PL120774B1

PL120774B1 - Process for preparing derivatives of trans-2-substituted-5-arylo-2,3,4,4a,5,9b-hexahydro-1h-pyrido/4,3-b/indole ril-2,3,4,4a,5,9b-geksagidro-1h-pirido/4,3-b/indola

Info

Publication number: PL120774B1
Application number: PL1980221248A
Authority: PL
Original assignee: Pfizer
Priority date: 1979-01-23
Filing date: 1980-01-07
Publication date: 1982-03-31
Also published as: NO843041L; SE8404554D0; JPS5855151B2; JPS5740151B2; CA1144168A; NZ197582A; BE881283A; DK25580A; IE800121L; PH15072A; GB2041925A; CH648314A5; AU521986B2; HU188201B; IL59189A0; SE441358B; EG14767A; ZA796374B; DE3002367A1; US4224329A

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania pochodnych trans^-podstawionego-S-arylo^^/la, 5,9b-heksahydro-lH-pirydo[4,3-b]indolu.Pochodne indolu wytwarzane sposobem wedlug wynalazku wykazuja silne dzdalanie trankwilizu- jace.Z opisu patentowego RFN DOS nr P 2 822 465,9 znane sa dzialajace trankwilizujaco pochodne indo¬ lu o wzorze 1, w którym atomy wodoru w po¬ zycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie w polozeniu trans, Xt i Yt sa jednakowe lub rózne i oznaczaja atomy wodoru lub fluoru, ZA oznacza atom wodoru lub fluoru albo grupe metoksylowa, n oznacza 3 lub 4, a M oznacza grupe o wzorze 2 i/lub 3 albo grupe o wzorze C(O).Obecnie stwierdzono, ze stosujac sposób wedlug wynalazku otrzymuje sie zwiazki bedace trankwili- zerami o wyjatkowo korzystnych wlasciwosciach, a mianowicie zwiazki o wzorze 1, w którym atomy wodoru w pozycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie w polozeniu trans, Xl9 Ylf Zt, M i n maja wyzej podane znaczenie, a ugrupowanie 5-arylo- -2,3,4,4a,5,9b-heksahydro-lH-piirydo[4,3-ib]indolu o wzorze 4 jest prawoskretne.Stwierdzono, ze zwiazki o wzorze 1, w którym grupa o wzorze 4 jest lewoskretna, wykazuja zna¬ cznie slabsze dzialanie trankwilizujace.Cecha sposobu wedlug wynalazku jest to, ze zwiazek o wzorze 5, w którym atomy wodoru w pozycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie 10 20 25 30 w polozeniu trans, a Xi, Yu Zt i n maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie estryfikacjd za po¬ moca optycznie czynnego kwasu, po czym rozdziela sie optycznie czynne estry, a nastepnie wyodrebnia sie izomery prawoskretne i poddaje sie hydrolizie, przy czym w celu otrzymania zwiazku o wzorze 1, w którym M oznacza grupe o wzorze C(O) produkt hydrolizy poddaje sie utlenianiu.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku wykazuja w porównaniu z wyzej wspomnianymi znanymi trankwilizerami znacznie i nieoczekiwanie silniejsze dzialanie trankwilizujace.Szczególnie korzystnymi trankwilizerami wytwa¬ rzanymi sposobem wedlug wynalazku sa nizej wy¬ mienione zwiazki, w których ugrupowanie trans- -5-arylo-2,3,4,4a,5,9ib-nefcsahydro-lH^pirydo[4,3- -b] indolu jest prawoskretne, a takze ich diastero- izomery: ftrariiS-8-fluoro-5-(p-ifluorofenylo)-2-[4-hydroksy- -4-(p-fluorofenyIo)butyloJ-2,3,4,4a,5,9b-heksahydro- -lH-;pirydo[4,3-b]indol, traris-5-fenylo-2n[4-hydroksy-4-(p-metoksy- fenylo)butylo]-2,3,4,4a,5,9fo-heksahydro-lH- -pirydo [4,3nb]indol, trans-8-fluoro-5-(p-fluorofenylo)-2-[4-hydroksy- -4(ip-metoksyfenylo)butylo]-2,3,4,4a,5,9b-heksa- hydro-lH-pirydo[4,3-b]iindol, trans-5-fenylo-2-<4-hydro!ksy-4-fenylobutylo)- -2,3,4,4a,5,ab-heksahydro-lHHpirydo[4,3-b]indol, trans-8-fluoro-5-i(p-fluorofenylo)-2-[4-hydroksy- 120 7743 -4-fenyloibutylo)-2,3,4,4a,5,9ibnhek&ahydro-lH- -pirydo[4,3-b] indol, trans-5-fenylo-2-[3^(p-ifliu 2,3,4,4a,5,^b-heksahydro-lH-pirydiO![4,3-b]indol, trans-8-fluoro-5-Gp-fluorofenylo)-2-[3-(p-fluoro- benzoilo)^propylo]-2,3,4,4a,5,9lb-heksahydro-lH- -pirydo [4,3Hb]dndol, trans-8-fluoro-5-(o-fluorofenylo)-2-[4-hydroksy- -4-(p-fluorofenylo)-2,3,4,4a,5,9(b-heksahydronlH- -pirydo [4,3-b]indol, trans-5-fenylo-2-[4-hydro(ksy-4-{p-fluorofenylo) butylo]-2,3,4,4a,5,9b-hek5ahydro-lH^pirydo[4-3-ib] indol.Jak wspomniano powyzej, sposobem wedlug wy¬ nalazku wytwarza sie zwiazki o wzorze 1, w którym atomy wodoru zwiazane z atomami wegla w po¬ zycjach 4a i ab znajduja sie wzgledem siebie w po¬ lozeniu trans, ugrupowanie 5-arylo-2,3,4,4a,5,?b- -heksahydro-lH-pirydo[4,3-b]indolu o wzorze 4 jest prawoskretne, a X&,Yi,Zi, n i M maja wyzej podane znaczenie.Dla fachowca jest oczywiste, ze grupa o wzorze 4 zawiera dwa asymetryczne atomy wegla w po¬ zycjach 4a i 9b, w zwiazku z czym dla kazdego znaczenia XA i Yi mozliwe sa dwie postacie trans (d- i 1-) oraz racemast.Grupa o wzorze 4 nie wystepuje oczywiscie sa¬ moistnie, lecz mozna ja uzyskac, np. z wolnej za¬ sady o wzorze 6. Kazdy ze zwiazków o wzorze 6 wystepuje w postaci prawoskretnego d-enancjo- meru, lewoskretnego 1-enancjomeru i mieszanin tych enancjomerów, w tym takze racementu zawie¬ rajacego równe ilosci enancjomerów d- i 1-. Izome¬ ry prawoskretne i lewoskretne mozna odróznic po ich zdolnosci skrecania plaszczyzny swiatla spola¬ ryzowanego. Postac d- skreca plaszczyzne swiatla spolaryzowanego w prawo, a postac 1- skreca plasz¬ czyzne swiatla spolaryzowanego w lewo. Mieszanina racemiczna zawierajaca równe ilosci enancjomerów d- i 1- nie wywiera wplywu na plaszczyzne swiatla spolaryzowanego.Dla celów niniejszego wynalazku przy okreslaniu czy zwiazek jest prawoskretny czy lewoskretny bie¬ rze sie pod uwage wplyw, jakd zwiazek ten wy¬ wiera na swiatlo o dlugosci fali 5893 'lfl-10m (tak zwana linia D sodu). Grupe o wzorze 4 uwaza sie za prawoskretna, jesli chlorowodorek wolnej zasady o wzorze 6 skreca tafcie swiatlo w prawo.Obecnie stwierdzono, ze dzialanie trankwilizujace zwiazków o wzorze 1 wlasciwe jest tym zwiazkom, w których ugrupowanie 5-aryio-23,4,4a,5,9b-heksa- hydro-lH-pirydo[4,3-to]indolu o wzorze 4 jest pra¬ woskretne. Dzialanie odpowiednich zwiazków o wzo¬ rze 1„ w których grupa o wzorze 4 jest lewoskretna jest znacznie slabsza. O ile charakter podstawnika w pozycji 2 zwiazanego z grupa o wzorze 4 i two¬ rzacego z nia zwiazek o wzorze 1 ma decydujace znaczenie dla optymalnego dzialania trankwilizuja- cego, o tyle stereochemia tego podstawnika jest mniej wazna.Zwiazki o wzorze 1, w którym M oznacza grupe o wzorze 2 lub 3, a grupa o wzorze 4 jest prawo¬ skretna, sa bardzo aktywne, gdy dany podstawnik w pozycji 2 ma charakter racemiczny albo jest 80 774 4 prawoskretny lub lewoskretny i wszystkie te mo¬ zliwosci sa objete zakresem wynalazku.Zwiazki o wzorze 1 otrzymane wyzej opisanymi sposobami stanowia zazwyczaj mieszanine dia- 5 stereoizomerów. Do metod rozdzielania takich mie¬ szanin diastereoizomerów naleza krystalizacja frak¬ cjonowania i metody chromatograficzne. Rozdziele¬ nie mieszanych diastereoizomerów o wzorze 1 przez krystalizacje frakcjonowana jest zazwyczaj wystar- 10 czajace dla uzyskania kazdego z diastereoizomerów w postaci bardzo czystej.W celu dalszego oczyszczenia diastereoizomerów mozna oczywiscie stosowac chromatografie na ko¬ lumnie. Ukladami rozpuszczalnikowymi nadajacymi 15 sie do stosowania w krystalizacji frakcjonowanej wyzej opisanych diastereoizomerów sa np. mieszane uklady rozpuszczalnikowe zawierajace rozpuszczal¬ nik polarny i niepolarny. Przykladami tak'ch roz¬ puszczalników polarnych sa octan etylu, metanol, 20 etanol, aceton i acetomtryl. Przykladami rozpusz¬ czalników niapolarnych sa heksan i jego bliskie homologi, benzen, toluen i czterochlorek wegla.Korzystna mieszanina takich rozpuszczalników jest mieszanina octanu etylu i heksanu. 25 Rozdizielanie poszczególnych diastereoizomerów o wzorze 1 na enancjomery d- i 1- mozna prowadzic róznymi znanymi metodami rozdzielania racematów^ amin, patrz np. Fieser i inni, „Reagents for Organie Synthesis", Wiley and Sons, Inc., New York (1967), 30 Vol. I, str. 977 i cytowane tam zródla literaturowe.Jednak szczególnie korzystna metoda otrzymywania enencjomerów z racematów o wzorze 1 jest zgodnie z wynalazkiem estryfikowanie zwiazku o wzorze 5 optycznie czynnym kwasem i rozdzielanie dia- 35 stereoizomerycznych estrów droga krystalizacji frakcjonowanej lub chromatografii.Nastepnie droga utleniania odpowiednich enan¬ cjomerycznych zwiazków o wzorze 1, w którym M oznacza grupe o wzorze 2 lub 3, otrzymuje sie 40 enancjomeryczne ketony o wzorze 1, w którym M oznacza grupe 0(0), to jest zwiazki o wzorze 7.Znanych jest wiele optycznie czynnych kwasów odpowiednich dla takich zastosowan, stwierdzono jednak, ze szczególnie korzystnym zwiazkiem do 45 rozdzielania ddasiteroizomerów o wzorze 5 jest L- -fenyloaianina. Rozdzielanie prowadzi sie wedlug schematu, w którym (A) oznacza ugrupowanie 5-aryao-2,3,4,4a,5^b-heksahydro-lH-pirydo[4,3-(b]- indolu o wzorze 4, a 111-rz.Boc oznacza grupe 50 111-rz.butyloksykarbonylawa.W pierwszym etapie rozdzielania przedstawionego schematem pojedynczy racemiczny diasterodzomer o wzorze 5 estryfikuje sie znanymi metodami za pomoca 111-rz.Boc-L-fenyloalaniny. Zgodnie ze 55 szczególnie korzystnym wariantem postepowania diastereoizomer o wzorze 5 kontaktuje sie z co najmniej równomolowa iloscia 111-rz.Boc-L-fenylo- alandny w obecnosci rozpuszczalnika obojetnego w srodowisku reakcji i srodka ulatwiajacego konden- 60 sacje, w niskiej temperaturze, korzystnie w tem¬ peraturze od okolo 0*0 do temperatury pokojowej.Przykladami odpowiednich obojetnych w srodowis¬ ku reakcji rozpuszczalników sa chloroform, chlorek metylenu, l,2Hdwuchloroetan, tetrahydrofuran i eter 65 etylowy. Korzystnym rozpuszczalnikiem jest chloro-120 774 form, a korzystnym srodikriem ulatwiajacym kon¬ densacja jest dwucykloheksylokarbodwuimid. Re¬ akcja przebiega do konica na ogól w ciagu kilku godzin. Powstaly ester o wzorze 8 wyodrebnia sie znanymi metodami i poddaje reakcji z zimnym, majacym (korzystnie temperature od -^10 do 20°C kwasem trójfluorooctowym uzytym w molowym nadmiarze, w celu usuniecia zabezpieczajacej grupy III-rz.butyloksykarbonylowej i uzyskania amino- estru o wzorze 9 w postaci mieszaniny diastereo- izomerów. Te mieszanine rozdziela sie nastepnie droga krystalizacji frakcjonowanej lub chromato¬ grafii, otrzymujac pojedyncze diastereoizomery o wzorze 9.Szczególnie korzystna metoda takiego rozdziela¬ nia jest rozdzielanie na kolumnie chromatograficz¬ nej wypelnionej zelem krzemionkowym. Wyodre¬ bnione pojedyncze d/iastereoizomery hydrolizuje sie w obecnosci kwasu lub zasady z uzyciem znanych metod, aby otrzymac rozdzielone enancjomery prawoskretne i lewoskretne o wzorze L Enancjo¬ mery te mozna nastepnie poddac utlenianiu, np. za pomoca kwasu chromowego, w celu uzyskania od¬ powiednich enancjomerów o wzorze 1, w którym M oznacza C(0), to jest zwiazków o wzorze 7.Zasadowe zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku moga tworzyc z kwasami sole addycyj¬ ne. Te zasadowe zwiazki ulegaja przemianie w addycyjne sole z kwasami w wyniku reakcji kwasu i zasady w srodowisku wodnym lub bezwodnym.Podobnie, w wyniku podzialania na addycyjne sole kwasu równowazna iloscia wodnego roztworu zasady, np. wodorotlenku metalu alkalicznego, we¬ glanu metalu alkalicznego lub wodoroweglanu me¬ talu alkalicznego albo (równowazna ilosc kationu metalu tworzacego z anionem kwasu nierozpusz¬ czalny, wytracajacy sie zwiazek, odzyskac mozna wolna zasade. Tak zregenerowane zasady mozna ponownie przeprowadzic w takie same sole lub sole addycyjne innych kwasów.W celu wykorzystania chemoterapeutycznego dzialania takich soli zwiazków wedlug wynalazku, korzystne jest oczywiscie stosowanie soli farma¬ kologicznie dopuszczalnych. Brak rozpuszczalnosci w wodzie, wysoka toksycznosc lub brak charakteru krystalicznego moze czynic pewne okreslone sole nieprzydatnymi w okreslonych zastosowaniach far¬ maceutycznych lub tez mniej przydatnymi, jednak nierozpuszczalne w wodzie lub toksyczne sole mozna przeprowadzic w farmakologicznie dopuszczalne za¬ sady droga opisanego uprzednio rozkladania soli, wzglednie alternatywnie mozna je przeprowadzic w dowolne farmakologicznie dopuszczalne sole kwasów.Przykladami kwasów, których aniony sa farma¬ kologicznie dopuszczalne sa kwas solny, bromowo- dorowy, jodowodorowy, azotowy, siairkowy, siarka¬ wy, fosforowy, octowy, mlekowy, cytrynowy, wi¬ nowy, bursztynowy, maleinowy i glukonowy.Zwiazki wedlug wynalazku mozna latwo przy¬ stosowac do uzytkowania jako trankwilizery do po¬ dawania ssakom.Trankwilizery wytwarzane sposobem wedlug wy¬ nalazku charakteryzuje zdolnosc lagodzenia takich objawów schizofrenii u ludzi jak halucynacje, wrogosc, podejrzliwosc, zamkniecie sie w sobie lub odsuwanie sie od spoleczenstwa, lek, podniecenie i napiecie.Standardowa metoda wykrywania i porównywa¬ nia dzialania trankwilizujacego tego typu zwiazków, 5 majaca doskonala korelacje ze skutecznoscia dzia¬ lania tych zwiazków na ludzi, jest próba antagoni¬ zowania objawów wywolanych u szczurów dziala¬ niem amfetaminy (patrz A. Weissman i inni, J. Pharmacol. Exp. Ther., 151, 339 (1966) oraz 10 Quinton i inni, Natore, 200, 178, (1963).Inna metoda, opublikowana niedawno przez Ley- sona i innych w Brichem. Pharmacol., 27, 307—316 (1978) jest inhibitowanie wiazania sie 3H-spiroperi- dolu z receptorami dopaminy, co wiaze sie wzgled- 15 na farmakologiczna zdolnoscia leku do wplywania na zachowanie zalezne od receptorów dopaminy.Zwiazki o wzorze 1 i ich farmakologicznie do¬ puszczalne sole mozna podawac jako indywidualne srodki terapeutyczne lub jako mieszaniny srodków 20 terapeutycznych.Zwiazki o wzorze 1 mozna podawac jako takie, lecz zazwyczaj podaje sie je wespól z farmaceutycz¬ nym nosnikiem dobranym w zaleznosci od wybra¬ nej podawania i standardowej praktyki farmaceu- 25 tycznej. Przykladowo, zwiazki te mozna podawac doustnie w postaci tabletek lub kapsulek zawiera¬ jacych takie zarobki jak skrobia, laktoza lub pewne typy glin, itd. Mozna je tworów wodno-alkoholowych lub przeznaczonych 30 do podawania doustnego zawiesin, w których sub¬ stancja czynna polaczona jest ze srodkami ulatwia¬ jacymi tworzenie zawiesin i/lub emulgatorami.Mozna je tez wstrzykiwac pozajelitowo, w którym to celu zwiazki te lub ich odpowiednie pochodne 35 mozna stosowac w postaci jalowych wodnych roz¬ tworów. Takie wodne roztwory powinny byc w razie potrzeby odpowiednio buforowane i w celu nadania im izotonicznoscl powinny zawierac inne rozpuszczo¬ ne substancje, takie jak roztwór soli lub glukoza. 40 Zwiazki wytwarzane sposobem wynalazku mozna stosowac w leczeniu ssaków w ogóle, korzystnie stosuje sie je w leczeniu ludzi. Oczywiscie dawko¬ wanie zwiazku najbardziej odpowiednie dla danego pacjenta ustala ostatecznie lekarz, przy czym daw- 45 kowanie to bedzie sie zmieniac w zaleznosci od wieku, wagi i reakcji pacjenta, a takze od rodzaju i nasilenia objawów oraz charakterystyki farmako- dynamicznej srodka, który ma byc podawany. Na ogól poczatkowo podaje sie male dawki, zwieksza- 50 jac je stopniowo az do osiagniecia stwierdzonego poziomu optymalnego.Stwierdza sie, czesto, ze przy podawaniu doust¬ nym konieczne jest stosowanie wiekszych dawek dla osiagniecia tego samego poziomu, który przy 55 podawaniu pozajelitowym osiaga sie przy mniej¬ szych dawkach.Biorac w pelni pod uwage wyzej wymienione czynniki, uwaza sie, iz dzienna dawka zwiazku o wzorze 1 wynoszaca przy podawaniu ludziom 60 okolo 0,1—1000 mg, korzystnie 0,5—25 mg, wystar¬ cza dla osiagniecia skutecznego dzialania trankwili¬ zujacego.W przypadku pacjentów, u których zwiazki o wzo¬ rze 1 maja dzialanie przedluzone dawka moze wy- 65 nosic 5—125 mg tygodniowo i podawac ja nalezy120 774 8 jednorazowo lub w dwu dawkach podzielonych.Wartosci te podane sa jedynie przykladowo i oczy¬ wiscie w indywidualnych przypadkach mozna sto¬ sowac dawki wyzsze lub nizsze.Dzialanie farmakologiczne zwiazków wytwarza¬ nych sposobem wedlug wynalazku .potwierdzaja re¬ zultaty nastepujacych prób.Próba I. Antagonizowanie sterotyjpdi amfetamino¬ wej u szczurów.Wplyw zwiazków wedlug niniejszego wynalazku na widoczne objawy u szczurów wywolywane przez amfetamine badano stosujac skale wskazników stworzona na wzór skali opublikowanej przez Quintona i Halliwella oraz Weissmana. Grupy licza¬ ce po piec szczurów umieszczono w zakrytych klat¬ kach z tworzyw sztucznych, o wymiarach w przy¬ blizeniu 26 cm X 42 cm X 16 cm. Po krótkim okresie aklimatyzacji w klatce szczurom w po¬ szczególnych grupach podano podskórnie badany zwiazek. Po uplywie 1, 5 i 24 godzin podano im dootrzewnowo 5 mg/kg siarczanu d-amfetaminy. Po 10 15 20 konieczna dla antagenizowania lub zachowania cha¬ rakterystycznego dla dzialania amfetaminy zacho¬ wania polegajacego na krazeniu po klatce u 50% badanych szczurów (ED50). Czas okreslania tej daw¬ ki pokrywal sie z najsilniejszym dzialaniem amfeta¬ miny, przypadajacym na 60—80 minut po podaniu tego srodka.Przy uzyciu wyzej podanego toku postepowania badano zwiazki 4a,9bjtrans o wzorze 24 dla okres¬ lenia wykazywanej przez nie zdolnosci blokowania wplywu amfetaminy. Wyniki podano w postaci wartosci ED50 w mg/kg w podanym czasie.A. Badano mieszanine diastereoizomerów o wzo¬ rze 10, w którym R oznacza grupe drugorzedowego alkoholu oraz pojedyncze diastereoizomery Innych 4a,9b-trans-heksahydro^pirydoindoli. Otrzymano wyniki podane w tabeli 1.B. Ponizej podano wyniki prób, w których zwiazki wedlug wynalazku z czesci A porównywano z ujawnionymi w opisie patentowym St.Zjedn.Ame- ryki nr 4 001263 odpowiednimi 8-podstawionymi- -5-arylo-l,2,3,4,-tetrahydropirydo/-[4,3-b]indolami.Tabela 1 X1 H H(a) H H F F F F F H(b) HO» H<*» H(b) Navane(< Yl H H H H p-fluoro o-fluoro p-fluoro p-fluoro p-fluoro H H H H R CeHsCHCCHJ-^CHj),— p-FCeH^H^OHJ-^CH^s— p-CH,pCsH4CH{OHMCH2),— p-FCcH^CO-^CH^j— C6H6CH(OH)—(CHjJa— p-FC6H4CH p-FC6H4CH(OH)^(CH2)3— p-CH,OC6H4CH(OH)^(CH2)8— p-FC6H4C<0)^(CH2)$— H C2H* CeHgCHg— C^CH,),- !), doustnie EDso/mg/ikg/ 1 godzina 0,032—0,1 0,1—0,32 0,1—0,32 ~0,32 0,1—0,32 <0,32 0,032—0,1 0,1—0,32 3,2—32 ~1,0 ~10 3,2—10 0,32-^1,0 5 godzin 0,032—0,1 0,1—0,32 0,1—0,32 0,1—0,32 0,1^0,32 <0,32 0,032—01 <0,1 <1,0 3,2 3,2 3,2—32 3,2—10 10 24 godziny 0,1^0,32 0,1—0,32 ~1,0 ~i0,32 <0,32 <0,32 0,032—0,1 <0,32 <1,0 32 NT(c) 3,2 10 32 (a) Dla odpowiedniego analogu 4a,9b-cis wartosc ED50po 1 godzinie wynosi okolo 56 mg/kg (b) Opis patentowy St.Zjedn.Am. nr 3 991109 (c) Nie badano (d) cis-9-[3-(4-metylo-l-piperazynylopropylidenol -2-(dwumetylosulfonamido)-tiofcsanten ujawniony w opisie patentowym St.Zjedn.Am. nr 3 310 553 uplywie 1 godziny od podania amfetaminy obser¬ wowano kazdego szczura pod katem charaktery¬ stycznego, wywolanego dzialaniem amfetaminy za¬ chowania, objawiajacego sie krazeniem po klatce.Na podstawie danych dawka-reakcja na amfeta¬ mine mozna bylo okreslic skuteczna dawke zwiazku & w przypadku kazdej pary wyników wynik dla zwiazku znanego podany jest jako pierwszy (a), a dla zwiazku wedlug wynalazku jako drugi (b).W zaznaczonych przypadkach badany zwiazek po¬ dawano takze doustnie, prowadzac próby w ciagu 65 48 godzin.120 774 Tabela 2 10 Xi H F F F Yt H p-F p-F o-F R C6H*CH(OH)—(CH2)3— p-FCeH4CH(OH)^(CH2)3— p-FC6H4C<0)^(CH2)3— p^FC6H4CH(OH)—(CH2)3— Et)50/ing/kg/ 1 godzina (a) 3,2—10 (b) 0,032— —0,1 (a) 0,1— —0,32 (b) 0,032— —0,1 (a) 1—3,2 (b) 0,32— -1,0 (a) 3,2—10 (b) <1,0 (a) 0,32—1 (b) 0,1— 0,32 5 godzin 3,2—10 0,032—0,1 0,1-3,2 0,032—0,1 0,32—1,0 0,1—0,32 10 <1,0 1—3,2 ok. 0,1 <1 24 godziny 10 1,0—3,2 1,0-3,2 0,032—0,1 1,0—3,2 0,1—0,32 — <1 10 ok. o,i 48 godzin — — 3,2—1,0 0,1—0,32 — — — — — — [ ^ — Sposób podawania dóotrze- wnowo dootrze- wnowo dóotrze- wnowo dootrze- wnowo doustnie doustnie dootrze- wnowo dootrze- wnowo dootrze- wnowo dootrze- wnowo doustnie | C. Ponizej podano wyniki uzyskane w badaniach diastereoizomerów <*P i y& otrzymanych jak w przykladzie I i poszczególnych enancjomerów a, P, Y i 8, wydzielonych sposobem opisanym w przy¬ kladzie II. Wyniki podano w mg/kg. W kazdym przypadku badano zwiazek o wzorze 11. 30 35 40 45 50 Próba II. Inhibitory wiazania 3H-S(piroperidolu 55 z receptorami dopaminy.Wykazano, ze wzgledne powinowactwa leków do miejsc wiazania dopaminy wiaze sie z relatywna sila dzialania farmakologicznego tych leków wply¬ wajacego na zachowanie, które prawdopodobnie za- w lezy od receptorów dopaminy (patrz np. Burt i inni, Molecular Pharmacol, 12 800—812 (1876) i cytowane tam pozycje literaturowe. Glówna próbe Wiazania dla receptorów neuroleptycznych opracowali Leysón i inni (Biochem. Pharmacol., 27, 307—316 (1978)], 65 Zwiazek o wzorze 11 <*Pyo (mieszani¬ na dia¬ stereo¬ izomerów) «0 a ca YO Y 5 Ta Md — — +32,2° —33,0° — +3,1° —2,7° bela 3 EDso/mg/kg/ 1 1 godzina 32—100 — 120 1000 — 180 1000 5 godzin 32—100 32—100 , 32—100 1000 32—100 32—100 560 24 godziny 32—100 32—100 32—100 1000 32—100 32—100 320—1000 stosujac 3H-tspiroperidol (spiperon) jako znakujacy ligand. Tokpostepowania byl nastepujacy: Szczury (samce Sprague-Dawley CD, 250—300 g, Charles River Laboratories, Wilmington, MA) po¬ zbawiono zycia, po czym natychmiast na chlodzona lodem szklana plytke wyjeto mózgi w celu usunie¬ cia ciala prazkowanego (okolo 100 mg/mózg). Tkan¬ ke poddano homogenizacji w 40 objetosciach (1 g + + 40 ml) ochlodzonego lodem 50 mm buforu Tris o pH 7,7 (bis/hydoksymetyio)-aminometan; THAM).HGI). Hemogenzizat odwirowano dwukrotnie z pre¬ dkoscia 20 000 obrotów/minute (50 000 g) w ciagu 10 minut, przy czym produkt pierwszego wirowa¬ nia poddano powtórnej homogenizacji w swiezym buforze THAM (ta sama objetosc).Z produktu ostatniego odwirowania Sporzadzono ostroznie zawiesine w 90 objetosciach zimnego, swiezo przygotowanego (majacego mniej niz jeden tydzien) 50 nim buforu Tris o pH 7,6, zawierajacego 120 mm NaCl (7,014 g/litr), 5 miii KCl (0,372$ g/litr), 2 mm CaCJz (6,222 g/litr), 1 mm MgCl2 (0,204 g/litr), 0,1% kwas askorbinowy (1 mg/ml) i lti frim pargiliny (100 ,M1 roztworu podstawowego) lOtf ml buforu; roztwór podstawowy: 15 mg/10 ml wody redesty- lowanej). Kwas askorbinowy i pafrgiline dodano przygotowane tego samego dnia.Zawiesine tkankowa umieszczono w lazni wodnej o temperaturze 37°C na okres 5 minut dla za¬ pewnienia inaktywacji monOaminóksydazy, a na¬ stepnie do chwili uzycia przechowywano ha lodzie.Mieszanka, w której prowadzono hodowle skladala sie z 0,02 ml roztworu inhibitora, 1,0 mat homogeni- zatu tkanltóowego i 0;10 ml zwiazku znakujacego (3H-spiroperidol, New England Nucleat 23,6 Ci/ /mmol), przygotowanego taik, by otrzymac 0,5 mmoli w koncowej pozywce (na ogól przez rozcienczenie120 774 11 12 2,5 jllI roztworu podstawowego za pomoca 17 ml wody redestylowanej). Probówki umieszczano ko¬ lejno, grupami po trzy probówki, w cieplarce o temperaturze 37°C na okres 10 minut, po czym po 0,9 ml zawartosci kazdej z probówek przesaczono przez saczki Wliatman GF/B stosujac pompke wy¬ wolujaca duze podcisnienie. Kazdy przesacz umie¬ szczono w fiolce do pomiarów scyntylacji, do fiolek dodano po 10 ml cieklego scyntylatora i fiolki pod¬ dano intensywnemu wirowaniu w ciagu 5 sekund.Próibki pozostawiono w ciagu nocy do chwili, w której przesacze staly sie przejrzyste, ponownie od¬ wirowano, a nastepnie w ciagu 1 minuty prowadzo¬ no zliczanie w celu okreslenia radioaktywnosci.Wiazanie okreslono jako liczbe fentamoli (1015 mola) 3H-spiropirydylu zwiazanych z 1 mg bialka.? Próby dla substancji kontrolnych (nosnik lub 1-butaclamol, 10-7 mola; 4,4 mg rozpuszcza s'e w 200 fil lodowatego kwasu octowego, a nastepnie rozciencza 2,0 ml wody redystylowanej dla uzyska¬ nia roztworu podstawowego 10"4 m i przechowuje sie w lodówce), substancje do prób slepych {d-ibutaclo- mal, 10"7 mola, 4,4 mg/2 ml dla sporzadzenia roz¬ tworu podstawowego 10-4 m, tak samo jak dla 1-butaclamolu) i roztworów inhibitorów prowadzo¬ no trzykrotnie. Stezenie zmniejszajace wiazanie o 50% (IC50) okreslono na podstawie wykresu w skali póllogarytmicznej. Nierozpuszczalne zwiazki rozpuszczano w 50% etanolu (inkubacja w 1% etanolu).Wyniki otrzymano dla róznych postaci chloro¬ wodorku trans-8-fluoro-5-(p-fluorofenylo)-2-[4-hy- droksy-4(p-fluorofenylo)butylo-2^,4,4a,5,9b-lieksa- hydro-lH-pirydo[4,3-fo]indolu przedstawiono w ta¬ beli 4.Tabela 4 Postac zwiazku Mieszanina diastereo- izomerów ofl i yo «P-diastereoizomer Prawoskretny a-enan- cjamer Lewoskretny 0-enan- cjomer YÓ-diastereqizomer Prawoskretny yenan- cjomer Lewoskretny 8-enan- cjomer Inhibitowanie wiazania 3H-spiropirydolu ICfio (milimola) 21 23 22 1800 23 25 350 Przyklad I. Rozdzielanie diastereoizomerów d^-trans-8-fluoro-5-(p-fluorofenylo)-2-[4-hydroksy- -4(p-fluorofenyloH)utylo]-2,3,4,4a,5,ftb-heksahydxo- -lH-pirydo[4y3-Windolu.A. 5 g mieszaniny diastereoizomerów d4-trans-8- -fluoro-5-(p-fluorofenylo)-2-[4Hhydroksy-4n(p- -fluorofenylobutylo]-2,3i4,4a,5,9!b-heksahydro-lH- -pirydo[4,3-b]indolu w postaci chlorowodorku otrzy- 10 19 20 25 40 45 50 65 manego jak w przykladzie III przeprowadza sie w wolna zasade przez rozdzielenie na fazy za pomoca chlorku metylu i 10% wodorotlenku sodowego.Faze organiczna suszy sie wuje otrzymujac piane, która rozpuszcza sie w mie¬ szaninie 12,5 ml octanu etylu i 45 ml heksanu w temperaturze wrzenia tej mieszaniny. Roztwór chlodzi sie w ciagu nocy i odsacza wytracony pro¬ dukt, otrzymujac 2,24 g produktu o temperaturze wrzenia 126—129°C. Produkt ten rekrystalizuje sie trzykrotnie z mieszaniny octanu etylu i heksanu, otrzymujac 1,22 g diastereoizomeru, bedacego afi- -diastereoizomerem o temperaturze topnienia 132— 134°C. Te wolna zasade przeprowadza sie w chloro¬ wodorek dodajac do roztworu zasady w metanolu eterowy roztwór chlorowodoru. Otrzymuje sie 1,30 g chlorowodorku o temperaturze topnienia 259—260°C.Analiza metoda cieczowej chromatografii wysokocis¬ nieniowej wykazuje, ze jest to a£-diasitereoizomer o stopniu czystosci ^99%.B. Rozitwór macierzysty z pierwszej krystalizacji odparowywuje sie, otrzymujac zywice, która roz¬ puszcza sie w eterze etylowym i przeprowadza w chlorowodorek przez dodanie eterowego roztworu chlorowodoru. Powstala krystaliczna substancje stala rekrystalizuje sde trzykrotnie z mieszaniny acetonitrylu i metanolu, otrzymujac ostatecznie 1,03 g drugiego diastereoizomeru, bedacego yo-dia- stereoizomerem o temperaturze topnienia 237— —239°C.Analiza tego produktu metoda cieczowej chro¬ matografii wykazuje, ze 95% wagowych produktu stanowi czysty YO-diastereoizomer, a 5% stanowia¬ cy zanieczyszczenie oP-diastereoizomer.Przyklad II. Rozdzielanie diastereoizome¬ rów d,l-trans-8-fluoro-5-(p^fluorofeinylo[2-hydro- ksy-4(p-fluorofenylo)butylo]-2,3,4,4a,5,9b-heksa- hydro-lH- A. Rozdzielanie a0-diastereoizomeru na a-enan- cjomer i 0-enancjomer.Roztwór 2,40 g {5,3 milimola) racemicznego a(5- -diastereoizomeru otrzymanego jak poprzednio i 2,0 g (7,5 milimoli) N-III-rz.butoksykarbonylo-L- -fenyloaminy w 80 ml chloroformu chlodzi sie na lazni lodowej w atmosferze azotu. Do roztworu dodaje sie mieszajac 1,55 g (7,5 milimola) dwu- cykloheksylokarbodwuimidu i powstala mieszanine miesza sie w ciagu 1 godziny w temperaturze 0°C i w ciagu jeszcze 1 godziny w temperaturze po¬ kojowej. Wytracona substancje stala {mocznik) od¬ sacza sie i przemywa chlorkiem metylenu. Przesacz i roztwory z przemycia odparowywuje sie pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc chromato¬ grafuje sie na zelu* krzemionkowym, stosujac jako eluent mieszanine chlorku metylenu i octanu etylu (5:1 objetosciowo). Frakcje zawierajace zadane estry N-III-rz*butoksykarbonylo-L-fenyloalaniny laczy sie i odparowywuje pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 2,5 g bezpostaciowej piany bialej barwy.Do piany tej dodaje sie 30 ml bezwodnego kwasu trójfluorooctowego w temperaturze 0°C i mieszanine miesza sie na lazni lodowej w ciagu 30 minut, w którym to czasie powstaje roztwór. Kwas trój- fluorooctowy odparowywuje sie pod zmniejszonym120 774 13 14 cisnieniem na wyparce obrotowej nie stosujac zewnetrznego ogrzewania kolby. Stanowiaca pozo¬ stalosc substancje stala rozpuszcza sie w zimnym chlorku metylenu i przemywa zimnym 1% wodnym roztworem wodoroweglanu sodowego do chwili, w której za pomoca papierka stwierdzi sie wartosc pH odpowiadajaca odczynowi obojetnemu.Obojetna warstwe organiczna suszy sie (MgS04) i odparowywuje sie rozpuszczalnik, otrzymujac 1,6 g zywicy bladozóltej barwy. Zywice oczyszcza sie przez chromatografowanie na 40 g zelu krze¬ mionkowego Merck 230—400 mesh, stosujac jako eluent mieszanine octanu etylu i metanolu (35:1 objetosciowo). Laczy sie frakcje zawierajace ester L-fenyloalaniny i a-enamcjomeru oraz frakcje za¬ wierajace ester L-fenyloalaminy i P-enancjomeru, rozdziela je i odparowywuje do sucha pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymujac odpowiednio 636 mg i 474 mg produktów.Na roztwór 625 mg estru L-fenyloalaniny i P- -enancjomeru w 10 ml metanolu dziala sie w tem¬ peraturze pokojowej i stosujac mieszanie 10% wodnym roztworem wodorotlenku sodowego do po¬ wstania zmetnienia, po czym mieszaninie konty¬ nuuje sie w ciagu 30 minut w temperaturze po¬ kojowej. Metanol odparowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem, dodaje 10 ml wody, wodna zawiesine eks¬ trahuje sie chlorkiem metylenu i polaczone warstwy organiczne suszy nad siarczanem magnezowym. Po odparowaniu rozpuszczalnika otrzymuje sie zywice bladozóltej barwy, która rozpuszcza sie w 5 ml ace¬ tonu i poddaje dzialaniu nadmiaru eterowego roz¬ tworu chlorowodoru. Chlorowodorek krystalizuje w postaci plytek. Otrzymuje sie 380 g chlorowodorku prawoskretnego a-enancjomeru o temperaturze to¬ pnienia 251—255°C i [a]D20 — +32,2° tanolu).W wyniku hydrolizy 474 mg otrzymanego jak powyzej estru L-fenyloalaniny i p-enancjomeru otrzymuje sie podobnie lewosketny p-enancjomer chlorowodorku 8-fluoro-5(p-fluorofenylo)-4-[2-hy- droksy-4-{p-fluorofenylo)-.butylo]-2,3,4,4a,5,9ib- -heksahydro-lH-pirydo[4,3-b]indolu o temperaturze topnienia 252—255°C i Md20- —33,0° {C = 1,67 w metanolu).Analiza meitoda chromatografii wysokocisnienio¬ wej wykazuje, ze czystosc a-enancjomeru i P-enan¬ cjomeru wynosi 99%.B. Rozdzielanie yo-diastereoizomeru na y-enan- cjomer i o-enancjomer. yfi-diastereoizomer trans-8-fluoro-5(p-fluorofeny- lo)-2-[4-hydroksy-4- -2,3,4,4a,5,9b-heksahydro-lH-[4,3-fo]indolu poddaje sie, reakcji z N-111-rz.-butoksykarbonylo-L-fenylo- alanina, powstaly ester ni-rz.-butoksykairibonylo-Li- -fenyloalaniny poddaje sie reakcji z kwasem trój- fluorooctowym w celu usuniecia grupy zabezpie¬ czajacej grupe aminowa (Ill-rz.-butoksykarbonyl) i estry aminokwasu poddaje sie chromatografowa- niu w celu rozdzielenia estrów L-fenyloalaniny i Y-enancjomeru oraz o-enancjomeiru, jak to opisa¬ no w czesci A. Rozdzielone estry y i ^ poddaje sie osobno hydrolizie i oczyszczaniu, otrzymujac pra- woskretny y-enancjomer i lewoskretny 5-enanicjo- mer w postaci chlorowodorków, tak jak to podano w czesci A. y-enancjomer topnieje z rozkladem w tempera¬ turze 240—248QC i wykazuje [ 5 w metanolu). 8-enancjomer topnieje z rozkladem w temperaturze 240—248°C i wskazuje [a]D20 = —2,7° (c = 1,67 w metanolu).Analiza metoda cieczowej chromatografii wy¬ sokocisnieniowej wykazuje, ze czystosc y-enancjo- 10 meru wynosi okolo 95%, a 8-enancjomeru 97%.Nizsza czystosc tych enancjomerów zostala przewi¬ dziana, biorac pod uwage zanieczyszczenie yo-dia- stereoizomeru a8-diastereoizomerem. 15 45 50 55 Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania pochodnych trans-2-pod- stawionego-5-arylo-2,3,4,4a,5$b-heksahydro-lH- 20 -pirydo[4,3-b]indolu o wzorze 1, w którym atomy wodoru w pozycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie w polozeniu trans, Xt i Yt sa jednakowe lub rózne i oznaczaja atomy wodoru lub fluoru, Zj oznacza atom wodoru lub fluoru albo grupe 25 metoksylowa, n oznacza 3 lub 4, M oznacza grupe ó wzorze 2 i/luib 3 albo grupe o wzorze C(0), a ugrupowanie 5-arylo-2,3,4,5,9b-heksahydro-lH- -pirydo[4,3-b]indolu o wzorze 4 jest prawoskretne, znamienne tym, ze zwiazek o wzorze 5, w którym 30 atomy wodoru w pozycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie w polozeniu trans, a Xi, Y^ Z± i n maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie estry¬ fikowaniu za pomoca optycznie czynnego kwasu, po czym rozdziela sie optycznie czynne estry, 35 a nastepnie wyodrebnia sie izomery prawoskretne i poddaje je hydrolizie, przy czym w celu otrzyma¬ nia zwiazku o wzorze 1, w którym M oznacza grupe o wzorze O(O) produkt hydrolizy poddaje sie utle¬ nianiu. 40 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako optycznie czynny kwas stosuje sie III-rz.-bu- tyloksykarjbonylo-L-fenyloalanine. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze esitryfikacje prowadzi sie w obecnosci srodka ulatwiajacego kondensacje, w obojetnym srodo¬ wisku reakcji rozpuszczalniku i w temperaturze od 0°C do temperatury pokojowej. 4. Sposób wedlug zastrz. 2 albo 3, znamienny tym, ze przed rozdzieleniem distereoizomerycznych est¬ rów usuwa sie grupe 2^butyloksykarbonylowa. 5. Sposófb wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze rozdzielanie diastereoizomerów prowadzi sie droga krystalizacji frakcjonowanej. 6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 60 rozdzielanie diastereoizomerów prowadzi sie droga chromatografii na kolumnie. 7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze produkt hydrolizy poddaje sie utlenianiu za pomoca w kwasu chromowego.120 774 ^"Wn-M^ WzcrJ dl- (A)- (CH^-CHCgh^Z, + L-CLHS CH2CHCOOH • OH ^c x*OH dl_ (A)- (CH2)n- CHCH4Z1 VH ... . . 0C0CHCH£6H5-L ftZOf flzóc 8 NHt-Boc (mieszanina diasle^oizomercwj dl- (A)-(CH2)nCHC6H4Z, ÓCOCHCH^Hj-L l-Yzór 9 NH3 mieszanina diasLereoizomerón/ Xl "lzór4 OH A Schemat NHt-Boc CF3C00H (Zwiazek o wzorze 5 pojedynczy diascerwczomerj' l HP (Zwiazek o wzorze f pojedynczy enancjomer) i utlenienie (Zwiazek o wzorze 7, pojedynczy enancjomerj Wzór 5 X- N-H ^ Wzór 6 X =y2t xxjy{aH® \\ mór ? "tW"" nznr 10 % :xx^ym^F mór 11 UDA — Zaklad 2 — zam. 242/83/11 — 90 egz.Cena zl 100,— PL PL PL PL

Claims

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania pochodnych trans-2-pod- stawionego-5-arylo-2,3,4,4a,5$b-heksahydro-lH- 20 -pirydo[4,3-b]indolu o wzorze 1, w którym atomy wodoru w pozycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie w polozeniu trans, Xt i Yt sa jednakowe lub rózne i oznaczaja atomy wodoru lub fluoru, Zj oznacza atom wodoru lub fluoru albo grupe 25 metoksylowa, n oznacza 3 lub 4, M oznacza grupe ó wzorze 2 i/luib 3 albo grupe o wzorze C(0), a ugrupowanie 5-arylo-2,3,4,5,9b-heksahydro-lH- -pirydo[4,3-b]indolu o wzorze 4 jest prawoskretne, znamienne tym, ze zwiazek o wzorze 5, w którym 30 atomy wodoru w pozycjach 4a i 9b znajduja sie wzgledem siebie w polozeniu trans, a Xi, Y^ Z± i n maja wyzej podane znaczenie, poddaje sie estry¬ fikowaniu za pomoca optycznie czynnego kwasu, po czym rozdziela sie optycznie czynne estry, 35 a nastepnie wyodrebnia sie izomery prawoskretne i poddaje je hydrolizie, przy czym w celu otrzyma¬ nia zwiazku o wzorze 1, w którym M oznacza grupe o wzorze O(O) produkt hydrolizy poddaje sie utle¬ nianiu. 402. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako optycznie czynny kwas stosuje sie III-rz.-bu- tyloksykarjbonylo-L-fenyloalanine.3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze esitryfikacje prowadzi sie w obecnosci srodka ulatwiajacego kondensacje, w obojetnym srodo¬ wisku reakcji rozpuszczalniku i w temperaturze od 0°C do temperatury pokojowej.4. Sposób wedlug zastrz. 2 albo 3, znamienny tym, ze przed rozdzieleniem distereoizomerycznych est¬ rów usuwa sie grupe 2^butyloksykarbonylowa.5. Sposófb wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze rozdzielanie diastereoizomerów prowadzi sie droga krystalizacji frakcjonowanej.6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 60 rozdzielanie diastereoizomerów prowadzi sie droga chromatografii na kolumnie.7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze produkt hydrolizy poddaje sie utlenianiu za pomoca w kwasu chromowego.120 774 ^"Wn-M^ WzcrJ dl- (A)- (CH^-CHCgh^Z, + L-CLHS CH2CHCOOH • OH ^c x*OH dl_ (A)- (CH2)n- CHCH4Z1 VH ... . . 0C0CHCH£6H5-L ftZOf flzóc 8 NHt-Boc (mieszanina diasle^oizomercwj dl- (A)-(CH2)nCHC6H4Z, ÓCOCHCH^Hj-L l-Yzór 9 NH3 mieszanina diasLereoizomerón/ Xl "lzór4 OH A Schemat NHt-Boc CF3C00H (Zwiazek o wzorze 5 pojedynczy diascerwczomerj' l HP (Zwiazek o wzorze f pojedynczy enancjomer) i utlenienie (Zwiazek o wzorze 7, pojedynczy enancjomerj Wzór 5 X- N-H ^ Wzór 6 X =y2t xxjy{aH® \\ mór ? "tW"" nznr 10 % :xx^ym^F mór 11 UDA — Zaklad 2 — zam. 242/83/11 — 90 egz. Cena zl 100,— PL PL PL PL