Przedmiotem wynalazku jest srodek owadobójczy i roztoczobójczy zawierajacy jako substancje czyn¬ na nowe estry benzizoksazolilowe kwasów (tiono/ /fosforowych/fosfonowyeh).Wiadomo juz, ze podstawione atomem chloru i/lub 5 rodnikiem metylowym estry benzizoksazolilowe kwasów (tiono) fosforowych (fosfonowych) np. esiter 0,0-dwumetylo- lub 0,0-dwuetylowo-0-[5- -chlorobenzizoksazolowy-/3/-kwasu tionofosforowe- go lub ester 0-etylowo-0-/5-chloro- lub 7-metylo- i0 -benzizoksazolilowy-/3/ kwasu tionoetanofosfono- wego maja dzialanie owadobójcze (opis patentowy BAS NRF nr 1 253 713 i opis patentowy DOS NRF nr 2 040 410).Stwierdzono, ze nowe estry benzizoksazolilowe i5 kwasów /tiono/fosforowych (fosfonowych) o wzo- Tze 1, w którym X oznacza atom tlenu lub atom siarki, R oznacza rodnik alkilowy o 1—6 atomach wegla i R1 oznacza rodnik alkilowy o 1—6 atomach wegla lub grupe alkoksylowa o 1—6 atomach wegla, 20 lub atom chlorowca, maja silne dzialanie owado¬ bójcze i roztoczobójcze.Nowe estry benzizoksazolilowe kwasów /tiono/ fosforowych (fosfonowych) o wzorze 1 wytwarza sie w sposób polegajacy na tym, ze poddaje sie 25 Teakcji hydroksybenzizoksazole o wzorze 2, w któ¬ rym Y ma wyzej podane znaczenie, w obecnosci akceptorów kwasów lub w postaci soli metali alka¬ licznych, me/tali ziem alkalicznych lub amonowych, z halogenkami estrów kwasów /tiono/fosforowych/ 30 fosfonowych/ o wizorze 3, w którym R, R' i X maja wyzej podiane znaczenie i Hal oznacza atom chlorowca, korzystnie atom chloru.Estry benzizoksazolilowe kwasów /tiono/fosforo- wych/fosfonowych/ wykazuja niespodziewanie znacz¬ nie lepsze dzialanie owadobójcze, zwlaszcza na owady gleby i roztoczobójcze, przy czesciowym dzialaniu nicieniobójczym i grzybobójczym niz znane podstawione atomem chloru i/lub rodnikiem metylowym estry benzizoksazolilowe kwasów /tio- no/fosforowych/fosfonowych o analogicznej budo¬ wie i tym samym kierunku dzialania. Ponadto produkty te mozna stosowac z dobrym skutkiem w weterynarii do zwalczania pasozytów zwierzat (ektopasozytów) takich jak pasozytujace larwy much. Wzbogacaja one zatem stan techniki w tej dziedzinie. Ponadto nowe zwiazki przyczyniaja sie do zmniejszenia wielkiego zapotrzebowania na co¬ raz nowe substancje czynne w dziedzinie srodków szkodnikobójczych. Zapotrzebowanie to wywolane jest tym, ze srodkom znajdujacym sie w handlu stawia sie coraz wyzsze wymagania ze wzgledu n* ochrone srodowiska takie jak nieznaczna toksycz¬ nosc dla cieplokrwistych i nieznaczne fitotoksycz¬ nosc, szybsza odbudowa w roslinie i na roslinie w krótkich czasach karencyjnych, skutecznosc prze¬ ciwko szkodnikom odpornym. Na przyklad w cia¬ gu lat larwy Bloffly w wielu rejonach uodpor¬ nily sie na stosowane obecnie estry kwasu fosfo¬ rowego i karbaminiany i stosowanie ich tam daje •168191 3 watpliwe wyniki. Dla zapewnienia oplacalnej ho¬ dowli bydla w rejonach porazonych istnieje zapo¬ trzebowanie na srodki zwalczajace, np. larwy Bloffly równiez szczepów odpornych takich jak gatunek Lucilia.W wysokim stopniu uodpornil sie na obecnie stosowane zwiazki np. szczep Goondiwindi Lucilia cuprina. Substancje czynne srodka wedlug wyna¬ lazku dzialaja zarówno na larwy normalnie podatne na te substancje jak i na larwy szczepów odpor¬ nych Bloffly.Przy stosowaniu jako zwiazków wyjsciowych chlorku kwasu 0,0-dwuetylotionofosforowego i 3- -hydroksy-7-metoksybenzizoksazolu przebieg reak¬ cji przedstawia podany schemat.Stosowane zwiazki T WMisciowe przedstawiaja ogólnie wzory 2 i 3. We %Arach tych R oznacza korzystnie prosty lufo rozgafcfciony rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla luJw#fosta lub rozgaleziona grupe alkoksylowa o 1—4 atomach wegla, Ri ozna- cza korzystnie grupe alkoksylowa o 1—4 atomach wegla, X oznacza atom chloru, bromu, jodu, grupe metoksylowa, etoksylowa lub izo-propoksylowa.W sposobie wytwarzania zwiazków o wzorze 1 jako zwiazki wyjsciowe stosuje sie przykladowo nizej. podane halogenki estrów kwasów /tiono/fo- sforowych /fosfonowych/ o wzorze 3 i pochodne benzizoksazolu o wzorze 2: 7-chloro-, -bromo-, -jodo-, -metoksy-, -etoksy- i izo-propoksy-3-hydroksybenzizoksazol ponadto chlorki kwasów: 0,0-dwometylo-, OyO-dwupropylo-, 0,0-dwuizopropylo-, O-metylo-0-etylo-, O-metylo-0- -izo-propylo-, O-etylo-0-izo-propylo-, O-metylo-0- -butylo-, 0,0-dwubutylo-, 0,0-dwu-izo-butylo- i O-III-rzed.-butylo-O-metylofosforowego i odpowied¬ nie tionoanalogi oraz chlorki kwasów: O-meJylome- tano-O-etylopropano-, O-metyloetano-, O-etyloetano-, O-propylometano- i O-butyloetanofosfonowego oraz ich tionoamialagi.Stosowane jako zwiazki wyjsciowe estry kwasów /tiono/fosforowych /fosfonowych/ sa znane i mozna je wytworzyc w znany sposób tak samo jak od¬ powiednie 3-hydroksybenzizoksazole (Chem. Bor. 100, 954—960 (1967).Sposób przeprowadza sie korzystnie w odpo¬ wiednim rozpuszczalniku lub rozcienczalniku. W tym celu stosuje sia praktycznie wszystkie obojet¬ ne ciecze organiczne, przede wszystkim alifatyczne i aromatyczne ewentualnie chlorowane weglowodo¬ ry, np. benzen, toluen, benzyne, chlorek metylenu, chloroform, czterochlorek wegla, chlorobenzen, etery, np. eter etylowy, butylowy, dioksan, dalej ketony, np. aceton, metyloetyloketon, metyloizo- propyloketon i metyloizobutyloketon, oprócz tego nitryle, np. acetonitryl lub propionitryl. Jako akceptory kwasów mozna stosowac wszystkie. zna¬ ne akceptory zwlaszcza alkoholany i weglany me¬ tali alkalicznych, np. weglan, metylan lub etylan sodu i potasu* ponadto alifatyczne, aromatyczne luib heterocykliczne aminy np. trójetyloamine, dwumetyloamine, dwumetyloaniline, dwumetylo- benzyloamine i pirydyne. Temperatura reakcji moze wahac sie w szerokich granicach. Na ogól reakcje prowadzi sie w temperaturze 0—120°C, 681 4 korzystnie 40—70°C. Reakcje prowadzi sie prze¬ waznie pod cisnieniem normalnym.Przy przeprowadzaniu sposobu wprowadza sie substancje wyjsciowe przewaznie w stosunkach równomolowych. Nadmiar jednego lub drugiego skladnika reakcji nie daje zadnych istotnych ko¬ rzysci. Reakcje prowadzi sie korzystnie w jednym z podanych rozpuszczalników w obecnosci akcep¬ tora kwasu w podanej temperaturze i mieszanine reakcyjna po kilkugodzinnym mieszaniu ewentu¬ alnie ogrzewajac przerabia sie w zwykly sposób.Substancje czynna otrzymuje sie przewaznie w postaci bezbarwnych lub zabarwionych olejów, któ¬ re nie destyluja bez rozkladu, a które mozna uwolnic od resztek lotnych skladników a tym sa¬ mym oczyscic przez tak zwane „poddestylowanie" to jest dluzsze ogrzewanie pod zmniejszonym cis¬ nieniem do umiarkowanie podwyzszonej temperatu¬ ry. Do ich charakterystyki sluzy przede wszyst- kim wspólczynnik zalamania swiatla, a dla zwiaz¬ ków otrzymywanych czesciowo w postaci krysta¬ licznej temperatura topnienia. Jak juz podano no¬ we estry benzizoksazolilowe kwasów /tiono/fosfo- rowych/fosfonowych/ maja doskonale dzialanie owadobójcze i roztoczobójcze przeciwko szkodni¬ kom roslin, sanitarnym i przechowalnianym.Dzialaja one doskonale zarówno na owady o narzadzie gebowym ssacym i gryzacym oraz roz¬ tocza (Acarina). Ponadto stosuje sie je z dobrym wynikiem w weterynarii przeciwko pasozytom zwierzecym (ektopasozytom) takim jak pasozytu¬ jace larwy much. Jednoczesnie maja one nieznacz¬ na fitotoksycznosc i czesciowo dzialanie nicienio- bójcze, dzialanie na owady gleby i dzialanie grzy- bobójcze.Z tych wzgledów mozna je stosowac w postaci srodków szkodnikobójczych w ochronie roslin i magazynów oraz higienie i weterynarii.Do owadów o narzadzie gebowym ssacym nisz- 40 czonych przez srodek wedlug wynalazku naleza glównie mszyce (Aphidae) np. mszyce brzoskwi- niowo-ziemniaczane (Myzus persicae), mszyce trzmielinowo-burakowe (Doralis fabae), mszyce cze- remchowo-zbozowe (Rhopalosiphum padi), mszyca 45 grochowa (Macrosiphum pisi), mszyca ziemniacza¬ na smugowana (Macrosiphum solanifolii), mszyca porzeczkowa (Cryptomyzus korschelti), mszyca ja- bloniowo-babkowa (Sappaphis mali), mszyca sli¬ wowo-trzcinowa (Hyalopterus arundinis), mszyca 50 wisniowo^przytuliowa (Myzus cerasi), ponadto zwalczaja czerwcowate (Coccina), np. tarcznika oleandrowca (Aspidiptus hederae), Lecanium hes- peridrwm, Pseudocoococus maii/tim (Thysonophtera), np. Hercinothrips femoralis, plus- 55 kwiaki, np. plaszczynca burakowego (Piesma qua- drata), Dysdercus intermedius, pluskwe domowa (Cimex lectularius), Rhodnius prolixus, Triatoma infestans, dalej: piewiki np. Euscelia bilobatus i Nephotettix bipunctartus. 60 Do owadów o narzadzie gebowym gryzacym zwalczanym przez srodek wedlug wynalazku na¬ leza przede wszyis/tkim gasienice motyli (Lepido- ptera), takich jak tantnis krzyzowiaczek (Plutella maculipennis), brudnica nieparka (Lymantria dis- 65 par), kuprówka-rudnica (Euproctis chrysorrhoea),91 przadka pierscienica (Malacosoma neustria), po¬ nadto pietnówka kapustówka (Mamestra brassicea), zbozówka rolnica (Agrotis segetum), bielinek ka- pustnik (Pieris brassicae), piedzik przedzimek (Cheimatobia brumata), zwójka zieloneczka (Tor- trix wiridana), Laphygma frugiperda, Prodenia litura, dalej namiotnik owocowy (Hyponomeuta padella), molik maczny (Ephestia kuhriiella) i bar- ciak wiekszy (Galleria mellonella).Ponadto do owadów o narzadzie gebowym gry¬ zacym zwalczanym przez srodek wedlug wyna¬ lazku naleza chrzaszcze (Coleoptera), np. wolek zbozowy (Sitphilus granarius = Calandra granaria), stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata), kaldunica zielonka (Gastraphysa viridula), zaczka 15 chrzanówka (Phadeon cochleariae), slodyszek rze¬ pakowy (Meligethes aeneus), kistnik maliniak (By- turus tomentosus), strakowiec fasolowy (Bruchi- dius = Aceinthoscelides obtectus), Dermestes fri- schi, skórek zbozowiec (Trogoderma granarium), 20 trojszyk gryzacy (Tribolium castaneum), wolek ku¬ kurydziany (Calandra lub Sitophilus zeamais), zy- wiak chlebowiec (Stegobium paniceum), macznik mlynarek (Tenebrio molitor), spichrzel surynamski (Oryzaephilus surinamensis), oraz rodzaje zyjace 25 w glebie, np. drutowce (Agriotes spec), chrabasz¬ cze majowe (Melolontha melolontha), karaluchy, np. prusak (Blatella germanica), przybyszka ame¬ rykanska (Periplaneta americana), Leucophaea lub Rhyparobia madeirae, karaczan wschodni (Blatta 30 orientalis), Blaberus giganteus, Blaberus fuscus, Henschoutedenia flexivitta, dalej róznoskrzydle, np. swierszcz domowy (Acheta domesticus), termi- ty np. Reticulitermes flavipes i blonoskrzydle, np. mrówki przykladowo hurtnica czarna (Lasius 35 niger.).Z dwuskrzydlowych zwalczaja glównie muchy, np. wywilzyne karlówke (Drosophila melanogaster), owocanke poludniówke (Ceratitis capitata), muche domowa (Musca domestica), muche pokojowa 40 (Fannia canicularis), Phormia aegina, plujke rudo- glowa (Calliphora erythrocophala), oraz bolimusz- ke kleparke (Stomoxys calcitrans), dalej dlugo- czulkie takie jak komary, np. Aedes aegypti, Cu- lex pipiens i Anopheles stephensi. 45 Do roztoczy zwalczanych przez srodek wedlug wynalazku naleza glównie roztocza (Acari) zwlasz¬ cza przedziorkowate (Tetranychidae), np. przedzio- rek Chmielowiec (Tetranychus telarius = Tetrany- chus althaeae lub Tetranychus urticae) i przedzio- 50 rek owocowiec (Paratetranychus pilosus = Ponny- chus ulmi), szpecielowate, np. szpeciel porzeczko¬ wy (Eriophyes ribis), roztocza róznopazurkowate np. Hemitarsonemus latus i roztocz truskawkowy (Tarsonemus pallidus) oraz kleszcze np. Ornitho- 55 dorus moubata. Srodki wedlug wynalazku przy ich uzyciu do zwalczania szkodników sanitarnych i magazynowych, zwlaszcza much i komarów, maja doskonale dzialanie, ich pozostalosci na drewnie i glinie oraz wykazuja dobra odpornosc 60 na alkalia na uwapnionych podlozach.Substancje czynne mozna przeprowadzic w zna¬ ne koncentraty takie jak roztwory, emulsje, za¬ wiesiny, proszki, pasty i granulaty. Otrzymuje sie je w znany sposób, np. przez zmieszanie sub- 65 6 stancji czynnych z rozrzedzalnikami to jest cie¬ klymi rozpuszczalnikami, skroplonymi gazami i/lub stalymi nosnikami ewentualnie stosujac substan¬ cje powierzchniowoczynne takie jak emulgatory i/lub dyspergatory. W przypadku stosowania wody jako rozcienczalnika mozna stosowac np. rozpu¬ szczalniki organiczne sluzace jako rozpuszczalniki organiczne.Jako ciekle rozpuszczalniki mozna stosowac za¬ sadniczo zwiazki aromatyczne, np. ksylen, toluen, benzen lub alkilonaftaleny chlorowane zwiazki aromatyczne lub chlorowane weglowodory alifa¬ tyczne, np. chlorobenzeny, chloroetyleny lub chlo¬ rek metylenu, weglowodory alifatyczne, np. cyklo¬ heksan lub parafiny, np. frakcje ropy naftowej, clkchole, np. butanol lub glikol oraz jego etery i estry, ketony, np. aceton, metyloetyloketon, me- tyloizobutyloketon lub cykloheksanon, rozpuszczal¬ niki o duzej polarnosci, np. dwumetyloformamid i sulfotlenek dwumetylowy oraz wode; przy czym skroplonymi gazowanymi rozcienczalnikami lub nosnikami sa ciecze, które w normalnej tempera¬ turze i normalnym cisnieniu sa gazami, np. gazy aerozolotwórcze takie jak chlorowcoweglowodory, np. freon.Jako stale nosniki stosuje sie naturalne macz¬ ki mineralne, np. kaoliny, tlenki glinu, talk, kre¬ de, kwarc, stapulgit, montmorylonit lub ziemie okrzemkowa, syntetyczne maczki nieorganiczne, np. kwas krzemowy o wysokim stopniu rozdrob¬ nienia, tlenek glinu, krzemiany. Jako emulgatory stosuje sie emulgatory niejonotwórcze i anionowe emulgatory, np. estry politlenku, etylenu i kwasów tluszczowych, etery politlenku etylenu i alkoholi tluszczowych, np. etery alkiloarylowopoliglikolowe, alkilosulfoniany, siarczany alkilowe i arylosulfo- niany; jako dyspergatory stosuje sie np. lignine, lugi posiarczynowe i metyloceluloze.Koncentraty substancji czynnej moga zawierac domieszki innych znanych substancji czynnych.Koncentraty zawieraja na ogól 0,1—95% sub¬ stancji czynnej, korzystnie 0,5—90% substancji czynnej. Substancje czynne mozna stosowac w pcstaci ich zestawów lub przygotowanych z nich preparatów roboczych takich jak gotowe do uzycia roztwory, koncentraty do emulgowania, emulsje, zawiesiny, proszki zwilzalne, pasty, proszki roz¬ puszczalne, srodki do opylania i granulaty.Stosowanie odbywa sie w znany sposób, np. przez opryskiwanie, opryskiwanie mglawicowe, opylanie mglawicowe, opylanie, rozsiewanie, ody¬ mianie, gazowanie, podlewanie, zaprawianie lub inkrustowanie.Stezenie substancji czynnych w preparatach ro¬ boczych moze wahac sie w szerokich granicach.Na ogól stezenia wynosza 0,001—10%, korzystnie 0,01—1%.Substancje czynne mozna stosowac z dobrym wynikiem w sposobie Ultra-Low-Volume (ULV), w którym mozna stosowac zestawy zawierajace do 95% substancji czynnej.Przyklad I. Testowanie Drosophila. Rozpusz^ czalnik: 3 czesci wagowe acetonu. Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylowopoliglikolowe^o.01681 7 8 W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalni¬ ka zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza sie woda do zadanego stezenia. Nanosi sie pipetka 1 cm8 preparatu substancji czynnej na bibule filtracyjna o srednicy okolo 7 cm. Uklada sie ja w stanie wilgotnym w naczyniu szklanym, w którym znajduje sie oko¬ lo 50 owocanek (Drosophila melamogaster) przy¬ krywa sie go pokrywka szklana.Po podanym czasie ustala sie smiertelnosc w °/o, przy czym 100% oznacza, ze wszystkie muchy zo¬ staly zabite, a 0V« oznacza, ze zadna mucha nie zostala zabita.W tablicy podaje sie stosowane substancje czyn¬ ne, stezenie substancji czynnych, czas obserwacji oraz uzyskane wyniki.I Przyklad II. Testowanie larw Phaedon. Roz¬ puszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu: emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylowopoliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu sub- stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza sie woda do zadanego ste¬ zenia. Otrzymanym preparatem substancji czynnej opryskuje sie mglawicowo do orosienia liscie ka¬ pusty (Brassica oleracea) i obsadza larwami zacz¬ ki chrzanówki (phaedon cochleariae). Po podanym czasie i;stala sie smiertelnosc w °/o, przy Rzym lOOtyo oznacza, ze wszystkie larwy zostaly zabite, a Otyo oznacza, ze zadna larwa nie zostala zabita.W tablicy 2 podaje sie substancje czynne, steze¬ nie sub&tancji czynnych, czasy obserwacji oraz uzyskane wyniki.Tablica 1 Testowanie Drosophila Substancja czynna 1 viazek o wzorze 4 (znany) viazek o wzorze 5 (znany) viazek o wzorze 6 viazek o wzorze 7 viazek o wzorze 8 viazek o wzorze 9 viazek o wzorze 10 yiazek o wzorze 11 wiazek o- wzorze 12 wiazek o wzorze 13 riazek o wzorze 14 wiazek o wzorze 15 Stezenie substancji czynnej w °/o 1 2 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,0001 0,00001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,0001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 Smiertel¬ nosc w °/o po 3 dniach 3 1 100 90 0 100 0 100 100 75 100 100 100 100 100 95 100 100 100 100 40 100 100 100 100 100 100 100 100 100 80 100 100 100 100 100 75 100 100 | 65 Tablica 2 Testowanie larw Phaedon 40 45 50 55 60 •5 Substancja czynna 1 Zwiazek o wzorze 16 (znany) Zwiazek o wzorze 17 Zwiazek o wzorze 6 Zwiazek o wzorze 7 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 9 Zwiazek o wzorze 11 Stezenie substancji czynnej w °/o 2 0.1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 Smiertel¬ nosc w °/» po 3 dniach '3 100 100 0 100 100 0 100 100 95 100 100 95 100 100 60 100 100 85 100 100 100 Przyklad III. Testowanie Doralis (dzialanie kontaktowe). Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu, emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkilo- arylowopoliglikolowego. W celu otrzymania odpo¬ wiedniego preparatu substancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana ilos¬ cia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgaitona oaistepnie koncentrat rozcdeniczia sie woda do zadanego stezenia. Otrzymanym prepa¬ ratem substancji czynnej opryskuje sie do orosie¬ nia bób (Vicia faba) silnie porazony mszyca trzmielinowo-burakowa (Doralis fabae). Po poda* nym czasie ustala sie smiertelnosc w €/o, przy czym lOO^/o oznacza, ze wszystkie mszyce zostaly zabite, a 0*/o ze zadna mszyca nie zostala zabita.W tablicy 3 podaje sie substancje czynne, steze¬ nie substameji (styniiychkczas%)ftserwacji oraz uzy¬ skane wynikL Zwiazek o wzorze 4 (znany) Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 6 Zwiazek o wzorze 7 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 9 Zwiazek o wzorze 10 Zwiazek o wzorze 11 Zwiazek o- wzorze 12 Zwiazek o wzorze 13 Zwiazek o wzorze 14 Zwiazek o wzorze 15 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,0001 0,00001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,0001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 100 90 0 100 0 100 100 75 100 100 100 100 1O0 95 100 100 100 100 40 100 100 100 100 100 100 100 100 100 80 100 100 100 100 100 75 100 100 65 1591681 Tablica 3 Testowanie Doralis Substancja czynna 1 1 1 Zwiazek o wzorze 18 (znany) Zwiazek o wzorze 6 1 Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 9 Zwiazek o wzorze 11 Zwiazek o wzorze 14 1 Stezenie substancji |czynnej w °/c 1 2 0,1 0,01 0,001 0,1 0,01 0,001 0,0001 0,1 0,01 0.001 0,0001 0,1 0.01 0001 0,1 001 0,001 1 0,1 0,01 0,001 I 1 Smiertel¬ nosc w °/o po 1 dniu 1 3 100 100 50 100 100 95 40 100 100 99 70 100 100 95 100 100 99 100 100 100 | Przyklad IV. Testowanie Tetranychus (od¬ porny). Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe acetonu; emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylowo- poliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza sie woda do zadanego ste¬ zenia. Otrzymanym preparatem opryskuje sie mglawicowo do orosienia siewki fasoli (Phaseolus vulgaris) o wysokosci 10—30 cm. Fasola ta jest silnie porazona wszystkimi stadiami rozwojowymi przedziorka chmielowca (Tetranychus urticae). Po podanym czasie ustala sie skutecznosc preparatu substancji czynnej liczac martwe zwierzeta. Tak otrzymana smiertelnosc podaje sie w procentach, przy czym 100°/o oznacza, ze wszystkie przedziorki zostaly zabite, a 0°/o oznacza, ze zaden przedziorek nie zostal zabity.W tablicy 4 podaje sie stosowane substancje -czynne, ich stezenia oraz czas obserwacji i otrzy¬ mane wyniki.Tablica 4 Testowanie Tetranychus (odporny) Substancja czynna 1 Zwiazek o wzorze 20 (znany) Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 16 (znany) Zwiazek o wzorze 7 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 10 Stezenie substancji czynnej w °/o 2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,01 0,1 0,01 1 Smiertel¬ nosc w °/o po 2 dniach 3 o 0 0 90 95 90 40 99 80 1 15 40 55 Przyklad V. Testowanie larw komarów. Te¬ stowane zwierze: larwy Aedes aegypti. Rozpusz¬ czalnik: 99 czesci wagowych acetonu; emulgator: 1 czesc wagowa eteru benzhydroksydwufenylopoli- glikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej rozpuszcza sie 2 czesci wagowe substancji czynnej w 1000 czesciach objetoscio¬ wych rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora. Tak otrzymany roztwór rozciencza sie woda do mniejszego zadanego stezenia.Preparat wlewa sie do naczynek szklanych i do kazdego naczynka wprowadza sie okolo 25 larw komara. Po 24 godzinach ustala sie smiertelnosc w °/o, przy czym 100% Oznacza, ze wszystkie larwy zostaly zabite, a 0% ze zadna larwa nie zo¬ stala zabita.W tablicy 5 podaje sie substancje czynne, ste¬ zenie substancji czynnych, testowane zwierzeta i otrzymane wyniki.Tablica 5 Testowanie larw komarów Substancja czynna Stezenie substancji czynnej w roztworze °/o Smiertel¬ nosc w % i Zwiazek o wzorze 17 (znany) Zwiazek o wzorze 16 (znany) Zwiazek o wzorze 18 (znany) 1 Zwiazek o wzorze 4 (znany) Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 20 (znany) Zwiazek o wzorze 10 I Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 8 1 0,1 0,01 1 0,1 1 0,1 0,01 1 0,1 0,01 1 0,1 0.01 0,001 1 0,1 1 0.1 0.01 0001 0.0001 1 0,1 0,01 0.001 0,0001 1 0,1 0,01 0,001 o o o o OOO i-H i-H i-H 100 100 90 co o o o o o o o 100 100 100 100 100 100 100 100 100 0 100 100 100 100 100 95 100 100 100 100 jon 80 100 100 100 100 80 [91681 li 12 1 1 | Zwiazek Zwiazek o wzorze o wzorze 12 21 2 1 0,1 0,01 0,001 1 0,1 0,01 0,001 0,0001 0,00001 3 100 100 100 100 90 100 100 100 100 100 100 80 Przyklad VI. Test LTioo dla dwuskrzydlych.Testowane zwierze; Aedes aegypti. Rozpuszczalnik: aceton.Rozpuszcza sie 2 czesci wagowe acetonu w 1000 czesciach objetosciowych rozipiisizicizialinaika. Takotrzy¬ many roztwór rozciencza sie dodatkowa iloscia rozpuszczalnika do osiagniecia zadanego mniejsze¬ go stezenia. Na naczynka Petriego wprowadza sie pipetke 2,5 ml roztworu substancji czynnej. Na dnie naczynka znajduje sie krazek bibuly filtra¬ cyjnej o srednicy 9,5 cm. Naczynko pozostawia sie otwarte do calkowitego ulotnienia sie rozpuszczal¬ nika". W zaleznosci od stezenia roztworu ilosc sub¬ stancji czynnej przypadajaca na 1 cm2 bibuly jest bardzo rózna. Nastepnie do naczynka wprowadza sie okolo 25 testowanych zwierzat, i przykrywa sie go. wieczkiem szklanym.Stan testowanych zwierzat bada sie na biezaco.Ustala sie czas uplywajacy do wystapienia 100% smiertelnosci.W tablicy 6 podaje sie testowane zwierzeta, sto¬ sowane substancje czynne, ich stezenie oraz czas uplywajacy do wystapienia 100% smiertelnosci.Tablica 6 Test LTioo dla dwuskrzydlych Substancja czynna 1 Zwiazek o wzorze 17 (znany) Zwiazek o wzorze 16 (znany) Zwiazek o wzorze 4 (znany) Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 20 (znany) Zwiazek o wzorze 10 (znany) Zwiazek o wzorze 11 Stezenie substancji czynnej w roztwo¬ rze % 2 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 1 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 0,002 0,2 1 0,02 0,002 LT100 3 60' 120' 120' 180' 120' 120' 120' 180' 60' 180' 60' 60' 120' 60' 120' 180' Przyklad VII. Test LTioo dla dwuskrzy¬ dlych. Testowane zwierze: Musca domestica. Roz¬ puszczalnik: aceton.Rozpuszcza sie 2 czesci -wagowe substancji czynnej w 1000 czesciach objetosciowych roz¬ puszczalnika. Tak otrzymany rozitwór rozciencza sie tym samym rozpuszczalnikiem do osiagniecia mniejszego zadanego stezenia.Do naczynka Petriego wprowadza sie pipetka 2,5 ml roztworu substancji czynnej. Na dnie na¬ czynka znajduje sie bibulka filtracyjna o srednicy 9,5 m. Naczynko pozostawia sie otwarte do cal¬ kowitego ulotnienia sie rozpuszczalnika. W za¬ leznosci od stezenia roztworu substancji czynnej i* ilosc substancji czynnej przypadajaca na 1 cm2 bibuly jest zupelnie rózna. Nastepnie do naczynka wprowadza sie okolo 25 testowanych zwierzat i naczynko przykrywa sie wieczkiem szklanym.Stan zwierzat bada sie na biezaco. Ustala sie czas uplywajacy od wystapienia 100% smiertel¬ nosci.W tablicy 7 podaje sie testowane zwierzeta, substancje czynne, ich stezenia oraz czas uply¬ wajacy do wystapienia 100% smiertelnosci. 40 45 50 55 60 85 Tablica 7 Test LT10o dla dwuskrzydlych Substancja czynna 1 1 Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 4 (znany) Zwiazek o wzorze 10 Zwiazek o wzorze 11 i Zwiazek o wzorze 14 Stezenie substancji czynnej w roztworze % 2 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 0,002 0,2 0,02 TLioo 3 115' 6h 70' 8h = 80% 55' 140' 45' 95' 210' 75' 140' [ Przyklad VIII. Test LDioo. Testowane zwie¬ rze: Sitophilis granarius. Rozpuszczalnik: aceton.Rozpuszcza sie 2 czesci wagowe substancji czyn¬ nej w 1000 czesciach objetosciowych roztworu.Otrzymany roztwór rozciencza sie dodatkowo roz¬ puszczalnikiem do osiagniecia zadanego niniejszego stezenia.Do naczynka Petriego wprowadza sie pifcetka 2,5 ml otrzymanego roztworu substancji czynnej.Na dnie naczynka znajduje sie krazek bibuly filtracyjnej o srednicy 9,5 cm.- Naczynko pozosta¬ wia sie otwarte do calkowitego ulotnienia sie rozpuszczalnika. W zaleznosci od stezenia roztwo¬ ru substancji czynnej ilosc substancji czynnej przypadajaca na 1 om2 bibuly jest bardzo rózna.Nastepnie do naczynia wprowadza sie okolo 25 testowanych zwierzat i przykrywa sie go wiecz¬ kiem szklanym.Stan zwierzat testowanych bada sie ria biezaco.Ustala sie czas do wystapiehia 100% smiertelnosci.M681 IB W tablicy 8 podaje sie substancje czynne, ste¬ zenie substancji czyinnej, 'testowane zwierzeta oraz czas do wystapienia 100% smiertelnosci.Tablica 8 Test LDioo (Sitóphilus granarius) Substancja czynna 1 Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 16 (znany) Zwiazek o wzorze 10 Zwiazek o wzorze 9 Zwiazek o wzorze 7 Zwiazek o wzorze 6 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 12 Zwiazek o wzorze 11 Stezenie substancji czynnej w roztworze % 2 0,2 0,02 0,2 0.02 0,002 0,2 0.02 0.002 0,0002 0,2 0.02 0002 0,0002 0.2 0.02 0 002 0.0002 0,2 0.02 0,002 0,0002 0.2 0,02 0,002 0,0002 0.2 0.02 0.002 0,0002 0,2 0,02 0,002 Smier¬ telnosc0/© 3 1 100 90 100 100 0 100 100 100 0 100 100 100 90 100 100 100 0 100 100 100 0 100 100 100 0 100 100 100 60 100 100 90 Przyklad IX. Testowanie pasozytujacych larw muchy. Rozpuszczalnik: 35 czesci wagowych eteru jednometylowego glikolu etylenowego i 3 czesci wagowych eteru nonylofenylopoliglikolo- wego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu substancji czynnej miesza sie 30 czesci wagowych odpowiedniej substancji aktywnej z podana ilos¬ cia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza sie podana iloscia wody do zadanego stezenia.Do probówek zawierajacych korek z waty, na¬ sycony pozywka wprowadza sie po okolo 20 larw muchy (Lucilia cuprina). Do pozywki dodaje sie 0,5 ml preparatu substancji czynnej. Po 24 godzi¬ nach oznacza sie smiertelnosc w %, przy czym 100% oznacza, ze wszystkie larwy zostaly zabite, a 0% ze zadna larwa nie zostala zabita.W tablicy 9 podaje sie badane substancje czyn¬ ne ich stezenie oraz uzyskane wyniki. 45 14 Tablica 9 Testowanie pasozytujacych larw muchy Substancja czynna 1 Zwiazek o wzorze 10 Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 14 Zwiazek o wzorze 13 Stezenie substancji czynnej ppm 2 100 3 1 100 3 1 100 3 100 3 1 100 3 1 Smiertel¬ nosc w % (Lucilia cuprina) 3 100 100 100 1 100 o 100 100 1 100 100 o ¦ ' 100 loo 100 0 100 100 100 100 0 100 100 0 ] 0 1 Przyklad X. Mieszanine skladajaca sie z przez 30 minut w temperature 40—50°C i nastep¬ nie w temperaturze 25°C traktuje sie 56 g (0,75 66 g (0,33 mola) 3-hydroksy-7-chlorobenzizoksazolu (temperatura topnienia 210°C) w 350 cm8 acetoni- trylu i 58 (0,42 mola) weglanu potasu miesza sie mola) chlorku kwasu 0,0-dwumetylotionofosforo- wego. Mieszanine reakcyjna miesza sie jeszcze przez 24 godziny w temperaturze pokojowej, po czym odczacza sie wytracony osad w postaci soli.Z przesaczu oddestylowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem w znacznym stopniu rozpuszczalnik, po¬ zostalosc traktuje sie woda a wytracony olej roz¬ puszcza sie w benzenie. Roztwór benzenowy prze¬ mywa sie 2n lugiem sodowym. Po osuszeniu war¬ stwy organicznej benzen oddestylowuje sie. Po¬ zostaly olej krystalizuje po pewnym czasie. Otrzy¬ muje sie bezbarwne drobne krysztaly estru 0,0- -dwumetylowo-0-[7-chlorobenzizoksazolilowego-/3/] kwasu tionofosforowego (wzór 9) o temperaturze topnienia 84°C z wydajnoscia 73 g (70,5% wydaj¬ nosci teoretycznej).W sposób anologiczny mozna wytworzyc zwiazki podane w tablicy 10.Tablica 10 60 65 Zwiazek 1 Zwiazek o wzorze 10 1 Zwiazek o wzorze 7 Wlasciwosci fizyczne nD 2 21 nD = 1,5386 21 nD = 1,5309 Tempera¬ tura top¬ nienia °C 391681 1 1 Zwiazek o wzorze 6 Zwiazek o wzorze 11 Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 12 Zwiazek o wzorze 21 Zwiazek o wzorze 13 Zwiazek o wzorze 14 Zwiazek o wzorze 15 2 21 nD = 1,5512 21 nD = 1,5212 21 nD = 1,5311 21 nD = 1,5225 21 nD = 1,5735 2 64 105 82 63 16 PL