PL97556B1 - Srodek roztoczobojczy i owadobojczy - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest srodek roztoczobój¬ czy i owadobójczy zawierajacy jako substancje aktywna nowe triazapentadieny, szczególnie sku¬ teczny w niszczeniu jednego lub wiecej cykli roz¬ wojowych kleszczy, atakujacych skóre zwierzat, 5 np". bydla i dzieki temu nader uzyteczny jako pre¬ parat do zwalczania pasozytów zewnetrznych znaj¬ dujacy zastosowanie przy leczeniu tych zwierzat.

Srodek mozna równiez stosowac do ochrony roslin przed szkodnikami typu roztoczy roslinnych, ta- 10 kich jak roslinozerny przedziorek Chmielowiec oraz szkodników roslinnych typu owadów, takich jak mszyca grochowa (hemiptera), a takze do skutecz¬ nego zwalczania moskitów wywolujacych zólta fe¬ bre'(diptera). „ 15 We wszystkich swoich stadiach rozwojowych kleszcze uszkadzaja skóre zwierzat dotknietych choroba, psujac jej stan i w konsekwencji takie skóry bydlece i owcze przeznaczone dla przemyslu skórzanego maja gorsza jakosc. Poza tym zwie- 2o rzeta zaatakowane przez kleszcze sa podatniejsze na choroby, co wywiera szkodliwy wplyw na ogól¬ ny stan zwieirzat i na jakosc miesa.

Znany z -polskiego opisu patentowego nr 81425 srodek szkodnikobójczy, niszczacy zwlaszcza mszy- 25 *ce, zawiera jako substancje aktywna pewne 1,5- -dwuarylo-3-metylotriazapentadieny, w których podstawniki arylowe w pozycjach 1 i 5 podsta¬ wione sa grupami alkilowymi i atomami chlorow¬ ca. Zwiazki te otrzymuje sie w wyniku reakcji 30 N-aryloformamidyny z pochodna N-aryloformami- du lub z estrem arylowym kwasu iminomrówko- wego.

Stwierdzono, ze pewne 3-metylotriazapentadieny, w których tylko jeden z atomów azotu znajduja¬ cych sie na koncach lancucha polaczony jest z gru¬ pa arylowa, a drugi polaczony jest z grupa cyklo¬ alkilowa lub z grupa alkilowa podstawiona grupa arylowa lub grupa cykloalkilowa zawierajaca pod¬ stawnik, sa uzyteczne jako substancja aktywna srodka roztoczobójczego i owadobójczego.

Substancje aktywna srodka wedlug wynalazku, stanowia nowe triazapentadieny o wzorze 1, w któ¬ rym R1 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, korzystnie metylowa, R2 oznacza atom wo¬ doru lub chlorowca, korzystnie chloru albo grupe alkilowa o 1—4' atomach wegla, korzystnie mety¬ lowa, R3 oznacza grupe cykloalkilowa o 4—10 ato¬ mach wegla, ewentualnie podstawiona grupa al¬ kilowa o 1—4 atomach wegla lub atomem chlo¬ rowca, grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla pod¬ stawiona grupa arylowa lub grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla podstawiona grupa cykloalkilowa o 4—10 atomach wegla, przy czym grupa cykloal¬ kilowa jest ewentualnie podstawiona grupa alki¬ lowa o 1—4 atomach wegla lub atomem chlorow¬ ca, a R4 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, korzystnie metylowa lub etylowa albo gru¬ pe o wzorze —SR5, w którym R5 oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1—4 atomach w^gla, *7 55697 556 4 l-cykloheksylo-5-(2,4-dwumetylofenylo) - 2,3, - dwu- metylo-l,3,5-triazapentadien-I,4 (11) 1-cykloheksylo - 5 - (2,4-dwumetylofenylo)-2-etylo-3- -metylo-1,3,5-triazapentadien-1,4 (12) 1-cyklopentylo-5-(2,4-dwumetylofenylo)-2,3-dwume- tylo-l,3,5-triazapentadien-r;4 (13) 1-eyklopentylo -5- (4-chloro-2-metylofenylo-3-mety- lo-l^S-triazapentadien-M (14) l-[2-(p-tolilo)-etylo] -5- (4-chloro-2-metylofenylo)-3- io -metylo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (15) 1-cykloheksylo -5- (2,4-dwumetylofenylo)-3-metylo- -l,3,5-triazapentadien-l,4 (16) l-cykloheksylo-5-{2,4-dwumetylofenylo) - 3 - metylo- -2-metylotio-l,3,5-triazapentadien-l,4 (17) 1 -cykloheksy- 5 - (2,4-dwumetylofenylo)-3-metylo-2- -etylotio-l,3,5-triazaperitadien-l,4 (18) Zwiazki o wzorze 1, w których R4 oznacza gru¬ pe —SH wystepuja zwykle w postaci tautomerycz- nej o wzorze 3.

Substancje aktywna srodka wedlug wynalazkur która stanowi zwiazek o wzorze 1, w którym R1^ R2, R* i R4 maja wyzej podane znaczenie otrzy¬ muje sie poddajac reakcji formamidyne o wzorze R*-N = C(R4)—NHCHj, w którym R oznacza gru- pe o wzorze 4 lub R* o podanym wyzej znaczeniu* z izonitrylem o wzorze RX«NC, izotiocyjanianem o wzorze R3*NCS lub pochodna imidowa o wzorze Rx-N = Ó(R4)-^OR7, w których to wzorach Rx, R* i R4 maja wyzej podane znaczenie, a R7 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, przy czym, jezeli prowadzi sie reakcje z izotiocyjanianem,. w wyniku której otrzymuje sie pTOdukt zawiera¬ jacy grupe —SH w polozeniu podstawnika R4, to grupe te przeksztalca sie na drodze alkilowania w* ' grupe —SR5, w której R5 ma wyzej podane zna¬ czenie. ewentualnie w postaci soli addycyjnych ze slaby¬ mi, dwuzasadowymi kwasami organicznymi, taki¬ mi jak kwas maleinowy, cytrakonowy, winowy lub dwu-p-tolilowinowy albo zwiazek o wzorze 2, w którym1 R1, R2 i R3 maja wyzej podane znacze¬ nie, ewentualnie w postaci soli ze slabymi, dwu¬ zasadowymi kwasami organicznymi, takimi jak wymienione powyzej.

Stosowane w opisie okreslenie „chlorowiec" oznacza atom fluoru, chloru, bromu lub jodu.

Grupy alkilowe zawierajace 3 lub wiecej ato¬ mów wegla moga miec lancuch prosty lub rozga¬ leziony. Korzystna grupa alkilowa zawiera 1 lub 2 atomy wegla.

Okreslenie „grupa arylowa" oznacza podstawio¬ ne lub niepodstawione grupy arylowe, takie jak grupa fenylowa ewentualnie podstawiona grupa alkilowa o 1—4 atomach wegla, alkoksylowa o 1— 4 atomach wegla, atomem chlorowca, grupe trój- fluorometylowa, cyjanowa, hydroksylowa lub gru¬ pa estrowa o wzorze —COOR6, w której R6 ozna¬ cza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla.* Ko¬ rzystna grupa aryIowa jest grupa fenylowa pod¬ stawiona jedna lub dwiema grupami alkilowymi lub alkoksylowymi o 1—4 atomach wegla.

Korzystnymi grupami cykloalkilowymi sa nie- podstawione grupy o 5, 6 lub 7, a najkorzystniej lub 6 atomach wegla w pierscieniu. Podstawnik R3 oznacza korzystnie niepodstawiona grupe cy- klopentylowa lub cykloheksylowa, grupe metylowa lub etylowa, podstawiona grupa fenylowa, która jest ewentualnie podstawiona jedna lub dwiema grupami alkilowymi lub alkoksylowymi o 1—4 ato¬ mach wegla lub grupe metylowa albo etylowa pod¬ stawiona niezawierajaca podstawnika grupa cy- klopentylowa lub cykloheksylowa.

Z pewnego wzgledu korzystne jest, jesli R4 ozna¬ cza atom wodoru, a z innego, jesli oznacza grupe metylowa lub etylowa, albo grupe o wzorze —SR5, w którym R5 oznacza grupe metylowa lub ety¬ lowa.

W szczególnosci korzystne jako substancje ak¬ tywne srodka wedlug1 wynalazku sa nastepujace zwiazki: 1-cykloheksylo-5-(2,4 - dwumetylofenylo)-3-metylo- -l,3,5-triazapentadien-l,4 (1) 1-cykloheksylo-5- (4-chloro-2-metylofenylo)-3-mety- lo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (2) l-cyklopentylo-5- (2,4 -ndwumetylofenylo)-3-metylo- -1,3,5-triazapentadien-1,4 (3) l-[2-(p-toiilo)etylo]-5H(2,4 - dwumetylofenylo)-3-me- tylo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (4) 1-[2-{3,4-dwumetoksyfenylo)etylo]-5-(4-chloro-2-me- tylofenylo)-3-metylo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (5) Mcykloheksylometylo)-5^(4-chloro-2-metylofenylo)- -3-metylo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (6) l-{cykloheksylometylo) -5- (2,4-dwumetylofenylo)-3- -metylo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (7) l-fenyloetylo-5-(4-chloro-2-metylofenylo)-3-metylo- -1,3,5-triazapentadien-1,4 <8) l-[2-(3,4-dwumetoksyfenylo)etylo]-5-(2,4 - dwumety- lofenylo)-3-metylo-l,3,5-triazapentadien-l,4 (9) l-fenyloetylq-5-(2,4-dwumetylofenylo)- 3 -metylo- -l^S-triazapentadien-M , . U0) Srodek wedlug wynalazku dziala roztoczobójczo,, w szczególnosci przeciw wszystkim stadiom roz¬ wojowym, lacznie ze stanem brzemiennym samic,, kleszczy atakujacych bydlo, takich jak Boophilus microplus, Haemaphysalis longicormus, Rhipdcepha- lus appendiculatus i Boophilus decoloratus.

Próby przeprowadzono w celu dokonania oceny^ kazdego ze zwiazków stanowiacych substancje aktywna srodka, biorac do doswiadczen piec swie¬ zo zebranych, calkowicie najedzonych, doroslych: samic kleszczy Boophilus microplus. Poslugujac sie mikropipeta wprowadzono na grzbietowa strone; kazdego z kleszczy 10 mililitrów roztworu zawie¬ rajacego 10 mikrogramów zwiazku roztoczobójcze- go w etanolu lub acetonie. Potraktowane badanym zwiazkiem kleszcze umieszczono w zwazonych szklanych fiolkach o rozmiarach okolo 25 mm X 50 mm, wazono i przechowywano przez dwa ty¬ godnie w plastykowych komorach w temperatu¬ rze 26°C i wilgotnosci wzglednej 80°/o. Nastepnie kleszcze wyjeto z fiolek i zwazono fiolki w celu oznaczenia ciezaru jajek zlozonych przez kleszcze..

Spadek ilosci jajek zlozonych przez kleszcze ba¬ dano, wyrazono w procentach w stosunku do ilos¬ ci jajek zlozonych przez kleszcze, których nie pod¬ dano dzialaniu badanego srodka roztoczobójczego.

Jajka umieszczono ponownie w inkubatorze na dalsze 3 tygodnie, po czym okreslono^procent ja¬ jek wyleglych. Zmniejszenie procentu przyspie- ' 40 45 53 55 6097 556 szonej reprodukcji kleszczy obliczono z ciezaru ja¬ jek zlozonych i jajek wyleglych. Próbe powtarza¬ no stosujac mniejsza ilosc substancji aktywnej srodka roztoczobój czego.

W innej próbie, poslugujac sie pipeta rozprys- kano równomiernie na kawalku bibuly filtracyj¬ nej Whatmana nr 1 o rozmiarach 8 cm x 6,25 cm 0,5 ml roztworu zawierajacego 0,5 mg zwiazku roztoczobójczego w etanolu lub acetonie, w celu otrzymania dawki 100 mg/m2. Zroszona bibule wy¬ suszono w temperaturze pokojowej, zlozono ja strona opryskana do wnetrza i obie krótkie kra¬ wedzie zawinieto szczelnie za pomoca specjalnej maszynki. Otwarta koperte umieszczono w 400-mi- lilitrowym naczyniu Kilnera zawierajacym wil¬ gotna wate bawelniana w plastykowym pojemni¬ ku i trzymano w inkubatorze w temperaturze 26°C w ciagu 24 godzin. 20—50 larw Boophilus micro¬ plus, wyleglych przed 8—14 dniami wlozono szpa- chelka do koperty. Nastepnie zawinieto otwarty koniec koperty, tworzac szczelnie zamknieta pacz¬ ke. Zaprawiona badanym zwiazkiem bibule zawie- rajaca larwy wlozono ponownie do naczynia Kil¬ nera i trzymano przez dalsze 48 godzin w inku¬ batorze. Podobnie umieszczono 20—50 larw w ko¬ percie kontrolnej, nie potraktowanej badanym zwiazkiem roztoczobójczym. W koncu 48-godzin- nego okresu badania smiertelnosc wyrazono w pro¬ centach po wniesieniu poprawki na smiertelnosc wsród niezatrutych larw kontrolnych. Próbe powta¬ rzano stosujac mniejsza ilosc substancji aktywnej srodka roztoczobójczego.

Obok danych dotyczacych procentu efektywnos¬ ci mozna otrzymac wartosc ED50 (50% zajsc smier¬ telnych) z pomiarów reakcji na wielkosc dawki w dowolnej z wyzej opisanych prób.

Aktywnosc w odniesieniu do larw Haemaphy- salis longicernus mozna okreslic sposobem podob¬ nym do wyzej opisanego. Aktywnosc zwiazków podanych w przytoczonym powyzej zestawieniu w stosunku do kleszczy Boophilus microplus podano w tablicy 1. Otrzymane dane potwierdzaja fakt, iz pewne podstawniki aktywnego zwiazku o wzorze 1 sa korzystniejsze od innych.

Tablica Boophilus microplus fin vitro) Numer badanej sub¬ stancji aktywnej 1 1 (zasada) 1 (sól kwasu maleinowego) 1 (sól kwasu cytrakono- wego) 2 3 14 4 6 7 8 9 11 (zasada) 11 (sól kwasu cytrakono- wego) 13 12 16 Larwa (kontakt) dawka (mg/m2) 100 12,5 100 100 100 100 12,5 100 12,5 100 6,25 100 100 6,25 100 6,25 100 12,5 100 12,5 100 12,5 100 — 100 1 0,5 100 12,5 100 1 0,5 0,25 100 — 1 zabicie (Vo) 100 100 96 100 100 100 100 100 96 100 100 100 100 100 100 100 100 86 100 100 100 100 100 — 100 100 96 100 91 100 100 98 98 ¦¦¦ 26 — | Dorosly kleszcz (miejscowo) 1 dawka (g) 4 4 . 10 — 4 8 8 2 8 2 2 <10 '8 4 8 8 4 8 spadek skla¬ dania jajek 94 81 96 97 100 77 — 63 — 90 — 57 88 — 79 — 99 — 61 100 63 99 84 97 — — 60 — 90 ¦ — — 60 . — spadek wylegu 1 - - 100 97 100 100 100 100 87 86 — 100 85 87 99 83 ' 100 90 100 95 80 99 1Ó0 98 100 96 100 100 79 99 85 99 98 87 100 96 90 [»7 55S c.d. Tablicy Numer badanej substancji aktywnej 17 18 Larwa (kontakt) dawka i(mg/m2) 100 100 50 zabicie % | 100/ 98 100 89 Dorosly kleszcz (miejscowo) 1 dawka (g) spadek skladania jajek 32 14 spadek wylegu | 70 23 Srodek roztoczobójczy i owadobójczy, zawieraja¬ cy zwiazek o wzorze 1 oraz rozcienczalnik lub nos¬ nik zawiera 0,005—99,5% wagowych substancji ak¬ tywnej. Rozcienczalnikiem lub nosnikiem moze byc cialo stale lub ciecz, ewentualnie wraz ze srod¬ kiem dyspergujacym, emulgujacym lub zwilzaja¬ cym. Srodek wedlug wynalazku moze byc przygo¬ towany nie tylko w postaci odpowiedniej do bez¬ posredniego stosowania, ale równiez jako koncen¬ trat do rozcienczania przed zastosowaniem odpo¬ wiednia iloscia wody lub innego rozcienczalnika.

Typowymi postaciami srodka wedlug wynalazku sa na przyklad pyly, proszki dyspergujace, roztwo¬ ry, dyspersje, emulsje i koncentraty do emulgo¬ wania.

Srodek w postaci pylistej otrzymuje sie przez zmieszanie odpowiedniej ilosci mialko rozdrobnio¬ nej substancji aktywnej ze stalym sproszkowanym rozcienczalnikiem, takim jak talk, glina, kalcyt, jpirafilit, ziemia okrzemkowa, maczka z lupin orzecha wloskiego, zel krzemionkowy, uwodniony tlenek glinu lub krzemian wapnia. W alternatyw¬ nym sposobie wytwarzania rozcienczalnik lub nos¬ nik miesza sie z roztworem substancji aktywnej wj lotnym rozpuszczalniku organicznym, takim jak benzen i nastepnie rozpuszczalnik odparowuje sie.

Korzystna zawartosc substancji aktywnej w srod¬ ku pyldstym wynosi 0,25—4% wagowych.

Proszki dyspergujace, szczególnie korzystne do opryskiwania otrzymuje sie przez dodanie odpo¬ wiedniego srodka dyspergujacego do substancji ak¬ tywnej lub do pylu zawierajacego substancje aktywna. Po zmieszaniu proszku z woda otrzymu¬ je sie trwala dyspersje wodna substancji aktyw¬ nej. Korzystna zawartosc substancji aktywnej wy- roosi 25—75% wagowych.

Koncentraty do emulgowania sa roztworami sub¬ stancji aktywnej w zasadniczo niemieszajacym sie z woda i nietoksycznym rozpuszczalniku orga¬ nicznym zawierajacym srodek emulgujacy. Jako odpowiednie rozpuszczalniki mozna wymienic to¬ luen, olej naftowy i alkilowe naftaleny, ksylen.

Korzystna zawartosc substancji aktywnej w kon¬ centracie wynosi 5—75 g/na 100 ml roztworu.

Koncentraty przed uzyciem mozna rozcienczac woda, w celu przygotowania roztworu wodnego zawierajacego na przyklad 0,005-^0,1% wagowo- -objetosciowych (g/100 ml) substancji aktywnej, czyli w przyblizeniu 5—1000 czesci na milion.

Lotne rozpuszczalniki, jak toluen i ksylen, odpa¬ rowuja po rozpryskaniu, pozostawiajac osad sub¬ stancji aktywnej na opryskiwanym obiekcie. Ciecz 65 40 45 50 55 60 —7% wag./obj. do 20% wag./obj. do 100% do rozpylania lub do kapieli moze miec postac emulsji lub roztworu.

Srodek wedlug wynalazku mozna stosowac na glebe, na przyklad w sasiedztwie gospodarstw mleczarskich, zeby zwalczyc kleszcze bydlece. Jed¬ nakze korzystne jest opryskiwanie zwierzat albo przepuszczanie ich przez kapieliska dla zwierzat, zaprawione srodkiem.

Tak wiec, przy uzyciu srodka mozna chronic zwierzeta, zwlaszcza bydlo przed roztoczem, w szczególnosci przed kleszczami zwierzecymi, poda¬ jac zwierzeciu zewnetrznie skuteczna ilosc srodka zawierajacego zwiazek o wzorze 1.

Srodek wedlug wynalazku moze równiez zawie¬ rac pestycydy, fungicydy, dodatkowe srodki roz- toczobójcze i temu podobne.

Srodek wedlug wynalazku zilustrowano nastepu¬ jacym przykladem.

Przyklad. Sklad koncentratu do emulgowa¬ nia jest nastepujacy: l-eykloheksylo-5-(2,4-dwumety- lo-fenylo)-3-metylo-l,3,5-triaza- pentadien-1,4 Emulgator (y) Aromasol H czalnik weglowodorowy) Koncentrat przygotowuje sie przez zmieszanie emulgatora lub emulgatorów z rozpuszczalnikiem do chwili osiagniecia jednorodnosci, dodanie ak¬ tywnego zwiazku i wymieszanie skladników az do rozpuszczenia.

Claims (3)

Zastrzezenia patentowe

1. Srodek roztoczobójczy i owadobójczy, zawie¬ rajacy substancje aktywna i nosnik, znamienny tym, ze jako substancje aktywna zawiera triaza- pentadien o wzorze 1, w którym R1 oznacza gru¬ pe alkilowa o 1—4 atomach wegla, korzystnie me¬ tylowa, R2 oznacza atom wodoru lub chlorowca, korzystnie chloru albo grupe alkilowa o 1—4 ato¬ mach wegla, korzsytnie metylowa, R3 oznacza gru¬ pe cykloalkilowa o 4^10 atomach wegla ewentu¬ alnie podstawiona grupa alkilowa o 1—4 atomach wegla lub atomem chlorowca, grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla podstawiona grupa arylowa lub grupa alkilowa o 1—4 atomach wegla podsta¬ wiona grupa cykloalkilowa o 4—10 atomach wegla, przy czym grupa cykloalkilowa jest ewentualnie podstawiona grupa alkilowa o 1—4 atomach wegla lub atomem chlorowca, a R4 oznacza grupe alkilo¬ wa o 1—4 atomach wegla, korzystnie metylowa lub etylowa albo grupe o wzorze —SR5, w którym R5 oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1^4ST556 atomach wegla, korzystnie metylowa lub etylowa, ewentualnie w postaci soli addycyjnych ze slabymi, dwuzasadowymi kwasami organicznymi.

2. Srodek roztoczobójczy i owadobójczy, zawie¬ rajacy substancje aktywna i nosnik, znamienny tym, ze jako substancje aktywna zawiera sól ad¬ dycyjna ze slabym, dwuzasadowym kwasem orga¬ nicznym triazapentaddenem o wzorze 2, w którym R1 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, korzystnie metylowa, R2 oznacza atom wodoru lub chlorowca, korzystnie chloru albo grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, korzystnie metylowa, a R3 oznacza grupe cykloalkilowa o 4—10 atomach we¬ gla, ewentualnie podstawiona grupa alkilowa o 1— 4 atomach wegla lub atomem chlorowca, grupe al¬ kilowa o 1—4 atomach wegla podstawiona grupa arylowa lub grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla podstawiona grupa cykloalkilowa o 4—10 atomach wegla, przy czym grupa cykloalkilowa jest ewen- 15 10 tualnie podstawiona grupa alkilowa o 1—4 atomach wegla lub atomem chlorowca.

3. Srodek roztoczobójczy i owadobójczy zawie¬ rajacy substancje aktywna i nosnik, znamienny tym, ze jako substancje aktywna zawiera triaza- pentadien o wzorze 2, w którym R1 oznacza grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla, korzystnie mety¬ lowa, R2 oznacza atom wodoru lub chlorowca, ko¬ rzystnie chloru albo grupe alkilowa o 1—4 ato¬ mach wegla, korzystnie metylowa, a R3 oznacza grupe cykloalkilowa o 4—10 atomach wegla ewen¬ tualnie podstawiona grupa alkilowa o 1—4 ato¬ mach wegla lub atomem chlorowca, grupe alkilo¬ wa o 1—4 atomach wegla podstawiona grupa ary¬ lowa lub grupe alkilowa o 1—4 atomach wegla podstawiona grupa cykloalkilowa o 4—10 atomach wegla, przy czym grupa cykloalkilowa jest ewen¬ tualnie podstawiona grupa alkilowa o 1—4 atomach. wegla lub atomem chlorowca. WzóM CH, I 3 N X / \ S. CH C N.R' CH3 N Nv N.R3 CH CH Wzór 2 R1 CH3 A^M N NHR: R2>^ CH Wzór 3 C II s Wzór 4