PL105561B1 - Sposob rafinacji surowych kompozycji zawierajacych glicerydy i fosfatydy - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób rafinacji surowych kompozycji zawierajacych glicerydy i fosfatydy, a w szczególnosci usuwanie fosfolipi¬ dów z surowych olejów glicerydowych.

Oleje glicerydowe, przez które rozumie sie ole¬ je zarówno ciekle, jak i stale w temperaturze otoczenia okolo 20°C, ekstrahuje sie zwykle z ich zródel, zwlaszcza materialu roslinnego. W posta¬ ci surowej, poza innymi zanieczyszczeniami, ta¬ kimi jak cukry, wolne kwasy tluszczowe, amino¬ kwasy, peptydy, substancje zywicowe oraz sub¬ stancje barwiace, oleje te zawieraja ' znaczne ilosci fosfolipidów, które same stanowia cenny produkt uboczny do produkcji lecytyny. Tym niemniej na skutek ich silnego dzialania emul¬ gujacego nalezy je usunac przy neutralizacji kwa¬ sów, jezeli chce sie uniknac nadmiernych strat lub pociemniania oleju przy dezodoryzacji w wyzszych temperaturach.

Olej rzepakowy, sojowy lub jakikolwiek inny olej otrzymany przez ekstrakcje rozpuszczalnika¬ mi z nasion roslin oleistych uzyskuje sie w po¬ staci misceli, tj, roztworu surowego oleju w roz¬ puszczalniku, zwykle benzynie, który poza olejem trójglicerydowym zawiera okolo 0,2% wolnych kwasów tluszczowych i 0,6 do 1% fosfatydów.

Zwiazki te usuwa sie droga zwyklych procesów odszlamowywania w kilku etapach. Najpierw odparowuje sie rozpuszczalnik z surowej misceli otrzymujac surowy olej, który we wstepnym eta¬ pie odszlamowywania poddaje sie pakowaniu w temperturze 80°C, dzieki czemu okolo 80% fosfa¬ tydów ulega hydratacji do postaci nierozpuszczal¬ nej, która oddziela sie przez odwirowanie. Pozo- staly olej, zawierajacy nie dajace sie uwodnic fosfatydy i wolne kwasy tluszczowe, zobojetnia sie lugiem, w wyniku czego wolne kwasy tlusz¬ czowe wraz z resztka fosfatydów zostaja usuniete w postaci sopstoków. Na koniec w ostatecznym io etapie odszlamowywania zobojetniony olej gotu¬ je sie z mieszanina roztworu sody i szkla wodne¬ go, przeprowadzajac w ten sposób nie dajace sie uwodnic fosfatydy w rozpuszczalne w wodzie pozostalosci, które usuwa sie jako oddzielona od oleju warstwa wodna. Skutecznosc zwyklego procesu odszlamowywania zalezy bardzo od jako¬ sci surowego oleju, przy czym jakosciowo gorsze oleje ulegaja niezupelnemu odszlamowaniu w po¬ jedynczej operacji, wskutek czego dla wielu ole- jów operacje te musza byc powtarzane. Co wie¬ cej, na skutek rozkladowego dzialania srodków alkalicznych traci sie okolo 20%i a czesto i wiecej fosfatydów. Okolo 1% obojetnego oleju traci sie z sopstokiem w postaci nie dajacych oddzielic sie emulsji. Wlasnosci organoleptyczne olejów oraz ich przechowywalnosc, a zatem i otrzyma¬ nych z nich jadalnych produktów, takich jak margaryna, ulegaja czesto pogorszeniu na skutek oksydacyjnych lub innych zmian chemicznych, jakim olej ulega podczas przerobu. 30 105 561105 561 4 W procesie przerobu oleju niezbedne sa znacz¬ ne ilosci wody, lugu, sody i krzemianów, co stwa¬ rza problem gospodarki odpadami. Wreszcie uzy¬ skane z oddzielnych fosfatydów oczyszczone lecy¬ tyny nie sa w pierwszej jakosci i wydziela siQ je zwykle jako metne kompozycje, zawierajace znaczne ilosci olejów i niedostatecznie plynne w temperaturze otoczenia.

Powszechnie znane jest oddzielanie mieszaniny jonów i koloidów w wodnym roztworze na dro¬ dze dializy przy uzyciu pólprzepuszczalnych membran. Gradient stezenia w trakcie dyfuzji jonów przez membrane utrzymywany jest przez ciaaje uzupelnianie wody.

Proces "'* ten mozna przyspieszac przez utrzy¬ mywanie gradientu stezenie poprzez membrane al^bo przez, przylozenie potencjalu elektycznego albo za pomoca cisnienia.

Znana jesFtakze z opisu patentowego RFN nr 813065 rafinacja lipidów w niewodnych rozpusz¬ czalnikach na drodze dializy i przy uzyciu izotro¬ powych membran zrobionych na przyklad z gu¬ my.

Proces ten nie jest jednak stosowany praktycz¬ nie na skale przemyslowa gdyz wymaga uzycia drogiego rozpuszczalnika, który pózniej bardzo trudno odzyskac.

Zgodnie ze sposobem wedlug wynalazku, suro¬ we kompozycje zawierajace glicerydy i fosfatydy oczyszcza sie przez ultrafiltracje, przy czym kom¬ pozycje te rozciencza sie organicznym niealkoho¬ lowym i niekwasowym rozpuszczalnikiem takim jak weglowodór lub chlorowcowany weglowodór o niskim ciezarze czasteczkowym uzyskujac roz¬ twór o niskiej lepkosci, który kontaktuje sie przy cisnieniu 5—50 kg/cm* z jedna strona anizo¬ tropowej membrany posiadajacej granice odciecia pomiedzy 1500 a 200 000 az roztwór rozdzieli sie na frakcje zatrzymana i ciekla frakcje prze¬ puszczona wolna od fosfatydów i odzyskuje sie co najmniej jedna z tych frakcji, jak równiez roz¬ puszczalnik.

Wedlug wynalazku podaje sie wiec sposób ra¬ finacji kompozycji surowych olejów glicerydo- wych, polegajacy na rozcienczeniu kompozycji rozpuszczalnikiem organicznym, a nastepnie na zetknieciu pod cisnieniem otrzymanego roztworu z pólprzepuszczalna membrana. W wyniku kon¬ cowym uzyskuje sie rozdzielenie skladników kom¬ pozycji o róznym ciezarze czasteczkowym na frakcje zatrzymana i przepuszczona. Przez usu¬ niecie rozpuszczalnika przynajmniej z jednej z wymienionych frakcji uzyskuje sie oczyszczona kompozycje.

Dzieki zastosowaniu sposobu wedlug wynalazku uzyskuje sie filtrat skladajacy sie z rozpuszczal¬ nika i rafinowanego oleju, zasadniczo wolnego od fosfolipidów, oraz frakcje zatrzymana zawieraja¬ ca zanieczyszczenia olejowe i w zasadzie calosc obecnych fosfolipidów. Jesli trzeba, mozna w za¬ sadzie calkowicie oddzielic rozpuszczalnik i rafi¬ nowany olej, a nastepnie oddzielic rozpuszczal¬ nik od filtratu i frakcji zatrzymanej, uzyskujac w ten sposób rafinowany olej i/lub fosfolipidy.

Rafinacje mozna prowadzic w sposób ciagly lub periodyczny, a takze powtarzac w celu polep¬ szenia wydajnosci oleju. Stosowac mozna rów¬ niez dodatkowe rozcienczenie przez dodanie dal¬ szych ilosci rozpuszczalnika i wykorzystujac membrany te same lub o innej charakterystyce.

Przez powtarzanie operacji rozcienczenia, zarów¬ no przy pracy ciaglej, jak i okresowej, fosfolipi¬ dy mozna uzyskac w postaci zasadniczo wolnej od tluszczów. W tym ostatnim przypadku roz¬ puszczalnik mozna dodawac w Celu zachowania w zasadzie stalego stezenia skladników frakcji zatrzymanej podczas usuwania oleju glicerydo- wego, co pozwala na utrzymanie wysokiej szyb¬ kosci filtracji.

Zjawisko filtracji przez membrane czesciej wykorzystywane jest dla ukladów wodnych. Tym niemniej cisnienia osmotyczne generowane sa równiez w ukladach niewodnych i filtracje przez membrany mozna stosowac i dla takich ukladów. W sposobie wedlug wynalazku mozna wykorzystac niektóre membrany konwencjonalne, opracowane dla ukladów wodnych, o ile tylko a one odporne na dzialanie oleju i/ljub rozpuszczal¬ nika. Odpowiednie sa dwa rodzaje membran: membrany oparte na zywicach syntetycznych cal¬ kowicie odpornych na oleje glicerydowe i zwykle rozpuszczalniki niepolame, takie jak weglowodo¬ ry oraz membrany oparte na elastromerach obej¬ mujacych naturalne i syntetyczne kauczuki oraz opracowane dla ukladów wodnych, o ile tylko sa nieporowate, a selektywne przepuszczenie przez nie rozpuszczalnika i oleju polega na procesie dyfuzji, natomiast membrany na bazie zywic syntetycznych sa porowate.

Charakterystyke przepuszczalnosci elasto- merycznych membran stosowanych w sposobie wedlug wynalazku okresla sie glównie przez po¬ danie ich grubosci, przy czym ciensze membrany sa odpowiednio bardziej przepuszczalne. W prak¬ tyce jednak szybkosc strumienia wzrasta z prze¬ puszczalnoscia, a ciensze mebrany sa odpowiednio bardziej kruche, co zmusza do pewnego kompro¬ misu. Tym niemniej grubosci membran mozna dobierac w szerokich granicach, przy czym stwierdzono, ze odpowiednie sa handlowe mem¬ brany z kauczuku silikonowego o grubosci od 100 do 1500 mikronów. W przeciwienstwie do membran elastomerycznych membrany oparte na zywicach syntetycznych sa zwykle anizotropowe i skladaja sie z warstwy zewnetrznej o porach dostatecznie duzych do przeprowadzania selek¬ tywnej filtracji oraz z warstwy wewnetrznej któ¬ ra w znacznej czesci moze byc utworzona z in¬ nego materialu, nie posiadajacego wlasciwosci selektywnego przepuszczania. Stopien selektyw¬ nosci tych membran jest w znacznym stopn:u zdeterminowany wielkoscia porów warstwy ze¬ wnetrznej, od której to wielkosci zalezy wielkosc czasteczek przepuszczonych i zatrzymanych.

Wielkosc ta, nazywana czesto granica odciecia poszczególnej membrany, wyrazona jest w jed¬ nostkach ciezaru czasteczkowego. Granice odcie¬ cia mozna zmierzyc bezposrednio obserwujac stopien selektywnosci membrany wzgledem wzor¬ cowej substancji o znanym ciezarze czasteczko- 40 45 50 55 60105561 6 wym, rozpuszczonej w odpowiednim rozpuszczal¬ niku. W ogólnosci odpowiednie sa membrany u granicach odciecia miedzy 1500 i 200 000, a zwlaszcza miedzy 10000 i 50000. Tym niemniej dla kazdego doswiadczenia rafinacyjnego nalezy okre¬ slic optimum, biorac pod uwage z jednej stron> selektywnosc, a z drugiej strony szybkosc prze¬ plywu strumienia. Zbyt wysoka granica odciecia bedzie wiazala sie z przepuszczeniem przez mem¬ brane fosfolipidów i innych zanieczyszczen razem z olejem glicerydowym. Z kolei zbyt niska gra¬ nica odciecia bedzie wiazala sie z utrudnieniem przepuszczania olejów glieerydowych o ciezarze czasteczkowym powyzej 1000, a zatem ze zmniej¬ szeniem szybkosci strumienia. Jako przyklady mozna przytoczyc membrany szeregu Amrcon XM i FM, znane jako membrany Diaflo, skla¬ dajace sie z warstwy z polimeru dwufenylo-4,4'- -dwusulfonylowego lub polimeru eteru dwufeny- lo-4,4,-dwusulfonylowego, osadzonego na nosni¬ ku z polietylenu. Do innych odpowiednich mem¬ bran naleza membrany produkowane przez firme Rhóne-Foulenic, posiadajace zewnetrzna warstwe poliakrylonitrylowa oraz Abcor z warstwa poli¬ amidowa.

Membrane mozna stosowac w którejkolwiek' z konwencjonalnie przyjetych postaci odpowiednicn dla wybranego materialu mambrany. Tak wiec membrany mozna stosowac w postaci plytek, rur lub wlókien, jakkolwiek ta ostatnia postac jest mniej przydatna dla membran elastromerycznych.

Dla membran w postaci plytek lub rurek nie¬ zbedny jest odpowiedni nosnik mechaniczny dla zrównowazenia przylozonego cisnienia hydraulicz¬ nego, koniecznego dla skutecznej filtracji. Nosnik moze miec postac porowatego metalu, wlókien szklanych lub innej szytwnej, porowatej kon¬ strukcji.

Cisnienie osmotyczne generowane przez fosfoli¬ pidy w roztworach organicznych, zwlaszcza w roztworach weglowodorowych, jest stosunkowo niewielkie w porównaniu z cisnieniem wywie¬ ranym przez sole w roztworach wodnych. Cisnie¬ nia od 2 do 10 kg/cm2 sa zwykle wystarczajace do przeprowadzenia filtracji przy pomocy mem¬ bran anizotropowych — tak jak w roztworach wodnych i procesach stosowanych zwykle w ultrawirowaniu do zatezania porównywalnie du¬ zych czasteczek, takich jak proteiny i weglowo¬ dany w roztworach wodnych. Membrany izotro¬ powe wymagaja znacznie wiekszych cisnien, np: do 50 kg/cm2 w zaleznosci od grubosci mem¬ brany. .Cisnienie stosowane w sposobie wedlug wynalazku determinuje do pewnego stopnia se¬ lektywnosc procesu filtracji, przy czym wzrost cisnienia wywiera efekt pozornego zmniejszenia wielkosci porów, a zatem i zatrzymania mniej¬ szych czasteczek rozpuszczonej substancji z za¬ trzymanej frakcji.

W zasadzie kazdy rodzaj czasteczek obecnych w roztworze wywiera pewne cisnienie osmotycz¬ ne wzgledem kazdego rodzaju czasteczek o niz¬ szym ciezarze czasteczkowym i moze byc od nich oddzielony przy pomocy odpowiednio dobranej membrany. W praktyce membrany konwencjonal¬ ne, takie jak uprzednio opisano, przepuszczaja zwykle latwo rozpuszczalniki i czasteczki oleju glicerydowego, a zatrzymuja frakcje istotnych zanieczyszczen, takich jak fosfolipidy, zwykle to- warzyszace tym olejom. Rozpuszczalniki dobiera sie majac na uwadze polepszenie ruchliwosci u- kladu cieczowego. Poza wymaganiem latwosci przenoszenia przez membrane czasteczek oleju glicerydowego do najlepszych rozpuszczalników lft naleza te, które posiadaja stosunkowo niski cie¬ zar czasteczkowy, zwlaszcza nie wyzszy niz cie¬ zar czasteczkowy glicerydów, np. 50—20O, * zwlaszcza 60—150, i nie wywieraja znacznie wyz¬ szego cisnienia osmotycznego. Rozpuszczalniki musza byc niekwasowe i niealkoholowe oraz o niskim ciezarze czasteczkowym, np. estry i chlo- rowcoweglowodory, ale szczególnie korzystne jest jednak uzycie weglowodorów obojetnych, zwlasz¬ cza alkanów, cykloalkenów, lub prostych weglo- wodorów aromatycznych, takich jak benzen i je¬ go homologi, zawierajace podstawniki alkilowe do 4 atomów wegla.

Rozpuszczalniki takie, poza wlasnoscia ulep¬ szania^ ruchliwosci oleju, a zatem i zwiekszania ^ szybkosci strumienia ukladu cieczowego przez membrane, przeprowadzaja w miscele jakiekol¬ wiek obecne w ukladzie czasteczki fosfolipidów.

Zjawisko to, agregacja duzej liczby czasteczek fosfolipidów pod wplywem rozpuszczalnika w miscele o wysokim ciezarze czasteczkowym, rze¬ du 200000 w hegsanie, znacznie przyczynia sie do zwiekszenia efektywnej wielkosci czasteczek fosfolipidów. Umozliwia to prawie calkowite za¬ trzymanie fosfolipidów przez membrane z jedno- czesnym swobodnym przejsciem obecnych w ukladzie czasteczek oleju i rozpuszczalnika. Co wiecej, tak utworzone miscele absorbuja stosun¬ kowo male czasteczki innych zanieczyszczen, ta¬ kich jak cukry, aminokwasy i inne, które przy nieobecnosci misceli w ukladzie moglyby przejsc wraz z olejem przez membrane.

Do odpowiednich weglowodorów nalezy benzen, toluen i ksyleny, cykloheksan, cyklopentan i cyklopropan oraz alkany, takie jak pentany, hek- 45 sany i oktany oraz ich mieszaniny, np. eter naf¬ towy o temperaturze wrzenia 40 do 120°C lub alkeny. Chociaz zaleca sie stosowanie weglowodo¬ rów normalnie cieklych w temperaturze otocze¬ nia, to mozna równiez stosowac rozpuszczalniki 50 zachowujace cieklosc w warunkach stosowanego cisnienia filtracji. W przypadkach, w których olej ma byc oddzielony od filtratu przez odparo¬ wanie rozpuszczalnika, zaleca sie rozpuszczalnik o stosunkowo niskiej temperaturze wrzenia, a w 55 szczególnosci taki, który odparowuje sie po pro¬ stu przez zniesienie cisnienia filtracji. Tam, gdzie fosfatydy nie wystepuja w wiekszych ilosciach mozna uzyc innych rozpuszczalników. Nie jest istotna ilosc rozpuszczalnika uzytego do rozcien- o^ czania oleju, jezeli ma sie na uwadze — ze ce¬ lem rozcienczenia jest zwiekszenie ruchliwosci i efektywnosci tworzenia miceli z jakichkolwiek obecnych w ukladzie fosfolipidów. Zalecane ste¬ zenie oleju w roztworze to 10 do 50, a zwlaszcza 05 od 20 do 30% objetosciowych. W kazdym jednak105 561 7 S przypadku jest istotne, ze rozpuszczalnik posia¬ da charakter niewodny i moze skladac sie z jed¬ nej lub wiecej organicznych cieczy. Chociaz w ogólnosci zbedne sa jakies specjalne srodki po¬ stepowania nad usunieciem resztek wody, jakie rozpuszczalnik moze zawierac, to jednak w ogól¬ nosci zawartosc wody nie powinna przekraczac okolo 1%.

Przy stosowaniu sposobu wedlug wynalazku moze okazac sie konieczne poddanie stosowanych membran dodatkowym zabiegom w celu przysto¬ sowania ich do pracy w warunkach bezwod¬ nych. Membrany dostarczone do producenta sa z reguly nasiakniete woda lufo gliceryna i musza byc odwodnione przez kolejne zetkniecie z woda, rozpuszczalnikiem posrednim i rozcienczalnikiem stosowanym w procesie. W przypadku, gdy roz¬ puszczalnikiem jest heksan, jako rozpuszczalnik posredni mozna stosowac izopropanol, chociaz mozliwe jest dobranie calego szeregu innych odpowiednich rozpuszczalników. Rozpuszczalnik posredni musi mieszac sie, przynajmniej do pew¬ nego stopnia, zarówno z woda, jak i rozcienczal¬ nikiem. Równiez po dluzszym uzywaniu, w celu odnowienia efektywnosci pracy membran, aaleca sie poddanie ich podobnym zabiegom przemy¬ wania.

Temperatura prowadzenia procesu filtracji nie jest czynnikiem decydujacym, lecz dogodnie jest stosowac temperatury bliskie temperaturze oto¬ czenia, tj. 10 do 20°C. Podwyzszenie temperatury zwieksza szybkosc strumienia, ale jednoczesnie moze spowodowac niekorzystne zmiekczenie ma¬ terialu membrany. W praktyce mozliwe jest sto¬ sowanie temperatur do okolo 60°C, co w pew¬ nych okolicznosciach moze okazac sie korzystne np. moze wspomagac roztwór wyjsciowy. Dolne granice stosowanych temperatur zaleza tylko od wlasnosci fizykochemicznych roztworów.

W praktyce zaleca sie tak dlugo zawracac frak¬ cje zatrzymana do zetkniecia z membrana, az stezenie w niej zanieczyszczen bedzie przynaj¬ mniej 2, a zwlaszcza 3—10 razy wieksze. Do utrzymania wysokiego poziomu przerobu moze byc poza tym konieczne uzycie nowej membrany, membrany o innej charakterystyce i/lub praca w innych warunkach, np. po dalszym rozcienczeniu tym samym lub innym rozpuszczalnikiem.

Szybkosc przeplywu roztworu stykajace sie z membrana nie jest istotna, lecz na podstawie doswiadczenia z filtracja przez membrany w ukladach wodnych zaleca sie burzliwy przeplyw rozwtoru w celu zminimalizowania polaryzacji stezonej frakcji zatrzymanej na powierzchni membryny. Do zabezpieczenia burzliwosci moz¬ na wykorzystac belkotki lub mieszkadla.

Sposób wedlug wynalazku w szczególnosci przydatny jest do rafinacji olejów roslinnych.

W szeregu przypadków oleje te ekstrahuje sie z pokruszonych nasion przy uzyciu rozpuszczal¬ ników weglowodorowych. W sposobie wedlug wy¬ nalazku roztwory olejów mozna oddzielic bezpo¬ srednio jak np. olej z nasion bawelny, arachido¬ wy,, rzepakowy, slonecznikowy, szafranowy i so¬ jowy oraz olej lniany, jako przyklad oleju nieja¬ dalnego, który podobnie jak inne oleje jest ciekly w normalnych warunkach. Olej palmowy, który jest pólstaly w temperaturze otoczenia, oraz inne oleje, np. olej oliwkowy i tluszcze laurynowe, wyciska sie zwykle bezposrednio z surowca ro¬ slinnego, a nastepnie rozciencza odpowiednim rozcienczalnikiem i przerabia dalej zgodnie ze sposobem wedlug wynalazku. Sposób wedlug wy¬ nalazku nadaje sie równiez do przerobu glice¬ rydów z surowców zwierzecych, zwlaszcza olejów rybich, oraz tzw. masel roslinnych, tj. wysokoto- pliwych tluszczów roslinnych, np. oleju z orze¬ chów maslosza i oleju salowego.

Sposobem wedlug wynalazku mozna rafinowac oleje glicerydowe ze zródel innych niz zródla,na¬ turalne, np. surowe syntetyczne lun zmodyfiko¬ wane oleje glicerydowe oraz oleje, w których zanieczyszczenia pojawily sie na skutek uzywa¬ nia lub przechowywania. Np. na skutek wielo¬ krotnego uzywania wysmazone oleje przyjmuja postac oligomeryczna nienasyconych glicerydów.

Zanieczyszczenia te mozna usunac przez rafina¬ cje surowego oleju sposobem wedlug wynalazku, uzyskujac olej rafinowany jasniejszy, i o bardziej atrakcyjnym wygladzie.

Glównymi skladnikami surowych olejów glice- rydowych sa oczywiscie trójglicerydy i sposób wedlug wynalazku jest szczególnie przydatny do ich rafinacji przez oddzielenie skladników za¬ wartych w najmniejszych ilosciach. Te z kolei mozna równiez rafinowac sposobem wedlug wy¬ nalazku. Np. surowa handlowa lecytyne, z jakie¬ gokolwiek zródla, mozna rafinowac sposobem wedlug wynalazku, usuwajac inne skladniki, w szczególnosci olej trójglicerydowy. Sposobem we¬ dlug wynalazku mozna usunac równiez inne skladniki surowych olejów glicerydowych, np. glicerydy czesciowe przez oddzielenie od nich trójglicerydów.

Rozpuszczalnik mozna usunac z filtratu oraz, jezeli odzyskuje sie fosfolipidy, z frakcji zatrzy¬ manej, na drodze zwyklych procesów wyparnych pod cisnieniem atmosferycznym lub zmniejszo¬ nym. Cecha charakterystyczna sposobu wedlug wynalazku jest wiec oddzielenie samego rozpu¬ szczalnika od którejkolwiek z wymienionych frakcji droga filtracji przez membre. Do tego celu nalezy dobrac taki rozpuszczalnik, którego czasteczki, dla ulatwienia przejscia przez mem¬ bre, mialyby stosunkowo niewielki rozmiar. Roz¬ puszczalnik moze byc taki sam lub róznic sie od rozpuszczalnika stosowanego w etapie rozdziela¬ nia rafinacyjnego. W przypadku, gdy stosuje sie proste rozpuszczalniki weglowodorowe o stosun¬ kowo niewielkim ciezarze czasteczkowym w po¬ równaniu z ciezarem czasteczkowym glicerydów zawartych w oleju, dla zmiennych warunków pracy moga byc przydatne membrany. Tam z ko¬ lei, gdzie róznica ciezarów czasteczkowych jest mniejsza, konieczna moze okazac sie inna mem¬ brana, przejawiajaca wieksza selektywnosc w stosunku do obydwu ciezarów czasteczkowych, niz jest to konieczne dla uprzedniego oddzielenia fosfolipidów od oleju. Uzyskany filtrat moze byc w zasadzie wolny od glicerydów i mozna go za- i* 40 45 50 55 60105 561 9 10 wrócic do stopnia ekstrakcji olejów. Jezeli trze¬ ba, to ostateczne usuniecie rozpuszczalnika z frakcji otrzymanej w etapie odzyskiwania rozpu¬ szczalników przeprowadzic mozna droga odparo¬ wania.

Sposób wedlug wynalazku podaje znacznie ulepszony sposób rafinacji. Odszlamowywanie miceli ma mniejszy wplyw na jakosc oleju oraz wydajnosci lecytyny i rafinowanego oleju, które w zasadzie moga byc ilosciowe. Zbedna jest jaka¬ kolwiek obróbka chemiczna, dzieki czemu olej nie ulega degradacji chemicznej. Brak odcieku takze znacznie upraszcza operacje rafinacji ole¬ jów glicerydowych. Z surowych mieszanin zawie¬ rajacych fosfatydy i zasadniczo wolnych od tluszczów mozna uzyskac w przezroczystej i cie¬ klej postaci handlowa lecytyne zawierajaca 40% tluszczu i 60% fosfatydów.

Skladniki... surowych olejów glicerydowych, z jakiegokolwiek zródla, rafinowanych sposobem wedlug wynalazku, sa w zasadzie zwiazkami, jednokarboksylowych kwasów tluszczowych, na¬ syconych lub zawierajacych jedno lub wiecej wiazan podwójnych, o co najmniej 5, przewaz¬ nie 8—22 a zwlaszcza 12—18 atomach wegla, z przylaczona do nich glicerydowa grupa estrowa.

W podanych nizej przykladach, jezeli bylo ko¬ nieczne, membrany przygotowano przez zetkniev cie ich w kolejnych etapach przemywania z wo¬ da, izopropanolem i heksanem. W przykladach 1—3 rafinowano suTOwy olej sojowy zawierajacy 1000 ppm fosforu pod postacia fosfolipidów, a w przykladzie 4 surowy olej rzepakowy zawierajacy 220 ppm fosforu oraz 24 ppm siarki pod posta¬ cia zwiazków. W opisie tym wszystkie czesci po¬ dane sa jako czesci wagowe. W obydwu przy¬ padkach olej posiadal postac misceli -wyekstra¬ howanej heksanem z nasion roslin oleistych. Ste¬ zenie fosfolipidów we frakcji zatrzymanej zwiekszono 10-krotnie w przykladzie 2 i 3-krot- nie w przykladzie III i IV. W kazdym przykla¬ dzie z wyjatkiem VI i VII, rafinowany olej od¬ zyskiwano przez odparowanie rozpuszczalnika z frakcji przepuszczonej pod zmniejszonym cisnie¬ niem i w umiarkowanie podwzszonej temperatu¬ rze. W innych przykladach rozpuszczalnik z frak¬ cji zatrzymanej usuwano równiez przez odparo¬ wanie. W przykladzie III stosowano ciecz filtro¬ wana w zetknieciu z membrana przy czym membrane utrzymywano w warunkach burzli- wosci, albo droga mieszania mechnicznego, albo przez przeplyw burzliwy. Cisnienie utrzymywano albo przy pomocy obojetnego gazu, albo przez bezposrednie cisnienie hydrauliczne przylozone do roztworu od strony frakcji zatrzymanej (Przy¬ klady I, III, IV, VI, XI i XIV).- Ze wszystkich przykladów widoczne jest, ze uzyskano zadowa¬ lajace oddzielnie róznych skladników surowego oleju glicerydowego. W wiekszosci przykladów mialo miejsce znaczne i wizualnie widoczne usu¬ niecie barwnych zanieczyszczen, przy czym w kil¬ ku przypadkach filtrat byl znacznie jasniejszy niz olej wyjsciowy.

Przyklad I. W szeregu prób miscele suro- wejgo oleju sojowego poddawano w temperatu¬ rze 20°C cyrkulacji przez membrany rurkowe, wykonane z wulkanizowanych elastromerów na bazie dwumetylopolisiloksanów, o róznej grubosci scianek (200 do 1500 mikronów) i umieszczonych w oslonach z porowatych rurek z wlókna szkla¬ nego, podtrzymujacych miekka elastomeryczna membrane. Szybkosc pompowania we wszystkich przypadkach wynoslia 3 litry/godz. W przykla¬ dzie tym stosowano nastepujace wymiary rurek membran: Próba Wymiary rurki Cm£ Dlugosc: Otwór: ~ <^ 1 | 2 435 390 0£ 3 4 5 390 400 210 0$ 0,5 0,51 Dalsze szczególy podano w tablicy 1.

Pomiary barwy wedlug Ix>vibonda w warstwie cm wykazywaly 70 zólcieni i 8 czerwieni dla oleju surowego oraz 40 zólcieni i 5 czerwieni dla oleju z filtratu.

Obserwuje sie, ze poza zupelnym zatrzymaniem fosfolipidów membrany te w próbie 5 przejawia¬ ly znaczna selektywnosc w stosunku do glicery¬ du.

Ze zmniejszajacego sie stezenia oleju w filtra¬ cie widoczna jest takze wyraznie wspólzaleznosc miedzy gruboscia silikonowych membran i ich selektywnoscia. Grubsze membrany silikonowe wymagaja równiez wyzszych cisnien roboczych i powoduja zmniejszenie szybkosci strumienia.

Przyklad II. W dalszych próbach do filtro¬ wania misceli surowego oleju sojowego stosowano membrany plytkowe DIAFLO PM 10 i XM 50 z firmy Amicon GmbH, Witten, RFN z granicami 10000 i 50000, umieszczone w komórkach ultrafil- odciecia ciezarów czasteczkowych odpowiednio tracyjnych 202 takze z tej samej firmy, w tem¬ peraturze 20°C. Aparat byl wyposazony w srodek mieszajacy w celu utrzymywania burzliwosci przy powierzchni membrany. Ze 160 ml surowca uzy¬ skano 144 ml filtratu, tak, ze stezenie fosfolipi¬ dów we frakcji zatrzymanej (16 ml) wzroslo -krotnie w porównaniu ze stezeniem w roztwo¬ rze wyjsciowym. Wyniki doswiadczen zebrane sa w tablicy 2. Calkowita powierzchnia ^membrany wynosila 28,2 cm1. W próbach tych membrany wykazywaly znacznie nizsza selektywnosc w sto¬ sunku do glicerydu, lecz w znacznym stopniu za¬ trzymywaly fosfolipidy. Zatrzymanie to bylo prak¬ tycznie zupelne juz dla pierwszej membrany. Oby¬ dwie membrany dawaly znacznie wieksze szybko¬ sci strumieni niz membrany kauczukowe z przy¬ kladu I.

Przyklad III. Surowa miscele oleju sojo¬ wego rafinowano droga filtracji w temperaturze °C przez membrany w zestawie plytkowym (Ultrafiltrationagerat, SM 16525 z firmy Sarta- rious-Membrarafilter GmbH, Gdttingen, RFN), za- . wierajacym 15 membran (Iris 3042 z firmy Rho- ne-Poulenc, Francja, z granica odciecia przy ciezarze czasteczkowym okolo 20.000) o ogólnej io 40 45 90 55 60105 561 11 12 powierzchni filtracyjnej okolo 0,25 m*. Membrany podtrzymywane byly przez sztywne porowate plytki i rozstawione wzgladem siebie w odleglo¬ sci zaledwie kilku milimetrów. Olej wprowadza¬ no pod cisnieniem 2 atm do naroznika zespolu filtracyjnego przez wlot w dolnej czesci zespolu.

Po przejsciu równolegle do powierzchni filtra¬ cyjnych olej z roztworu wylotowego zbieral sie w górnym, diagonalnie naprzeciwleglym narozniku zespolu, a nastepnie byl zawracany do zbiorni¬ ka zasilajacego do ponownej operacji. Operacje kontynuowano az do przefiltrowania 2/3 materia¬ lu zasilajacego, przy czym z biegiem czasu szyb¬ kosc filtracji malala. Filtrat odbierano z drugie- Barwa rafinatu wedlug Lovibonda, zmierzona w 5 cm warstwie wykazala 20 zólcieni i 5 czer¬ wieni — w porównaniu z 70 zólcieni i 8 czerwieni dla oleju surowego. Widoczne jest równiez pra¬ wie zupelne zatrzymanie fosfolipidu przez mem¬ brane, z nieznaczna selektywnoscia w stosunku do oleju, z tym jednak, ze stezenie oleju w rafina- cie jest prawie takie samo jak w wyjsciowym roztworze.

Przyklad IV. Pod cisnieniem 30 atm i w temperaturze 20°C filtrowano 30% miscele oleju rzepakowego, poddajac ja cyrkulacji przez mem¬ brane rurkowa, wykonana z wulkanizowanego elastomeru na bazie dwumetylosiloksanu, o gru¬ bosci 300 mikronów, tak jak opisano w przy¬ kladzie I. Szybkosc filtracji wynosila 61/m2/godz.

Stezenie oleju w filtracie wynosila 26% wago- go otworu wylotowego, polaczonego z przestrze¬ niami zbiorniczymi miedzy przyleglymi, porowa¬ tymi plytkami podtrzmujacymi. Z kolei w celu odzyskania filtrat odparowano. Dane szczególowe z doswiadczenia zebrane sa w tablicy 3, w której podano rwniez szybkosci filtracji na poczatku i pod koniec operacji. Z kazdej próby w tym przykladzie widoczny jest wplyw stezenia fosfo- lipidu na zmniejszenie szybkosci filtracji. Próby wykazuja takze, ze wyzsze szybkosci przeplywu w kierunku poprzecznym do membran przyczy¬ niaja sie do zwiekszenia szybkosci filtracji oraz ze przy dostatecznie duzych szybkosciach, jak w próbie 10, maleje spadek szybkosci przeplywu. wych a stezenie forsforu i siarki w oleju rafi¬ natu — odpowiednio 0 i 10 ppm.

Przyklad V. Przyklad ten ilustruje czescio¬ we usuniecie oligomerycznych trójglicerydów z wysmazonego oleju. Do rafinacji oleju sojowego w 25 % roztworze heksanowym, pod cisnieniem 6 kg/cm* i w temperaturze 20°C, uzywanego uprzednio do smazenia, stosowano statyczny ze¬ spól filtracyjny Amicon 4018 typu plytkowego, skladajacy sie z membrany Iris 3042 z firmy Rhone-Poulenc o ogólnej powierzchni 40 cm2 i zaopatrzony w srodek mieszajacy dla utrzymania burzliwosci roztworu. Po 50 minutach uzyskano 300 ml filtratu, przy sredniej szybkosci strumie¬ nia 90 litrów na mz/godz, odpowiadajacego 50 g oleju. Zarówno przed filtlracja, jak i po filtracji badano barwe oleju oraz analizowano chromato¬ graficznie na zawartosc dimerycznych i oligo- folie Sur^ 3 2i 21 ) 1 i c i Sur< 2 2 2 50 65 Tablica 1 Próba 1. 2. 3. 4.

. Membrana Kauczuk silikonowy 200 fi 300 (i 300 [x 500 jji 1500 \x Filtracja Szybkosc litr/im2/igodiz. 8 1 3,3 | Cisnienie 1 50 Stezenie oleju w % wagowych Surowiec 31,6 ,0 ,0 ,0 ,0 Frakcja przepusz¬ czona ,3 24,0 8,4 7,5 3,3 Stezenie fo¬ sforu we frak¬ cji przepusz¬ czonej ppm 2 2 2 2 2 | % wag. fo- sfolipidu za¬ trzymanego przez mem¬ brane 100 100 100 100 100 Tablica 2 Próba 4.

. S. 7.

Membrana DIAFLO PM 10 DIAFLO PM 10 DIABLO XM 50 DIAFLO XM 50 Filtracja Szybkosc litr/m2/godz. 60 60 80 50 Cisnienie atm. 2 4 2 4 Stezenie oleju w % wagowych Surowiec Frakcja przepusz¬ czona 17,3 17,2 17,8 28,0 Stezenie fo¬ sforu we frak¬ cji przepusz¬ czonej ppm 26 16 114 130 % wag. fo- sfodiipidu za¬ trzymanego przez mem¬ brane 97,4 98,4 88,0 87,01S 10S 561 Tablica 3 14 Próba 8.

. Filtracja Cisnienie, atm. 2 2 2 Szybkosc litT/im2/igodz. poczatkowa 26 48 48 koncowa 18 38 46 | Szybkosc pompowa¬ nia mate¬ rialu zasi¬ lanego przez membrane litr/godz. 78 105 245 Stezenie oleju w % wagowych Surowiec 33 33 Frakcja przepu¬ szcza¬ jaca 17 Stezenie fosforu we frakcji przepuisz¬ czonej1 ppm 57 75 23 % wagowych fosfolipidu za¬ trzymanego przez mem¬ brane 94,7 92,5 97,7 1 merycznych trójglicerydów. Wyniki zebrane sa w tablicy 4, z której widac, ze przefiltrowany olej posiadal jasniejsza barwe oraz ze zawartosc oli- gomerycznych trójglicerydów, utworzonych pod¬ czas smazenia w wyniku polimeryzacji termicz¬ nej i oksydacyjnej, zmniejszyla sie dzieki filtra¬ cji do 40% Jej wartosci poczatkowej.

Przyklad VI. 200 gramów lecytyny sojowej, zawierajacej 40% tluszczów, przeprowadzono w % roztwór w heksanie, a nastepnie przepusz¬ czono w temperaturze 20°C i pod cisnieniem 4 kg/cm* przez spiralny zespól plytkowy, zawie¬ rajacy membrane Iris 3042 o ogólnej powierzchni cm2.

Zespól byl konstrukcja ze stali nierdzewnej, skladajaca sie ze spiralnego, kainalu o prostokat¬ nym przekroju poprzecznym i wymiarach 43X0,7 X0,4 cm posiadajacego górna porowkowana plyt¬ ke towarzyszaca dolnej plytce niosacej wspierana podpora z policzterofluoroetylenowa membrany.

Roztwór heksalnowy wprowadzono po obrzezu ka¬ nalu. Frakcje zatrzymana zbierano w srodku ka¬ nalu poprzez zawór redukujacy cisnienie i zawra¬ cano. Po 11,5 godzinach odebrano 1650 g filtratu, w którym to czasie szybkosc strumienia obnizyla sie do 1/4 jej poczatkowej wartosci. Frakcja za¬ trzymana dala 127 g stalej, spienionej pozostalo¬ sci przejrzysteji lecytyny o zawartosci tluszczów 6%- Przyklad VII. Handlowa lecytyne sojowa z przykladu VI wprowadzono w postaci 25% roz¬ tworu heksanowego do komory filtracyjnej aespo- lu ultrafiltracyjnego Amiicon 4018, wyposazonego w zbiornik i memlbrane Amicon PM 10 o ogól¬ nej powierzchni 40 cm2. Zbiornik zespolu napel¬ niono czystym heksanem, który podczas ultrafil- tracji w temperaturze 20°C i pod cisnieniem 6 kg/cm2 przepompowywano automatycznie i w sposób ciagly ze zbiornika do komory filtracyj¬ nej w celu uzupelnienia objetosci roztworu juz przefiltrowanego. Operacje zakonczono po- 7 go¬ dzinach, w którymi to czasie strumien pozostawal staly uzyskujac 1060 ml filtratu. Frakcja zatrzy¬ mana dala 37 g lecytyny o zawartosci tluszczów 3%. Dalsza analiza wykazala, ze odtluszczony pro¬ dukt praktycznie byl pozbawiony wolnych kwa¬ sów tluszczowych i steroli.

Tablica 4 Próbka Stosowany olej sojowy UltrafUtrat Barwa wedlug Uoviibonda (5 cm) 24 zólcieni ,1 czerwieni zólcieni ,3 czerwieni Trójglicerydy monomeryczne 80,5% 83£% Trójglicerydy dimeryczne ,2% ,0% Trójglicerydy trój- i wyzej oTigomeryczne 6,1% 2,6% Inne skladniki 3,2% 3,9% Przyklad VIII. 25% roztwór surowego oleju sojowego w chloroformie poddano zetknieciu z membrana Iris 3042 o calkowitej) powierzchni kon¬ taktowej 40 cm2, przy czym operacje prowadzono w temperaturze 22°C i pod cisnieniem 6 kg/cm2 w zespole Amicon 401S. Po 1 3/4 godzinie zebra¬ no 300 ml filtratu przy sredniej szybkosci stru¬ mienia 43 litry na m2/godz. uzyskujac 101 g ra¬ finowanego oleju, zawierajacego 158 ppm fosfo¬ ru, w porównaniu z 860 ppm w surowym oleju, przy czym spadek tein odpowiadal 81,6% zatrzy¬ mania fosforu przez membrane.

Przyklad IX. Przyklad 8 powtórzono w od- 55 66 niesieniu do 5fi°/0 roztworu oleju w octanie etylu, uzyskujac po uplywie 1 3/4 godziny 300 ml fil¬ tratu przy sredniej szybkosci strumienia 43 litry na m2/!godz., równowajzmych 71 g rafinowanego oleju. Zawartosc fosforu w rafinowanym oleju wy-N nosila tylko 11 ppm, co równowazne jest 98,7% zatrzymaniu fosforu przez membrane.

Przyklad X. 63 czesci surowego mieszanego oleju rybiego otrzymanego z róznych gatunków ryb rafinowano przez rozpuszczenie w 180 czes¬ ciach heksanu i poddanie tak przygotowanego roz¬ tworu zetknieciu, w temperaturze 20°C i pod cis¬ nieniem 6 kg/cm2, z membrana Iris 3042 o po-105 561 16 wierzchni kontaktowej 40 cm8, umieszczonej w zespole ultrafiltacyjnym Amicon 401'S.

Po 40 minutach zebrano 300 ml filtratu przy srednieji szybkosci strumienia 112 litrów ma m2/godz., uzyskujac 56 g rafinowanego oleju. Da¬ ne analityczne surowego i rafinowanego oleju ze¬ brano w tablicy 5. Z tablicy tej wynika, ze w wyniku ultrafiltracji uzyskano znaczne usuniecie barwników i fosforu przy praktycznie niezmiennej liczbie jodowej, co wskazuje na brak rozfrakcjo- nowania glicerydów nasyconych i nienasyconych.

Tablica 5 Olej Surowy olej wyjsciom L olej z filtratu Barwa wg Lovibonda (5 cm) | 105 zólcieni ,4 czerwieni 9,4 zólcieni | 10,3 czerwieni Liczba jodowa Fosfor 140 28 ppm 137 5 ppm Olej 61 ppm 40 ppm •Przyklad XI. W szeregu prób przeprowadzo¬ nych na misceli1'30% oleju sojowego, zawieraja¬ cego 2,4% lecytyny, w heksanie badano wplyw cisnienia i stezenia frakcji zatrzymanej na szyb¬ kosc przeplywu frakcji przepuszczonej. W tempe¬ raturze 20°C, pod cisnieniem i przy stalej szyb¬ kosci liniowej 0,38 m/sek. przepuszczono olej przez opisany spiralny zespól, wyposazony w membra¬ ne Iris 3042.

Srednia szybkosc przeplywu mierzono na pierw¬ szym stopniu, dajacym 4-(krotny wzrost stezenia, oraz na drugim stopniu, dajacym 3^krotny wzrost stezenia* tj. 12-krotny ogólny wzrost stezenia.

Frakcje zatrzymana o 12nkrotnie wiekszym ste¬ zeniu z pierwszej^ próby, która posiadala ogólna zawartosc kwasów tluszczowych 47% rozcienczo¬ no heksanem z powrotem do zawartosci substancji tluszczowych 30% i zatejzono jeszcze 3-krotnie, uzyskujac ogólny 36-krotny wzrost stezenia. Dal¬ sze dane, zebrane w tablicy 6, wskazuja, ze szylb- kosc przeplywu spada z postepem filtracji, lecz rosnie z cisnieniem, co takze poprawia rozdziele¬ nie.

, Pozostalosc z koncowej frakcji zatrzymanej z pierwszej próiby odpowiadala scisle lecytynie handlowej, jezeli chodzi o zawartosc fosfolipidów lecz byla ciekla nawet w temperaturze 5°C i przejrzysta; jej lepkosc w temperaturze 20°C wy¬ nosila 6,100 cp i 9 przezroczystosci okreslona przy pomocy turbidymetru 91%. Jest to porównywane z lecytyna handlowa z tego samego wsadu suro¬ wego oleju z lepkoscia 7970 cp i przezroczystoscia %.

Na szybkosc strumienia wplywa wzrost steze¬ nia we frakcji zatrzymanej zarówno fosfatydów, jak i glicerydów, przy czym te ostatnie przyczy¬ niaja sie do wzrostu lepkosci. Tak wiec lepkosc misceli sojowej w heksanie wzrosla od 0,7 cp przy % do 0,9 cp przy 40% i 2 cp przy 50%, co daje srednie szylbkosci przeplywów 89, 64 i 37 li¬ trów na m2/godz., przez membrane Iris 3042 umie¬ szczona w opisanym juz zespole spiralnym, przy cisnieniu 4 kg/cm2.

Fosfoliipidy natomiast wywieraja wplyw na szybkosc strumienia na skutek efektów polaryzacji stezeniowej przy powierzchni membrany.

Z przykladu wynika, ze nalezy dobrac optymal¬ ne stezenie, czas niezbedny do jago osiagniecia oraz objetosc cyrkulujacej cieczy.

Tablica 6 | Próba Cisnieniie Kg/cm8 Szybkosc przeplywu l/m2/godz. poczatkowa 4-fcrotnie srednia1 12-kronie stezenie 36-krotnie Maksymalna zawartosc fosforu we frakcji przepuszczonej w ppm Resztkowa zawartosc 1 tluszczów I procenty we frakcji zatrzymanej (po usunieciu) heksanu) 1 6 130 100 66 9 57 2 4 117 89 76 16 45 3 2 112 93 68 100 41 1 Przyklad XXI. 30% mascele surowego oleju rzepakowego w heksanie rafinowano poddajac ja cyrkulacji w temperaturze 20°C i pod cisnieniem 6 kg/cm2 przez zespól Amicon 401S wyposazony w mieszadlo magnetyczne i membrane Amicon PM 10. W wyniku operacji uzyskano 12-krotny wzrost stezenia cyrkulowanej frakcji zatrzymanej przy sredniej szybkosci strumienia 75 litrów/m2 /godz. Zawartosc fosforu w oleju frakcji przepu¬ szczonej wynosila 0 ppm, w porównaniu z 256 ppm w oleju wyjsciowym, co odpowiada 100% zatrzymania foisforu. Zawartosc siarki w olejiu frakcji przepuszczonej wynosila 9 ppm, w porów¬ naniu z 25 ppm w oleju surowym, co odpowia¬ da 61% zatrzymaniu siarki przez membrane.

Po zastapieniu membrany przez membrane Iris 3042 doswiadczenie powtórzono przy cisnieniu 4 kg/cm2, uzyskujac 10-krotny wzrost stezenia przy sredniej szybkosci filtracji 41 litrów na m2/igodz. Zawartosc siarki i fosforu w oleju fil¬ tratu wynosila 8 ppm wagowych.

Przyklad XIII. Miscele surowego oleju so¬ jowego*, jak opisano w przykladzie XI, rafinowa¬ no w temperaturze 20°C i pod cisnieniem 6 kg/cm2 poddajac ja cyrkulacji przez membrane Amicon Diaik) PM 10, umieszczona w zespole 401S i uzy¬ skujac 12-krotny wzrost stezenia. Olej surowy oraz olej uzyskany z frakcji przepuszczonej ana¬ lizowano na obecnosc sladów metali.

Doswiadczenie powtórzono na drugiej misceli z oleju sojowego stosujac membrane Iris 3042. Po¬ dane w tablicy 7 wyniki wskazuja, ze w kazdym przypadku, z wyjatkiem oleju pierwszego o bar¬ dzo niskiej zawartosci miedzi, uzyskano znaczny spadek zawartosci metali. 40 45 50 55 60105 561 17 Tablica 7 Olej surowy BO, Próbka I przepuszczony I surowy BO, Próbka II przepuszczony II Zawartosc w ppm Ca Cu 136,0 0,04 2,9 0,04 122,0 0,17 3,4 0,06 metalu oleju Fe Mg 1,09 89,2 0,05 1,5 4,92 120,0 0,94 2,0 Przyklad XIV. 390 ml 25% wagowych roz¬ tworu surowego oleju wielorybiego w acetonie 18 przefiltrowano w temperaturze 20°C i pod cis¬ nieniem 6 Kk/cm* w zespole Amicon 401S z mem¬ brana Irils 304i2, pobierajac 300 ml filtratu w tnzech frakcjach po 100 mil kazda. Dla kazdej frak¬ cji zmierzono srednia szybkosc strumienia. Wyj¬ sciowy olej oraz oleji z filtratu, odzyskany po usu¬ nieciu rozpuszczalnika!, zanalizowano jak podano w tablicy 8.

Wyniki wskazuja, ze frakcja zatrzymana wzbo¬ gacila sie w znacznym stopniu w material tlusz¬ czowy, którego liczba jodowa byla cokolwiek niz¬ sza niz liczba jodowa oleju z filtratu. Stwierdzo¬ no równiez znaczne polepszenie barwy oleju z filtratu.

Tablica 8 Próbka Frakcja nr 1 filtratu Frakcja nr 2 filtratu Frakcja nr 3 filtratu Frakcja zatrzymana Olej wyjsciowy Objetosc 100 ml 100 ml 100 ml 90 ml — Srednia sizybtkosc strumienia 50 litr/m2h 45 lrtr/m*h 38 litr/m*h — — Calkowita zawartosc tluszczów w filtracie 14,1 g 16,4 g 19,2 g 28,3 g ,0 g Barwa oleju wg. Levibonda w warstwie 5 cm zólcieni 9,0 czerwieni zólcieni 9,5 czerwieni zólcieni 9,8 czerwieni zólcieni 29 czerwieni 6 blejkitu ,5 zólcieni ,4 czerwieni 2 blejkitu Liczba jodowa oleju | 144,5 145,6 145,1 140,3 140,0

Claims (12)

Zastrzezeni a patentowe

1. Sposób rafinacji surowych kompozycji za¬ wierajacych glicerydy i fosfatydy poprzez rozcien¬ czanie kompozycji organicznym niealkoholowym i niekwasowym rozpuszczalnikiem takim jak we¬ glowodór lub chlorowcowany weglowodór o ni¬ skim ciezarze czasteczkowym uzyskujac roztwór o niskiej lepkosci, który kontaktuje sie przy cis¬ nieniu 5—50 kg/cm2 z jedna strona membrany, znamienny tym, ze roztwór kontaktuje sie z ami- zotropowa membrana posiadajaca granice odciecia pomiedzy 1500 a 200 0000 do momentu az roztwór zostanie rozdzielony na frakcje zatrzymana i ciek¬ la frakcje przepuszczona wolna od fosfatydów i odzyskuje sie co najmniej jedna z tych frakcji i usuwa ,sie rozpuszczalnik.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie rozpuszczalnik, którego ciezar czastko¬ wy nie jest wyzszy niz ciezar czasteczkowy gli¬ cerydów obecnych w oleju glicerydowym.

3. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze stosuje sie rozpuszczalnik, którego ciezar czastecz¬ kowy wynosi od 50 do 200.

4. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze 45 50 55 60 jako rozpuszczalnik stosuje sie obojetny weglo¬ wodór lub chlorowcowany obojetny weglowodór.

5. Sposób wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze jako rozpuszczalnik stosuje sie heksan.

6. - Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako rozpuszczalnik stosuje sie ester.

7. Sposób wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze jako rozpuszczalnik stosuje sie ester nizszego kwa¬ su tluszczowego z nizszym alkoholem jednowiodo- rotlenowym.

8. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze jako rozpuszczalnik stosuje sie alifatyczny zwia¬ zek karbonylowy.

9. Sposób wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze jako rozpuszczalnik stosuje sie aceton.

10. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze kompozycje rozciencza sie iloscia rozpuszczalnika niezbedna do otrzymania roztworu o stezeniu od 10 do 50% wagowych.

11. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze rozpuszczalnik usuwa sie przez odparowanie przy¬ najmniej z jednej) z frakcji.

12. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze podczas kontaktu z membrana utrzymuje sie burz¬ liwy przeplyw roztworu.