1 do 22 atomów węgla, lub drugorzędowągrupąaminową posiadającą do 2 do 40 atomów węgla.

Rodniki organiczne mogą być podstawione, na przykład przez F, Cl, Br, Cj-C^aloalkil (w którym halogen stanowi korzystnie F lub Cl), -CN, -NO₂, -CO₂H, -CONH₂, -SO₃H, -PO₃H₂, lub C]-C_]2alkilowe, estry lub amidy, lub przez fenylowe estry lub benzylowe estry grup -CO₂H, -SO₃H i PO₃H₂. Grupy aldiminowe i ketiminowe są szczególnie reaktywne, sądząc z wyniku, że stosując sposób według wynalazku możliwe jest selektywne uwodornienie nie tylko grup >C=C < i/lub >C=O, ale także grup >C=N-. Grupy aldiminowe i ketiminowe sąrównież rozumiane jako obejmujące grupy hydrozanowe > C=N-N-.

Korzystnie, stosuje się iminę zawierającą co najmniej jedną z grup > C =N- i > C=N-N- i, dodatkowo, nienasycone grupy >C=C< i/lub > C=O.

Korzystnie, uwodornianiu poddaje się aldoiminę, ketoiminę lub hydrazon, otrzymując odpowiednie aminy i hydrazyny. Ketoiminy sąkorzystnie N-podstawione. Korzystne jest zastosowanie chiralnych katalizatorów irydowych i uwodornienie enancjomerycznie czystych chiralnych i prochiralnych ketoimin, z wydajnościami optycznymi będącymi nadmiar (enancjomeryczny, ee) na przykład wyższymi niż 30%, zwłaszcza wyższymi niż 50% i z możliwymi wydajnościami wyższymi niż 90%. Wydajność optyczna wskazuje proporcje dwóch utworzonych stereoizomerów, przy czym proporcja może być na przykład większa niż 2:1 i korzystnie większa niż 4:1.

Korzystnie stosuje się iminę o wzorze I

Ri_x

C=N—R₃ (I) r₂ którą uwodornia się do utworzenia aminy o wzorze II

Ri\ ^CH—NH-R₃ (II) r₂ ^z w których to wzorach

R₃ stanowi liniowy lub rozgałęziony C i-C₁₂alkil, cykloalkil posiadający od 3 do 8 atomów węgla pierścienia; heterocykloalkil związany poprzez atom węgla i posiadający od 3 do 8 atomów pierścienia i 1 lub 2 heteroatomy z grupy O, S i NR₆; C₇-C₁₆aryloalkil związany poprzez alkilowy atom węgla lub C[-C₁₂alkil podstawiony przez wymieniony cykloalkil lub heterocykloalkil, lub heteroaryl;

lub w których

R₃ stanowi C₆-C₁₂aryl lub C₄-C_Hheteroaryl związany poprzez atom węgla pierścienia i posiadający 1 lub 2 heteroatomy w pierścieniu; R₃ będący niepodstawionym lub podstawionym przez -CN, -NO₂, F, Cl, C_rC₁₂alkil, C,-C₁₂alkoksyl, C_rC₁₂alkilotio, C_rC₆haloalkil, -OH, C₆-C₁₂aryl lub aryloksyl lub -arylotio, C₇-C₁₆aralkil lub aralkoksyl lub -aralkilotio, drugorzędową amino posiadającą od 2 do 24 atomów węgla, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₄, i rodniki arylowe i grupy arylowe w aralkilu, aralkoksylu i aralkilotio, z kolei będące niepodstawione lub podstawione przez -CN, -NO₂, F, Cl, C₁-C₄-alkil, -alkoksyl lub alkilotio, -OH, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₄;

R₄ i R₅ każdy niezależnie do drugiego stanowią wodór, C_rC₁₂alkil, fenyl lub benzyl, lub R₄i R₅ łącznie stanowią tetra- lub penta-metylen lub 3-oksapentylen;

183 317

R₆ niezależnie posiada to samo znaczenie jak dane dla R₄;

R] i R₂ każdy niezależnie od drugiego stanowią atom wodoru, C_rC₁₂alkil lub cykloalkil posiadaj ący od 3 do 8 atomów węgla pierścienia, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez -OH, C_rC_l2alkoksyl, fenoksyl, benzyloksyl, drugorzędową amino posiadającą od 2 do 24 atomów węgla, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₄; C₆-C₁₂aryl, lub C₇-C ₁₆aralkil, któryjestniepodstawiony lub podstawiony jak R₃, lub -CONR₄R₅ lub -COOR₄, w którym R₄ i R₅ są niniejszym powyżej zdefiniowane; lub

R₃ jest niniejszym powyżej zdefiniowane, i R₍ i R₂ łącznie sąalkilenem posiadającym od 2 do 5 atomów węgla, które ewentualnie są rozdzielane przez 1 lub 2 rodniki -0-, -S- lub -NRg-, i/lub niepodstawionym lub podstawionym przez = O lub jak R] i R₂ powyżej w znaczeniu alkilu, i/lub skondensowanym z benzenem, pirydyną, pirymidyną, furanem, tiofenem lub pirolem; lub

R₂ jest niniejszym powyżej zdefiniowane, i R, i R₃ łącznie sąalkilenem posiadającym od 2 do 5 atomów węgla, które ewentualnie są rozdzielane przez 1 lub 2 rodniki, -0-, -S- lub -NR_₆-, i/lub niepodstawionym lub podstawionym przez =0 lub jak R| i R₂ powyżej w znaczeniu alkilu, i/lub skondensowanym z benzenem, pirydyną pirymidyną furanem, tiofenem lub pirolem.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym Rj i R₂ jako heteroaryl tworzą pierścień 5- lub 6-członowy, posiadający 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym R! i R₂ jako podstawiony hcteroarylem alkil pochodząod pierścienia 5- lub 6-członowego, posiadającego 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym R] i R₂ jako heterocykloalkil lub jako podstawiony heterocykloalkilem alkil zawierają od 4 do 6 atomów pierścienia i 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy z grupy O, S iNR₆, w którym R₆ jest wodorem, C₁-C₁₂alkilem, fenylem lub benzylem.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym R], R₂ i R₃ jako alkil sąniepodstawione lub podstawione C|-C₆alkilem.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym R_b R₂ i R₃ jako niepodstawiony lub podstawiony cykloalkil zawierają od 3 do 6 atomów węgla w pierścieniu.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym R_b R₂ i R₃ jako aryl sąniepodstawionym lub podstawionym naftylem lub fenylem, i R_h R₂ i R₃ jako aralkil sąniepodstawionym lub podstawionym fenyloalkilem, posiadającym od 1 do 10 atomów węgla w alkilenie.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym łącznie R, i R₂ lub łącznie R] i R₃ tworząz atomem węgla lub z grupą -N=C, z którą są połączone, odpowiednio pierścień 5- lub 6-członowy.

Korzystnie, stosuje się związek o wzorze I, w którym R₃ jest 2,6-di-C_rC₄alkilofen- 1-ylem, R_t jest C_rC₄alkilem i R₂ jest C_rC₄alkilem, C_rC₄alkoksymetylem lub C_rC₄alkoksyetylem.

Korzystniej, R₃ jest 2,6-dimetylofen-1-ylem lub 2-metylo-6-etylofen- 1-ylem, R_t jest etylem lub metylem i R₂ jest metoksymetylem.

Korzystnie, stosuje się iminę odpowiadającą wzorom

(Vc).

183 317

Rodniki R_b R₂ i R₃ mogą zawierać jedno lub więcej centrów chiralnych.

Ri, R₂ i R₃ mogą być podstawione w którejkolwiek żądanej pozycji przez identyczne lub różne rodniki, na przykład przez 1 do 5, korzystnie od 1 do 3 podstawników.

Odpowiednimi podstawnikami dla R_b R₂ i R₃ są: C_rC₁₂-, korzystnie C_rC₆-, i zwłaszcza C]-C₄alkil, -alkoksyl lub -alkilotio, tj. metyl, etyl,propyl, η-, izo-, i tert-butyl, izomeryczne pentyl, heksyl, oktyl, nonyl, decyl, undecyl i dodecyl, i odpowiednie rodniki alkoksylowe i alkilotio; C [-Cehaloalkil, korzystnie C,-C₄haloalkil, posiadający F i Cl jako halogen, tj. trifluoro- lub trichloro-metyl, difluorochlorometyl, fluorodichlorometyl, 1,1-difluoroet-l-yl, 1,1-dichloroet-l-yl, 1,1,1-trichloro-lub l,l,l-trifluoro-et-2-yl,pentachloroetyl,pentafluoroetyl, l,l,l-trifluoro-2,2-dichloroetyl, n-perfluoropropyl, izoperfluoropropyl, n-perfluorobutyl, fluoro- lub chloro-metyl, difluoro- lub dichloro-metyl, 1-fluoro- lub l-chloro-et-2-yl lub et-l-yl, 1-2-lub 3-fluoro lub 1-, 2lub 3-chloro-prop-l-yl lub prop-2-yl lub -prop-3-yl, 1-fluoro- lub 1-chloro-but-l-yl, -but-2-yl, -but-3-yllub-but-4-yl, 2,3-dichloro-prop-l-yl, l-ch!oro-2-fluoro-prop-3-yl,2,3-dichlorobut-l-yl;

C₆-C₁₂aryl, -aryloksyl lub -arylotio, w którym jest korzystnie naftylem i zwłaszcza fenylem, C₇-C₁₆aralkil, -aralkoksyl i -aralkilotio, w których rodnik arylowy jest korzystnie naftylem i zwłaszcza fenylem i rodnik alkilenowyjest liniowy lub rozgałęziony i zawiera od 1 do 10, korzystnie od 1 do 6 i zwłaszcza od 1 do 3 atomów węgla, na przykład benzylem, naftylometylem, 1lub 2-fenylo-et-1 -ylcm lub -et-2-ylem, 1-, 2- lub 3-fenylo-prop-l-ylem, -prop-2-ylem lub -3-ylem, z benzylem będącym szczególnie korzystnym;

rodniki zawierające grupy aryłowe powyżej wymienione mogą z kolei być mono- lub poli-podstawione, na przykład przez C]-C₄alkil, -alkoksyl lub alkilotio, halogen, -OH, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₅, w których R₄ i R₅ sąjak zdefiniowano: przykładami sąmetyl, etyl, n-i izo-propyl, butyl odpowiednie rodniki alkoksylowe i alkilotio, F, Cl, Br, dimetylo-, metylo, etylo- i dietylo-karbamoil i metoksy-, etoksy-, fenoksy- i benzyloksy-karbonyl;

halogen, korzystnie F i Cl;

drugorzędową amino posiadającą od 2 do 24, korzystnie od 2 do 12 i zwłaszcza od 2 do 6 atomów węgla, drugorzędową amino korzystnie zawierającą dwie grupy alkilowe, na przykład dimetylo-, metyloetylo-, dietylo-, metylopropylo, metylo-n-butylo, di-n-propylo-, di-n-butylo, di-n-heksyloamino;

-CONR₄R₅, w której R₄ i R₅ każde niezależnie do drugiego stanowi C_rC₁₂, korzystnie C_rC₆i zwłaszcza C_rC₄alkil, lub R₄ i R₅ łącznie są tetra- lub penta-metylenem lub 3-oksapentylenem, przy czym alkil jest liniowy lub rozgałęziony, tj. dimetylo-, metyloetylo-, dietylo-, metylo-n-propy1ο-, etylo-n-propyło-, di-n-propylo-, metylo-n-butylo-, etylo-n-butylo-, n-propylo-n-butylo- i di-n-butylo-karbamoil;

-COOR₄, w którym R₄ jest C_rC₁₂-, korzystnie C[-C₆alkilem, który może być liniowy lub rozgałęziony, tj. metyl, etyl,n i izo-propyl, η-, izo- i tert-butyl, i izomeryczne pentyl, heksyl, heptyl, oktyl, nonyl, decyl, undecyl i dodecyl.

R_b R₂ i R₃ mogą zawierać, zwłaszcza grupy funkcyjne, takie jak grupy ketonowa, -CN, NO₂, węglowe podwójne wiązanie, N-Ο-, halogenowane grupy aromatyczne i grupy amidowe.

R, i R₂ jako heteroaryl są korzystnie pierścieniem 5-lub 6-członowym, posiadającym 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy, zwłaszcza O, S lub N, który zawiera korzystnie 4 lub 5 atomów węgla i może być skondensowany z benzenem. Przykładami heteroaromatów, od których może być wywiedzione R_t są furan, pirol, tiofen, pirydyna, pirymidyna, indol i chinolina.

R] i R₂ jako podstawiony heteroarylem alkil pochodzą korzystnie od pierścienia 5- lub 6-członowego, posiadającego 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy, zwłaszcza O, S lub N, który zawiera korzystnie 4 lub 5 atomów węgla i może być skondensowany z benzenem. Przykładami heteroaromatów są furan, pirol, tiofen, pirydyna, pirymidyna, indol i chinolina.

R] i R₂ jako heterocykloalkil lub podstawiony heterocykloalilem alkil zawierająkorzystnie od 4 do 6 atomów pierścienia i 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy z grupy O, S lub NR₆. Może być skondensowany z benzenem. Może pochodzić, na przykład od pirolidyny, tetrahydrofuranu, tetrahydrotiofenu, indanu, pirazolidyny, oksazolidyny, piperydyny, piperazyny lub morfoliny.

183 317

R_b R₂ i R₃ jako alkil są korzystnie niepodstawionym lub podstawionym C_rC₆, zwłaszcza C|-C₄alkilcm, który może być liniowy lub rozgałęziony. Przykładami są metyl, etyl, izo- i n-propyl, izo-, n- i tert-butyl, izomeryczne pentyl, hcksyl, heptyl, oktyl, nonyl, decyl, undccyl i dodecyl.

R_b R₂ i R₃ jako niepodstawiony lub podstawiony cykloalkil, korzystnie zawicrająod 3 do 6, zwłaszcza 5 lub 6, atomów węgla pierścienia. Przykładami sącyklopropyl, cyklobutyl, cyklopentyl, cykloheksyl, cykloheptyl i cyklooktyl.

R_b R₂ i R₃ jako aryl są korzystnie niepodstawionym lub podstawionym naftylem i zwłaszcza fenylem. R_b R₂ i R₃ jako aralkil są korzystnie niepodstawionym lub podstawionym fenyloalkilem posiadającym od 1 do 10, korzystnie od 1 do 6 i zwłaszcza od 1 do 4 atomów węgla w alkilenie, który to alkilenjest liniowy lub rozgałęziony. Przykładami są zwłaszcza benzyl i 1-fenyloet-l-yl, 2-fenyloet-l-yl, 1-fenyloprop-l-yl, l-fenyloprop-2-yl, l-fenyloprop-3-yl, 2-fenyloprop-l-yl, 2-fenyloprop-2-yl i l-fenylobut-4-yl.

W R₂ i R₃ jako -CONR₄R₅ i -COOR₄, R₄ i R₅ są korzystnie C_rC₆-, zwłaszcza C_rC₄alkilem, lub R₄ i R₅ łącznie są tetrametylenem, pentametylenem lub 3-oksypentylcnem. Przykładami są alkil i podstawniki wymienione powyżej.

R[ i R₂ łącznie lub R₍ i R₃ łącznie jako alkilen są korzystnie rozdzielone przez jeden rodnik -0-, -S- lub -NR₆-, korzystnie -0-, R, i R₂ łącznie lub Ri i R₃ łącznie tworząz atomem węgla lub z grupą -N=C, do której są dołączone, odpowiednio pierścień 5- lub 6-członowy. Do podstawników mają zastosowanie niniejszym wymienione wcześniej priorytety. Jako skondensowany alkilen R[ i R₂ łącznie lub R! i R₃ łącznie są korzystnie alkilenem skondensowanym z benzenem lub pirydyną. Przykładami alkilenów są: etylen, 1,2-lub 1,3-propylen, 1,2-, 1,3-lub 1,4-butylen, 1,5-pentylen lub 1,6-heksylen. Przykładami rozdzielanych lub podstawionych =0 alilenów są 2-oksa-1,3-propylen, 2-oksa-1,4-butylen, 2-oksa- lub 3-oksa-l,5-pentylen, 3-tia-l,5-pentylen, 2-tia-1,4-butylen, 2-tia-1,3-propylen, 2-metyloimino-1,3-propylen, 2-etyloimino- 1,4-butylen, 2- lub 3-metyloimino-l,5-pentylen, l-okso-2-oksa-1,3-propylen, l-okso-2-oksa-1,4-butylen, 2-okso-3-oksa-1,4-butylen, l-oksa-2-okso-l,5-pentylen. Przykładami skondensowanych arylenów są:

Przykładami skondensowanych i rozdzielanych (niepodstawionych lub =0 podstawionych) alkilenów są:

R₄ i R₅ sąkorzystnie, niezależnie jeden od drugiego, wodorem, C₁-C₄alkilem, fenylem lub benzylem. R₆ jest korzystnie wodorem lub C₁-C₄alkilem.

Kolejna korzystna grupa jest tworzona przez prochiralne iminy, w których we wzorze I Rj, R₂ i R₃ są różne i nie są wodorami.

W szczególnie korzystnej grupie, we wzorze I, R₃ jest 2,6-di-C₁-C₄aIkilofen-l-ylem, a zwłaszcza 2,6-dimetylofen-l-ylem lub 2-metylo-6-etylofen-l-ylem, R, jest C]-C₄alkilem, a zwłaszcza etylem lub metylem, i R₂ jest C|-C₄alkilem, C]-C₄alkoksyetylem lub C_rC₄alkoksyetylenem, a zwłaszcza metoksymetylem.

Iminy o wzorze I są znane lub mogą być otrzymane według znanych sposobów z aldehydów lub ketonów i amin pierwszorzędowych.

183 317

Katalizatory irydowe są katalizatorami homogenicznymi, które są zasadniczo rozpuszczalne w środowisku reakcyjnym. Termin „katalizator” obejmuje również prekursory katalizatora, które są przekształcane w aktywny katalizator na początku uwodorniania.

Korzystnie, stosuje się katalizator odpowiadający wzorom III, Ilia, Illb, IIIc i Illd,

[XIrZ] (III), [XIrYF A<') (Ilia),

[YlrZ₄]⁽-⁾ M⁽⁺⁾ (Illb), [YiRHZJ, (IIIc) i

[YIrZ₃]₂ (Illd), w którym X jest dwoma ligandami olefmowymi lub ligandem dienowym, Y jest di-trzeciorzędową difosfiną (a) grupy fosfmowe, które są dołączone do różnych atomów węgla łańcucha węglowego posiadającego od 2 do 4 atomów węgla, lub (b) grupy fosfmowe, które są zarówno połączone bezpośrednio lub poprzez grupę mostkową -CR_aR_b w pozycjach orto pierścienia cyklopentadienylowego lub każda jest związana z pierścieniem cyklopentadienylowym ferrocenylu, lub (c) jedna grupa fosfinowa, która jest dołączona do łańcucha węglowego posiadającego 2 lub 3 atomy węgla i inna grupa fosfinowa, która jest dołączona do atomu tlenu lub atomu azotu terminalnie związanego z łańcuchem węglowym, lub (d) grupy fosfmowe, które są dołączone do dwóch atomów tlenu lub atomów azotu terminalnie związanych z łańcuchem C₂-węglowym; z wynikiem takim, że w przypadkach (a), (b), (c) i (d) tworzony jest 5-, 6-lub 7-członowy pierścień z atomem Ir, rodniki Z, każdy niezależnie od drugiego(ich), sąCl, Br lub I, A⁽’⁾ jest anionem jakiegokolwiek oksy lub złożonego kwasu, i M⁽⁺⁾jest kationem metalu alkalicznego lub czwartorzędowym amoniowym, i R_a i R_b, każdy niezależnie od drugiego, są wodorem, C_rC_galkilem, C[-C₄fluoroalkilem, fenylem lub benzylem lub są fenylem lub benzylem posiadającym od 1 do 3 podstawników C|-C₄alkilowych lub C]-C₄alkoksylowych. R_b jest korzystnie wodorem. R_ajest korzystnie C₁-C₄alkilem i szczególnie metylem.

Difosfma Y posiada korzystnie co najmniej jedną grupę chiralnąi zwłaszcza difosfiną stanowi optycznie czysty stereoizomer, lub parę diastereoizomerów, ponieważ zastosowanie katalizatora zawierającego chiralne ligandy prowadzi do indukcji optycznej w uwodornieniu asymetrycznym.

X jako ligand ołefinowy jest rozgałęzionym lub korzystnie liniowym C₂-C₁₂alkilenem, zwłaszcza C₂-C₆alkilenem. Pewnymi przykładami są dodecylen, decylen, oktylen, 1-, 2- lub 3-heksen, 1-, 2- lub 3- penten, 1- lub 2-buten, propen i eten. X jako ligand dienowy może być otwartołańcuchowym lub cyklicznym dienem, posiadającym od 4 do 12, korzystnie od 5 do 8 atomów węgla, korzystnie z grupami dienowymi rozdzielonymi przez jeden lub dwa nasycone atomy węgla. Pewnymi przykładami są butadien, pentadien, heksadien, oktadien, dekadien, dodekadien, cyklopentadien, cykloheksadien, cykloheptadien, cyklooktadien i mostkowe cyklodieny takie jak norbomadien i bicyklo-2,2,2-oktadien. Heksadien, cyklooktadien i norbomadien są korzystne.

Grupy fosfmowe zawierają korzystnie dwa identyczne lub różne, korzystnie identyczne, niepodstawione lub podstawione rodniki węglowodorowe posiadające od 1 do 20, zwłaszcza od 1 do 12 atomów węgla. Priorytet posiadają difosfiny, w których drugorzędowe grupy fosfmowe zawierają dwa identyczne lub różne rodniki z następującej grupy: liniowy lub rozgałęziony C]-C₁₂alkil; niepodstawiony lub Cj-Cgalkilo- lub C₁-C₆alkoksy-podstawiony C₅-C_l2cykloalkil, C₅- C_I2cykloalkil-CH₂, fenyl lub benzyl; i fenyl lub benzyl podstawiony halogenem (tj. F, Cl lub Br), C]-C₆haloalkil, (C₁-C₁₂alkil)₃Si, (C₆H₅)₃Si, C]-C_bhaloalkoksyl, (tj. trifluorometoksy), -NH₂, fenyl₂N-, benzyl₂N-, morfolinyl, piperydyny!, pirolidynyl, (Cj-C^alkilj^N-, amonio-X|_H, -SO₃M|, CO₂M(, -PO₃M| lub przez -COO-C^Cg-alkil (tj. -COOCH₃, w których Mj jest metalem alkalicznym lub wodorem i Xjest anionem kwasu jednozasadowego. Ml jest korzystnie wodorem, Li, Na lub K. A₁₍._} jako anion kwasu monozasadowego jest , Br^H lub anionem kwasu karboksylowego, na przykład mrówczanem, octanem, trichlorooctanem lub trifluorooctanem.

183 317

Drugorzędowa grupa fosfinowa może być również rodnikiem o wzorze

w którym m i n każdy niezależnie od drugiego, jest liczbą całkowitą od 2 do 10 i suma m+n wynosi od 4 do 12, zwłaszcza od 5 do 8. Przykładami takowych są [3.3.1]- i [4.2.1]-fobyl o wzorach

Drugorzędowa grupa fosfinowa może być również rodnikiem o wzorze

w którym R|₀₃ jest C₁-C₄alkilenem, korzystnie C₂- lub C₃-alkilenem i R₁₀₄ i R₁₀₅, niezależnie jeden od drugiego, są wodorem, C]-C₆alkilem, CpCgalkoksylem, CpCghaloalkilem, C₅- lub C₅cykloalkilem niepodstawionym lub C_rC₄alkilo-, C]-C₄alkoksy-, C_rC₄haloalkiIo- lub halopodstawionym fenylem lub niepodstawionym lub C_rC₄alkilo-, C_rC₄alkoksy-, C|-C₄haloalkilolub halo-podstawionym benzylem. R₁₀₄ i R₁₀₅ mogą być, na przykład, metylem, etylem, n- lub izo-propylcm, η-, izo-lub tert-butylcm, cykloheksylem, fenylem lub benzylem. Halogen korzystnie stanowi F lub Cl. Takie grupy fosfinowe posiadajądalsze chiralne atomy węgla i mogąbyć używane w postaci racematów lub diastereoizomerów. Z takich ligandów fosfinowych, te o wzorze

w którym R₁₀₃ i R,₀₄ sąC₁-C₄alkilem lub fenylem, są szczególnie korzystne.

Przykładami alkilu, który korzystnie zawiera od 1 do 6 atomów węgla są metyl, etyl, n-propyl, izopropyl, η-, izo- i tert-butyl i izomery pentylu i heksylu. Przykładami niepodstawionego lub podstawionego alkilem cykloalkilu są cyklopentyl, cykloheksyl, metylo- lub etylocykloheksyl i dimetylocykloheksyL Przykładami fenylu i benzylu podstawionych alkilem, alkoksylem lub haloalkoksylem są metylofenyl, dimetylofenyl, trimetylofenyl, etylofenyl, metylobenzyl, metoksyfenyl, dimetoksyfenyl, trifluorometylofenyl, bis-trifluorometylofenyl, tris-trifluo

183 317 rometylofcnyl, trifluorometoksyfenyl i bis-trifluorometoksyfenyl. Korzystnymi grupami fosfinowymi są te posiadające identyczne lub różne, korzystnie identyczne, rodniki z grupy C]-C₆alkil; cyklopentyl i cyklohcksyl, które sąniepodstawione lub posiadająod 1 do 3 podstawników C]-C₄alkilowych lub C[-C₄alkoksylowych oraz benzyl i zwłaszcza fenyl, który jest niepodstawiony lub posiada od 1 do 3 podstawników C^C^lkilowych, C[-C₄alkoksylowych, F, Cl, C|-C₄fluoroałkilowych, lub Cj-C^uoroalkoksylowych.

Y jako difosfma korzystnie odpowiada wzorom IV, IVa, IVb, IVc, lub IVd,

R₇R₈P-R₉-PR₁₀R₁ (IV),!

R₇R₈P-O-R_I2-PR₁₀R_H (IVa),

R₇R₈P-NR_C-R₁₂-PR_1OR₁₁ (TVb),

R₇R₈P-O-R₁₃-O-PR₁₀Rn (IVc),

R₇R₈P-NR_C-R₁₃-NR_C-PR_IOR_H (IV), w których R₇, R₈, R₁₀ i R, ] są każdy niezależnie od drugiego, rodnikiem węglowodorowym posiadającym od 1 do 20 atomów węgla, który jest niepodstawiony lub podstawiony przez C,-C₆alkil, C|-C₆alkoksyl, halogen, C₁-C^haloalkil, (C]-C_]2alkil)₃Si, (C₆-H₅)₃Si, Cj-Cghaloalkoksyl, -NH₂, fenyl₂N-, benzyl₂N-, morfo linyl, piperydynyl, pirolidynyl, (C_rC₁₂alkil)₂N-, amonio-X₁₍.j, -SO₃M₁₃ -CO₂M], -PO₃M] lub przez -COO-C_rC₆alkil, w których M, jest metalem alkalicznym lub wodorem i X_1(J| jest anionem kwasu jednozasadowego;

R₉ jest liniowym C₂-C₄alkilenem, który jest niepodstawiony lub podstawiony przez C_rC₆alkil, C₅- lub C₆cykloalkil, fenyl naftyl lub przez benzyl; 1,2- lub 1,3-cykloalilenem lub -cykloalkenylenem, -bicykloalkilencm lub -bicykloakenylenem posiadającym od 4 do 10 atomów węgla, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez C]-C₆alkil, fenyl lub przez benzyl; 1,2- lub 1,3-cykloalkilenem lub -cykloalkenylenem, -bicykloalkilenem lub -bicykloalkenylenem posiadającym od 4 do 10 atomów węgla, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez C _}-C₆alkil, fenyl lub przez benzyl, które są złączone w 1- i/lub 2- pozycjach lub w pozycji 3 metylenem lub C₂-C₄alkilidenem; 1,4-butylenem podstawionym w pozycjach 2,3 przez ,^{0 —}Rż1^22^ 'Οι niepodstawiony lub podstawiony w pozycjach 1,4-przez C i-Cealkil, fenyl lub benzyl, w którym R21 i R22 oznaczają każdy niezależnie od drugiego, wodór, Ci-Cealkil, fenyl lub benzyl; 3,4- lub 2,4-pirolidynylem lub 2-metyleno-pirolidyn-4-yl, którego atom azotu jest podstawiony przez wodór, Ci-Ci2alkil, fenyl, benzyl, Ci-Ci₂alkoksykarbonyl, Ci-Csacyl lub przez Ci-Ci2alkiloaminokarbonyl; lub 1,2-fenylen, 2-benzylen, 1,2-ksylilen, 1,8-naftylen, 2,2'-dinaftylen lub 2,2'-difenylen, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez Ci-C4alkil;

lub Rę jest rodnikiem o wzorze

183 317

w których R₁₄ oznacza wodór, Cj-C^alki!, C₁-C₄fluoroalkil, fenyl lub fenyl posiadający od 1 do 3 podstawników C|-C₄alkilowych lub C_rC₄alkoksylowych;

R₁₂ jest liniowym C₂- lub C₃alkilenem, który jest niepodstawiony lub podstawiony przez C_rC₆alkil, C₅- lub C₆cykloalkil, fenyl, naftyl lub przez benzyl; 1,2- lub 1,3-cykloalkilenem lub cykloalkenylenem, -bicykloalkilenem lub -bicykloalkenylenem posiadającym od 4 do 10 atomów węgla, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez C |-C₆alkil, fenyl lub przez benzyl; lub 1,2- lub 1,3-cykloalkilenem lub -cykloalkenylenem, -bicykloalkilenem lub -bicykloalkenylenem posiadającym od 4 do 10 atomów węgla, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez Cj-Cgalkil, fenyl lub przez benzyl, które są złączone w 1- i/lub 2-pozycjach lub z pozycji 3 metylenem lub C₂-C₄alkilidenem; 3,4- lub 2,4-pirolidynylem lub 3-metyleno-pirolidyn-4-yl, którego atom azotujest podstawiony przez wodór, C[-C₁₂alkil, fenyl, benzyl, C[-C₁₂alkoksykarbonyl, C ,-C₈acyl lub przez C_rC ₁₂alkiloaminokarbonyl; lub 1,2-fenylen, 2-benzylen, 1,2-, 2,3- lub 1,8-naftylen, z których każdy jest niepodstawiony przez C_rC₄alkil; i

Ri₃ jest liniowym C₂alkilenem, który jest niepodstawiony lub podstawiony przez C_rC₆alkil, C₅- lub C₆-cykloalkil, fenyl, naftyl lub przez benzyl; 1,2-cykloaIkilenem lub -cykloalkenylcnem, -bicykloalkilenem lub -bicykloalkenylenem posiadającym od 4 do 10 atomów węgla, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez Cj-Cgalkil, fenyl lub przez benzyl; 3,4-pirolidynylenem, którego atom azotujest podstawiony przez wodór, C_rC₁₂alkil, fenyl, benzyl, C]-C₁₂alkoksykarbonyl, C_rC₈acyl lub przez CpC^alkiloaminokarbonyl; lub 1,2-fenylenem, który jest niepodstawiony lub podstawiony przez C₁-C₄alkil, lub jest rodnikiem, pomniejszonego o dwie grupy hydroksylowe w pozycjach orto, mono- lub di-sacharydu, i

R_c jest wodorem, C₁-C₄alkilem, fenylem lub benzylem.

R₇, R₈, R|₀ i R_n sąkorzystnie identycznymi lub różnymi, korzystnie identycznymi; rodnikami z następującej grupy: C₁-C₆alkil; cyklopentyl i cykloheksyl, które sąniepodstawionę lub posiadają od jednego do trzech podstawników C|-C₄alkilowych lub C_rC₄aIkoksylowych, i benzylem, i zwłaszcza fenylem, który jest niepodstawiony lub posiada jeden do trzech podstawników C_rC₄alkilowych, C|-C₄alkoksylowych, F, Cl, C_rC₄fluoroalkilowych lub C |-C₄fluoroal koksylowych.

Korzystną podgrupę difosfin Y tworzą te o wzorach

183 317

w których

Ri₅iRi6stanowią każdy niezależnie od drugiego, wodór, C_rC₄alkil, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl, posiadające odjednego do trzech podstawników C₁-C₄alkilowych lub C_t-C₄alkoksylowych,

R_l4 jest wodorem, C ]-C₄alkilem, fenylem, benzylem, lub benzylem posiadającym odjednego do trzech podstawników C]-C₄alkilowych lub C]-C₄alkoksylowych,

R₁₇ oznacza wodór, Cj-C₄alkil, fenyl, benzyl, C]-C₆alkoksyl-CO-, C]-C₆alkil-CO-, fenylCO-, naftyl-CO- lub C,-C₄alkil-NH-CO-,

183 317

A mogą być identycznymi lub różnymi grupami -P(R)₂, w których R stanowi C_rC₆alkil, cykloheksyl, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl posiadający od jednego do trzech podstawników C]-C₄alkilowych, dwupodstawionych amino, (Ą-C^alkoksylowych, -CF₃ lub częściowo lub całkowicie fluorowanych C]-C₄alkoksylowych, i n wynosi 0, 1 lub 2. Z tych fosfin, szczególnie korzystne są chiralnie podstawione związki.

Kilka korzystnych przykładów difosfin Y stanowi jak następuje (Ph oznacza fenyl):

H₃Cx ^CH-PPh,

I /CH-PPh₂

H₃CY

CH-PPh₂

Rb = H, metyl

Ra ^CH-PPhj

CH₂-PPh₂

R_a = metyl, cykloheksyl,

Ph₂PH₂C

^Rd

CHo

I

Ph₂PHC \^° CHo \ / ³

Ph₂PHC^/^° ^CHa

CH₃

R_c = H, metyl, fenyl

Rd = H,, metyl, fenyl

R_e = -CO2-t-butyl, -CO-t-butyl, H,

-CO-fenyl, -CO-NH-Ci-C₄alkil

CH₂-PPh₂ n = 0,1 tu-b 2.

Rt - Ci-C4alkil, benzyl

183 317

O-PPh₂

w których R₁₄ stanowi C, -C₄alkil, zwłaszcza metyl i R_g oznacza fenyl lub cykloheksyl, który jest niepodstawiony lub posiada od jednego do trzech podstawników metylowych, dwupodstawionych amino, -CF₃ lub metoksylowych.

Szczególnie odpowiednie ligandy difosfmowe Y stanowią te, których drugorzędowe grupy fosfinowe są albo połączone bezpośrednio albo poprzez grupę mostkową -CRJ^- w pozycjach orto pierścienia cyklopentadienylu lub każda przyłączona do pierścienia cyklopentadienylu ferrocenylu, a zwłaszcza te o wzorze X —CH^— A

Fe A

I X w którym R₁₄ stanowi wodór, C|-C₄alkil, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl podstawione przez od jednego do trzech podstawników C_rC₄alkiłowych lub C_rC₄alkoksylowych. A reprezentuje identyczne lub różne grupy -P(R)₂, w których R stanowi C_rC₆alkil, cykloheksyl, fenyl, benzyl, lub fenyl, lub benzyl podstawiony przez od jednego do trzech podstawników C_rC₄alkilowych, dwupodstawionych amino, C,-C₄alkoksyl owych, -CF₃ lub częściowo lub całkowicie fluorowanych C^^alkoksylowych.

Priorytet posiada podgrupa, w której difosfina o wzorze X jest chiralna i R₁₄ stanowi C]-C₄alkil, lub fenyl lub benzyl podstawiony od jednego do trzech podstawników Cj-C^lkilowych lub C,-C₄alkoksylowych. A reprezentuje identyczne lub różne grupy -P(R)₂, w których R stanowi C] -C₆alkil, cykloheksyl, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl podstawiony przez od jednego do trzech podstawników C₁-C₄alkilowych, dwupodstawionych amino, C_rC₄alkoksylowych, -CF₃ lub częściowo lub całkowicie fluorowanych C|-C₄alkoksyl owych.

Szczególny priorytet posiadają następujące ligandy difosfmowe, które mogą być zastosowane zwłaszcza w katalizatorach o wzorze (III):

{(R)-1 -[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]} etylo-di(3,5-dimetylofenylo)fosfma, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dipropylo-aminofenylo)fosfma, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-di-izo-propylo-4-N,N-dimetylo-aminofenylo)fosfma, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-di-izo-propylo-4-N,N-dibenzylyloaminofenylojfosfina, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dibenzylylo-aminofenylojfosfina, {(R)-1 -[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]} etylo-di(3,5-dimetylo-4-( l'-pirolo)-fenylojfosfina,

183 317 {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylofenylo-4-N,N-dipentylo-aminofenylo)fosfina, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dimetylo-aminofenylo)fosfma, 1,4-bis(difenylofosfmo)butan, {(R)-l-[(S)-2-di(4-metoksyfenylo)fosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dimetyloaminofenylo)fosfma i zwłaszcza, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-fenylo)fosfina.

Odpowiednie difosfiny i difosfinity zostały opisane, na przykład, przez H.B. Kagan w Chiral Ligands for Asymmetric Catalysis, Asymmetric Synthesis, Volume 5, str. 13-23, Academic Press Inc., N.Y. (1985).

Otrzymywanie ligandów difosfinowych terrocenylu zostało opisane, na przykład, w EP-A-0 564 406 i przez T. Hayashi et al. w Buli. Chem. Soc. Jpn., 53, strony 1136-1151.

Α^ω we wzorze Ilia może pochodzić od nieorganicznych lub organicznych oksykwasów. Przykładami takich kwasów sąH2SO4, HC1O4, HBrO4, HIO4, HNO3, H3PO3, H3PO4, CF3SO3H, C6H5SO3H, CF3COOH i CC13COOH. Kwasy złożone, z których może pochodzić A^w, to halogenowe kwasy złożone pierwiastków, B, P, As, Sb i Bi. Korzystnymi przykładami A^H we wzorze Ilia są C1O40, CF₃SO₃₍.₎, BF^, Β(ί6η_Υ1)_4ω, PF_6H. SbCl_6H AsF^ i SbF₆₍.,.

Jeśli M⁽⁺⁾ we wzorze Illb jest kationem metalu alkalicznego, to może być, na przykład kationem, Li, Na, K Rb lub Cs. Jeśli M⁽⁺⁾ jest czwartorzędowym kationem amoniowym, to może zawierać w całości od 4 do 40, korzystnie od 4 do 24, atomów węgla. M⁽⁺⁾ może odpowiadać wzorowi fenyl-N⁽⁺⁾ (C]-C6alkil)3,benzyl-N⁽⁺XC 1-C₆alkil)₃, lub (C[-C₆)₄N⁽⁺\ M⁽⁺⁾ we wzorze Illb korzystnie jest Li⁽⁺⁾, Na⁽⁺⁾, lub (C _rC₆)₄N⁽⁺⁾.

Z we wzorze III korzystnie jest Br lub Cl, i zwłaszcza CL Z we wzorze Ilia jest korzystnie Br lub U i Z we wzorze lllc jest korzystnie I.

Otrzymywanie katalizatorów jest znane per se i jest opisane, na przykład w US-A-4 994 615, US-A-5 011 995, US-A-5 112 999 i EP-A-0 564 406. Otrzymywanie katalizatora o wzorze III może być prowadzone, na przykład, przez reakcje kompleksu diirydowego o wzorze [IrXZ]₂z difosfmą Y. Katalizator irydowy może być dodany do mieszaniny reakcyjnej jako wyizolowany związek. Jednakże, jak wykazano, korzystne jest wytworze katalizatora in situ przed reakcją w rozpuszczalniku lub bez rozpuszczalnika i dodanie, ewentualnie, części lub całości kwasu oraz halogenku amoniowego lub metalu alkalicznego.

Sposób prowadzi się przy stosunku molowym iminy do katalizatora irydowego wynoszącym od 5 000 000 do 10, zwłaszcza od 2 000 000 do 20, bardziej korzystnie 1 000 000 do 100 i szczególnie od 1 000 000 do 1000.

Sposób prowadzi się w stosunku molowym iminy do jodowodom wynoszącym od 1 000 000 do 100, korzystnie od 500 000 do 500 i szczególnie korzystnie od 10 000 do 1 000.

Korzystnie, stosunek jodowodom do irydu wynosi od 200 do 1.

Sposób prowadzi się w temperaturze od 20 do 100°C, zwłaszcza do 80°C i szczególnie korzystnie do 70°C, pod ciśnieniem wodoru wynoszącym 5 χ 10³ do 1,5 χ 10⁷ Pa (0,5 do 15 MPa), zwłaszcza 1 x 10⁶do 1 x 10⁷Pa(l do 10 MPa). Reakcję prowadzi się w nieobecności lub obecności rozpuszczalnika. Przykładami odpowiednich rozpuszczalników, które mogąbyć użyte samodzielnie lub jako mieszaniny rozpuszczalników, są:

węglowodory alifatyczne i aromatyczne, takie jak pentan, heksan, cykloheksan, metylocykloheksan, benzen, toluen i ksylen, etery takie, jak eter dietylowy, dimetylowy eter glikolu dietylenowego, tetrahydrofuran i dioksan; chlorowcowane węglowodory takie, jak chlorek metylenu, chloroform, 1,1,2,2,-tetrachloroetan i chlorobenzen; estry i laktony takie, jak octan etylu, butyrolakton i walerolakton; amidy kwasowe i laktamy, takie, jak dimetyloformamid, dimetyloacetamid i N-metylopirolidon, i ketony takie, jak aceton, keton dibutylowy, keton metylowoizobutylowy i metoksyaceton.

Korzystnie jodowodór stosuje się w postaci gazowej lub w postaci roztworu wodnego. Jednak może on być stosowany również w postaci jakiegokolwiek roztworu. W pewnych przypadkach może być korzystne prowadzenie procesu w warunkach bezwodnych.

183 317

Szczegółowo, sposób według obecnego wynalazku może być prowadzony przez uprzednie przygotowanie katalizatora, poprzez rozpuszczenie na przykład (Ir-dienCl)₂ i difosfmy w rozpuszczalniku lub części substancji, która ma być uwodorniana, następnie dodaje się jodowodór (w postaci gazowej lub w postaci wodnego roztworu) i iminę (ewentualnie w postaci roztworu) . Mieszanina jest uwodorniana w autoklawie, a mieszanina reakcyjna jest rozdzielana i oczyszczana sposobem znanym per se, na przykład poprzez wytrącanie, ekstrakcję lub destylację. Przed uwodornianiem wskazana jest praca w atmosferze gazu obojętnego. Korzystne jest zapewnienie tego, aby roztwór katalizatora był przechowywany jedynie przez krótki okres czasu oraz, aby uwodornienie imin zostało przeprowadzone zaraz po przygotowaniu roztworu katalizatora.

Korzystnie, uwodornianiu poddaje się aldoiminę lub ketoiminę, tworzonąin situ przed lub podczas reakcji uwodornienia. W korzystnym wariancie, amina i aldehyd lub keton są zmieszane razem i dodane do roztworu katalizatora, a powstająca in situ aldoimina lub ketoimina jest uwodorniana. Jednakże, jest możliwe również łączne zastosowanie aminy, ketonu lub aldehydu z katalizatorem w pierwotnym wsadzie i dodanie ketonu lub aldehydu lub aminy do nich, zarówno w jednej porcji, jak i w odmierzanych ilościach.

Uwodornienie może być przeprowadzane w sposób ciągły lub periodyczny w rozmaitych typach reaktorów. Priorytet posiadają takie reaktory, które umożliwiają porównywalnie dobre mieszanie pośrednie i dobre odprowadzanie ciepła. Korzystnie, uwodornianie prowadzi się w reaktorze pętlowym. Taki typ reaktora, jak wykazano, jest szczególnie dogodny, gdy są używane małe ilości katalizatora.

Sposobem według wynalazku wytwarza się odpowiednie aminy w krótkim czasie reakcji, przy wysokim stopniu konwersji chemicznej i zaskakująco wysokich wydajnościach optycznych (ee) 70% lub więcej, uzyskiwanych nawet w stosunkowo wysokich temperaturach (wyższych od 50°C), i nawet przy wysokiej proporcji molowej iminy do katalizatora.

Uwodornione związki organiczne, które mogąbyć otrzymane sposobem według wynalazku, na przykład aminy, są substancjami aktywnymi biologicznie lub są półproduktami do otrzymania takich substancji, zwłaszcza w dziedzinie wytwarzania farmaceutyków i agrochemikaliów. Na przykład, pochodne o,o-dialkiloaryloketaminy, zwłaszcza te mające grupy alkilowe i/lub alkoksyalkilowe, sąskuteczne jako fungicydy, zwłaszczajako herbicydy. Pochodne te mogąbyć solami amin, amidami kwasowymi, na przykład kwasu chlorooctowego, trzeciorzędowymi aminami i solami amoniowymi (przykładowo, patrz EP-A-0 077 755 i EP-A-0 115 470).

Korzystnie, w przypadku wytwarzania związku o wzorze ^03

w którym R₀₁, R₀₂ i R₀₃ są niezależnie od siebie, C_rC₄alkilem, i Rq₄ jest C_rC₄alkilem lub CpC^lkoksymetylem, lub C_i-C₄alkoksyetylem, uwodornia się iminę o wzorze ^R03\ ^^4

II

183 317 za pomocą wodoru, w obecności katalizatora irydowego, ewentualnie w obecności obojętnego rozpuszczalnika, po czym utworzoną aminę o wzorze

(VI) poddaje się reakcji ze związkiem o wzorze

CICH2CO-CI (VII), przy czym proces uwodorniania prowadzi się w mieszaninie reakcyjnej zawierającej jodowodór.

Korzystnie, uwodornienie zachodzi asymetrycznie w obecności asymetrycznych katalizatorów irydowych.

Korzystnie, uwodornianiu poddaje się iminę będącą związkiem o wzorach

CHo^ .CH0OCH0

C ^{2 3}

II

(Vb).

Korzystnie, związki są uwodorniane asymetrycznie w obecności asymetrycznych katalizatorów irydowych.

Korzystnie, uwodornione związki posiadają konfigurację S na asymetrycznym atomie węgla.

Szczególnie ważne są optycznie czynne aminy o wzorze

(VI) które mogą być otrzymane z imin o wzorze (V) w obecności asymetrycznego katalizatora irydowego, z wykorzystaniem sposobu według wynalazku, w którym Roi, R02 i R03 są niezależnie od siebie, Ci-C4alkilem, a R04 jest Ci-C4alkilem lub Ci-C4alkoksymetylem, a zwłaszcza aminy o wzorach

183 317 ch₃

(VI a) i

CH₃

(Vlb) które mogą być otrzymane z imin o wzorach (Va) i (Vb), i które mogą być przekształcone zgodnie ze sposobami typowymi per se, z kwasem chlorooctowym w pożądane herbicydy typu chloroacetanilidu; spośród tych związków szczególny priorytet posiadająte, które mają konfigurację S na asymetrycznym atomie węgla C*.

Następujące przykłady ilustrują wynalazek. Stopień konwersji chemicznej jest określany za pomocą chromatografii gazowej [kolumna DB 17/30 (15 m), producent: JCW Scientific Inc. USA, program temperatury: od 60°C/l min. do 220°C, ΔΤ: 10°min’¹]. Wydajności optyczne (nadmiar enancjomcryczny, ee) określano zarówno metodą chromatografii gazowej [kolumna Chirasil-Val, 50 m, producent: Alltech, USA, T=150°C, izoterma], jak i metodąHPLC (kolumna Chiracel OD) oraz za pomocą spektroskopii 'H-NMR (z użyciem shift-reagentów).

Przykład 1. Otrzymywanie (S)-N-(2^/-metylo-6'-etylofen-l^,-ylo)-N-(l-metoksymetylo)-etyloaminy.

1,44 mg (0,0021 mmol

2,87 mg (0,0045 mmol)

[Ir(l,5-cyklooktadien)Cl]₂ i {(R)-1 -[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]} etylo-di(3,5-dimetylofenylo)fosfiny rozpuszczono w 12 g (58 mmol) N-(2'-metylo-6'-etylofen-l'-ylo)-N-(l-metoksymetyło) et- 1 -ylidenoaminy.

Równolegle, 92 mg (0,41 mmol) jodowodorku w postaci 57% wodnego roztworu wprowadzono do 400 g (1951 mmol) N-(2'-metylo-6'-etylofen-r-ylo)-N-(l-metoksymetylo)et-l-ylidenoaminy i całość mieszano przez 15minut. Obydwa roztwory przeniesiono do stalowego autoklawu i uwodorniano w 50°C pod ciśnieniem wodoru wynoszącym 8 MPa. Po 6 godzinach reakcję przerwano, ochłodzono do temperatury pokojowej i mieszaninę reakcyjną destylowano pod ciśnieniem 1-1,5 kPa. Otrzymano 397 g (wydajność 96%) (S)-N-(2'-metylo-6'-etylofen-l'-ylo)-N-(l-metoksymetylo)-etyloaminy z wydajnością optyczną 76% ee (odpowiadające proporcji enancjomerów S:R=88:12).

Przykład2. Otrzymywanie (S)-N-(2', 6'-dime ty lo fen-1 '-y lo)-N-( 1 -metoksymetylo)-etyloaminy.

Sposób postępowania jest taki, jak w przykładzie 1, ale zastosowano następujące związki oraz ich ilości:

7,2 mg (0,0107 mmol

14,4 mg (0,0225 mmol)

38,2 g (0,2 mol)

0,8 ml

[Ir( 1,5-cyklooktadien)Cl]₂ {(R)-1 -[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]} etylo-di (3,5-dimetylofen-l'-ylo)fosfmę

N-(2',6'dimetylofen- l'-ylo)-N-( 1 -metoksymetylojetylidenoaminy i jodowodoru w postaci 57% wodnego roztworu.

183 317

Czas reakcji wyniósł 3 godziny, konwersja 100% i wydajność optyczna wyniosła 68% ce (S).

Przykład 3. Otrzymywanie(S)-N-(2',6'-dimetylotien-l'-ylo)-N-( 1-metoksymetylo)-etyloaminy.

Sposób postępowania jest taki, jak w przykładzie 1, ale zastosowano następujące związki oraz ilości: 8,6 mg (0,0128 mmol) [Ir(l,5-cyklooktadien)Cl]₂

8,6 mg (0,0128 mmol) 17,2 mg (0,026 mmol)	[Ir( 1,5-cyklooktadien)Cl]₂. {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylofen-l'-ylo)fosfinę,
1 g (5,07 mmol)	N-(2',6'dimetylotien- l'-ylo)-N-( 1 -metoksymetylojetylidenoaminy i 0,07 ml jodowodoru w postaci57% wodnego roztworu i 7 ml toluenu.

Reakcję prowadzono w temperaturze 25°C, pod ciśnieniem 3 MPa, w czasie 2 godzin. Konwersja wyniosła 100%, a wydajność optyczna wyniosła 76,1% ee (S).

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz. Cena 4,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Sposób uwodorniania iminy zawierającej co najmniej jedną grupę > C = N- za pomocą wodoru, pod zwiększonym ciśnieniem, w obecności homogenicznego katalizatora irydowego, który jest zasadniczo rozpuszczalny w środowisku reakcji, ewentualnie w obecności obojętnego rozpuszczalnika, w temperaturze reakcji wynoszącej od 20 do 100°C, pod ciśnieniem wodoru wynoszącym od 0,5 do 15 MPa, przy stosunku molowym iminy do katalizatora irydowego wynoszącym od 5 000 000 do 10, znamienny tym, że reakcję prowadzi się w mieszaninie reakcyjnej zawierającej jodowodór, przy stosunku molowym iminy do jodowodoru wynoszącym od 1000 000 do 100.
2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się iminę zawierającą co najmniej jedną z grup > C = N- i > C = N-N- i dodatkowo, nienasycone grupy > C = C < i/lub > C = O.
3. Sposób według zastrz. 2, znamienny tym, że stosuje się iminę, w której wolne wiązania sąwysyconc wodorem lub rodnikami organicznymi posiadającymi od 1 do 22 atomów węgla lub heteroorganicznymi rodnikami, posiadającymi od 1 do 20 atomów węgla i co najmniej jeden heteroatom z grupy O, S, N i P; lub atom azotu grupy > C = N-jest wysycony przez NH₂ lub pierwszorzędową grupę aminową posiadającą od 1 do 22 atomów węgla, lub drugorzędową grupę aminową posiadającą od 2 do 40 atomów węgla.
4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że uwodornianiu poddaje się aldoiminę, ketoiminę lub hydrazon.
5. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się iminę o wzorze I

Rk

C=N—R₃ r₂ ^z którą uwodornia się do utworzenia aminy o wzorze II

Rix /CH—NH-R₃ r₂ ^x (i) (ID w których to wzorach

R₃ stanowi liniowy lub rozgałęziony CpC^alkil, cykloalkil posiadający od 3 do 8 atomów węgla pierścienia; heterocykloalkil związany poprzez atom węgla i posiadający od 3 do 8 atomów pierścienia i 1 lub 2 heteroatomy z grupy O, S i NR^ C₇-C_l6aryloalkil związany poprzez alkilowy atom węgla lub C ] -C j ₂alkil podstawiony przez wymieniony cykloalkil lub heterocykloalkil, lub heteroaryl;

lub w którym

R₃ stanowi C₆-C ₁₂aryl lub C₄-C j ,heteroaryl związany poprzez atom węgla pierścienia i posiadający 1 lub 2 heteroatomy w pierścieniu; R₃ będący niepodstawionym lub podstawionym przez -CN, -NO₂, F, Cl, C₍-C₁₂alkil, CpC^alkoksyl, Cj-C_l2alkilotio, C]-C₆haloalkil, -OH, C₆-C_l2aryl lub aryloksyl lub arylotio, C₇-C₁₆aralkil lub aralkoksyl lub aralkilotio, drugorzędową amino posiadającą od 2 do 24 atomów węgla, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₄, i rodniki arylowe i grupy arylowe w aralkilu, aralkoksylu i aralkilotio z kolei będące niepodstawione lub podstawione przez -CN, -NO₂, F, Cl, C]-C₄-alkil, -alkoksyl lub alkilotio, -OH, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₄;

183 317

R₄ i R₅ każdy niezależnie do drugiego stanowiąwodór, C,-C₁₂alkil, fenyl lub benzyl, lub R₄i R₅ łącznie stanowią tetra- lub penta-metylen lub 3-oksapentylen;

R₆ niezależnie posiada to samo znaczenie jak dane dla R₄;

Rj i R₂, każdy niezależnie od drugiego stanowią atom wodoru, C_rC_l2alkil lub cykloalkil posiadający od 3 do 8 atomów węgla pierścienia, z których każdy jest niepodstawiony lub podstawiony przez -OH, C₁-C_I2alkoksyl, fenoksyl, benzyloksyl, drugorzędowąamino posiadającąod 2 do 24 atomów węgla, -CONR₄R₅ lub przez -COOR₄; C₆-C₁₂aryl, lub C₇-C₁₆aralkil, który jest niepodstawiony lub podstawiony jak R₃, lub -CONR₄R₅ lub -COOR₄, w którym R₄ i R₅ są niniejszym uprzednio zdefiniowane; lub

R₃ jest jak niniejszym uprzednio zdefiniowano, i R[ i R₂ łącznic sąalkilenem posiadającym od 2 do 5 atomów węgla, które ewentualnie są rozdzielane przez 1 lub 2 rodniki -0-, -S- lub -NR₆-, i/lub niepodstawionym lub podstawionym przez = O lub jak R, i R₂ powyżej w znaczeniu alkilu, i/lub skondensowanym z benzenem, pirydyną pirymidyną furanem, tiofenem lub pirolem; lub

R₂ jestjakniniejszym uprzednio zdefiniowano, i Rj i R₃ łącznie sąalkilenem posiadającym od 2 do 5 atomów węgla, które ewentualnie są rozdzielane przez 1 lub 2 rodniki, -0-, -S- lub -NR.₆-, i/lub niepodstawionym lub podstawionym przez =0 lub jak R] i R₂ powyżej w znaczeniu alkilu, i/lub skondensowanym z benzenem, pirydyną pirymidyną furanem, tiofenem lub pirolem.
6. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R] i R₂ jako heteroaryl tworząpierścień 5- lub 6-członowy, posiadający 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy.
7. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R, i R₂ jako podstawiony heteroarylem alkil pochodząod pierścienia 5- lub 6-członowego, posiadającego 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy.
8. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R] i R₂ jako heterocykloalkil lub jako podstawiony heterocykloalkilem alkil zawierają od 4 do 6 atomów pierścienia i 1 lub 2 identyczne lub różne heteroatomy z grupy O, S i NR₆, w którym R₆jest wodorem, C|-C₁₂alkilem, fenylem lub benzylem.
9. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R_b R₂ i R₃ jako alkil sąniepodstawione lub podstawione C^Cgalkilem.
10. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R, i R₂jako niepodstawiony lub podstawiony cykloalkil zawierają od 3 do 6 atomów węgla w pierścieniu.
11. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R|, R₂ i R₃ jako aryl sąniepodstawionym lub podstawionym naftylem lub fenylem, i R_b R₂ i R₃jako aralkil sąniepodstawionym lub podstawionym fenyloalkilem, posiadającym od 1 do 10 atomów węgla w alkilenie.
12. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym łącznie R| i R₂ lub łącznie R] i R₃ tworząz atomem węgla lub z grupą -N=C, z którą są połączone, odpowiednio pierścień 5- lub 6-członowy.
13. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że stosuje się związek o wzorze I, w którym R₃jest 2,6-di-C₁-C₄alkilofen-l-ylem, R, jest C_rC₄alkilem i R₂ jest C₁-C₄alkilem, C_rĆ₄alkoksymetylcm lub CpC^lkoksyetylem.
14. Sposób według zastrz. 13, znamienny tym, że R₃ jest 2,6-dimetylofen-l-ylem lub 2-metylo-6-etylofen-l-ylem, Rj jest etylem lub metylem i R₂ jest metoksymetylem.
15. Sposób według zastrz. 5, znamienny tym, że stosuje się iminę odpowiadającą wzorom

183 317

(Vc).
16. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się katalizator odpowiadający wzorom III, Ilia, Illb, IIIc, lub Illd [XIrZ] (III), [XIrY]⁽⁺⁾ A^w (Ilia), [YIrZ₄]^’ M^m (Illb), [YiRHZ₂]₂ (IIIc) i [YIrZ₃]₂ (Illd), w którym X jest dwoma ligandami olefmowymi lub ligandem dienowym, Y jest difosfiną, posiadającą drugorzędowe grupy fosfinowe (a) grupy fosfinowe, które są dołączone do łańcucha węglowego posiadającego od 2 do 4 atomów węgla, lub (b) grupy fosfinowe, które są zarówno połączone bezpośrednio lub poprzez grupę mostkową -CR_aR_b w pozycjach orto pierścienia cyklopentadienylowego lub każda jest związana z pierścieniem cyklopentadienylowym ferrocenylu, lub (c) jedna grupa fosfmowa, która jest dołączona do łańcucha węglowego posiadającego 2 lub 3 atomy węgla i inna grupa fosfmowa, która jest dołączona do atomu tlenu lub atomu azotu terminalnie związanego z tym łańcuchem węglowym, lub (d) grupy fosfinowe, które są dołączone do dwóch atomów tlenu lub atomów azotu terminalnie związanych z łańcuchem C₂-węglowym; z wyjątkiem takim, że w przypadkach (a), (b), (c) i (d) tworzony jest 5-, 6-lub 7-członowy pierścień z atomem Ir, rodniki Z, każdy niezależnie od drugiego(ich), sąCl, Br lub I, A^(_) jest anionem jakiegokolwiek oksy lub złożonego kwasu, i M⁽⁺⁾jest kationem metalu alkalicznego lub czwartorzędowym amoniowym, i R_a i R_b, każdy niezależnie od drugiego, są wodorem, CpCgalkilem, CpC^uoroalkilem, fenylem lub benzylem lub są fenylem lub benzylem posiadającym od 1 do 3 podstawników C_rC₄alkilowych lub C_rC₄alkoksylowych.
17. Sposób według zastrz. 16, znamienny tym, że difosfiną Y zawiera co najmniej jedną grupę chiralną.
18. Sposób według zastrz. 16, znamienny tym, że X jako ligand olefinowy jest rozgałęzionym lub liniowym C₂-C₁₂alkilenem; i X jako ligand dienowy jest otwartołańcuchowym lub cyklicznym dienem, posiadającym od 4 do 12 atomów węgla.
19. Sposób według zastrz. 16, znamienny tym, że drugorzędowe grupy fosfinowe zawierają dwa identyczne lub różne rodniki wybrane z grupy obejmującej liniowym lub rozgałęziony C,-C₁₂alkil; niepodstawiony lub C]-C₆alkilo- lub C_rC₆alkoksy-podstawiony C₅-C₁₂cykloalkil, C₅-C₁₂cykloalkil-CH₂, fenyl lub benzyl; lub fenyl lub benzyl podstawiony przez halogen taki, jak F, Cl lub Br, C_rC₆haioalkil, (C]-C₁₂alkil)₃Si, (C₆H₅)₃Si, Cj-C^aloalkoksyl, zwłaszcza trifluorometoksyl, -NH₂, fenyl₂N-, benzyl₂N-, morfolinyl, piperydynyl, pirolidynyl, (C_rC|₂alkil)₂N-,

183 317 amonio-Χκ.), -SO₃M_b -CO₂M_b -PO₃Mi lub przez -COO-C_rC₆-alkil, zwłaszcza -COOCH₃, w których Mj jest metalem alkalicznym lub wodorem i X_lb) jest anionem kwasu jednozasadowego.
20. Sposób według zastrz. 16, znamienny tym, że difosfinę Y przedstawiają wzory:

lub

w których

R]5 i R_i6 stanowią każdy niezależnie od drugiego, wodór, C₁-C₄alkil, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl, posiadające odjednego do trzech podstawników C₁-C₄alkilowych lub C_rC₄alkoksylowych,

R₁₄ jest wodorem, CpC^lkilem, fenylem, benzylem, lub fenylem lub benzylem posiadającym odjednego do trzech podstawników C]-C₄alkilowych lub C₁-C₄alkoksylowych,

183 317

R₁₇ oznacza wodór, C^Cąalkil, fenyl, benzyl, C^-C/alkoksyl-CO-, C]-C₆alkil-CO-, fenylCO-, naftyl-CO- lub C₁-C₄alkil-NH-CO-,

A oznacza identyczne lub różne grupy -P(R)2, w których R stanowi C]-C₆alkil, cykloheksyl, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl posiadający od jednego do trzech podstawników C₁-C₄alkilowych, dwupodstawionych amino, C_rC₄alkoksylowych, -CF₃ lub częściowo lub całkowicie fluorowanych CpC^alkoksylowych, i n wynosi 0, 1 lub 2.
21. Sposób według zastrz. 16, znamienny tym, że drugorzędowe grupy fosfinowe difosfin Y są związane bezpośrednio lub poprzez grupę mostkową -CR_aR_b- w pozycjach orto pierścienia cyklopcntadienylowego lub każde są związane z pierścieniem cyklopentadienylowym ferrocenylu.
22. Sposób według zastrz. 21, znamienny tym, że difosfma odpowiada wzorowi X

Fe A

w którym R₁₄ stanowi wodór, C_rC₄alkil, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl podstawione przez od jednego do trzech podstawników Cj-C₄alkilowych lub C^C^alkoksylowych, A reprezentuje identyczne lub różne grupy -P(R)₂, w których R stanowi Cj-C₆alkil, cykloheksyl, fenyl, benzyl, lub fenyl, lub benzyl podstawiony przez od jednego do trzech podstawników CpC^alkilowych, dwupodstawionych amino, C_I-C₄alkoksylowych, -CF₃ lub częściowo lub całkowicie fluorowanych C_rC₄alkoksylowych.
23. Sposób według zastrz. 22, znamienny tym, że difosfma o wzorze X jest chiralna i R₁₄stanowi Cj-C^alkil lub fenyl, lub benzyl podstawiony od jednego do trzech podstawników C!-C₄alkilowych lub C_rC₄alkoksylowych, A reprezentuje identyczne lub różne grupy -P(R)₂, w których R stanowi C₍-C₆alkil, cykloheksyl, fenyl, benzyl, lub fenyl lub benzyl podstawiony przez od jednego do trzech podstawników C]-C₄alkilowych, dwupodstawionych amino, CpC^alkoksylowych, -CF₃ lub częściowo lub całkowicie fluorowanych C]-C₄alkoksylowych.
24. Sposób według zastrz. 16, znamienny tym, że difosfma Y jest {(R)-1 -[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]} etylo-di(3,5-dimetylofenylo)fosfmą {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfmo)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dipropylo-aminofenylo)fosfmą {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-di-izo-propylo-4-N,N-dimetylo-aminofenylo)fosfiną {(R)-1 -[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]} etylo-di(3,5-di-izo-propylo-4-N,N-dibenzylyloaminofenylo)fosfmą, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)fenOcenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dibenzylylo-aminofenylojfosfiną, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4(l'-pirolo)-fenylojfosfiną, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfmo)fenOcenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dipentylo-aminofenylojfosfiną, {(R)-l-[(S)-2-difenylofosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dimetylo-aminofenylo)fosfmą 1,4-bis(difenylofosfmo)butanem lub {(R)-l-[(S)-2-di(4-metoksyfenylo)fosfino)ferrocenylo]}etylo-di(3,5-dimetylo-4-N,N-dimetyloaminofenylo)fosfmą.
25. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje sięjodowodór w postaci wodnego roztworu.
26. Sposób według zastrz. 25, znamienny tym, że stosuje się jodowodór w postaci gazowej.

183 317
27. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że reakcję prowadzi się przy stosunku molowym iminy do jodowodoru wynoszącym od 10 000 do 1 000.
28. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że uwodornianie prowadzi się w reaktorze pętlowym.
29. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że uwodornianiu poddąje się aldoiminę lub ketoiminę, tworzoną in situ przed lub podczas reakcji uwodornienia.
30. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że w przypadku wytwarzania związku o wzorze ^03 cich₂co^n^ch—Rq4 ^rO2^J-^^rq> ^(lv) w którym R^, R₀₂ i Κθ₃ są niezależnie od siebie, C]-C₄alkilem, i R_w jest C₁-C₄alkilem lub C_rC₄alkoksymetylem, lub C₁-C₄alkoksyetylem, uwodornia się iminę o wzorze

(V), za pomocą wodoru, w obecności katalizatora irydowego, ewentualnie w obecności obojętnego rozpuszczalnika, po czym utworzoną aminę o wzorze

(VI) poddąje się reakcji ze związkiem o wzorze

CICH₂CO-CI (VII), przy czym proces uwodorniania prowadzi się w mieszaninie reakcyjnej zawierającej jodowodór.
31. Sposób według zastrz. 30, znamienny tym, że uwodornianie zachodzi asymetrycznie w obecności asymetrycznych katalizatorów irydowych.
32. Sposób według zastrz. 30, znamienny tym, że uwodornianiu poddąje się iminę będącą związkiem o wzorach

183 317

(Vb).
33. Sposób według zastrz. 32, znamienny tym, że związki są uwodorniane asymetrycznie w obecności asymetrycznych katalizatorów irydowych.
34. Sposób według zastrz. 33, znamienny tym, że uwodornione związki posiadają konfigurację S na asymetrycznym atomie węgla.

* * *