PL157684B1 - Sposób wytwarzania nowych pochodnych arabofuranozylopuryny PL PL PL PL PL - Google Patents

Abstract

1. Sposób wytwarzania now ych pochodnych arabo- furanozylopuryny o ogólnym w zorze 1, w którym R 1 oznacza atom chlorow ca, grupe C 1- C 5-alkoksylow a, grupe am inow a pod staw ion a 1 lub 2 jednakow ym i lub róznym i podstaw nikam i, takim i jak grupa C 1 - C 5 - alkilow a ewentualnie pod staw ion a jednym lub wieksza liczba atom ów fluoru lub grupa C 3-C 6-cykloalkilow a, w zglednie Rt oznacza pierscien zawierajacy 1 lub 2 atom y azotu i 4 -7 atom ów wegla i ew entualnie wiazanie pod- wójne, który to pierscien zw iazany jest atom em azotu z ugrupowaniem puryny, a R2 oznacza atom w odoru lub chlorow ca albo grupe am inow a, a takze farm akologi- cznie dopuszczalnych estrów , eterów i soli tych zwiaz- ków , innych niz pochodne 2' , 3' , 5'-trójoctanow e i 2' , 3' , 5'-trójbenzylow e zwiazku o w zorze 1, w którym R 1 ozna- cza atom chloru lub fluoru, gdy R2 oznacza atom chloru, fluoru lub wodoru albo grupe am inow a, z wyjatkiem zw iazków o wzorze 1, w którym gdy R2 oznacza atom w odoru, to w ów czas R f oznacza atom chloru lub grupe m etoksylow a, m etyloam inow a, etyloam inow a, dw um e- tyloam inow a, piperydynow a lub pirolidynow a, a gdy R2 oznacza grupe am inow a, to w ów czas R1 oznacza atom chloru lub grupe m etyloam inow a, zn am ien n y tym , ze zwiazek o ogólnym wzorze 2, w którym R1 i R2 maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o ogólnym wzorze 3, w którym X oznacza ugrupowanie pirym idyny lub puryny ew entualnie podstaw ionej przy atom ie wegla grupa hyd roksylow a, korzystnie w obec- nosci takiego enzym u jak fosforylaza, p o czym ew entual- nie przeprowadza sie pow staly zw iazek . . . . Wzór 2 Wzór 1 Wzór 3 PL PL PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych arabofuranozylopuryny użytecznych w leczeniu chorób wywołanych przez wirusy DNA.

Wirus Varicella-herpes zoster (VZV), wywołujący ospę wietrzną i półpasiec, jest wirusem DNA z rodziny herpes. Ospa wietrzna jest pierwotną chorobą wywoływaną przez VZV u gospodarza nie wykazującego odporności. Jest to zwykle łagodna choroba, objawiająca się gorączką i swędzącą wysypką. Półpasiec jest powracającą postacią choroby występującej u dorosłych, uprzednio zakażonych wirusem Varicella-zoster. Klinicznymi objawami tej choroby są nerwobóle oraz pęcherzykowa wysypka na skórze, której rozkład jest jednostronny i dermatomalny. Rozszerzanie się zapalenia może prowadzić do paraliżu lub drgawek i głębokiej śpiączki, jeśli zostaną naruszone opony mózgowo-rdzeniowe.

U osobników z brakiem odporności wirus może się rozmnażać powodując poważne, a często śmiertelne choroby. Przyczyną braku odporności mogą być leki stosowane w leczeniu pacjentów z

157 684 przeszczepami lub w leczeniu nowotworów złośliwych lub chorób takich jak AIDS, które niszczą układ odpornościowy i czynią chorego podatnym na zakażenie, które w innym wypadku nie byłoby niebezpieczne.

Cytomagalowirus (CMV) jest innym wirusem z rodziny herpes. Infekcja nim mogła nastąpić w dzieciństwie i wieku młodzieńczym, a śródmaciczna infekcja płodu jest prawdopodobnie najpowszechniejszą postacią infekcji, lecz aż to 90% infekcji wrodzonych nie daje objawów przy urodzeniu. Pierwotną infekcję matki podczas ciąży uważa się zwykle za stwarzającą największe zagrożenie dla nieurodzonego dziecka, podczas gdy przy reaktywacji infekcje płodu są zwykle bezobjawowe klinicznie. Skutki kliniczne obejmują zasięg od śmierci i poważnych chorób całego organizmu (jak niedorozwój umysłowy, hepatosplenomegalia, żółtaczka, opóźnienie umysłowe) przez nieprawidłowy rozwój fizyczny u dzieci, podatność na infekcje klatki piersiowej i uszu aż do braku widocznych objawów choroby. U młodzieży infekcja może przejść nie zauważona lub objawiać się w postaci gorączki gruczołowej, podobnie do choroby wynikającej z bliskiego kontaktu fizycznego.

Równie poważne infekcje mogą wystąpić w wyniku reaktywacji uśpionego wirusa u pacjentów o obniżonej odporności, jak opisano dla infekcji VZV. Infekcje takie kończą się wzrostem zachorowalności i umieralności z powodu zapalenia siatkówki, zapalania płuc i pewnych zaburzeń żołądkowo-jelitowych.

Pewne podstawione nukleozydy purynoarabinowe, w szczególności 9-/5-D-arabofuranozylo-6-metoksy-9H-puryna, 9-/-D-arabofuranozylo-6-pirolldyno-9H-puryna, 9-3-D-arabofuranozylo-6-metyloamino-9H-puryna i 9-j3-D-arabofuranozylo-6-dwumetyloamino-9H-puryna stosowane w leczeniu infekcji VZV i CMV, opisano w następujących publikacjach: J. Org. Chem., 27, 3274-3279 (1962), Cancer Teratment Rep. 60 (10), 1567-1584 (1976), Tetrahedron 40 (4), 709-713 (1984), Canada J. Biochem. 43 (1), 1-15 (1965), J. Med. Chem. 12,498-504(1969), J. Biol. Chem. 251 (13), 4055-4061 (1976), Ann. N. Y. Acad. Sci. 284, 81-90 (1977), opisy patentowe St. Zjedn. Ameryki nr 3 666 856, nr4371 613inr 3758 684.

Obecnie nieoczekiwanie stwierdzono, że pewne nukleozydy purynoarabinowe określone poniżej, podstawione w pozycjach 2 i 6 pierścienia purynowego, wykazują silne działanie przeciwko wirusowym infekcjom u ludzi, a zwłaszcza infekcjom wywołanym przez wirus Varicella-zoster (VCV) lub cytomegalowirus (CMV). Są więc one użyteczne w leczeniu i profilaktyce takich infekcji.

Sposobem według wynalazku wytwarza się nowe pochodne arabofuranozylopuryny o ogólnym wzorze 1, w którym Ri oznacza atom chlorowca (np. chloru lub jodu), grupę C1-C5alkoksylową (np. metoksylową lub etoksylową), grupę chlorowco-Ci-Cs-alkoksylową (np. trójfluoroetoksylową), grupę aminową podstawioną 1 lub 2 jednakowymi lub różnymi podstawnikami, takimi jak grupa Ci-Cs-alkilowa (np. metylowa lub etylowa) ewentualnie podstawiona jednym lub większą liczbą atomów fluoru (np. 2-fluoroetylowa lub 2,2,2-trójfluoroetylowa) lub grupa C3-C6cykloalkilowa (np. cyklopropylowa), względnie pierścień zawierający 1 lub 2 atomy azotu i 4-7 atomów węgla i ewentualnie wiązanie podwójne (np. pirolidynowy), który to pierścień związany jest atomem azotu z ugrupowaniem puryny, a R2 oznacza atom wodoru lub chlorowca albo grupę aminową, a także farmakologicznie dopuszczalne estry, etery i sole tych związków, w tym sole estrów, inne niż pochodne 2', 3', 5'-trójoctanowe i trójbenzylowe związku o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom chloru lub fluoru, gdy R2 oznacza atom chloru, fluoru lub wodoru albo grupę aminową z wyjątkiem związków o wzorze 1, w którym gdy R2 oznacza atom wodoru, to wówczas R1 oznacza atom chloru albo grupę metoksylową, metyloaminową, etyloaminową, dwumetyloaminową, piperydynową lub pirolidynową, a gdy R2 oznacza grupę aminową, to wówczas R1 oznacza atom chloru lub grupę metyloaminową.

Grupa alkilowa (sama lub jako część grupy alkoksylowej, alkiloaminowej lub dwualkiloaminowej) korzystnie stanowi grupę metylową, etylową lub propylową.

Korzystne są związki o wzorze 1, w którym R2 oznacza atom wodoru, a R1 oznacza grupę C2-C5-alkoksylową, Ci-Cs-alkiloaminową lub atom chlorowca, a zwłaszcza jodu.

Farmakologicznie dopuszczalne estry związków o wzorze 1 są szczególnie korzystne, ponieważ przy podawaniu doustnym są one zdolne do wytwarzania związku macierzystego o wysokim stężeniu w osoczu. Szczególnie korzystną klasą nowych związków są farmakologicznie dopuszczalne estry 9-3-D-arabofuranozylo-6-metoksy-9H-puryny wytworzone przez estryfikację grupy 2'-, 3'- ΐ/lub 5'-hydroksylowj w ugrupowaniu arabinocukrowym.

157 684

Szczególnie korzystnymi pochodnymi związków o wzorze 1 są jedno-, dwu i trójestry reszty arabinocukrowej podstawionej w pozycjach 2', 3' i 5'.

Takimi korzystnymi estrami są estry kwasów karboksylowych, w których nie karbonylowa część ugrupowania estrowego stanowi prostołańcuchową lub rozgałęzioną grupę alkilową (np. n-propylową, t-butylową, n-butylową), grupę alkoksylową (np. metoksymetylową), grupę aryloalkilową (np. benzylową), grupę aryloksyalkilową (np. fenoksymetylową), grupę arylową (np. fenylową) ewentualnie podstawioną atomem chlorowca albo grupę Ci-C₄-alkilową, C1-C4alkoksylową, nitrową lub aminową, estry sulfonianowe, takie jak estry alkilosulfonylowe lub alkiloarylosulfonylowe (np. ester metanosulfonylowy lub toluenosulfonylowy), estry aminokwasów (np. L-walilowy), a także estry jedno-, dwu- i trójfosforanowe.

Farmakologicznie dopuszczalnymi solami tych estrów są sole sodowe, potasowe, sole zawierające kation o wzorze NR₄ ⁺, w którym R oznacza atom wodoru lub grupę Ci-Ce-alkilową, oraz sole addycyjne z kwasami. W powyższych estrach grupa alkilowa (sama lub jako część grupy alkoksylowej) zawiera 1-12 atomów węgla, a grupą arylową jest korzystnie grupa fenylowa.

Szczególnie korzystne są następujące związki o wzorze 1 (związki nr 1-7) oraz ich estry i etery (związki nr 8-44):

1. 9-/3-D-arabofurazonylo-6-etoksy-9H-puryna

2. 9-/:^-I^-^rc^l^(^fi^i^;anozylo-6^-j^ido-9H-puryna

3. 9aβ-D-arabofurazonylo-2-amino-6-jodo-9H-puryna

4. 9-/:l-D-arabofuranozylo-6-cyklopropyloamino-9H-puryna

5. 9-/^--^-^i^<^l^(^:^^ranozylo-6^^^^^l3me^yll^^mino-9H-puryna

6. 9-8-D-arabofuranozylo-2-amino-6-metoksy-9H-puryna

7. 9-β-D-arabofuranozylo-6-n-propoksy-9H-puryna

8. 9-(5-0-benzoi1o-I3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryna

9. 6-metoksy-9-[5-0-(4-metylofenylosulfonylo)-I3-D--rabofuranozylo]-9H-puryna

10. 6-metoksy-9-(5-0-anetyIosulfonylo)-I3-D--rabofuranozylo)-9Hapuryna

11. 9-[5-0--4-metylobenzoi1o)-aJ-D-arabofuranozylo]-9H-puryna

12. 9-[5-0--4-ahloΓobenzoiio)-Iβ-D--rabofuranozylo]-6-metoksy-9H-puryna

13. 9-[5-0-(4-metoksybenzoilo)-/--D-arabofuranozylo]-6- metoksy-9H-puryna

14. 6-metoksy-9-(5-0-aennloacctylo--l-D--rabofuranozylo)-9H-puryna

15. 6-metoksy-9-(5-0-aenoksyacetylo-I3-D-arabofuranozylo)-9H-puryna

16. 6-metoksy^,-9-(5-0-metoksymetylo-I3-D-arabofuranozylo)-9H-puryna

17. 9-[5-0(4-nitrobenzoilo)--3-D-arabofuranozylo]-6-metoksy-9H-puryna

18. 6-metoksy-9-(5-0-pentanoilo-/:l-D-arabofuranozylo)-9H-puryna

19. 9-[5-0--4-aminobenzoiIo)-I3-D--rabofuranozylo]-6-metoksy-9H-puryna

20. 6-metoksy-9-(5-0-propionylo-I3-D-arabofuranozylo)-9H-puryna

21. 9-(5-0-butanoilo-/:l-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryna

22. 9-[5-0--2,2-awumetylopΓopionylo)--3-D--rabofuranozylo]-6-metoksy-9H-puryna

23. 9-(5-0-acetylo-I3-D--rabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryna

24. 6-metoksy-9-[5-0--2-metylopΓopionylo)-I3-D--rabofuranozylo]-9H-puryna

25. 6-metoksy-9-[2-0-a2,2-awumetylopropionylo)--3-D--rabofuranozylo]-9H-puryna

26. 6-metoksy-9-[(2,3,5-Irój0-acetylo)-I3-D-arabofuranozylo]-9H-puryna

27. 6-metoksy-9-(2-0-pentanoilo-/3-D-arabofuranozylo)-9H-puryna

28. 9-(2-0-b utanoilo-/3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryna

29. 6-metoksy-9-[2-0--2-metylopropionylo)-I3-D--rabofuranozylo]-9H-puryna

30. 9-(3-0-benzoiio-I3-D-arabofuranozylo)a6-metoksy-9H-puΓyna

31. 9-(2,3-anhydro-/--D-Ilksofuranozylo)-6-metoksy-puryna

32. 6-metoksy-9-[2-0--4-metoksybenzoiio)-Iβ-D-arabofuranozylo]-9H-puryna

33. 6-metoksy-9-[2-0--4-metylobenzoi1o)-I3-D--rabofuranozylo]-9H-puryna

34. 9-[2-0--4-ahlorobenzoilo)-I3-D-arabofuranozylo]-6-metoksy-9H-puryna

35.6-metoksy-9--5,5-a--l-l-3-3-czteroizopropylo-l,3adwusiloksanylo-l,3)aβ-D-arabofuranoa zylojDH-puryna

36. 6-metoksy-9-[2-0--2-aminobenzoiio)-I3-D--rabofuranozylo]a9H-puryna

157 684 5

37. 6-metoksy-9-[2-(4-metylobenzoilo)-3,5-0-( 1,1,3,3-czteroiz.opropylod wusililoksanylo-1,3)/3-D-arabofuranozyio]-9H-puryna

38. 6-metoksy-9-[2-(4-metoksybenzoiio)-3,5-0-( ll^^-czteeoozopropylod wusiioksany lo-1,3)/ł-D-arabofuranozyio]-9H-puryna

39. 9-[2-(4-chiorobenzoilo)-3,5-0-( 1,1,3,3-czteroizopropyiodwusiiiIoksanyio-1,3)-/3-D-arabofuranozyio]-6-metoksy-9H-puryna

40. 5'-jednofosforan-9-/J-D-arabinofuranozyio-6-dwumetyloamino-9H-puryna

41. 5'-jednofosforan-6-metoksypurynoarabinozydu

42. 5'-trójfosforan-6-metoksypurynoarabinozydu

43. 6 -dwumetyioamino-9-(2-0-waleryno-/!-D-arabinozyIo)-9H-puryna

44. 6-dwumetyioamino-9-(2,3,5-trójacetyio-/^^^-arabinozyio)-9H-puryna.

Wyjątkowo korzystne, ze względu na siine działanie przeciw wirusom N7N iub CMV, są związki nr 1-7, a zwłaszcza związek nr 2. Wśród estrów i eterów wymienionych powyżej szczegóinie korzystne właściwości mają związki nr 11, 19 i 27.

Związki nr 1-44 są to związki wytworzone w przykładach I-XLIV, przy czym numery związków odpowiadają numerom przykładów. Właściwości fizykochemiczne tych związków podano w przykładach.

Sposób wytwarzania nowych pochodnych arabofuranozyiopuryny o ogóinym wzorze 1 oraz ich farmakoiogicznie dopuszczainych estrów, eterów i soii poiega według wynaiazku na tym, że związek o ogóinym wzorze 2, w którym Ri i R2 mają wyżej podane znaczenie, poddaje się reakcji ze związkiem o ogóinym wzorze 3, w którym X oznacza ugrupowanie pirymidyny iub puryny podstawionej przy atomie węgia grupą hydroksyiową, korzystnie w obecności takiego enzymu jak fosforyiaza, po czym ewentuainie przeprowadza się powstały związek o wzorze 1 w jego farmakoiogicznie dopuszczainy ester (ewentuainie w postaci soii) iub eter iub farmakoiogicznie dopuszczainą sói i/iub przeprowadza się ester iub eter iub sói związku o wzorze 1 w związek o wzorze 1 iub w inny farmakoiogicznie dopuszczainy ester iub eter iub w inną farmakologicznie dopuszczainą sói związku o wzorze 1.

X korzystnie oznacza ugrupowanie uracyiowe. Reakcję korzystnie prowadzi się działając na związki o wzorach 2 i 3 takim enzymem jak fosforyiaza, np. fosforyiaza urydynowa iub fosforyiaza nukieozydu purynowego aibo ich mieszanina, korzystnie w obecności soii będącej fosforanem, przy Ph 5-9 i w temperaturze 15-90°C, korzystnie 40-60°C.

Fizjoiogicznie dopuszczaine estry i soie związków o wzorze 1 można wytwarzać znanymi sposobami. Np. estry można wytwarzać przez estryfikację związku macierzystego odpowiednim haiogenkiem iub bezwodnikiem kwasowym. Estry można także wytwarzać przez zastąpienie odpowiedniej grupy odszczepiającej się, np. chiorowca, odpowiednim ugrupowaniem kwasu karboksyiowego iub przez otwarcie odpowiedniego anhydronukieozydu pochodzącego ze związku macierzystego za pomocą odpowiedniego kwasu karboksyiowego iub jego soii.

Związki wytwarzane sposobem według wynaiazku można stosować do wytwarzania środków ieczniczych użytecznych w profiiaktyce iub ieczeniu infekcji wirusowych u iudzi, wywołanych przez VZV iub CMV. W tym ceiu związki te podaje się w iiości skutecznej, dia zahamowania repiikacji wirusów VZV iub CMV w komórkach gospodarza-ssaka przez wprowadzenie hamującej repiikację wirusa iiości związku o wzorze 1 iub jego farmakoiogicznie dopuszczainej pochodnej do zakażonych komórek. Przykłady stanów kiinicznych spowodowanych przez infekcje N7N i CMV, jakie można ieczyć stosując związki wytwarzane sposobem według wynaiazku, obejmują stany podane powyżej.

Działanie farmakoiogiczne związków wytworzonych sposobem według wynaiazku wykazano w poniższych próbach toksyczności przeciwwirusowej i biodostępności.

Działanie przeciwko wirusowi Variceila-zoster.

Działanie inhibitujące repiikację VZV (szczep Oka) oceniano metodą ELISA (F. E. Berkowitz i M. J. Levin, Antimicrob. Agents and Chemothr. 28, 207-210, 1985) zmodyfikowaną w następujący sposób. Infekcje inicjowano wobec ieku, a nie przed dodaniem ieku. Pod koniec trzydniowej inkubacji ieku i wirusa z niezakażonymi komórkami (iudzkie fibropiasty dipioidowe, szczep MRC-5) płytki z 96 wgłębieniami wirowano w ciągu 5 minut przy 200 g w ceiu osadzenia iuźnych komórek przed utrwaieniem aidehydem giutarowym. W zmodyfikowanej metodzie ELISA stoso6

157 684 wano przeciwludzką IgG sprzężony z alkaliczną fosfatazą jako drugie przeciwciało. Szybkość rozszczepiania fosforanu p-nitrofenylu przez związaną alkaliczną fosfatazą oznaczano jak opisali S. M. Tadepalli, R. P. Quinn i D. R. Averett, 1986, Antimicrob. Agents and Chemother., 29,93-98, 1986. Niezakażone komórki stosowano w celu określenia szybkości reakcji na ślepej próbie, a uzyskane wartości odejmowano od wartości szybkości uzyskanych w obecności wirusa. Próba ta była odpowiednia do wykrywania wirusa potomnego w kulturach, które zakażono początkowo przy użyciu 15-3600 zakażających cząstek na jedno wgłębienie.

Inhibitowanie wzrostu nie zakażonych komórek ssaków.

Zdolność inhibitowania wzrostu komórek D98 (ludzkie) i komórek L (szczura) mierzono oznaczając liczby komórek po wystawieniu na 3 dni standardowej liczby komórek na działanie badanego związku w różnym rozcieńczeniu (J. L. Rideout, T. A. Krenitsky, G. W. Koszałka, N, K, Cohn, E. Y. Chao, G. B. Elion, V. S. Latter i R. B. Williams, J. Med. Chem. 25, 10-40-1044,1982). Następnie liczbę komórek porównywano z liczbą otrzymaną bez użycia badanego związku. Liczenie komórek odbywało się przez bezpośrednie zliczanie cząstek z następną trypsynizacją monowarstwy lub przez spektrofotometryczne oznaczanie ilości przeżyciowego barwnika pobranego przez komórki. Oba sposoby dawały porównywalne wyniki.

Analizę uzyskanych danych przeprowadzono następująco. Stężenie badanego związku powodujące 50% zwalczenie (IC5)) obliczano przez bezpośrednią interpolację wykresów logarytmu stężenia związku względem procentowej wartości zwalczenia lub na podstawie programu komputerowego, który analizuje dane według tego samego algorytmu. W tych obliczeniach stosowano dane w zakresie 20-80% zwalczenia. Wyniki podano w tabeli 1.

W wyżej opisanych próbach oprócz nowych związków nr 1, 2 i 3 (z przykładów I, II i III) stosowano acyclowir i znane związki A, B i C określone poniżej.

A: 9-/J-D-arabofuranozylo-6-metyloamino-9H-puryna B: 9-/ł-D-arabofuranozylo-6-dwumetyloamino-9H-puryna C: 9-3-D-arabofuranozylo-6-metoksy-9H-puryna.

Tabela 1

Toksyczność względem komórek VZV (% zwalczenia przy stężeniu ΙΟΟμΜ)

Związek (IC50 μΜ) _ komórki D-98 komórki L

1	6	107	97
2	1	50	50
3	3	61	47
A	3	93	87
B	1	85	69
C	0,8	96	72
Acyclovir	20	100	50

Próba biodostępności.

Szczurom Long-Evans podawano badany związek wprowadzając przez zgłębnik dożołądkowo dawkę 10 mg/kg związku C (z przykładu VIIIA) lub molową równoważną dawkę związków nr 12, 19 i 23 z przykładów XI, XIX i XXVII. Zwierzęta hodowano w klatkach metabolicznych i zbierano mocz w okresach 0-24 godzin i 24-48 godzin po podaniu dawki. Mocz analizowano metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z odwróconymi fazami. Wyniki podano w procentach dawki odzyskanej w moczu w ciągu 48 godzin w przeliczeniu na związek C. Wynik podano w tabeli 2.

Tabela 2

Związek	% dawki
11	11,7
19	7,9
27	15,9
C	4,9/2,5

157 684

Związki o wzorze 1 oraz ich farmakologicznie dopuszczalne pochodne, stanowiące substancje czynne, można podawać w dowolny sposób właściwy dla leczonego stanu, np. doustnie, doodbytniczo, donosowo, miejscowo (w tym podpoliczkowo i podjęzykowo), dopochwowo i pozajelitowo (w tym podskórnie, domięśniowo, dożylnie, śródskórnie, śródoponowo i nadoponowo). Korzystny sposób podawania będzie zależał np. od stanu zdrowia pacjenta.

W przypadku każdego z podanych powyżej sposobów podawania i wskazań wymagana ilość substancji czynnej zależy od szeregu czynników, takich jak nasilenie stanu chorobowego u leczonego pacjenta oraz jego osobowość, a ostatecznie zależy od uznania lekarza. Na ogół jednak odpowiednia skuteczna dawka wynosi 0,1-250, korzystnie 0,1-100, a najkorzystniej 1-20 mg na kg wagi ciała na dzień. Optymalna dawka wynosi około 15 mg na kg wagi ciała na dzień (o ile nie podano inaczej, to wszystkie dawki substancji czynnej przeliczono na związek macierzysty o wzorze 1; w przypadku stosowania soli i estrów dawki te są odpowiednio większe). Żądaną dawkę korzystnie podaje się w 2,3,4 lub więcej dawkach podzielonych w odpowiednich odstępach czasu w ciągu dnia. Takie podzielone dawki można stosować w postaci jednostek dawkowanych, zawierających np. 5-1000 mg, korzystnie 20-500 mg, a najkorzystniej 100-400 mg substancji czynnej.

Jakkolwiek związki o wzorze 1 oraz jego pochodne można podawać jako takie, to jednak korzystnie podaje się je w postaci preparatów farmaceutycznych. Preparaty takie zawierają co najmniej jeden związek o wzorze 1 lub jego pochodną jako substancję czynną oraz jeden lub większą liczbę dopuszczalnych nośników oraz ewentualnie inne środki lecznicze. Każdy nośnik musi być „dopuszczalny w tym sensie, że jest zgodny z innymi składnikami preparatu i nie jest szkodliwy dla pacjenta.

Do odpowiednich preparatów należą preparaty odpowiednie do podawania doustnego, doodbytniczego, donosowego, miejscowego (w tym podpoliczkowego i podjęzykowego), dopochwowego lub pozajelitowego (w tym podskórnego, domięśniowego, dożylnego, śródskórnego, śródoponowego i nadoponowego). Preparaty te mogą mieć korzystnie formę postaci dawkowanych i mogą być wytwarzane dowolnymi sposobami znanymi w farmacji. Polegają one na łączeniu substancji czynnej z nośnikiem, złożonym z co najmniej jednej substancji pomocniczej. Na ogół preparaty wytwarza się przez dokładne zmieszanie i ujednorodnienie substancji czynnej z nośnikiem ciekłym lub silnie rozdrobnionym nośnikiem stałym, bądź nośnikami obu tych rodzajów, a następnie, w razie potrzeby, ukształtowanie produktu.

Preparaty odpowiednie do podawania doustnego mogą to być odrębne jednostki, takie jak kapsułki, opłatki lub tabletki, z których każda zawiera ustaloną ilość substancji czynnej, a także proszki lub granulaty, roztwory lub zawiesiny w cieczy wodnej lub niewodnej, względnie emulsje typu oleju w wodzie lub emulsje typu woda w oleju. Substancję czynną można również umieszczać w bolusie, powidełku lub paście.

Tabletki można wytwarzać przez prasowanie lub formowanie, ewentualnie z użyciem jednej lub większej liczby substancji pomocniczych. Tabletki prasowane można wytwarzać w odpowiednim urządzeniu sprasowując sypką substancję czynną, np. w postaci proszku lub granulatu, ewentualnie zmieszaną ze środkiem wiążącym (np. poliwinylopirolidonem, żelatyną lub hydroksypropylometylocelulozą), środkiem poślizgowym, obojętnym rozcieńczalnikiem, środkiem konserwującym, środkiem dezintegrującym (np. solą sodową glikolanu skrobi, usieciowany poliwinylopirolidon lub usieciowana sól sodowa karboksymetylocelulozy), środkiem powierzchniowo czynnym lub dyspergującym. Tabletki formowane można wytwarzać formując w odpowiednim urządzeniu mieszaninę sproszkowanego związku zwilżonego obojętnym ciekłym rozcieńczalnikiem. Tabletki można ewentualnie powlekać lub nacinać, a ponadto można je sporządzać tak, aby substancja czynna była z nich uwalniana w sposób kontrolowany, np. z użyciem hydroksypropylometylocelulozy w zmiennych proporcjach, dla uzyskania pożądanego profilu uwalniania.

Przy infekcjach oka i innych tkanek zewnętrznych, np. ust lub skóry, preparaty podaje się korzystnie w postaci maści lub kremu przeznaczonego do stosowania miejscowego, zawierającego substancję czynną w ilości np. 0,075-20%, korzystnie 0,2-15%, a najkorzystniej 0,5-10% wagowych. W preparatach w postaci maści substancje czynne można stosować razem z parafinową lub mieszającą się z wodą podstawą maści. Substancje czynne mogą także występować w kremie razem z podstawą kremu typu olej w wodzie.

157 684

Jeśli to jest wskazane, to faza wodna kremu może zawierać np. co najmniej 30% wagowych alkoholu wielowodorotlenowego, to jest alkoholu mającego dwie lub większą liczbę grup hydroksylowych, takiego jak glikol propylenowy, butanodiol-1,3, mannit, sorbit, gliceryna i glikol polietylenowy oraz ich mieszaniny. Preparaty do stosowania miejscowego mogą korzystnie zawierać związek polepszający wchłanianie czyli penetrację substancji czynnej poprzez skórę lub inne narażone obszary. Przykładami takich środków polepszających penetrację poprzez skórę są dwumetylosulfotlenek i podobne analogi.

Fazę olejową emulsji można otrzymać ze znanych składników znanym sposobem. Jakkolwiek faza ta może zawierać jedynie emulgator, to korzystnie zawiera ona mieszaninę co najmnej jednego emulgatora z tłuszczem lub olejem lub łącznie z tłuszczem i olejem. Korzystnie emulgator hydrofitowy dodaje się razem z emulgatorem lipofilowym, działającym jako stabilizator. Korzystne jest także dodawanie zarówno oleju jak i tłuszczu. Razem emulgator (lub emulgatory) ze stabilizatorem (lub stabilizatorami) lub bez niego dają tak zwany wosk emulgujący, a wosk razem z olejem i/lub tłuszczem dają tak zwaną emulgującą podstawę maści, tworzącą olejową fazę rozproszoną preparatów w postaci kremu.

Emulgatory i stabilizatory emulsji odpowiednie do stosowania w takich preparatach są Tween 60, Span 80, alkohol cetostearylowy, alkohol mirystylowy, monostearynian gliceryny i siarczan sodowolaurylowy.

Wybór olejów i tłuszczów odpowiednich dla preparatu opiera się na uzyskaniu pożądanych własności kosmetycznych, ponieważ rozpuszczalność substancji czynnej w większości olejów, jakie stosuje się w farmaceutycznych preparatach emulsyjnych jest bardzo mała. Z tego powodu krem powinien korzystnie być produktem nie mazistym, nie brudzącym i zmywalnym o odpowiedniej konsystencji, aby uniknąć wycieku u tub i innych pojemników. Można stosować estry alkilowe o prostych lub rozgałęzionych łańcuchach jedno- lub dwuzasadowe, takie jak dwuizoadypinian, stearynian izocetylu, dwuester glikolu propylenowego i kwasów tłuszczowych z orzecha kokosowego, mirystynian izopropylu, oleinian decylu, palmitynian izopropylu, stearynian butylu, palmitynian 2-etyloheksylu lub mieszaninę estrów o rozgałęzionym łańcuchu znaną pod nazwą Crodamol CAP, przy czym korzystnymi estrami są trzy ostatnie. Można je stosować same lub w mieszaninie w zależności od wymaganych właściwości. Można także stosować lipidy o wysokiej temperaturze topnienia, takie jak biała miękka parafina i/lub parafina ciekła i inne oleje mineralne.

Preparaty odpowiednie do podawania miejscowego do oka są krople do oczu, w których substancja czynna jest rozpuszczona lub zdyspergowana w odpowiednim nośniku, a zwłaszcza w wodnym rozpuszczalniku substancji czynnej. Zawartość substancji czynnej korzystnie w takich preparatach wynosi na ogół 0,5-20%, korzystnie 0,5-10%, a zwłaszcza około 1,5% wagowych.

Preparaty odpowiednie do podawania miejscowego do jamy ustnej są to pastylki podjęzykowe zawierające substancję czynną w podstawie smakowej, zazwyczaj w sacharozie, gumie arabskiej lub gumie tragakantowej, pastylki zawierające substancję czynną w obojętnym nośniku, takim jak żelatyna i gliceryna lub sacharoza i guma arabska, a także płyny do płukania ust zawierające substancję czynną w odpowiednim ciekłym nośniku.

Preparaty do podawania doodbytniczego mogą mieć postać czopków z odpowiednią osnową, np. masłem kakaowym lub salicylanem.

Preparaty odpowiednie do podawania donosowego, w których nośnik jest substancją stałą, są grubym proszkiem o wielkości cząstek np. 20-500 μτη i mogą być podawane w taki sposób, w jaki zażywa się tabakę, tj. przez szybkie wdychanie z pojemnika przez przejście proszku trzymanego w pobliżu nosa. Odpowiednie preparaty, w których nośnik jest cieczą, do podawania np. w postaci aerozolu lub kropli do nosa, obejmują wodne lub olejowe roztwory substancji czynnej.

Preparaty do podawania dopochwowego mogą mieć postać pesariów, tamponów, kremów, żeli, past, pianek, lub kompozycji aerozolowych, zawierających obok substancji czynnej odpowiednie znane nośniki.

Preparaty do podawania pozajelitowego obejmują wodne i niewodne, jałowe roztwory do wstrzykiwania, które mogą zawierać antyutleniacze, bufory, środki bakteriostatyczne, oraz rozpuszczone substancje nadające środkom izotoniczność z krwią pacjenta, a także wodne i niewodne, jałowe zawiesiny, które mogą zawierać środki suspendujące i środki zagęszczające. Preparaty

157 684 można umieszczać w szczelnych pojemnikach zawierających dawkę jednostkową lub wielokrotną, np. w ampułkach i fiolkach, a przy tym można je przechowywać w stanie zliofilizowanym, wymagającym jedynie dodania jałowego ciekłego nośnika, np. wody do wstrzykiwania, bezpośrednio przed użyciem. Roztwory i zawiesiny do wstrzykiwania można sporządzać na poczekaniu z jałowych proszków, granulek lub tabletek uprzednio opisanych powyżej.

Korzystne są preparaty w postaci dawkowanej zawierające dawkę lub poddawkę dzienną substancji czynnej, lub ich odpowiednie ułamki.

Preparaty, oprócz składników wspomnianych powyżej, mogą zawierać również inne substancje pomocnicze, odpowiednie dla danego rodzaju preparatu, np. preparaty do podawania doustnego mogą zawierać środki smakowe.

Wynalazek ilustrują poniższe przykłady, w których skrót 11. oznacza temperaturę topnienia. Skład mieszanin rozpuszczalników podano objętościowo. Ilość stosowanych enzymów podano w jednostkach międzynarodowych.

Przykład I. Wytwarzanie 9-/J-D-arabofuranozylo-6-etoksy-9H-puryny.

0,5 g (3,05 mmola) 6-etoksypuryny (Sigma Chemicals Co., St. Louis, MO) i 1,48 g (6,09 mmola) arabinozydu uracylu zdyspergowano w 100 ml 10 mM roztworu fosforanu potasowego, zawierającego 0,04% azydku potasowego, o pH 7,4. Po dodaniu 6000 jednostek oczyszczonej fosforylazy nukleozydu purynowego (T. A. Krenitsky i inni, Biochemistry, 20, 3615, 1981 i opis patentowy St. Zjedn. Am. nr 4 381 344) zawiesinę mieszano w 35°C. Po 168 godzinach dodano jeszcze 18000 jednostek fosforylazy urydynowej i 75 600 jednostek fosforylazy nukleozydu purynowego. Po 7 dniach mieszaninę reakcyjną przesączono, a przesącz poddano chromatografii w kolumnie (2,5X8 cm) zawierającej żywicę Dowex-1 w postaci wodorotlenowej, stosując jako eluent mieszaninę metanolu i wody (90:10). Frakcje zawierające produkt połączono, a rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i poddano chromatografii w kolumnie (5 X 90 cm) zawierającej żywicę Biorad P-2. Frakcje zawierające produkt połączono i usunięto rozpuszczalnik pod próżnią. Otrzymano 0,363 g 6etoksypuryno9-/3-D-arabofuranozydu w postaci 0,3 hydratu o t. t. 78-80°C.

Analiza elementarna dla C12H16N4O5 · 0,3 H2O Obliczono: C 47,48 H 55,55 N 18,57

Stwierdzono: C 47,99 H 5₃54 N 18,40

Przykład II. Wytwarzanie 9-/3-D-arabofuranozylo-6-jodo-9H-puryny.

g(4mmole)6-jodopuryny (Sigma Chemicals, Co., St. Louis, MO) rozpuszczono w 15 ml 1,2 dwumetoksyetanu, stosując ogrzewanie. Do roztworu dodano 50 ml roztworu 10,1 mmola arabinozydu uracylu w 10 mM rotworze fosforanu potasowego, zawierającym 0,04% azydku potasowego, o pH 7,4. Po dodaniu 68000 jednostek oczyszczonej fosforylazy urydynowej i 12000jdnostek fosforylazy nukleozydu purynowego mieszaninę mieszano w 35°C. Po 21 dniach dodano jeszcze 4800 jednostek fosforylazy urydynowej i 20000 jednostek fosforylazy nukleozydu purynowego. Po 90 dniach mieszaninę reakcyjną przesączono i rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w 100 ml wody, roztwór ogrzano parą wodną, a następnie przesączono. Przesącz poddano chromatografii w kolumnie przy użyciu 2 litrów wody, a następnie 2 litrów etanolu. Frakcje zawierające produkt połączono i usunięto rozpuszczalnik pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i poddano chromatografii w kolumnie (5 X 90 cm) zawierającej Biorad P-2, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (30:70). Frakcje zawierające produkt połączono, a rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i poddano chromatografii w kolumnie (5X90cm) zawierającej Sephadex G-10, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (30:70). Frakcje zawierające produkt połączono i po usunięciu rozpuszczalnika pod próżnią otrzymano 0,253 g 1,5 hydratu 6-jodopuryno-9-/J-D-arabofuranozydu o t. t. 174°C.

Analiza elementarna dla C10IH1JN4O4· 1,5H2O Obliczono: C 29,65, H 3,48 , N 13,83 J 32,32

Stwierdzono: C 29,43, H , N 13,66 J 32,20

MS: ci(CH4), 379(M+ 1), 247((M+ l)-pentoza).

Przykład III. Wytwarzanie 9-/3-D-arabofuranozylo-2-amino-6-jodo-9H-puryny.

6,75 g (25,5 mmola) 2-amino-6-jodopuryny (Sigma Chemicals, St. Louis, MO) i 15,1 g (61,9 mmola) arabinozydu uracylu połączono w 0,31 litra lOmM roztworu fosforanu potasowego, zawierającego 0,02% azydku potasu, o pH 6,9. Po dodaniu 17000 jednostek oczyszczonej fosforylazy nukleozydu purynowego i 2000 jednostek fosforylazy urydynowej roztwór mieszano w 37°C. Po 18 dniach do roztworu dodano jeszcze 5700 jednostek fosforylazy urydynowej. Po 57 dniach mieszaninę reakcyjną przesączono, a przesącz poddano chromatografii w kolumnie (8X 11 cm) zawierającej żywicę XAD-2, stosując do elucji gradientowej mieszaniny etanolu i wody, których skład objętościowy podano w nawiasach: 0,35 litra (10:90), 1 litr (20:80), 1 litr (50:50), 0,2 litra (95:5). Frakcje zawierające produkt połączono, a etanol usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i poddano chromatografii w kolumnie (7,5 X 90 cm) zawierającej żywicę BioRad P-2. Otrzymano 1,1 gpółhydratu 2-amino-6-jodopuryno-9-3-D-arabofuranozydu o t. t. 175°C.

Analiza elementarna dla C10H12N5O4 -0,5HzO Obliczono: C 29,87, H 3,26, N 17,41

Stwierdzono: C 29,86, H 3,29, N 17,39

MS: ci(CH/), 394(M+ 1), 262 ((M+ l)-pentoza).

Przykład IV. Wytwarzanie 9-3-D-arabofuranozylo-6-cyklopropyloamino-9H-puryny.

0,5 g (2,85 mmola) 6-cyklopropyloaminopuryny otrzymanej przez nukleofilowe podstawienie atomu chloru w 6-chloropurynie (Sigma Chemicals, St. Louis, MO) cyklopropyloaminą w acetonitrylu i 1,39 g (5,71 mmola) arabinozydu uracylu (P. F. Torrence i inni, J. Med. Chem., 22 (3), 316-319,1979) zdyspergowano w 100 ml 10 mM roztworu fosforanu potasowego o pH 7,4, zawierającego 0,04% azydku potasowego. Po dodaniu 6000 jednostek oczyszczonej fosforylazy urydynowej i 8400 jednostek fosforylazy nukleozydu purynowego (Krenitsky i inni, Biochemistry 20,3615, 1981 i opis patentowy St. Zjedn. Am. nr 4 381 344) zawiesinę mieszano w 35°C. Po 120 godzinach mieszaninę reakcyjną przesączono i przesącz poddano chromatografii w kolumnie (2,5 X 10 cm) zawierającej żywicę Dowex-1 w postaci wodorotlenowej, stosując jako eluent mieszaninę metanolu i wody (90:10). Połączono frakcje zawierające produkt, a rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i poddano chromatografii w kolumnie (5 X 90 cm) na żywicy BioRad P-2, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (30:70). Osad poddano rekrystalizacji z gorącego metanolu i uzyskano 0,0352g monohydratu 6jCyklopropyloaminopuryno-9j/--D-arabofuranozydu. Przesącz z rekrystalizacji poddano chromatografii w kolumnie (5 X 90cm) na żywicy BioRad P-2 w sposób opisany powyżej. Połączono frakcje zawierające produkt z obu kolumn i usunięto rozpuszczalnik pod próżnią. Otrzymano 0,342 g 6-cykIopropyloaminopuryno-9-/--D-arabofuranozydu w postaci 0,8 hydratu z 0,3 CeHeO o t. t. 215°C.

Analiza elementarna dla C13H17N5O4· IH2O Obliczono: C 48,00, H 5,89, N 21,53

Stwierdzono: C 48,05, H 5,89, N 21,55

Przykład V. Wytwarzanie 9-/--D-arabofuranozylo-6-etyIometyloamino-9Hjpuryny.

6-Etylometyloaminopurynę wytworzono przez nukleofilowe podstawienie atomu chloru w 6-chloropurynie (Sigma Chemicals, St. Louis, MO) etyloaminą lub metyloaminą w acetonitrylu. 0,5 g (2,8 mmola) 6-etylometyloaminopuryny i 1,38 g (5,6 mmola) arabinozydu uracylu zdyspergowano w 575 ml 10 mM roztworu fosforanu potasowego o pH 7,4, zawierającego 0,04% azydku potasu i 10%o objętościowych n-propanolu. Po dodaniu 6000 jednostek oczyszczonej fosforylazy urydynowej i 8400 jednostek fosforylazy nukleozydu purynowego (Krenitsky i inni, Biochemistry 20,3615,1081 i opis patentowy St. Zjedn. Am. nr 4 381 344) roztwór mieszano w 37°C. Po 18 dniach mieszaninę reakcyjną przesączono, przesącz poddano chromatografii w kolumnie (2,5 X 13 cm) zawierających żywicę Dowex-1 w postaci wodorotlenowej, stosując jako eluent mieszaninę metanolu i wody (90:10). Frakcje zawierające produkt połączono, a rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i poddano chromatografii w kolumnie (7,5X90 cm) wypełnionej żywicą BioRad P-2. Frakcje zawierające produkt połączono i po liofilizacji otrzymano 0,680 g 6-etylo(metylo)aminopuryno-9-/--D-arabofuranozydu o t. t. 159°C.

Analiza elementarna dla C13H1)N-O4 Obliczono: C 50,48, H 6,19, N 22,64

Stwierdzono: C 50,36, H 6,25 , N 22,52

MS: ci (H4), 310 (M+ 1), 178 ((M+ l)-pentoza).

157 684

Przykład VI. Wytwarzanie 9-/3D-arabofuranozylo-2-amino-6-metoksy-9H-puryny.

1,05 g (6,4 mmola) 2-amino-6-metoksypuryny, otrzymanej przez nukleofilowe podstawienie atomu chloru w 2-amino-6-chloropurynie (Sigma Chemicals St. Louis, MO) metanolem wobec wodorku sodowego w tetrahydrofuranie, połączono z 35 ml roztworu 1,75 g (7,04 mmola) arabinozydu uracylu w 10 mM roztworze fosforanu potasowego, zawierającym 7% objętościowych npropanolu i doprowadzono do pH6,75. Po dodaniu 18000 jednostek oczyszczonej fosforylazy nukleozydu purynowego i 1020jednostek fosforylazy urydynowej roztwór inkubowano w 37°C. Po 26 dniach mieszaninę reakcyjną przesączono, a przesącz doprowadzono do pH 10,5 stężonym wodorotlenkiem amonowym i poddano chromatografii w kolumnie (2X7 cm) wypełnionej żywicą Dowex-1 w postaci mrówczanowej, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (7:93). Frakcje zawierające produkt połączono i rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość wyekstrahowano 25 ml wody, a przesącz oddzielono od substancji stałych przez wirowanie. Z cieczy po odwirowaniu, pozostawionej w temperaturze pokojowej, wytrąciły się kryształy 2-amino-6-metoksy-puryno-9-/3-D-arabofuranozydu. Po wysuszeniu otrzymano 0,327 g produktu o t. t. 210°C.

Analiza elementarna dla C11H15N5O5 Obliczono: C Ψ1,44 , H 5,09, N 23,96

Stwierdzono: C 44,49, H 5,13, N 23,52

Przykład VII. Wytwarzanie 9-j-D-arabofuranozylo-6-n-propoksy-9H-puryny.

g (5,6 mmola) 6-n-propoksypuryny (Sigma Chemicals, St. Louis, MO) połączono z 545 ml roztworu 10,1 mmola arabinozydu uracylu w 10 mM roztworu fosforanu potasowego, zawierającym 7% objętościowych n-propanolu. Po dodaniu 680 jednostek oczyszczonej fosforylazy urydynowej i 12000 jednostek fosforylazy nukleozydu purynowego mieszaninę reakcyjną mieszano w 35°C. Po 58 dniach całość przesączono i przesącz przechowywano w 3°C w ciągu 20 godzin. Powstały osad odwirowano, rozpuszczono w mieszaninie n-propanolu i wody (30:70), roztwór doprowadzono do pH 10,5 stężonym wodorotlenkiem amonowym i poddano chromatografii w kolumnie (2,5 X 5 cm) wypełnionej żywicą Dowex-1 w postaci mrówczanowej, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (30:70). Frakcje zawierające produkt połączono i rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w n-propanolu i roztwór poddano chromatografii w kolumnie (5X90 cm) wypełnionej żywicą BioRad P-2, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (30:70). Frakcje zawierające produkt połączono i po usunięciu rozpuszczalnika pod próżnią pozostałość rozpuszczono w wodzie i roztwór poddano chromatografii w kolumnie (5 X 90 cm) wypełnionej żywicą BioRad P-2, eluując wodą. Frakcje zawierające produkt połączono i po liofilizacji otrzymano 0,758 g monohydratu 6-n-propoksypuryno-9-/3-Dabinofuranozydu o 1 1. 147-149°C.

Analiza elementarna dla Cl-Hl8N4O5· Ι,ΟΗζΟ Obliczono: C 47,56 , H 6,14, N 17,06

Stwierdzono: C 47,63, H 6,13, N 17,11

Przykład VIII. Wytwarzanie 9-(5-0-benzoilo-j-D--rabofuranozylo)-6-metoksy-9Hpuryny.

A. Wytwarzanie 9-3-D-arabofuranozylo-6-metoksy-9H-puryny.

g (6,6 mmola) 6-metoksypuryny (Sigma Chemicals, Co., St. Louis, MO) 2,45 g (10,1 mmola) arabinozydu uracylu (P. F. Torrence i inni, J. Med. Chem., 22 (3), 1979) zdyspergowano w 575 ml 10 mM roztworu fosforanu potasowego o pH 7,8 zawierającego 0,04% azydku potasowego i 10%o objętościowych n-propanolu. Do roztworu dodaniu 560 jednostek oczyszczonej fosforylazy urydynowej i 10000 jednostek fosforylazy nukleozydu purynowego (T. A. Krenitsky i inni, Biochemistry, 20, 3615, 1981 i opis patentowy St. Zjedn. Am. nr 4381 344) i roztwór mieszano w 35°C. Po trzech dniach mieszaninę reakcyjną przesączono, przesącz doprowadzono do pH 10,5 wodorotlenkiem amonowym i poddano chromatografii w kolumnie (2,5 X 7 cm) zawierającej żywicę Dowex-1 w postaci mrówczanowej, stosując jako eluent mieszaninę n-propanolu i wody (30:70). Połączono frakcje zawierające produkt, a rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość rozpuszczono w

157 684 mieszaninie n-propanolu i wody (30:70) i roztwór poddano chromatografii w kolumnie (7,5 X 90 cm) wypełnionej żywicą BioRad P-2. Frakcje zawierające produkt połączono i po liofilizacji otrzymano 0,922 g 6-metoksypuryno-9-/3-D-arabofuranozydu w postaci dwuhydratu o t. t. 179-181°C.

Analiza elementarna dla C11H14N4O5 · 2H2O Obliczono: C 41,51, H5.70, N 17,60

Stwierdzono: C 41,46, H 5,74, N 18J3

B. Wytwarzanie 9-(5-0-benzoiio--3-D-arabofuranozvlo)-6-metoksy-9H-puryny.

0,283 g (1,0 mmola) 9-(/3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z etapu A powyżej rozpuszczono w 5 ml bezwodnego dwumetyloacetamidu i po ochłodzeniu roztworu do 4°C dodano doń 0,155 g (1,1 mmola) chlorku benzoilu. Mieszaninę mieszano w ciągu 24 godzin w atmosferze argonu, pozwalając by powoli ogrzała się do temperatury pokojowej. Po dodaniu 1,1 równoważnika chlorku benzoilu w temperaturze pokojowej mieszaninę mieszano w ciągu następnych 24 godzin. Reakcję przerwano wlewając do 50 ml wody z lodem, mieszaninę wyekstrahowano chloroformem (3 X 30 ml) i ekstrakty organiczne wysuszono nad MgSO4. Pozostałość po odparowaniu oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25,0 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5 X 15 cm), stosując do elucji gradientowej CHCI3 i następnie mieszaniny CHCU-aceton (1:1). Połączone frakcje zawierające produkt o Rf = 0,21 (żel krzemionkowy-CHCU-aceton, 1:1) i otrzymano 92 mg żądanego związku o 11. 202-204°C.

Analiza elementarna dla C18H18N4O6 Obliczono: C 55,96, H 4,70, N 14,50

Stwierdzono: C 56,04, H 4,74, N 14,40

UV^max(E): pH 7,00: 241,2 nm (16350); 0,1 N HC1: 242,5 nm (14480); 0,1 N NaOH: (13200);

¹H-NMR (MezSO-de): < 8,52 (s, lH, H-8), 8,36 (s, 1H, H-2), 7,97 (d, 2H, Ar, J = 7,0 Hz), 7,66 (t, 1H, Ar, J = 7,4 Hz), 7,52 (pozorny t, 2H, Ar, J = 7,6), 6,42 (d, 1H, H-l', J = 4,7 Hz), 5,79 (d, 1H, OH, J = 4,4 Hz, wymiana z D2O), 5,71 (d, 1H, OH, J = 3,8 Hz, wymiana z D2O), 4,75-4,50 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,35-4,10 (m, 3H, H-4', H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3);

MS(EI, 30eV): m/z 387 (M + H), 265 (C11H13N4C), 209 (C8H9N4O3), 193 (C8H9N4O3), 193 (C8H8N4O2 + Η), 179 (C7H7N4O2), 163 (C7H6N4O + H), 151 (CeHelW + H), 134 (C6H6N4O + H), 134 (C6H5N4 + H), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 387 (M + H), 283 (C11H14N4O5 + H), 265 (C11H13N4O4), 237 (C9H9N4O4), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H), 137 (C5H4N4O + H), 123 (C7H7O2);

IR (KBr): 1722,8, 1579,6 cm‘1

Przykład IX. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[5-0-(4-metylofenylosulfonylo)-/3-D-arabofuranozylo]-9H-puryny.

0,308 g (1,63 mmola) świeżo przekrystalizowanego chlorku 4-toluenosulfonylo i 0,308 g (1,09 mmola) 9-((3-D--rabinofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano 25 ml bezwodnego acetonitrylu, zawiesinę ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i dodano do niej 5,0 ml pirydyny w celu rozpuszczenia nukleozydu. Roztwór mieszano w atmosferze argonu w 3°C, w ciągu 1 godziny, a następnie utrzymywano w -15°C w ciągu 42 godzin. Reakcję przerwano dodając 3 ml 5% NaHCOs, mieszaninę reakcyjną odparowano do objętości około 10 ml, a następnie odparowano razem z 95% etanolem. Pozostałość zabsorbowano na minimalnej ilości żelu krzemionkowego i wprowadzono do kolumny (2,5 X 15 cm) do chromatografii rzutowej, wypełnionej 25g żelu krzemionkowego w mieszaninie CH2CI2-CH3OH (15:1). Po elucji przy użyciu 450 ml tego rozpuszczalnika, a następnie 550 ml mieszaniny CH2CI2-CH3OH (10:1) uzyskano trzy substancje pochłaniające UV. Połączono frakcje zawierające substancję o Ri = 0,42 (żel krzemionkowy, CH2CI2-CH3OH, 10:1) i dalej oczyszczano na trzech kolejnych płytkach z żelem krzemionkowym do preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej, stosując najpierw mieszaninę CH2CI2-CH3OH(10:l),a na dwu następnych płytkach mieszaninę aceton-CH2Cl2 (1:1). Otrzymano 88 mg żądanej substancji w postaci przezroczystego szkła o t. t. 177-181°C.

Analiza elementarna dla C18H20N4O7S ·0,15ΗζΟ Obliczono: C 49,23, H 4,66 , N 12,76

Stwierdzono: C 49,28, Η 4»71 , N 12.71

157 684 13

UV max(E): ρΗ = 7,00: 251,0 nm (9450); 0,1 Ν HC1: 253,0 nm (10500); 0,1 N NaOH: 250,0 nm (10200);

¹H-NMR (Me₂SO-de): δ 8,49 (s, 1H, H-8), 8,09 (s, 1H, H-2), 7,73 (d, 2H, Ar, J = 8,2 Hz), 7,36 (d, 2H, Ar, J = 8,2 Hz), 6,32 (d, 1H, H-l', J = 4,6 Hz), 5,47 (d, 2H, 2' -OH i 3' -OH, J = 4,3 Hz), 4,37-4,27 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,13 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H, OCH3), 3,98 (m, 1H, H-4'), 2,35 (s, 3H, Ar-CHs);

MS(EI): m/z 282 (CUH14N4O5), 178 (C7H6N4O2), 172 (C7H8O3S), 164 (C6H4N4O2), 150 (C6H6N4O), 136 (C5H4-N4O); (CI, CH4): m/z 437 (M + H), 345 (M-C7H7), 329 (C11H13N4O6S), 315 (C₁oHuN4O6S), 287 (M-zasada), 251 (CUHHN4O4), 247 (C11H11N4O3), 233, 187, 173, 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H)

IR (KBr): 1603,6, 1352,7, 1176,2 cm'1

Przykład X. Wytwarzanie 6-metoksy-9-(5-0-metylosulfonylo-3-D--rabofuranozylo)-9Hpuryny.

0,600 g (2,13 mmola) 9-(/-D--rabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 40 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 8 ml bezwodnej pirydyny. Kolbę ochłodzono do -3°C na łaźni lód/sól i do zawiesiny 0,16 ml (2,13 mmola) chlorku metanosulfonylu. Po 25 minutach reakcję przerwano dodając 3 ml wody i zatężono do 10 ml, a następnie odparowano łącznie z kilkakrotnymi dodatkami etanolu, utrzymując cały czas temperaturę poniżej 38°C. Resztki pirydyny usunięto przy użyciu pompy próżniowej. Pozostałość wprowadzono do kolumny (2,5X15 cm) do chromatografii rzutowej, zawierającej 25,0g żelu krzemionkowego, doprowadzoną do równowagi mieszaniną CH2C12-CH3OH 15:1. Kolumnę najpierw wyełuowano 150 ml tego rozpuszczalnika, a następnie 450 ml mieszaniny CH2O2-CH3OH (10:1). Połączono frakcje zawierające substancję o R, = 0,34 (żel krzemionkowy, CH2C1-CH3OH, 10:1) i otrzymano 0,448 g (57%) produktu w postaci białej pianki o 11. 177—181°C (rozkład).

Analiza elementarna dla C12H16N4O7S · 0,5H2O Obliczono: C 39,02, H 4,64, N 15,17

Stwierdzono: C 39,02, H 4,66, N 15,08

UVŻmax(E): pH 7,00: 249,1 nm (10600); 0,1 N HC1: 250,5 nm (11200); 0,1 N NaOH: 250,0 nm (10500);

'H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,54 (s, 1H, H-8), 8,36(s, 1H, H-2), 6,43 (d, 1H, H-l', J = 4,4 Hz), 5,84 (d, 1H, OH, J = 4,6 Hz), 5,82 (d, 1H, OH, J = 4,2 Hz), 4,52-4,49 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,25-4,14 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H, OCH3), 4,09-4,02 (m, 1H, H-4'), 3,18 (s, 3H, SO2CH3);

MS(EI): m/z 247 (CnHu^Oa), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2), 150 (C6H6N4O), 97 (CH4O3S + H); (CI, CH4): m/z 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2), 151 (C6H6N4O + H), 136 (C5H4N4O), 97 (CH3SO3H + H);

IR (KBr) 1605,1, 1351,3 i 1174,7 cm!

Przykład XI. Wytwarzanie 9-[5-0-(4-metylobenzoilo]-,/-D-arabofuranozylo]-6-metoksy9H-puryny.

0,283 g (1,0 mmola) 9-(/-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 10,0 ml bezwodnego acetonitrylu i dodano 2,3 ml pirydyny, aby spowodować całkowite rozpuszczenie, a następnie 0,170 g (1,1 mmola) chlorku 4-metylobenzoilu. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej w ciągu 24 godzin w atmosferze argonu, reakcję przerwano dodając 5 ml izopropanolu, mieszaninę odparowano do sucha, a następnie odparowano wspólnie z 2 porcjami po 10 ml etanolu. Pozostałość oczyszczono metodą chromatograii rzutowej na 25,0 żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5 X 15 cm), prowadząc elucję gradientową przy użyciu najpierw samego CHCh, a następnie mieszaniny CHCh-aceton aż do stosunku 1:1. Połączono frakcje zawierające produkt o R< = 0,41 (żel krzemionkowy, CHCb-aceton, 1:1) i otrzymano 132 mg żądanego związku i t. t. 127-128°C.

Analiza elementarna dla Ci9H₂oN4O6 0,5H2O Obliczono: C 55,74, H 5,17, N 13,69

Stwierdzono: C 55,48 H 5,36 N 13,64

UV/max(E): pH 7,00: 243,0nm (24590); 0,1 N HC1: 245,5 nm (21515); 0,1 N NaOH: 242,4 nm (19670);

157 684 ¹H-NMR (Me2SO-de): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,36 (s, 1H, H-2), 7,86 (d, 2H, Ar, J = 8,0 Hz), 7,32 (d, 2H, Ar, J = 8,0 Hz), 6,42 (d, lH, Η- Γ, J = 4,6 Hz), 5,80 (d, 1H, OH, J = 4,6 Hz, wymiana z D2O), 5,78 (d, lH, OH, J = 4,2Hz, wymiana z D2O), 4,68-4,49 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,29-4,10 (m, 3H, H-4', H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3), 2,37 (s, 3H, CH3);

MS(EI): m/z 179 (C7H7N4O2), 164 (C7H7N4O + Η), 151 (C6H6N4O + Η), 136 (C5H5N4O), 19 (C5H3N4); (CI, CH4): m/z 401 (M + H), 267 (CioHnN405), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H), 137 (C5H4N4O + H), 119(C5H3N4);

IR (KBr): 1691,4, 1601,8 cm'!

Przykład XII. Wytwarzanie 9-[5-0-(·+chlorobenzoilo)-/3-D-arabofuranozylo]'6-metoksy'9Hpuryny.

0,283 g (1,0 mmola) 9-(/-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 10,0 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 2,3 ml pirydyny, aby spowodować całkowite rozpuszczenie, a następnie 1,1 mmola chlorku 4-metoksybenzoilu. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej w ciągu 24 godzin w atmosferze argonu, reakcję przerwano dodając 5 ml izopropanolu, mieszaninę odparowano do sucha, a następnie odparowano wspólnie z 2 porcjami po 10 ml etanolu. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5X15 cm), prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCU i następnie mieszanin CHCh-aceton aż do stosunku 1:1. Połączono frakcje zawierające produkt o Rf = 0,37 (żel krzemionkowy, CHCb-aceton, 1:1) i otrzymano 105 mg żądanego związku o 1 1. 122-124°C.

Analiza elementarna dla CieHi7ClN4O6,0,5H2O Obliczono: C 50,30, H 4,22, N 13,04

Stwierdzono: C 50,20, H 4^8 , N 12,94

UVAmax(E): pH 7,00: 245,4nm (25530); 0,1 N HC1: 245,7 nm (24200); 0,1 N NaOH: 241,7nm (21490);

1H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,36 (s, 1H, H-2), 7,97 (d, 2H, Ar, J = 8,6 Hz), 7,59 (d, 2H, Ar, J = 8,6 Hz), 6,42 (d, 1H, H-l', J = 4,8 Hz), 5,80 (d, 1H, OH, J = 4,6 Hz, wymiana z D2O), 5,78 (d, 1H, OH, J = 4,2 Hz, wymiana z D2O), 4,71-4,52 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,32-4,10 (m, 3H, H-4', H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH^, 2,37 (s, 3H, CH3);

MS(EI): m/z 179(C7H7N4O2), 164(C7H7^O + H), 151 (C6H6N4O + H), 136(CsHsN4O), 19 (C5H3N4); (CI, CH4): m/z 421/423 (M + H), 283 (C11H14N4O5 + H), 265 (CnHi3N4O4), 191 (C8H7N4O2), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 15*^^159 (C7H5C1O2 + H), 151 (C6H6N4O + H), 139/141 (C7H4C1O);

IR (KBr): 1718,1, 1602,1 cm^.

Przykład XIII. Wytwarzanie 9'[5-0-(‘4-metoksybenzoilo)-β-D-arabofuranozylo]-6-metoksy9H-puryny.

0,283 g (1,0 mmola) 9-(j3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 10,0 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 2,3 ml pirydyny, aby spowodować całkowite rozpuszczenie, a następnie 1,1 mmola chlorku 4-metoksybenzoilu. Mieszaninę mieszano w ciągu 24 godzin w temperaturze pokojowej w atmosferze argonu, reakcję przerwano dodając 5 ml izopropanolu, zawiesinę odparowano do sucha, a następnie odparowano wspólnie z 2 porcjami po 10 ml etanolu. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25,Og żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5X15cm), prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCU i następnie mieszanin CHCU-aceton aż do stosunku 1:1. Połączono frakcje zawierające produkt o Rf = 0,30 (żel krzemionkowy, CHCl3-aceton, 1:1) i otrzymano 110 mg żądanego związku o t. t. 195-197°C.

Analiza elementarna dla CigH2oN407’0,25H20 Obliczono: C 54.22, H 4,92 , N 13,31

Stwierdzono: C, 54,22, H 4,94, N 13,30

UV^max(E): pH 7,00: 252,8 nm (25425); 0,1 N HCl: 253,4nm (24515); 0,1 N NaOH: 250,5 nm (25310);

1H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,35 (s, 1H, H-2), 7,92 (d, 2H, Ar, J = 8,9 Hz), 7,03 (d, 2H, Ar, J = 8,9 Hz), 6,41 (d, 1H, H-l', J = 4,6 Hz), 5,79 (d, 1H, OH, J = 4,4 Hz, wymiana z D2O),

157 684 15

5,77 (d, 1H, OH, J — 3,8 Hz, wymiana z D2O), 4,66-4,47 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,28-4,18 (m, 2H, H-5'), 4,15-41,11 (m, 1H, H-4'), 4,07 (s, 3H, OCH3), 3,81 (s, 3H, A1OCH3);

MS(EI): m/z 417 (M + H), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (CeHgN^O + H), 135 (C5H3N4O); (CI, CH4): m/z 417 (M + H), 267 (M-zasada), 205 (C9H9N4O2), 193 (C8H8N4O2 + Η), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H), 135 (C5H3N4O;

IR (KBr): 1681,7, 1606,5 cm'¹.

Przykład XIV. Wytwarzanie 6-metoksy-9-(5-0-fenyIoacetylo)--3-D-a.rabofuranozyIo)-9Hpuryny.

0,300 g (1,06 mmola) 9-(3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 25 ml acetonitrylu i do zawiesiny dodano 5 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i dodano doń 0,20 ml (1,5 mmola) chlorku fenyloacetylu. Po mieszaniu w 3°C w ciągu 1 godziny roztwór ochłodzono do -15°C na okres 40 godzin. Reakcję przerwano dodając 3 ml 5% NaHCO3, mieszaninę zatężono do 10 ml, a następnie odparowano kilkakrotnie dodając etanol. Pozostałość roztworzono w mieszaninie CH2CI2-CH3OH (15:1) i wprowadzono do kolumny do chromatografii rzutowej (2,5X15 cm), zawierającej 25,0 g żelu krzemionkowego w tym samym rozpuszczalniku i eluowano przy użyciu 500 ml tego samego rozpuszczalnika, a następnie 500 ml mieszaniny CH2O2-CH3OH (15:1). Połączono frakcje o Rf = 0,38 (krzemionka, CH2G2-CH3OH, 10:1) i uzyskano 0,128 g surowego produktu zanieczyszczonego związkiem o wyższej wartości Rf. Po dalszym oczyszczaniu metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej przy użyciu mieszaniny CH2CI2-CH3OH (10:1), a następnie na drugiej płytce przy użyciu mieszaniny aceton-CH^Ck (1:1) otrzymano 0,102 g żądanego produktu w postaci białej pianki o t. t. 74-75°C.

Analiza elementarna dla Ci9H2oN₄06’0,lH20 Obliczono: C 56,74, H 5,06, N 13,93

Stwierdzono: C 56,74, H5,ll, N 13,90

UV/łmax(E): pH 7,00: 249,3 nm (10700); 0,1 N HC1: 250,7 nm (11000); 0,1 N NaOH: 251,6 nm (19700);

¹H-NMR (Me2SO-d6): < 8,53 (s, 1H, H-8), 8,32 (s, 1H, H-2), 7,34-7,19 (m, 5H, Ar), 6,38 (d, 1H, H-l', J = 4,5 Hz), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,5 Hz), 5,71 (d, 1H, OH, J = 4,l Hz), 4,45-4,25 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,23-4,15 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H, OCH3), 4,02-3,95 (m, 1H, H-4'), 3,68 (s, 2H, CH2Ph);

MS(EI): m/z 401 (M + H), 179 (C7H7N4O2), 164 (C7H7N4O + H), 151 (C6H6N4O + H),(CI, CH4): m/z 401 (M + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (CeHe^O + H);

IR (KBr): 1734,6, 1604,1 cm1

Przykład XV. Wytwarzanie 6-metoksy-9-(5-0-fenoksyacetyIo-/J-D-arabofuranozylo)-9Hpuryny.

0,322g (1,14 mmola) 9-(8-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 25 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 5 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i dodano doń 0,24 ml (1,7 mmola) chlorku fenoksyacetylu. Po mieszaniu w ciągu 3 godzin w 3°C reakcję przerwano dodając 2 ml 5% NaHCO3, mieszaninę zatężono do 10 ml i odparowano kilkakrotnie dodając etanol. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5 X 15 cm) w mieszaninie CH2Ck-metanol (15:1). Po elucji przy użyciu 400 ml tego rozpuszczalnika, a następnie 500 ml mieszaniny CH2Ck-metanoI (10:1) i 300 ml mieszaniny CH2Ck-metanol (9:1) uzyskano 0,213 g surowego produktu. Substancję tę poddano rekrystalizacji z metanolu i otrzymano 0,101 g (20%) białych kryształów o t. t. 193-195°C.

Analiza elementarna dla Ci9H2oN407’0,05H20 Obliczono: C 54,69, H 4,85, N 13,43

Stwierdzono: C 54,69, H 4,89 , N 13,40

UV3max(E): pH 7,00: 251,6 nm (12200); 0,1 N HC1: 252,2 nm (13000); 0,1 N NaOH: 252,0nm (12600);

1H-NMR (MezSO-de): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 8,37 (s, 1H, H-2), 7,24 (m, 2H, Ar), 6,92 (m, 3H, Ar), 6,40 (d, 1H, H-l', J = 4,3 Hz), 5,77 (d, 1H, OH, J = 4,5 Hz), 5,73 (d, 1H, OH, J = 4,1 Hz), 4,79 (s,

157 684

2Η, PhOCHa), 4,55-4,35 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,26-4,17 (m, 2H, H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3), 4,05-3,98 (m, 1H, H-4');

MS(EI): m/z417(M + H), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 151 (CeH6N₄O + H), 120 (CsH₄N₄), 107 (C7H7O); (CI, CH₄): m/z 417 (Μ + H), 307 (Ci₂ΗηΝ₄0₆), 283 (C11H15N4O5), 193 (C8H8N₄O₂ + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (CeH^Oa + H), 151 (CeHe^O + H);

IR (KBr): 1731,4, l590,6cm^_1.

Przykład XVI. Wytwarzanie 6-metoksy-9-(5-0-metoksyacetylo-3-D-arabofuranozylo)9H-puryny.

0,300 g (1,06 mmola) 9-(j3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 25 ml acetonitrylu i do zawiesiny dodano 5 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono do -3°C na łaźni lód/sól i dodano doń 0,10 ml (1,1 mmola) chlorku metoksyacetylu. Po mieszaniu na łaźni lód/sól w ciągu 2 godzin reakcję przerwano dodając 2 ml 5% NaHCCb, mieszaninę zatęźono do 10 ml, a następnie odparowano kilkakrotnie dodając etanol. Pozostałość oczyszczono w kolumnie do chromatografii rzutowej (2,5X15 cm) na 25 g żelu krzemionkowego w mieszaninie CH2C12-CH3OH (10:1). Poelucjiprzy użyciu 500 ml tego rozpuszczalnika, a następnie 300ml mieszaniny CH2O2-CH3OH (9:1), uzyskano 0,086g surowego produktu. Substancję tę poddano rekrystalizacji z CH3OH i H2O i otrzymano 0,035 g (9,3%) białych kryształów o t. t. 137-139°C.

Analiza elementarna dla Ci4Hi8N4O7‘0,5H₂O Obliczono: C 46,28, H 5,27, N 15,42

Stwierdzono: C 46,33, H 5,27, N 15,37

UVAmax(E): pH 7,00: 248,8 nm (11000); 0,1 N HC1: 250,7 nm (12400); 0,1 N NaOH: 250,8 nm (11300);

¹H-NMR (Me2SO-d₆): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,35 (s, 1H, H-2), 6,39 (d, 1H, H-l', J = 4,7 Hz), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,5 Hz), 5,72 (d, 1H, OH, J = 4,1 Hz), 4,51-4,30 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,25-4,12 (m, 2H, H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3), 4,06 (s, 2H, CH3OCĘb-), 4,03-3,95 (m, 1H, H-4'), 3,29 (s, 3H, CHsOCHz');

MS(EI): m/z 179 (C7H7N4O2), 164 (C7H7N4O + H), 150 (CeHe^O), 149 (C6H4N4O + H), 118 (C5H2N4); (CI, CH,): m/z 355 (Μ + H), 265 (Ci 1H13N₄O₄), 205 (M-zasada), 191 (C8H7N4O2), 179 (C7H7N,O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N,O + H);

IR (KBr): 1752,0, 1604,5 cm’\

Przykład XVII. Wytwarzanie 9-[5-0-(4-nitrobenzoilo)-/3-D-arabofuranozylo]-6-metoksy9H-puryny.

0,283 g (1,0 mmola) 9-(S-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 10,0 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 2,3 ml pirydyny, aby spowodować całkowite rozpuszczenie, a następnie 0,205 g (1,1 mmola) chlorku 4-nitrobenzoilu. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej w ciągu 24 godzin w atmosferze argonu, reakcję przerwano dodając 5 ml izopropanolu i mieszaninę odparowano do sucha, po czym odparowano z dodatkiem 2 porcji po 10 ml etanolu. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej w kolumnie (2,5X15 cm) zawierającej 25 g żelu krzemionkowego, prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCI3 i następnie mieszanin CHCb-aceton aż do stosunku 1:1. Połączono frakcje zawierające produkt o Ri = 0,37 (żel krzemionkowy CHCh-aceton, 1:1) i otrzymano 105 mg żądanego związku o t. t. 202-203°C.

Analiza elementarna dla C18H17N5O8 Obliczono: C 50,12 , H 3,97 , N 16,24

Stwierdzono: C 50,21, H 4,02 , N 16,16

UVAmax(E): pH 7,00: 253,2 nm (19750); 0,1 N HC1: 253,1 nm (19815); 0,1 N NaOH: 253,4 nm (17660);

'H-NMR (Me₂SO-d6): < 8,52 (s, 1H, H-8), 8,38 (s, 1H, H-2), 8,34 (d, 2H, Ar, J = 9,1 Hz), 8,19 (d, 2H, Ar, J = 9,1 Hz), 6,42 (d, 1Η, H-1', J = 4,8 Hz), 5,82 (d, 1H, OH, J = 4,6 Hz, wymiana z D2O), 5,81 (d, 1H, OH, J = 4,2 Hz, wymiana z D2O), 4,70-4,60 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,32-4,12 (m, 3H, H-4', H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3);

MS(EI): m/z 264 (C,,H«N₄O₄), 246 (C11HWN4O3), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N₄O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 150 (C6H6N4O), 120 (C5H4N4); (CI, CH,): m/z 433 (M + 2H), 283

157 684 17 (C11H14N4O5 + H), 265 (C11H13N4O4), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + Η), 151 (CeHelW + H);

IR (KBr): 1730,3, 1601,2cm1.

Przykład XVIII. Wytwarzanie 6-m^6toksy-9-(5-0-pen1anoilo-/^D-arabof'uranozylo)-9Hpuryny.

0,852 g (3,01 mmola) ę-GS-D-arabofuranozylo^-metoksy^H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 75 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 15 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono na łaźni lodowej i dodano doń 0,4 ml (3,31 mmola) chlorku pentanoilu. Reakcję przerwano po 2 godzinach dodając 3 ml metanolu, po czym mieszaninę odparowano do uzyskania przezroczystego lepkiego oleju. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym, prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCI3 i następnie mieszanin CHCI3-CH3OH aż do stosunku 9:1. Uzyskano 330 mg produktu zanieczyszczonego odpowiednim 2'-estrem (patrz przykład XXVII) oraz nieznanym związkiem o niższej wartości Rf. Pozostałość oczyszczono dalej metodą preparaty wnej HPLC i odwróconymi fazami (Alltech C18, 10 mm X 25 cm, wielkość cząstek 10//m, 70% Η2<Ο-30% CH3CN, 4,0ml/min), przygotowując roztwór 10 mg/ml w tym samym rozpuszczalniku o objętości wtrysku 1,0 ml. Pozostałość odparowano razem z dodatkiem acetonu i otrzymano 260 mg (24%) kruchej białej pianki o 1 1. 85-95°C.

Analiza elementarna dla C16H22N4O6 · 0,5(CH3^Co · 0,55 H2O.

Obliczono: C 51,16, H 6,22, N 14,78

Stwierdzono: C 50,98, H 6,03, N 14,63

UV3max(E): pH 7,00: 247,5 nm (12380); 0,1 N HC1: 249,2nm (12090); 0,1 N NaOH: 252,4nm (11860);

1H-NMR (Me2SO-de): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 8,33 (s, 1H, H-2), 6,38 (d, 1H, H-l', J = 4,6 Hz), 6,00-5,30 (szeroki multiplet, 2H, 2' -OH, 3' -OH), 4,42-4,29 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,25-4,14 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H, OCH3), 4,06-3,89 (m, 1H, H-4'), 2,33-2,26 (t, 2H, COCH2, J = 7,4 Hz), 1,55-1,16 (m, 4H, CH2CH2), 0,86-0,82 (t, 3H, C4H3, J = 7,2 Hz);

MS(EI): m/z 367 (M + H), 265 (CnHiaM), 217 (M-zasada), 193 (C8H8N4O2 + H), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (CeHeN4O + H); (CI, CH4): m/z 367 (M + H), 281 (C11H13N4O5), 265 (C11H13N4O4), 217 (M-Base), 209 (C8H9N4O3), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H);

IR(KBr): 1736,4, 1604,4cm\

Przykład XIX. Wytwarzanie 9-[5-0-(4-aminobenzoilo-/3-D-arabofuranozylo)]-6-metoksy9H-puryny.

0,350 g (0,81 mmola) 9-[5-0-(4-nitrobenzoilo)-/3-D-arabofuranozylo]-6-m6toksy-9H-puryny z przykładu XVII zdyspergowano w 100,0 ml etanolu i do zawiesiny dodano 0,100 g palladu na węglu. Po przemiennym usuwaniu i ładowaniu układu wodorem, mieszaninę reakcyjną wytrząsano w aparacie Parra pod ciśnieniem 344,5 kPa w ciągu 3 godzin. Następnie mieszaninę przesączono przez celit, a przesącz odparowano do sucha. Pozostałość po odparowaniu zdyspergowano w metanolu, zawiesinę przesączono i otrzymano 0,285 g (88%) żądanego związku w postaci białej substancji stałej o t. t. 198-200°C.

Analiza elementarna dla Ci8Hi9N5O6‘0,3H2O Obliczono: C 53J5, H 4,86, N 17,22

Stwierdzono: C 52,96, H 4,64, N 17-,07

UV^max(E): pH 7,00: 289,8 nm (15665); 253,2 nm (14630); 0,1 N NC1: 252,3 nm (10835); 0,1 N NaOH: 288,0 nm (13600), 254,5 (15815);

1H-NMR (Me2SO-d₆): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,34 (s, 1H, H-2), 7,64 (d, 2H, Ar, J = 8,8 Hz), 6,54 (d, 2H, Ar, J = 8,8 Hz), 6,41 (d, 1H, H-l', J = 4,4 Hz), 5,98 (br. s, 2H, NH2), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,8 Hz), 5,74 (d, 1H, OH, J = 4,8 Hz), 4,58-4,39 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,27-4,18 (m, 2H, H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3), 4,08-4,03 (m, 1H, H-4');

MS(EI): m/z 251 (Ci ,Η„ N4O4), 179 (C7H7N4O2), 164 (C7H7N4O + H), 151 (CeHe^O + H), 137 (C5H4N4O + H); 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 402 (M + H), 265 (CuHisN4O4), 252 (C10H12N4O4), 205 (C9H9N4O2), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H), 138 (C7H7NO2 + H), 120 (C5H4N4);

IR (KBr): 1690,3, 1605,9 cm\

157 684

Przykład XX. Wytwarzanie 6-metoksy-9-(5-0-propionylo-/3-D-arabofuranozylo)-9Hpuryny.

0,847 g (3,0 mmola) 9-(8-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 30,0 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 9,0 ml pirydyny, aby spowodować całkowite rozpuszczenie. Po ochłodzeniu do 5°C do roztworu dodano 0,305 g (3,3 mmola) chlorku propionylu i mieszaninę mieszano przez noc w atmosferze argonu, ogrzewajęc do 13°C. Po przerwaniu reakcji przy użyciu 5 ml izopropanolu, odparowaniu do sucha i odparowaniu łącznie z 2 porcjami po 10 ml etanolu, pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25,0 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5 X 15 cm), prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCI3 i następnie mieszaniu CHCI3 aceton aż do stosunku (1:1). Połączone frakcje zawierające produkt o Rf = 0,38 (żel krzemionkowy, CHCU-aceton, 1:1). Uzyskaną substancję oczyszczono dalej metodą chromatografii średniociśnieniowej na żelu krzemionkowym w zestawie kolumn (l,5X25cm i l,5X100cm), stosując jako eluent mieszaninę CHCU-aceton (3:1). Otrzymano 0,114 g żądanego związku w postaci białej substancji stałej o t. t. 62-64°C.

Analiza elementarna dla Ci4HieN₄O6’O,5H2O Obliczono: C 50,68, H 5,76, N 15,25

Stwierdzono: C 50,72, H 5,80, N 15,28

UVAmax(E): pH 7,00: 251,1 nm (11100); 0,1 N HC1: 251,5 nm (10790); 0,1 N NaOH: 252,3 nm (10960), ¹H-NMR (MezSO-de): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 8,34 (s, 1H, H-2), 6,38 (d, 1H, H-l', J = 4,6 Hz), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,6 Hz), 5,72 (d, 1H, OH, J = 4,4 Hz), 4,42-4,30 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,25-4,14 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H, OCH3), 4,01-3,93 (m, 1H, H-4'), 2,32 (t, 2H, COCH₂, J = 7,5 Hz), 1,00 (t, 3H, C-CH3, J = 7,5 Hz);

MS(EI): m/z 339 (M + H), 265 (CnHi3N₄0₄), 193 (GHJMz + H), 179 (CtHyN^z), 165 (CeH₄N₄O₂ + H), 151 (CeHeN₄O + H); (CI, CH₄): m/z 339 (M + H), 265 (CnH^W 193 (C8H8N4O2 + H), 189 (M-Base), 179 (CzH?N4O₂), 165 (C6H₄N₄O2 + H), 151 (CeHe^O + H);

IR (KBr): 1740,1, 1604,2 cm'\

Przykład XXI. Wytwarzanie 9-(5-0-butanoilo-J-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny.

0,847 g (3,0 mmola) 9-(3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 30,0 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 9,0 ml pirydyny, aby spowodować całkowite rozpuszczenie. Po ochłodzeniu do 5°C dodano 0,352 g (3,3 mmola) i mieszaninę mieszano przez noc w atmosferze argonu, ogrzewając do 13°C. Po zakończeniu reakcji przy użyciu 5 ml izopropanolu i odparowaniu do sucha, a następnie dwukrotnym odparowaniu razem 2 porcjami po 10 ml etanolu, pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5 X 15 cm), prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCI3 i następnie mieszanin CHCU-aceton aż do stosunku (1:1). Połączono frakcje zawierające produkt o Rt = 0,38 (żel krzemionkowy, CHCU-aceton, 1:1) połączono. Uzyskaną substancję oczyszczono dalej metodą chromatografii średniociśnieniowej na żelu krzemionkowym w zestawie kolumn (1,5 X 25 cm i 1,5 X 100 cm), stosując jako eluent mieszaninę CHCU-aceton (2:1). Otrzymano 267 mg żądanego związku w postaci białej substancji stałej o 11. 108-110°C.

Analiza elementarna dla C15H20N4O6 Obliczono: C51.33, H 5.72, N 15,90

Stwierdzono: CS®, , H 5J3, N 15,81

UVAmax(E): pH 7,00: 251,0 nm (12000); 0,1 N HC1: 251,1 nm (11900); 0,1 N NaOH: 251,0 nm (12660);

¹H-NMR (MezSO-de): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 833 (s, 1H, H-2), 6,38 (d, 1H, H-l', J = 4,4 Hz), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,8 Hz), 5,72 (d, 1H, OH, J = 4,4 Hz), 4,43-4,29 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,25-4,13 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H OCH3) 4,01-3,93 (m, 1H, H-4'), 2,28 (t, 2H, COCH2, J = 7,1 Hz), 1,52 (tq, 2H, C-CH2-C, J = 7,1 Hz, J = 7,3 Hz) 0,85 (t, 3H, C-CH3, J = 7,3 Hz);

MS(EI): m/z 353 (M + H), 193 ^^^O^ H), 179 151 (C6H6N4O + H), 120 (CsH4N₄), (CI, CH4): m/z 353 (M + H), 265 (CnH13N4O4), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H6N₄O + H);

IR (KBr): 1742,8, 1579,9 cm‘\

157 684 19

Przykład XXII. Wytwarzanie 9-[5-0-(2,2-dwumetylopropionylo)-/-D-arabofuranozyloj-6-metoksy-9H-puryny.

0,850 g (3,01 mmola) 9-(j3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 75 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 15 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i dodano 0,41 ml (3,3 mmola) chlorku dwumetylopropionylu. Po mieszaniu w ciągu 6 godzin w 3°C reakcję przerwano dodając 2 ml metanolu, mieszaninę zatężono do 10 ml, a następnie odparowano do kolumny (2,5 X 12,0cm) dochromatografii rzutowej, zawierającej 20,0g żelu krzemionkowego w mieszaninie CH2CI2-CH3OH (10:1). Poeluowaniu 300 ml tego rozpuszczalnika uzyskano 0,464 g substancji wyjściowej i 0,553 surowego produktu. Po dalszym oczyszczeniu metodą chromatografii rzutowej w kolumnie (2,5 X 10,0 cm), zawierającej krzemionkę z elucją gradientową przy użyciu CH2CI2 i następnie mieszanin CH3OH:CH2Cl2 aż do stosunku (1:9) otrzymano 0,419 g (38%) produktu w postaci przezroczystego szkła o 11. 73-76°C.

Analiza elementarna dla C16H22N4O6 · 0,5H2O Obliczono: C 51,19, H 6,18, N 14,93

Stwierdzono: C 51,43, H 6,06, N 14,91

UV^max(E): pH 7,00: 247,5 nm (10600); 0,1 N HC1: 250,1 nm (11900); 0,1 N NaOH: 250,2nm (10800);

¹H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 8,30 (s, 1H, H-2), 6,39 (d, 1H, H-l', J = 4,4 Hz), 5,75 (d, 1H, OH, J = 4,8 Hz), 5,72 (d, IH, OH, J = 4,4 Hz), 4,44-4,28 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,24-4,13 (m, 2H, H-5'), 4,08 (s, 3H, -OCH3), 4,06-3,96 (m, 1H, H-4'), 1,13 (s, 9H, C(CH3)s);

MS(EI, 30 eV): m/z 367 (M + H), 351 (M-CH3), 281 (C11H13N4O5), 265 (CnHi3N4O4), 247 (Cn Hi 1 N4Oa), 209 (CaH9N4O3), 193 (C8H9N4O2 + H); 179 (C7H7N4O2); 151 (C6H6N4O + Η), 136 (CsH4N4O), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 367 (Μ + H), 265 (CuHi3N4O4), 217 (M-zasada), 193 (C8H9N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 165 (CeH4N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H)

IR (KBr): 1733,4, 1603,9 cm'\

Przykład XXIII. Wytwarzanie 9-(5-0-acetylo-/ł-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9Hpuryny.

0,850 g (3,01 mmola) 9-(/-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 75 ml bezwodnego acetonitrylu i do zawiesiny dodano 15 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i dodano doń 0,24 ml (3,4 mmola) chlorku acetylu. Po mieszaniu w ciągu pół godziny na łaźni lód/sól reakcję przerwano dodając 2 ml metanolu, mieszaninę zatężono do 10 ml, a następnie odparowano kilkakrotnie dodając etanol. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 25 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,4 X 15 cm), eluując 300 ml mieszaniny CH2CI-CH3-OH (10:1) i uzyskano 0,710 g surowego produktu. Z następnej kolumny (2,5 X 15 cm) zawierającej 25 g żelu krzemionkowego, po elucji mieszaniną CH2CI2-CH3OH (15:1), uzyskano 0,610g przezroczystego szkła, które zawierało jeszcze małą ilość zanieczyszczenia o większej wartości Rf. Po dalszym oczyszczeniu produktu metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej przy użyciu mieszaniny CH2CI-CH3OH (9:1) i następnie oczyszczeniu substancji zdjętej z płytek metodą chromatografii rzutowej w kolumnie (2,5 X 12 cm) zawierającej 20,0g żelu krzemionkowego w C^Ch, z elucją gradientową przy użyciu mieszanin CH2OH w CI^C^, otrzymano 0,308 g (31 %) żądanego produktu w postaci białej pianki o 1 1. 64-67°C.

Analiza elementarna dla C13Hi6N4Oa·0,5H2O.

Obliczono: C 46,85, H 5,14, N 16,81

Stwierdzono: C 47,04, H 5,12, N 16,72

UV,/max(E): pH 7,00: 247,9nm (10900); 0,1 N HC1: 249,9nm (11700); 0,1 N NaOH: 250,6nm (11700);

¹H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 8,34(s, 1H, H-2), 6,38 (d, 1H, H-l', J = 4,6 Hz), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,6 Hz), 5,72 (d, 1H, OH, J = 4,2 Hz), 4,41-4,28 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,25-4,14 (m, 2H, H-5'), 4,09 (s, 3H, OCHa), 4,01-3,93 (m, 1H, H-4'), 2,01 (s, 3H, C(O)CH3);

MS(EI, 30 eV): m/z 325 (M + H), 294 (M-CH2O), 281 (CiiHis^Os), 265 (CnH13N4O4), 247 (CuHMOa), 209 ^^^Os), 205 (C9H9N4O2), 193 ^^IN^ + H); 179 (C7H7N4O2), 163 (C6H3N4O2), 151 (C6H7N4O); 136 (Ce^^O), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 325 (M + H), 283

157 684 (CuHi₄N4O₅+H), 265 (C11H13N4O4), 247 (ChHuN^Ob), 205 (C9H9N4O2), 193 (C8H8N4O2 + H), 191 (C8H7N4O2), 179 (C7H7N4O2), 175 (M-Base), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (C6H7N4O);

IR (KBr): 1740,9, 1604,2cm¹.

Przykład XXIV. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[5-0-(2-metylopropionylo)-/ł-D-arabofuranozylo]-9H-puryny.

0,500 g (1,77 mmola) 9-(/l-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A zdyspergowano w 25 ml bezwodnego acetonitrylu a następnie dodano 5 ml bezwodnej pirydyny. Roztwór ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i do zawiesiny dodano 0,21 ml (2,0 mmola) chlorku izobutrylu. Po mieszaniu w 3°C w ciągu 3 godzin reakcję przerwano dodając 2 ml CH3OH, mieszaninę zatężono do 10 ml i odparowano kilkakrotnie dodając etanol. Pozostałość wprowadzono do kolumny (2,5 X 15 cm) zawierającej 25,0 g żelu krzemionkowego w mieszaninie CH2C12-CH3OH (10:1). Po eluowaniu przy użyciu 300 ml tego rozpuszczalnika uzyskano 0,167 g substancji wyjściowej i 0,221 g surowego produktu. Po dalszym oczyszczeniu produktu metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej przy użyciu mieszaniny CH2C12-CH3OH (9:1) i następnie oczyszczeniu substancji zdjętej z płytek metodą chromatografii rzutowej w kolumnie (2,5 X 10 cm) zawierającej 16,0 g żelu krzemionkowego w CH2O2 z elucją gradientową przy użyciu mieszanin CH3OH w CH2CI2 otrzymano 0,127 g (20%) produktu w postaci przezroczystego szkła o 11. 68-71°C.

Analiza elementarna dla Ci5H2oN4Ot·0,25H2O·0,05 CH3OH.

Obliczono: C 50,43, H 5,82, N 15,63

Stwierdzono: C 50,49, H 5,83, N 15,62

UVZmax(E): pH 7,00: 248,3 nm (11600); 0,1 N HC1: 250,4nm (12500); 0,1 N NaOH: 251,3 nm (11800);

¹H-NMR (Me2SO-de): δ 8,53 (s, 1H, H-8), 8,32 (s, 1H, H-2), 6,38 (d, 1H, H-Γ, J = 4,6 Hz), 5,76 (d, 1H, OH, J = 4,8 Hz), 5,72 (d, 1H, OH, J = 4,2 Hz), 4,43-4,29 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,26-4,14 (m, 2H, H-5'), 4,08 (s, 3H, OCH3), 4,01-3,94 (m, 1Η, H-4'), 2,52 (septet, 1H, CHMe2, J = 7,0 Hz), 1,07 (d, 3H, CHCH3, J = 7,0 Hz), 1,06 (d, 3H, CHCH3, J = 7,0 Hz);

MS(EI): m/z 353 (M + H), 265 (C11H13N4O4), 203 (M-zasada), 193 (CeH8N4O2), 179 (C7H7N4O2), 163 (C7H6N4O + H), 151 (CeH₆N4O + H); 150 (C6H6N4O); 136 (C5H4N4O), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 353 (M + H), 283 (CnHuNOs + H), 265 (CUH13N4O4), 203 (Mzasada), 193 (C8HeN4O2 + H), 191 (C8H7N4O2), 179 (C7H7N4O2), 165 (C6H7N4O2 + H), 151 (C6H6N4O + H);

IR (KB^r): 1736^ 1603,6c^m_1.

Przykład XXV. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-0-(2,2-dwumetylopropionylo)-/5-D-arabinofuranozylo]-9H-puryny.

298,5 mg (1,06 mmola) 9-(/J-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A mg (ΙΟμιηοΙϊ) 4-dwumetyloaminopirydyny, 20 ml acetonitrylu i 5 ml pirydyny wprowadzono do trójszyjnej, okrągłodennej kolby wyposażonej w termometr, zawór doprowadzający argon, mieszadło magnetyczne, chłodnicę i płaszcz grzejny. Po dodaniu 0,22 ml (1,06 mmola) bezwodnika trójmetylooctowego roztwór ogrzewano do 40°C w ciągu 26 godzin. Reakcję przerwano dodając ml wody i mieszaninę odparowano do przezroczystego oleju. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym, prowadząc elucję gradiantową przy użyciu CH3C13 i następnie mieszaniu CHC13-CH3OH aż do stosunku 9:1. Uzyskaną substancję oczyszczono dalej metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej przy użyciu mieszaniny CHCI3-CH3OH (9:1) i odparowano razem z CCU oraz acetonem i otrzymano 90 mg produktu w postaci białej kruchej pianki.

Analiza elementarna dla 0ΐ6Η22Ν406·0,05(ΟΗ3)2€0·0,45 CCU Obliczono: C 45,47, H 5,13, N 12,78

Stwierdzono: C 45,67, H 5,27, N 12,67

UV/max(E): pH 7,00: 250,1 nm (12300); 0,1 N HC1: 250,8 nm (12660); 0,1 N NaOH: 250,6nm (12910);

1H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,52 (s, 2H, H-2, H-8), 6,53 (d, 1H, H-l', J = 6,2 Hz), 5,83 (d, 1H, 3'-, -OH, J = 5,6 Hz), 5,33 (pozorny t, 1H, H-2', J = 6,2 Hz), 5,08 (t, 1H, 5' -OH, J = 5,5 Hz), 4,49 (ddd,

157 684 21

1Η, H-3', J2',3· = 6,2 Hz, J©)· = 6,2 Hz, J3OH = 5,6 Hz), 4,06 (s, 3H, OCH3), 3,92-3,84 (m, 1H, H-4'), 3,72-3,66 (m, 2H, H-5'), 0,66 (s, 9H, (CH3)3C);

MS(EI): m/z (Μ + H), 264 (Ci 1Η₁₂N4O4)_> 217 (M-zasada), 205 (C9H9N4O2), 179 (C7H7N4O2), 151 (CsHsN4O + H), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z (M + H), 217 (M-zasada), 179 (C7H7N4O2), 151 (C6H6N4O + H);

IR (KBr): 1734,4, 1603,4cm’¹.

Przykład XXVI. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[(2,3,5-trój-0-acetylo)-/3-D-arabofuranozylo]9H-puryny.

l,009g (3,57 mmola) 9-(/3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A , 0,0098 g (80//moli) 4-dwumetyIoaminopirydyny, 0,59 ml (4,2 mmola) trójetyloaminy i 52 ml bezwodnego acetonitrylu wprowadzono do trójszyjnej, okrągłodennej kolby wyposażonej w termometr, doprowadzenie argonu, mieszadło magnetyczne i łaźnię suchy lód/aceton. Po ochłodzeniu mlecznego roztworu do -20°C dodano doń 2,4 ml (25,4 mmola) bezwodnika octowego. Roztwór natychmiast stał się klarowny. Po 5 minutach reakcję przerwano dodając 5 ml CH3OH i mieszaninę odparowano do uzyskania przezroczystego lepkiego oleju. Po oczyszczeniu tego oleju metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym z elucją gradientową przy użyciu CHCl3 i CH3OH uzyskano produkt w postaci przezroczystego lepkiego oleju. Po rozpuszczeniu tej substancji w minimalnej ilości acetonu, rozcieńczeniu wodą i zliofilizowaniu otrzymano 1,03 g (71%) produktu w postaci białego proszku.

Analiza elementarna dla C17H20N4O8 Obliczono: C 50,00, H 4,94 , N 1^772

Stwierdzono: C 49,80, H 5,09 , N 13,50

UV^max(E): pH 7,00: 250,3 nm (11360); 0,1 N HC1: 250,8 nm (11060); 0,1 N NaOH: 251,4nm (11600);

¹H-NMR (Me2SO-d₆): δ 8,56 (s, 1H, H-8), 8,46 (s, 1H, H-2), 6,63 (d, 1H, H-l', J = 5,4Hz), 5,68-5,56 (m, 2H, H-2', H-3'), 4,43-4,26 (m, 3H, H-4', H-5'), 4,09 (s, 3H, OCH3), 2,10 (s, 3H, CH3C = O), 2,02 (s, 3H, CH3C = O), 1,71 (s, 3H, CH3C = O);

MS(EI): m/z 409 (M + H), 365 (M-CH3CO), 349 (M-CH3CO2), 305 (365-AcOH), 289 (349AcOH), 159 (M-zasada), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 151 (C6H6N4O + H), 139 (289zasada), 120 (C-^N); (CI, CH4): m/z 409 (M + H), 349 (M-CH3CO2), 259 (M-zasada);

IR (KBr): 1748,2, 1600,2 cm'\

Przykład XXVII. Wytwarzanie 6-metoksy-9-(2-0-pentanoilo-)-D-arabofuranozylo)-9Hpuryny.

Metoda 1.

283 mg (1,0 mmola) 9-(/-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A, 20 ml acetonitrylu i 5 ml pirydyny wprowadzono do trójszyjnej, okrągłodennej kolby wyposażonej w termometr, zawór doprowadzania argonu i mieszadło magnetyczne i mieszano w 20°C w ciągu 3 godzin. Reakcję przerwano dodając 2 ml wody i mieszaninę odparowano do przezroczystego oleju, a następnie oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na krzemionce, prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCb i następnie mieszanin CHCta-CH^H aż do stosunku 9:1. Uzyskano 110 mg 2'-estru zanieczyszczonego 5'-estrem (patrz przykład XVIII), substancją o mniejszej wartości Rf. Uzyskaną substancję oczyszczono metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej na krzemionce przy użyciu mieszaniny CHCU-CH^H (9:1), odparowano razem z acetonem i otrzymano 70 mg 2'-estru w postaci przezroczystego szkła.

Analiza elementarna dla C16H22N2O4 0,5(CH3)2CO Obliczono: C 53,16, H 6,37, N 14,17

Stwierdzono: C 52,89, H 6,37 , N 13,96

UV^max(E): pH 7,00: 249,6 nm (12230); 0,1 N HC1: 248,6 nm (12330); 0,1 N NaOH: 250,9 nm (12860);

'Η-NMR (Me2SO-d6): <5 8,54 (s, 1H, H-8), 8,53 (s, 1H, H-2), 6,55 (d, 1H, H-l', J = 6,2 Hz), 5,87 (d, 1H, 3'- OH, J = 5,4 Hz), 5,37 (pozorny t, 1H, H-2', J = 6,4 Hz), 5,12 (t, 1H, 5' -OH, J = 5,7 Hz), 4,49 (ddd, 1H, H-3', J2',-* = 6,4Hz, J -OH = 5,4Hz, = 7,4Hz), 3,91-3,86 (m, 1H, H-4'), 3,77-3,62 (m, 2H, H-5'), 2,08-1,97 (dt, 1H, H-2a, J2‘',-‘ = 9,0 Hz, J_8em= 15,0 Hz), 1,88-1,78 (dt,

1Η, H-2'/5- J₂'',3^m = 9,0 Hz, Jgem = 15,0 Hz), 1,06-0,88 (m, 2H, H-3'), 0,86-0,78 (m, 2H, H-4), 0,58 (t, 3H, CH3, J = 7,2 Hz);

MS(EI): m/z 367 (M + H), 264 (C11H12N4O4), 217 (M-zasada), 205 (C9H9N4O2), 193 (C8H8N4O2 + H), 179 (C7H7N4O2), 151 (C₆H₆N4O + H), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 367 (M + H), 265 (C11H1-N4O4), 217 (M-zasada), 179 (C7H7N4O2), 151 (C6H6N4O + H);

IR (KBr): 1729^,9, 1608^,8 cm'¹.

Metoda 2.

2,5 g (4,8 mmola) 6-metoksy-9--3,5,-0·-1,1-3,3-ccteeoizoorooylodwusiloksanooylo-- ,3)-/35Darabofuranozylo]-9H-puryny z przykładu XXXV wprowadzono. do Solby oSrągłodeooej o pojemności 250 ml razem z 0,06 g (0-47 mmola) 4-dwumetyIoaminopirydyny. Po dodaniu 30 ml bezwodnego acetonitrylu i 2,65 ml trójetyloaminy i do wkraplacza ciągłego dozowania wprowadzono 20 ml acetonitrylu i 1,13 ml (5,7 mmola) bezwodnika kwasu Walerianowego. Mieszaninę reakcyjną ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej w atmosferze argonu i w ciągu 2 godzin dodano do niej powoli roztwór bezwodnika kwasu Walerianowego. Następnie mieszaninię potraktowano 10 ml metanolu i zatężono ją pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość roztworzono w 200 ml CHCl- i mieszaninę wyekstrahowano wodą (2 X 50 ml). Połączone warstwy wodne wyekstrahowano 25 ml CHC1-, a połączone warstwy organiczne wysuszono nad MgSCh, przesączono i zatężono- otrzymując 3,44 g surowego produktu. Surową 6-metoSay-9-[2-0-pentanoiloc3,5-0-(1,1,3,3-czteroizoproyylodwusiloksanylo-l,3)-)3-D-arabofuranozylo]-9Hcpurynę rozpuszczono w 120ml tetrahydrofuranu i 3 ml wody. Roztwór ochłodzono do 3°C na łaźni lodowej i dodano 6,0 ml 1,0 m. roztworu fluorku coterobutyloamooiowego w tetrahydrofuranie. Po upływie 1-5 godziny dodano 2 ml nasyconego roztworu chlorku amonu i mieszaninę reakcyjną wprowadzono bezpośrednio do kolumny (5-0 X 8,0 cm) wypełnionej żelem krzemionkowym. Kolumnę wyeluowano 200 ml chloroformunastępnie 400 ml mieszaniny 1:1 aceton-chloroform, połączono wszystkie frakcje zawierające produkt i zatężono. Końcowe oczyszczenie przeprowadzono w kolumnie (5-0 X 15 cm) wypełnionej żelem krzemionkowym, prowadząc elucję gradientową przy użyciu roztworów acetonu w CHC1-. Otrzymano 1,17 g (67%) przezroczystego, kleistego szkła zanieczyszczonego kwasem Walerianowym.

Analiza elementarna dla C16H22N4O6O-2C5H10O2 Obliczono: C 52,79, H 6,25 N 14,48

Stwierdzono: C 52-97 H 6,38 N 14,60

UV/max(E): pH = 7,00: 248,0 nm (10100); 0,1 N HC1: 250,0 nm (10500); 0,1 N NaOH: 250,1 nm (9800);

H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,52 (s- 1H- H-8), 8,50 (s, 1H- H-2), 6-53 (d, 1H- H-1', J = 6-1 Hz), 5,82 (d, 1H, 3' -OH, J = 5,4 Hz), 5-34 (pozorny t, 1H, H-2', J = 6-3 Hz), 5,07 (t, 1H, 5'-OH, J = 5,5 Hz), 4,44 (ddd, 1H, H-3'J2',-' = 6-3 Hz, J3-0H = 5-4 Hz- Ja',-' = 7,2 Hz), 4-07 (s, 3H, OCH-), 3-89-3,83 (m, 1H, H-4')- 3-73-3,65 (m, 2H, H-5'), 2-05-1-93 (dt, 1H, H-2%- J2,- = 7,5Hz, Jg_em = 15,1 Hz), 1,87-1,72 (dt, 1H, H-2“/J, J2',' - = 7-5 Hz- Jgem = 15-1 Hz), 0-99-0-82 (m, 4H, H-3“, H-4“), 0-57 (t, 3H, CH^-, J = 6,8H^z). '

Przykład XXVIII. Wytwarzanie 9-/2-0-butaooilo-'β-D-aΓabofurαnozylo/-metoksy-9Hpuryny.

238 mg (1-0 mmol) 9-/-$-E>-arabofuranooy1o)-6cmetokay-9H-puryny- 20 ml acetonitrylu i 5 ml bezwodnej pirydyny wprowadzono do trójszyjnej, okrągłodennej kolby wyposażonej w termometr, doprowadzenie argonu, mieszadło magnetyczne i ochłodzono do 4°C. Po dodaniu 170///1 (1-0 mmol) bezwodnika masłowego roztwór mieszano w 5°C w ciągu 6 godzin w atmosferze argonu, reakcję przerwano dodając 2 m wody i mieszaninę odparowano do przezroczystego oleju. Mieszaninę reakcyjną oczyszczono metodą chromatografii rzutowej- prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCl- i następnie mieszanin CHCU-aceton aż do stosunku 1:1. Uzyskaną substancję oczyszczono dalej metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej na żelu krzemionkowym przy użyciu mieszaniny (9:1) CHC1--CH-OH i otrzymano 90 mg 2'-estru w postaci przezroczystego oleju.

Analiza elementarna dla Ci5H2oN4O6-0,3H2O Obliczono: C 50,36, H 5,80 , N 15,66

Stwierdzono: C 50-36- H 5-81, N 15,66

157 684 23

UVAmax(E): pH = 7,00: 248,5 nm (12710); 0,1 N HC1: 247,5 nm (12880); 0,1 N NaOH: 251,8 nm (13210);

¹H-NMR (MezSO-de): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,51 (s, 1H, H-2), 6,54 (d, 1H, H-l', J = 6,0 Hz), 5,86 (d, 1H, 3'-OH, J = 5,2 Hz), 5,34 (pozorny t, 1H, H-2', J = 6,2 Hz), 5,9 (t, 1H, 5'-OH, J = 5,4Hz), 4,49-4,42 (m, 1H, H-3'), 4,08 (s, 3H, OCH3), 3,89-3,83 (m, 1H, H-4'), 3,73-3,65 (m, 2H, H-5'), 2,00 (dt, lH-2“a, Jgem ⁼ 16 Hz, J2 ,3 = 7,OHz), 1,76 (dt, 1H, H2^U^ Jgem= 16Hz, J₂ ,3 = 7,2 Hz), 1,14-1,01 (m, 2H, H-3“), 0,47 (t, 3H, H-4“, J = 7,3 Hz);

MS(EI): m/z 352 (M +), 322 (M-CH2O), 264 (Ci, Hi 2N4O4), 205 (C9H9N4O), 203 (M-zasada), l93(CeHeN₄O2); I79(C7H7N₄O2); 164(C7H7N₄O + H), 151 (CeH6N₄O + H),(CI, CH4): m/z 353 (M + H), 283 (C11H14N4O5 + H), 265 (C11H13N4O4), 203 (M-zasada), 179 (C7H7N4O2), 151 (C6H6N4O + H)

IR (KBr): 1750,5, 16O6,Ocm'\

Przykład XXIX. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-0-(2-metyloprop1onylo)-/3D-arabofuranozylo]-9H-puryny.

290,0 mg (1,03 mmola) 9-(/5-D-arabofuranozylo)-6-inetoksy-9H-puryny, 20 ml acetonitrylu 1 5 ml pirydyny wprowadzono do trójszyjnej, okrągłodennej kolby wyposażonej w termometr, doprowadzenie argonu, mieszadło magnetyczne, chłodnicę i płaszcz grzejny. Po dodaniu 170μ1 (1,0 mmol) bezwodnika izomasłowego roztwór ogrzewano do 30°C w ciągu 4 godzin. Reakcję przerwano dodając 2 ml wody i mieszaninę odparowano do przezroczystego oleju. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na żelu krzemionkowym, prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHCI3 i następnie mieszanin CHCI3-CH3OH aż do stosunku 9:1. Frakcje zawierające produkt o Rt = 0,54 połączono (żel krzemionkowy, CHCI3-CH3OH, 20:1). Uzyskaną substancję oczyszczono dalej metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej na żelu krzemionkowym przy użyciu mieszaniny CHCI3—CH3OH (9:1). Otrzymano 90,0 mg 2'-estru w postaci przezroczystego szkła.

Analiza elementarna dla Ci5H₂oN406‘0,1C3^i^O Obliczono: C 51,31 , H 5,80, N55,44

Stwierdzono: C 51,41 , H 5,81, N55,72

UVAmax(E): pH = 7,00: 250,5 nm (11820); 0,1 N HCI: 249,7 nm (11920); 0,1 N NaOH: 251,0 nm (12510);

H-NMR (Me2SO-d6): δ 8,52 (s, 1H, H-8), 8,51 (s, 1H, H-2), 6,53 (d, 1H, H-Γ, J = 6,2 Hz), 5,83 (d, 1H, 3'-OH, J = 5,4 Hz), 5,34 (pozorny t, 1H, H-2', J = 6,2 Hz), 5,08 (t, 1H, 5'-OH, J = 5,6 Hz), 4,49 (ddd, 1H, H-3', J2-3' = 6,2 Hz, J3-0H = 5,4 Hz, J3-4' = 7,2 Hz), 4,07 (s, 3H, OCH3), 3,92-3,84 (m, 1H, H-4'), 3,75-3,63 (m, 2H, H-5'), 2,12 (pozorny septet, 1H, Me2CHCO, J = 7,0 Hz), 0,71 (d, 3H, CH3, J = 7,0 Hz), 0,46 (d, 3H, CH3, J = 7,0 Hz)

MS(EI): m/z 321 (M-OCH3), 180 (C7H7N4O2 + H), 150 (C6H6N4O), (CI, CH4): m/z 353 (M + H), 265 (C11H13N4O4), 203 (M-zasada), 191 (CeH7N4O2), 179 (C7H7N4O2), 151 (C6H6N4O + H)

IR (KBr): 1736,5, 1609,9 cm’\

Przykład XXX. Wytwarzanie 9-/3-0-benzoilo-3-D-arabinofuranozylo/-6-metoksy-9Hpuryny.

0,264 g (1,0 mmol) 9-/2,3-anhydro-j3-D-liksofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny (otrzymanej w przykładzie XXXI) rozpuszczono w 20,0 ml bezwodnego etanolu, roztwór ogrzano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną i dodano doń 0,209 g (1,5 mmola) benzoesanu amonowego w atmosferze argonu.Po 24 i 35 godzinach do roztworu dodano jeszcze po 1,5 mmola benzoesanu amonowego i po 48 godzinach ogrzewania do wrzenia pod chłodnicą zwrotną mieszaninę odparowano do sucha. Pozostałość oczyszczano metodą chromatografii rzutowej na 25 g żelu krzemionkowego w kolumnie (2,5 X 15 cm), stosując jako eluent mieszaninę CHCb-aceton (3:1). Połączono frakcje zawierające produkt o Rt = 0,52 (żel krzemionkowy, CHCh-aceton, 1:1) i otrzymano 138 mg żądanego związku o t. t. 180-182°C.

Analiza elementarna dla CieHieN-Oe Obliczono: C, 55,96, H 4,70 , N 14,50

Stwierdzono: C 55,90, H,®, N 14,44

UVAmax(E): pH 7,00: 243,3 nm (20200); 0,1 N HCI: 243,4nm (20250); 0,1 N NaOH: 248,9 nm (14475);

157 684 ¹H-NMR (MezSO-de): δ 8,54 (s, 2H, H-2, H-8), 8,05 (d, 2H, Ar, J = 7,0 Hz), 7,71 (t, 1H, Ar, J = 7,3 Hz), 7,57 (pozorny t, 2H, Ar, J = 7,3 Hz), 6,49 (d, 1H, H-l', J = 4,6 Hz), 6,08 (d, 1H, 2'-OH, J = 5,6 Hz, wymiana z D2O), 5,52 (dd, 1H, H-3', J₂,.3, = 3,7 Hz, Ja-,4· = 3,7 Hz), 5,21 (t, 1H, 5ΌΗ, wymiana z D2O), 4,56 (dd, 1H, H-2', J_v,₂· = 4,6 Hz, J2-,3i = 3,7 Hz), 4,22-4,15 (pozorny q, 1H, H-4'), 4,10 (s, 3H, OCH3), 3,78-3,74 (m, 2H, H-5'); promieniowanie rezonansu przy δ 4,56 powoduje załamanie się następujących pików: 6,49 (d-s), 6,08 (d-s), 5,52 (dd-d);

MS(EI): m/z 281 (C11H13N4O5), 265 (CUH13N4O4), 235 (CwHn^Oa), 217 (C10H9N4O2), 193 (C8H8N4O2 + H); 179 (C7H7N4O2), 164 (C7H7N4O + H), 151 (CeHe^O + H), 135 (C5H3N4O), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 387 (M + H), 281 (C11H13N4O5), 265 (C11H13N4O4), 237 (C9H9N4O4), 217(CioH9N4O2), 206 (C9H9N4O2 + H), 191 (C8H7N4O2), 179(C7H7N4O2), 165 (C6H4N4O2 + H), 151 (CeH₆N4O + H);

IR (KBr): 1726,2, 1602,6 cm’\

Przykład XXXI. Wytwarzanie 9-(2,3-anhydro-/3-D-liksofuranozylo)-6-metoksypuryny.

5,902 g (22,5 mmola) trójfenylofosfiny rozpuszczono w 138 ml 1,4-dioksanu i roztwór ogrzano do 70°C· Po dodaniu 4,234 g (15,0 mmoli) 9-(-S-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A mieszaninę mieszano w ciągu 10 minut i wkroplono do niej w ciągu 10 minut 3,919g (22,5 mmola) azodwukarboksylanu dwumetylowego w 50mI 1,4-dioksanu. Mieszaninę mieszano w ciągu 1 godziny w 70°C, ochłodzono do temperatury pokojowej i odparowano do uzyskania ciężkiego brązowego oleju. Substancję tę oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na 188,0 g żelu krzemionkowego w kolumnie (5,0 X 21,0 cm), eluując 3,6 litra mieszaniny CHCbaceton (5:1), a następnie 2 litrami mieszaniny CHCU-aceton (3:1). Połączono frakcje zawierające substancję o Rf = 0,24 (krzemionka, CHCU-aceton, (1:1) i odparowano do sucha. Pozostałość oczyszczono dalej metodą chromatografii rzutowej na 250,0 g krzemionki w kolumnie (5,0 X 28,0 cm), eluując octanem etylu i otrzymano 2,452 g (62%) żądanego związku w postaci białej pianki o t. t. 144-145,5°C.

Analiza elementarna dla CnHi2N4O4-0,25 0^60-0,05 CHCh Obliczono: C 49,78, H 4,80, N 19,68

Stwierdzono: C 49,80, H 4,95, N 19,87

UVAmax(E): pH 7,00: 250,7 nm (12035); 0,1 N HC1: 250,4 nm (12015); 0,1 N NaOH: 247,9 nm (12200);

H-NMR (MezSO-de): δ 8,57 (s, 1H, H-8), 8,35 (s, 1H, H-2), 6,36 (d, 1H, H-l', J = 0,6 Hz), 5,01 (t, 1H, 5'-OH, J = 5,8 Hz), 4,30 (dd, 1H, H-2', Jv ,2. = 0,6 Hz, J2..3 = 3,4 Hz), 4,14 (d, 1Η, H-3', Ja.,3 = 3,4 Hz), 4,13 (s, 1H, H-4'), 4,09 (s, 3H, OCH^, 3,70-3,64 (m, 2H, H-5');

MS(EI): m/z 265 (M + H), 233 (M-OCH^; (CI, CH4): 233 (M-OCH^.

Przykład XXXII. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-0-(4-metoksybenzoiio)]-/5-D-arabofuranozylo-9H-puryny.

0,86g (1,3 mmola) 6-metoksy-9-[2-(4-metoksybenzoilo)-3,5-0-(1,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-l,3-)-/3-D-arabofuranozyIo]-9H-puryny (otrzymanej w przykładzie XXXVIII) rozpuszczono w 40 ml tetrahydrofuranu i dodano 1 ml wody. Roztwór ochłodzono do .©C i dodano doń

6,3 ml 1,0 roztworu fluorku cctetobuteloamoniowego w tetrahydrofuranie. Po 30 minutach do mieszaniny dodano jeszcze 5 ml H2O, zmniejszono objętość mieszaniny reakcyjnej do połowy i mieszaninę wprowadzono bezpośrednio do kolumny (2,5 X 15 cm) do chromatografii rzutowej, zawierającej 25,0 g żelu krzemionkowego w CH2CI2. Kolumnę wyeluowano 200 ml CH2CI2, a następnie 400 ml mieszaniny CH2Cl2-CH-OH (20:1) i połączono wszystkie frakcje zawierające substancję o R, = 0,20 (krzemionka, CH2Cl2-CH3OH, 20:1), uzyskując 0,570 g białej pianki. Ostateczne oczyszczenie przeprowadzono w kolumnie (5,0 X 15 cm) wypełnionej żelem krzemionkowym w CHCta. Po elucji gradientowej przy użyciu roztworów acetonu w chloroformie otrzymano 0,325 g (60%) produktu w postaci białej pianki o 11. 71-75°C.

Anahza elementarna ^dla ^Ci9H2o^N407^,0,^3CHC13-0>²5 Obliczono: C 51,60 H4,71 , N 12,00

Stwierdzono: C 51,56, Η 4₅70, N 11,95

UVAmax(E): pH 7,00: 253,4nm (21400); 272,0nm (sh, 12000); 0,1 N HC1: 253,6nm (20600); 272,0 nm (sh, 11600);,0,1 N NaOH: 249,4 nm (21700), 275,0 nm (sh, 5200);

157 684 ¹H-NMR (MezSO-de): δ 8,59 (s, 1H, H-8), 8,42 (s, 1H, H-2), 7,47 (d, 2H, Ar-H, J = 8,9 Hz), 6,88 (d, 2H, Ar-H', J = 8,9 Hz), 6,62 (d, 1H, H-l', J = 5,8 Hz), 5,91 (d, 1H, 3' -H, J = 5,4 Hz), 5,58 (pozorny t, 1H, H-2', J = 5,9 Hz), 5,13 (t, 1H, 5' -OH, J = 5,6Hz), 4,59 (pozorny q, 1H, H-3', J3\3 -OH = 5,4 Hz, J₂.,3, = 5,9 Hz, J₃.,4. = 6,8 Hz), 4,01 (s,3H, OCih),3,97-3,92 (m, 1H, H-4'), 3,77 (s, 3H, OCHa), 3,80-3,67 (m, 2H, H-5');

MS(EI): 30 eV): m/z 417 (Μ + H), 386(M-CH₂O), 327 (CwH^N^), 267 (CioHuNaOs), 264 (C11H1ZN4O4), 205 (C9H9N4OZ), 179 (C7H7N4OZ), 163 (C7H6N4O + H); 151 (CeHaOe), 150 (CeHeN4O), 136 (C5H4N4O), 135 (C₅H₃N4O), 120 (C₅H₄N4);

IR (KBr): 1718,2, 1605,5 cm'¹.

Przykład XXXIII. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-0-(4-metylobenzoilo)-j3-D-arabofuranozylo]-9H-puryny.

0,85 g (1,3 mmola) 6-metoksy-9-[2-(4-metylobenzoilo)-3,5-0-( 1,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-l,3)-/J-D-arabofuranozylo]-9H-puryny otrzymanej w przykładzie XXXVII) rozpuszczono w 40 ml tetrahydrofuranu i 1 ml wody. Roztwór ochłodzono do 3°C i dodano doń 5,0 ml 1,0 roztworu fluorku czterobutyloamoniowego w tetrahydrofuranie. Po 30 minutach do mieszaniny dodano jeszcze 5 ml wody, zmniejszono objętość mieszaniny reakcyjnej do połowy i mieszaninę wprowadzono bezpośrednio do kolumny (2,5 X 12 cm) do chromatografii rzutowej, zawierającej 20,0 g żelu krzemionkowego w C^CU. Kolumnę wyeluowano 200 ml C^CU, a następnie 400 ml mieszaniny CHzC1z-CH3OH i połączono wszystkie frakcje zawierające substancję o Rf = 0,20 (krzemionka, C^CU-C^O^ 20:1). Surowy produkt wprowadzono do drugiej kolumny (2,5X 18cm) do chromatografii rzutowej, zawierającej 25,Og żelu krzemionkowego w mieszaninie aceton-CHzClz (1:1). Po elucji tym samym rozpuszczalnikiem uzyskano 0,633 g produktu, który oczyszczono dalej metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej na krzemionce przy użyciu mieszaniny aceton-C^CU (1:1) oraz chromatografii rzutowej na 25,0 żelu krzemionkowym w kolumnie (2,5X15 cm). Kolumnę wyeluowano gradientowo roztworami acetonu w CHCU i otrzymano 0,243 g (47%) przezroczystego szkła o 1.1. 69-73°C.

Analiza elementarna dla Ci9HZoN406’0,4 C3H6O + 0,25 CHCU Obliczono: C 54,17, H 5,03, N 12.36

Stwierdzono: C 54,00, H 5,08 , N 12₅30

UVŻImax(E): pH 7,00: 244,7 nm (21200); 0,1 N HC1: 245,5 nm (22500); 0,1 N NaOH: 240,9 nm (17100);

1H-NMR (Me2SO-d₆): <5 8,60 (s, 1H, H-8), 8,42 (s, 1H, H-2), 7,40 (d, 2H, Ar-H, J = 8,1 Hz), 7,17 (d, 2H, Ar-H', J = 8,1 Hz), 6,63 (d, 1H, H-l', J = 5,8 Hz), 5,92 (d, 1H, 3' -OH, J = 5,2 Hz), 5,60 (pozorny t, lH,H-2', J1<,z.=^: 5,8 Hz, Jz^,,3' = 6,0 Hz), 5,13 (t, 1H, 5' -OH, J = 5,6 Hz), 4,60 (pozorny q, 1Η, H-3', J₃.,3.-oh = 5,2 Hz, J^a- = 6,0 Hz, J3.,4,= 7,0 Hz), 4,01 (s, 3H, OCH3), 3,98-3,92 (m, 1H, H-4'), 3,79-3,71 (m, 2H, H-5'), 2,29 (s, 3H, CH3);

MS(EI): m/z 401 (Μ + H), 370 (M-C^O), 311 (C16H15N4O4), 264 (CnH12N4O4), 251 (Mzasada), 179 (C7H7N4O2), 163 (C7H6N4O + H), 151 (CeHe^O + H); 150 (CeHeN4O); 136 (C5H4N4O), 120 (C5H4N4), 119 (C8H7O);

IR ⁽KB^r): 1724Λ 1603^ cm¹.

Przykład XXXIV. Wytwarzanie 9-[2-0-(4-chlorobenzoilo)-J-D-arabofuranozylo]-6metoksy-9H-puryny.

1,07 g (1,7 mmola) 9-[2-(4-chlorobenzoilo)-2,5-0-(1,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylol,3-)-/3-D-arabofuranozyIo]-6-metoksy-9H-puryny (otrzymanej w przykładzie XXXIX) rozpuszczono w 40 ml tetrahydrofuranu i 1 ml wody. Roztwór ochłodzono do 3°C i dodano doń 4,5 ml 1,0 m roztworu fluorku czterobutyloamoniowego w tetrahydrofuranie. Po 30 minutach do mieszaniny dodano jeszcze 5 ml wody i mieszaninę reakcyjną wprowadzono bezpośrednio do kolumny (2,5 X 15 cm), zawierającej 20,0 g żelu krzemionkowego w C^CU. Kolumnę wyeluowano 200 ml CH2CU, a następnie 400 ml mieszaniny C^CU-C^OH (20:1) i połączono wszystkie frakcje zawierające substancję o Rf = 0,20 (krzemionka, C^CU-C^O^ 20:1). Surowy produkt wprowadzono do kolumny (2,5X18 cm) zawierającej 30,0 g żelu krzemionkowego w mieszaninie aceton-CHCU (1:1). Po elucji tym samym rozpuszczalnikiem uzyskano 0,269 g produktu, który dalej oczyszczono metodą preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej na krzemionce przy użyciu mieszaniny aceton-CHCU (2:3) i metodą chromatografii rzutowej w kolumnie (2,5 X 15 cm)

157 684 na 25,Og żelu krzemionkowego. Kolumnę wyeluowano gradientowo przy użyciu roztworów acetonu w CHCI3. Próbkę analityczną przygotowano roztwarzając produkt w bezwodnym eterze, wytrącając osad eterem naftowym o temperaturze wrzenia 40-6Ó°C i liofilizując osad. Otrzymano 0,082g (12%) białego proszku o t. t. 76-81°C.

Analiza elementarna dla CieHi7N4OeCl 1,20^0-0,35 C^HeO Obliczono: C 49,45, H 4,68, N 12,11

Stwierdzono: C 49,78, H 4,38, N 11,88

UV3max(E): pH 7,00: 245,5 nm (21800); 0,1 N HC1: 245,5 nm (22500); 0,1 N NaOH: 239,1 nm (17100);

¹H-NMR (Me₂SO-d₆): δ 8,63 (s, 1H, H-8), 8,40 (s, 1H, H-2), 7,52 (d, 2H, Ar-H, J = 8,9 Hz), 7,45 (d, 2H, Ar-H', J = 8,9 Hz), 6,64 (d, 1Η, H-l', Jv,₂. = 6,0 Hz), 7,45 (d, 2H, Ar-H', J = 8,9 Hz), 6,64 (d, 1H, H-l', Jv,2- = 6,0 Hz), 5,93 (d, 1H, 3' -OH, J = 5,2 Hz), 5,62 (pozorny t, 1H, H-2', J = 6,0Hz), 5,15 (t,lH, 5' -OH, J = 5,6Hz), 4,60 (pozorny q, 1H, H-3', J3',3'-oh = 5,3 Hz, J₂',3' = 6,0 Hz, J3',4- = 5,9 Hz), 4,01 (s, 3H, OCH3), 3,98-3,92 (m, 1H, H-4'), 3,82-3,70 (m, 2H, H-5');

MS(EI): m/z 423/421 (M + H), 390 (M-CH₂O), 361 (C16H13N4O4CO, 331 (OsHu^OaCl), 283 (C11H14N4O5 + H), 271 (M-zasada), 264 (C11H12N4O4), 205 (CgHg^Oz), 179 (C7H7N4O2); 163 (C7H6N4O + H); 151 (C6H6N4O + H), 150 (C^He^O), 141/139 (C7H4OCI), 120 (C5H4N4); (Cl, CH4): 421 (M + H), 283 (CiiH^Os + H), 271 (M-zasada), 151 (CeH6N4O + H);

IR (KBr): 1718,3, l602,4cm'¹.

Przykład XXXV. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[(3,5-0-(1,2,3,3-c;^ti^r(^i;^(^]^i^(^I^;^l(^-l,3-dwusiloksa n ylo-1,3)-/8-D-arabofuranozylo]-9H-puryny.

1,0 g (3,54 mmola) 9-(3-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A i 0,965 g (14,2 mmola) imidazolu rozpuszczono w 10 ml bezwodnego dwumetyloformamidu i roztwór ochłodzono do 3°C. Po dodaniu 1,35 ml (3,90 mmola) 1,3-dwuchloro-1,1,3,3-czt6roizopropylodwusiloksanu mieszaninę mieszano w atmosferze argonu przez 3 godziny. Reakcję przerwano dodając 1 ml H₂O i mieszaninę reakcyjną zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość rozdzielono między 150 ml octanu etylu i 150 ml H2O. Warstwę organiczną wysuszono nad MgSO4, przesączono i zatężono. Surowy produkt roztworzono w octanie etylu i oczyszczono metodą chromatografii rzutowej w kolumnie (2,5 X 15 cm) na 25,0 g żelu krzemionkowego. Frakcje o Rf = 0,70 (krzemionka, octan etylu) połączono i otrzymano 1,48 g (80%) żądanego związku w postaci białej substancji stałej.

UVAmax: EtOH: 248,4nm;

¹H-NMR (CDCls): <8^,52 1H, H^-8^ 8^,39 1H H^-2^ 6^,31 (d, 1H H-l', J = 5,8^^ 4^,75 (dd, 1H, H-2', Jv,2. = 5,8 Hz, J»,3.= 7,8 Hz), 4,55 (dt, 1H, H-3', J-3.= 7,8 Hz, J3-4- = 8,0 Hz), 4,22 (s, 3H, OCH3), 4,08-4,05 (m, 2H, H-5'), 3,89 (dt, 1H, H-4', J3< · = 8,0 Hz, Jk.s· = 3,1 Hz), 1,11-1,03 (m, 28H, O[si-CH/CH3)2]2;

MS(EI): m/z 524 (M + ), 481 (M-CH3CHCH3), 179 (C7H7N4O2), 164 (C6H4N4O2), 151 (C6H7N4O), 135 (C₅H3N4O), 120 (C5H4N4)

Przykład XXXVI. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-0-(2-aminobenzoiio)-/3-D-arabofuranozylo]-9H-puryny.

0,283 g (1,0 mmola) 9-(-/)-D-arabofuranozylo)-6-metoksy-9H-puryny z przykładu VIII A, 15 ml acetonitrylu, 0,189g (1,1 mmola) bezwodnika izatynowego i 84 mg (1,0 mmol) wodorowęglanu sodowego wprowadzono do trójszyjnej, okrągłodennej kolby wyposażonej w termometr, zawór do wprowadzania argonu, mieszadło magnetyczne, chłodnicę zwrotną i płaszcz grzejny. Zawiesinę ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną w ciągu 3,5 godzin i dodano drugi równoważnik bezwodnika izatynowego. Po ogrzewaniu do wrzenia pod chłodnicą zwrotną w ciągu jeszcze jednej godziny, mieszaninę ochłodzono do temperatury pokojowej, przesączono i przesącz odparowano do uzyskania piankowego szkła. Pozostałość oczyszczono metodą chromatografii rzutowej na krzemionce, prowadząc elucję gradientową przy użyciu CHO3 i następnie mieszaniu CHO3-CH3OH aż do stosunku 9:1. Otrzymano 53,1 mg 2'-estru w postaci kruchego szkła o 1.1. 91-93°C.

Analiza elementarna dla CieHgNsOs 0,30^0 · 0,2 CH4O Obliczono: C 52,90, H 4,98, N 16,95

Stwierdzono: C 53,23, H 4,98, N 17,21

157 684 27

UV»max(E): pH 7,00: 246,9 (15700), 338,2 nm (4030); 0,1 N HC1: 240,9 (17570), 337,1 (1570); 0,1 N NaOH: 246,5 (17140), 332,8 (2990);

1H-NMR (MeaSO-de): δ 8,57 (s, 1Η, H-8), 8,45 (s, 1H, H-2), 7,18-7,04(m, 2H, H-4 i H-6 Ar), 6,64-6,61 (m, 2H, H-3 Ar, H-l'), 6,45 (szeroki s, 2H, NH₂), 6,34-6,26 (m, 1H, H-5 Ar), 5,90 (d, 1H, 3' -OH, J = 5,2 Hz), 5,55 (pozorny t, 1Η, H-2', Ji',₂* = 6,0 Hz, J/.a’ = 6,0 Hz), 5,11 (t, 1H, 5' -OH, J = 5,6 Hz), 4,68-4,53 (m, 1H, H-3'), 4,01 (s, 3H, OCH3), 3,96-3,92 (m, 1H, H-4'), 3,77-3,73 (m, 2H, H-5');

MS(EI): m/z 401 (M + ), 371 (M-CH₂O), 312 (CisH^NsOz), 251 (M-zasada-H), 179 (C7H7N4O), 151 (C6H6N4O + Η), 137 (C7H7NO₂), 120 (C5H4N4); (CI, CH4): m/z 402 (Μ + H), 371 (M-CH₂O), 283 (C11H14N4O5 + H), 252 (M-zasada), 179 (C7H7N4O₂), 164 (C7H7N4O + H), 151 (C6H6N4O + H);

IR (KBr): 1694,5, 1602,9 cm^\

Przykład XXXVII. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-(4-metylobenzoilo)-3,5-0-( 1,13,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-1,3)-/3-D-a ra bofu ra noży lo]-9 H-puryny.

1,0g (1,9 mmola) 6-metoksy-9-[3,5-0-( 1,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-l,3)-jfl-Darabofuranozylo]-9H-puryny z przykładu XXXV wprowadzono do 100 ml kolby okręgłodennej zawierającej 0,02 g (0,16 mmola) 4-dwumetyloaminopirydyny, 25 ml acetonitrylu i 0,4 ml acetonitrylu i roztwór ochłodzono na łaźni lodowej do 3°C na 5 minut. Po dodaniu 0,30 ml (2,3 mmola) chlorku toluilu mieszaninę mieszano w ciągu 3 godzin w 3°C. Po dodano jeszcze 0,5 ml trójetyloaminy i 0,5 ml chlorku toluilu mieszaninę ogrzano do temperatury pokojowej. Po 7 godzinach do mieszaniny dodano 2 ml metanolu, zatężono ją pod zmniejszonym ciśnieniem, a pozostałość wprowadzono do kolumny (2,5 X 15 cm) do chromatografii rzutowej, wypełnionej żelem krzemionkowym w CH₂C1₂. Kolumnę wyeluowano 400 ml mieszaniny CH₂C1₂-CH3OH (10:1) i otrzymano 0,90 g (74%) żądanego produktu.

Analiza elementarna dla C3iH46N4O7Si₂ Obliczono: C 57,92, H7,11 , N 8711

Stwierdzono: C 57,69, H 7,43 , N 8,40

1H-NMR (CDCU): < 8,35 (s, 1H, H-8), 8,22 (s, 1H, H-2), 7,38 (d, 2H, Ar-H, J = 8,1 Hz), 7,03 (d, 2H, Ar-H, J = 8,1 Hz), 6,59 (d, 1H, H-l', J = 6,5 Hz), 5,84 (dd, 1H, H-2', J? ,2’ = 6,5 Hz i J₂’ ,3‘ = 8,2 Hz), 5,19 (pozorny t, 1H, H-3', J = 8,2 Hz), 4,26-4,21 (m, 1H, H-4'), 4,11 (s, 3H, OCH3), 4,06-4,00 (m, 2H, H-5'), 2,31 (s, 3H, Ar-CHa), 1,22-0,94 (m, 28H, SiCH(CHa)₂);

MS(EI): m/z 643 (M + H), 599 (M-iPr), 493 (M-zasada), 357 (Ci7H33N4Si₂), 353 (C17H13N4O5), 179 (C7H7N4O₂), 163 (C7H6N4O + H), 151 (C6H6N4O + H), 135 (C5H3N4O); 120 (C5H4N4), 119(CaH7O).

Przykład XXXVIII. Wytwarzanie 6-metoksy-9-[2-(4-metoksybenzoilo))3,5---(l,l,3,3czteroizopΓopylodwusiioksanylo-l,3)-/3-D-aΓabofuranozylo]-9H-puryny.

l,0g (1,9 mmola) 6-metoksy-9-[3,5-0-(1,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-l,3)-j8-Darabofurazooylo]-9H-puryzy z przykładu XXXV wprowadzono do 100 ml kolby okręgłodennej zawierającej 0,02 g (0,16 mmola) 4-dwumetyloaminopirydyzy, 25 ml acetonitrylu i 0,4 ml trójmetyloaminy, a następnie dodano 0,35 ml (2,5 mmola) chlorku anizoilu. Po 4 godzinach w temperaturze pokojowej do mieszaniny reakcyjnej dodano 2 ml metanolu i zatężono ją pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość wprowadzono do kolumny (2,5X15 cm) do chromatografii rzutowej, zawierającej 25,0 g żelu krzemionkowego w mieszaninie CH₂C1₂-CH3OH (20:1). Po elucji tym samym rozpuszczalnikiem otrzymano 0,930 g (74%) żądanego produktu.

Analiza elementarna dla C3iH46N4OtSi^,0l35H^O Obliczono: C 56,97, H 7,08 , N 8.42

Stwierdzono: C 56,02, Η 70H , N 8^2 ¹ H-NMR (CDO3): δ 8,35 (s, 1H, H-8), 8,25 (s, 1H, H-2), 7,45 (d, 2H, Ar-H, J = 8,9 Hz), 6,71 (d, 2H, Ar-H, J = 8,9 Hz), 6,59 (d, 1H, H-l', J = 6,6 Hz), 5,83 (dd, 1H, H-2', Ji',₂' = 6,6 Hz i J₂*,a' = 8,2 Hz), 5,17 (pozorny t, 1H, H-3', J₂',3 =8,2 Hz), 4,31-4,22 (m, 1H, H-4'), 4,12 (s, 3H, OCH3), 4,11-4,00 (m, 2H, H-5'), 1,22-0,94 (m, 28H, Si-CH(CH₃)₂);

MS(EI): m/z 509 (C^^Si;.), 369 (C17H13N4O6), 357 (C17HaaO4Si₂), 261 (C11H9N4O4), 231 (C10H7N4O3), 179 (C7H7N4O₂), 163 (C6H3N4O:!), 151 135 (C^O), 120 (C5H4N4).

Przykład XXXIX. Wytwarzanie 9-[2-(4-chlorobenooilo)-3l5-0-( 1,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-1,3)-)3-0-arabofuranozylo]-6-metoksy-9H-puryny.

157 684

1,0 g 6-metoksy-9-[3,5-0-(i,1,3,3-czteroizopropylodwusiloksanylo-l ,3 )-β-Darabofuranozylo]9H-puryny z przykładu XXXV wprowadzono do 250 ml okręgłodennej kolby zawierającej 0,02 g (0,16 mmola) 4-dwumetyloaminopirydyny, 25 ml acetonitrylu I 0,4 ml trójetyloaminy i roztwór chłodzono na łaźni lodowej do 3°C w ciągu 5 minut. Po dodaniu 0,31 ml (2,5 mmola) chlorku 4-chlorobenzoilu mieszaninę reakcyjną zdjęto z łaźni lodowej. Po upływie 8 godzin w temperaturze pokojowej do mieszaniny dodano 3 ml CH3OH i zatężono ją pod zmniejszonym ciśnieniem. Pozostałość roztworzono w CH2CI2 i wprowadzono do kolumny (2,5 X 15 cm) zawierającej 25,0g żelu krzemionkowego w tym samym rozpuszczalniku. Kolumnę wyełuowano 200 ml CH2CI2, następnie 400 ml mieszaniny CH2CI2-CH3OH (20:1) i otrzymano 1,05 g (82%) jednorodnego produktu, jak wykazała analiza metodą chromatografii cienkowarstwowej na krzemioce, przy użyciu mieszaniny CH2CI2-CH3OH (20:1), Rf = 0,44.

Analiza elementarna dla C3oH45N407ClSi Obliczono: C 54,32 , H 6,53, N 8,45

Stwierdzono: C 54,48 , H 6,72, N 8,28

1H-NMR (CDC3): < 8,33 (s, 1H, H-8), 8,24 (s, 1H, H-2), 7,41 (d, 2H, Ar-H, J = 8,6 Hz), 7,22 (d, 2H, Ar-H, J = 8,6 Hz), 6,58 (d, 1H, H-l', J = 6,4Hz), 5,86 (dd, 1H, H-2', J? ,2 =6,4 Hz i J2*,3’ = 8,4Hz), 5,19 (pozorny t, 1H, H-3', J = 8,4Hz), 4,27-4,21 (m, 1H, H-4'), 4,12 (s, 3H, OCH3), 4,06-4,00 (m, 2H, H-5'), 1,22-0,92 (m, 28H, Si-CH(CH3)₂);

MS(EI): m/z 621/619 (C27H3sN4O7Si2Cl), 375/373 (CieHio^OsCI), 357 (Ci7Ha3O4Si2), 261 (C11H9N4O4), 231 (CWH7N4O3), 179 (C7H7N4O2), 163 (C7H6N4O + H), 151 (C6H6N4O + H), 141/139 (C7H4OCD, 135 (C5H3N4O), 120 (C5H4N4).

Przykład XL. Wytwarzanie 5'-jednofosforanu-9-/3-D-arabofuranozylo-6-dwumetyloamino-9H-puryny.

5'-Jednofosforan 9-/5-D-arabofuranozylo-6-dwumetyloamino-9H-puryny wytworzono w reakcji przeniesienia końcowej grupy fosforanowej 5'-trójfosforanu adenozyny (ATP) na grupę 5' -OH 9-/3-D-arabofuranozylo-6-dwumetyIoamino-9H-puryny, katalizowanej przez kinazę tymidyny (TK) z wirusa varicella zoster (VZV) (Fyfe. Molecular Pharmac., 21, 432, 1982).

Do 0,5 ml buforu o pH 7,5,0,02 m tris(hydroksymetylo)aminometan-HCl, dodano 50 nanmoli 9-3-D-arabofuranozylo-6-dwumetyloamino-9H-puryny, 55 nmoli ATP (Sigma Chemicals, St. Louis, MO), 55 nanomoli MgCl2 i 0,005 jednostek VZVTK. Roztwór inkubowano w 21°C w ciągu 2,5 godziny, a następnie przesączono przez sączek Cetricon 10 (przepona YM odcina^ca cząsteczki o masie cząsteczkowej 10000 z Amicon Inc., Denver, MA) w celu usunięcia białka. Produkt scharakteryzowano jako plamkę absorbującą UV w cienkowarstwowej chromatografii aminowymiennej, przemieszczającą się z Ri typową dla jednofosforanu.

Przykład XLI. Wytwarzanie 5'-jednofosforanu-6-metoksypurynoarabinozydu.

1,5 g (4,9 mmola) nukleozydu, 6-metoksypurynoarabinozydu, rozpuszczono w 15 ml trójetylofosforanu i 4,8 ml trójetyloaminy. Roztwór ten ochłodzono do -10°C i w trakcie mieszania dodano 0,91 ml tlenochlorku fosforu. Po 10 minutach do roztworu dodano jeszcze 0,3 ml tlenochlorku fosforu i po dalszych 10 minutach reakcję zakończono dodając 100 ml lodowato zimnego 0,5 m roztworu trójetyloaminy w wodzie. Wszystkie stosowane odczynniki zakupiono w firmie Aldrich.

Składniki końcowej mieszaniny reakcyjnej rozdzielono metodą chromatografii jonowymiennej na QAE-Sephadex (Pharmacia). Składniki wyełuowano gradientowo stosując roztwory wodorowęglanu amonowego o stężeniu 50 mM - 1 M. 5'-Jednofosforan ^metoksypurynoarabinozydu stanowił jedynie około 10% substancji wyeluowanej z kolumny. W celu usunięcia z produktu nieorganicznego ortofosforanu zastosowano chromatografię jonowymienną na żywicy BioRad AG-1X8, prowadząc elucję gradientową przy użyciu roztworów wodorowęglanu amonowego o stężeniu 100-150 mM. Frakcje zawierające produkt odparowano jeden raz pod zmniejszonym ciśnieniem w celu usunięcia nadmiaru wodorowęglanu amonowego, a następnie zliofilizowano.

5'-Jednofosforan 6-metfksypurynfarablnozydu otrzymano z wydajnością 3% w ilości 50 mg (0,14 mmola). Widmo UV (250 nm max. i 221 nm min. przy pH 7) potwierdziło budowę otrzymanego związku. Można go było rozszczepić do nukleozydu za pomocą alkalicznej fosfatazy i 5'-nukIeotydazy.

157 684

Przykład XLII. Wytwarzanie 5'-trójfosforanu 6-metoksypurynoarabinozydu.

mg (93 pmole) 5'-jednofosforanu 6-metoksyarabinozydu z przykładu XLI rozpuszczono w 2 ml heksanometylofosforamidu. Po dodaniu 82 mg (506 /ymoli) karbonylodwuimidazolu roztwór mieszano w ciągu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Po dodaniu 0,032 ml (800μπιο1ΐ) metanolu mieszano go w ciągu 20 minut. Do roztworu dodano 220 mg (470 pmoli) pirofosforanu trójbutyloamoniowego (Sigma), który uprzednio rozpuszczono w 1,5 ml sześciometyloamidu kwasu fosforowego i całość mieszano w ciągu 18 godzin w temperaturze pokojowej. Reakcję zakończono dodając 50 ml wody. Stosowane odczynniki zakupiono w firmie Aldrich, o ile nie podano inaczej. 5'-Trójfosforan oczyszczono metodą chromatografii jonowymiennej na QAE Sephadex A-25 (Pharmacia), eluując gradientowo przy użyciu roztworów wodorowęglanu amonowego o stężeniu 50-800 mM. Frakcje zawierające produkt odparowano jeden raz pod zmniejszonym ciśnieniem w celu usunięcia nadmiaru wodorowęglanu amonowego, a następnie powtórnie rozpuszczono w wodzie i przechowywano zamrożone w -20°C.

5'-Trójfosforan 6-metoksypurynoarabinozydu otrzymano z wydajnością 60% w ilości 30 mg (57 μιηοΐί). Widmo UV (250 nm max. i 223 nm min. przy pH 7), i stosunek zasada/fosforan (1,99/3,10) potwierdziły budowę otrzymanego związku. Można go było rozszczepić do nukleozydu za pomocą fosfatazy alkalicznej i do jednofosforanu za pomocą fosfodwuesterazy 1.

Przykład XLIII. Wytwarzanie 6-dwumetyloamino-9-(2-0-walerylo)-/3-D-arabinozyio-9Hpuryny.

W 20 ml DMF rozpuszczono 0,50 g (1,67 mmola) 6-dwumetyloaminopurynoarabinozydu. Po ochłodzeniu roztworu do 4°C dodano doń 0,43 ml (2,17 mmola) bezwodnika Walerianowego (Aldrich Chemical Co., Milwaukee Wi.), rozpuszczonego w 5 ml pirydyny i następnie powoli dodano 5 ml DMF. Roztwór doprowadzono do 40°C i po 2 godzinach rozpuszczalnik usunięto pod próżnią. Pozostałość poddano chromatografii rzutowej w kolumnie (4,8X20 cm) wypełnionej żelem krzemionkowym, stosując jako eluenty po 150 ml mieszanin dwuchlorometan-metanol o składzie 100:0, 98:2, 96:4 i 94:6, 92:8 i 90/10. Frakcje zawierające produkt połączono i zliofilizowano. Otrzymano 0,195 g 6-dwumetyloamino-9-(2-0-walerylo-/5-D-arabinozylo)-9H-puryny o 1.1. 72-75°C. TLC (żel krzemionkowy, dwuchlorometan-metanol, 9:1; Ri = 0,55.

Analiza elementarna dla ^7^5^05 · 0,5H₂O Obliczono: C 52,27, H 6,75 , N 18,03

Stwierdzono: C 52,61, H 6,77, N 17,99

1H-NMR (300 MHz, DMSO-de) δ 8,22 i 8,19 (2s, 2H, H₂ i He), 6,47 (d, 1H, J = 6,0 Hz, Hi·), 5,71 (d, 1H, J = 5,4 Hz, OH3), 5,33 (t, 1H, J = 5,9 Hz, H₂.), 4,97 (t, 1H, J = 5,5 Hz, OH^), 4,45 (m, 1H, H^-'), 3,88 (m, 1H, H4·), 3,70 (m, 2H, H5 i H5), 3,45 (bs, 6H, N(CHa)₂), 2,05 (dt, 1H, Jgem = 15,6 Hz, J_v,c = 7,2 Hz, OOCCH₂CH₂CH₂CHa) 1,90 (dt, 1H, Jgem = 14,5 Hz, Jvc = 7,2 Hz, OOCCH₂CH₂CH₂CHa), 1,06 (m2H, OOCCH₂CH₂CH₂CHa), 0,91 (m, 2H, OOCCH₂CH₂CH₂CHa) i 0,66 (t, 3H, J = 7,2 Hz, OOCCH₂CH₂CH₂CHa).

Przykład XLIV. Wytwarzanie 6-dwumetyioamino-9-(2,3,5-trójacetyio-/J-D-arabinozyio)9H-puryny.

W 20 ml acetonitrylu i 45 ml pirydyny rozpuszczono 3,00g (10,0 mmola) 6-dwumetyloaminopurynoarabinozydu. Po ochłodzeniu roztworu do 4°C wkroplono doń 2,85 ml (40,08 mmola) chlorku acetylu (Aldrich Chemical Co., Milwaukee W.), w 7 ml acetonitrylu. Po 5 godzinach usunięto rozpuszczalnik pod próżnią w temperaturze poniżej 45°C i pozostałość umieszczono pod bardzo niskim ciśnieniem, stosując pompę próżniową, na 24 godziny. Suchą pozostałość poddano chromatografii rzutowej w kolumnie (4,8 X 25 cm) wypełnionej żelem krzemionkowym, stosując jako eluent mieszaninę dwuchlorometan-metanol (9:1). Frakcje zawierające produkt połączono i zliofilizowano. Otrzymano 0,445 g 6-dwumetyloamino-9-(2,3,5-trójetylo-)3-Darabinozylo)-9H-puryny. TLC (żel krzemionkowy, dwuchlorometan-metanol, 9:1; Rł = 0,61.

Analiza elementarna dla Ci8H₂3N-O7 Obliczono: C, 51,30, H 5,50, N 16,62

Stwierdzono: C51,40 , H 5,55, N 16,54 ¹H-NMR (300 MHz, DMSO-de) δ 8,240 i 8,235 (2s, 2H, H₂ i H_e), 6,56 (d, 1H, J = 5,4 Hz, Hv), 5,58 (m, 2H, H₂· i H^-·), 4,37 i 4,30 (2m, 3H, H?, H5 i H5)), 3,47 (b, 6H, N(CHa)2), 2,12, 2,05 i 1,79 (3s, 9H, 3CH3COO).

Wzór 3

Zakład Wydawnictw UP RP. Nakład 90 egz.

Cena 5000 zł.

Claims (2)

Zastrzeżenia patentowe

1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych arabofuranozylopuryny o ogólnym wzorze 1, w którym Ri oznacza atom chlorowca, grupę Ci-Cs-alkoksylową, grupę aminową podstawioną 1 lub 2 jednakowymi lub różnymi podstawnikami, takimi jak grupa C-i-Cs-alkilowa ewentualnie podstawiona jednym lub większą liczbą atomów fluoru lub grupa C^-Ce-cykloalkilowa, względnie Ri oznacza pierścień zawierający l lub 2 atomy azotu i 4-7 atomów węgla i ewentualnie wiązanie podwójne, który to pierścień związany jest atomem azotu z ugrupowaniem puryny, a R2 oznacza atom wodoru lub chlorowca albo grupę aminową, a także farmakologicznie dopuszczalnych estrów, eterów i soli tych związków, innych niż pochodne 2', 3', 5'-trójoctanowe i 2', 3', 5'trójbenzylowe związku o wzorze 1, w którym R1 oznacza atom chloru lub fluoru, gdy R2 oznacza atom chloru, fluoru lub wodoru albo grupę aminową, z wyjątkiem związków o wzorze 1, w którym gdy R2 oznacza atom wodoru, to wówczas R1 oznacza atom chloru lub grupę metoksylową, metyloaminową, etyloaminową, dwumetyloaminową, piperydynową lub pirolidynową, a gdy R2 oznacza grupę aminową, to wówczas R1 oznacza atom chloru lub grupę metyloaminową, znamienny tym, że związek o ogólnym wzorze 2, w którym R1 i R2 mają wyżej podane znaczenie, poddaje się reakcji ze związkiem o ogólnym wzorze 3, w którym X oznacza ugrupowanie pirymidyny lub puryny ewentualnie podstawionej przy atomie węgla grupą hydroksylową, korzystnie w obecności takiego enzymu jak fosforylaza, po czym ewentualnie przeprowadza się powstały związek o wzorze 1 w jego farmakologicznie dopuszczalny ester lub eter lub farmakologicznie dopuszczalną sól i/lub przeprowadza się ester lub eter lub sól związku o wzorze 1 w związek o wzorze 1 lub w inny farmakologicznie dopuszczalny ester lub eter lub inną farmakologicznie dopuszczalną sól związku o wzorze 1.

2. Sposób wytwarzania nowych pochodnych arabofuranozylopuryny o ogólnym wzorze 1, w którym R1 oznacza grupę chlorowco-Ci-C₅-alkoksylową, a R2 oznacza atom wodoru lub chlorowca albo grupę aminową, a także farmakologicznie dopuszczalnych estrów, eterów i soli tych związków, znamienny tym, że związek o ogólnym wzorze 2, w którym R1 i R2 mają wyżej podane znaczenie, poddaje się reakcji ze związkiem o ogólnym wzorze 3, w którym X oznacza ugrupowanie pirymidyny lub puryny ewentualnie podstawionej przy atomie węgla grupą hydroksylową, korzystnie w obecności takiego enzymu jak fosforylaza, po czym ewentualnie przeprowadza się powstały związek o wzorze 1 w jego farmakologicznie dopuszczalny ester lub eter lub farmakologicznie dopuszczalną sól i/lub przeprowadza się ester lub eter lub sól związku o wzorze 1 w związek o wzorze 1 lub w inny farmakologicznie dopuszczalny ester lub eter lub inną farmakologicznie dopuszczalną sól związku o wzorze 1.