Uprawniony z patentu: Dr. Madaus und Co., Kolonia (Republika Fede¬ ralna Niemiec) Sposób otrzymywania chromonów polihydroksyfenylowych stabilizujacych strukture komórkowa i metabolizm komórkowy Przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywa¬ nia chromonów polihydroksyfenylowych stabilizu¬ jacych strukture komórkowa i metabolizm komór¬ kowy.Stwierdzono, ze okreslone chroniony polihydro¬ ksyfenylowe, jak na przyklad silimaryna, wykazu¬ ja dzialanie ochronne i stabilizujace na blony miedzykomórkowe. W wyniku rodzaju dzialania zwiazki te stanowia wartosciowy lek.Dla otrzymywania tego leku w skali technicznej nie nadaja sie dotad znane metody izolowania w skali laboratoryjnej, poniewaz dotychczasowy suro¬ wiec wyjsciowy, jakim sa owoce Silybum maria- num Gaertn., zawiera do 30% oleju tlustego i trud¬ nych do usuniecia substancji towarzyszacych oraz tworzy jedynie maziste koncentraty, które wyjat¬ kowo trudno poddaja sie dalszej obróbce. Ponadto w tym przypadku praca pociaga za soba niezmier¬ nie wysokie koszta oraz koniecznosc uzycia szere¬ gu rozpuszczalników dla usuniecia nieaktywnych substancji ubocznych i oleju tlustego tak, ze praca w skali technicznej nie jest latwa.Jezeli korzysta sie ze zwyklych metod odtlusz¬ czania na drodze ekstrakcji, to potrzeba wielu dni i najczesciej nie jest ona wystarczajaca.Wedlug wynalazku rezygnuje sie z pelnego od¬ tluszczania, pozostawiajac 5 do 10% tluszczu za¬ wartego w substancji wyjsciowej, przy czym od¬ tluszczanie przeprowadza sie pod wysokim cisnie¬ niem, przede wszystkim przy zastosowaniu pras 20 2 slimakowych, które znajduja zastosowanie do zia¬ ren oleistych, co pozwala na usuniecie 20—25% oleju tlustego, bez straty aktywnej substancji.Stosujac te metode odtluszczania zaoszczedza sie czas na mielenie nasion, poniewaz otoczka komó¬ rek zostaje tak dalece zniszczona przez wysokie cisnienie i roztarta prasa slimakowa, ze substan¬ cje czynne moga przejsc wówczas szybko i calko¬ wicie do srodka ekstrahujacego.Ze wzgledu na obecnosc malych ilosci oleju tlustego nalezy jeszcze znalezc taki srodek ekstra¬ hujacy, w którym zarówno olej jak i substancje czynne bylyby dobrze rozpuszczalne. Na podsta¬ wie wielu prób stwierdzono, ze najlepszym roz¬ puszczalnikiem jest octan etylu. Umozliwia on jiiz w ciagu 24 godzin pelna ekstrakcje, podczas gdy ekstrakcja acetonem w skali laboratoryjnej wyma¬ gala 14 dni.Poniewaz po oddestylowaniu octanu etylu otrzy¬ muje sie olejowo-mazisty, czesciowo brylowaty produkt, zawierajacy okolo 20—30% substancji czynnej, nalezalo wypróbowac, w celu unikniecia wielokrotnego traktowania rozpuszczalnikami, od¬ dzielenie substancji czynnej od substancji towarzy¬ szacych i oleju tlustego przy uzyciu metody podzia¬ lu miedzy dwie mieszajace sie fazy ciekle.Znalezienie odpowiedniego do tego celu ukladu rozpuszczalników rozbijalo sie dlugi czas o to, ze we wszystkich badanych ukladach faz z liczby po¬ dzialu Gm mieszaniny substancji towarzyszacych 80 56080 560 i oleju tlustego oraz z liczby podzialu Gw substan¬ cji czynnej wynikal tak niski wspólczynnik podzialu p, ze ilosc potrzebnych stopni podzialu wymagala by znacznego nakladu urzadzeniowego.Ostatecznie dla badanych faz w ukladzie metanol i eter naftowy r (40—60°) obliczono na podstawie otrzymanych liczb .podzialu dla substancji o ste¬ zeniu 1% Gm=0,25 i Gw=0,038; wspólczynnik po¬ dzialu p wynosi 6,5 co dla 70—80% wzbogacenia wymagalo teoretycznie jeszcze okolo 20 stopnio¬ wego podzialu. Jednak praktycznie okazalo sie, ze podczas rozdzialu wystepowalo bardzo mocne prze¬ suniecie fazy wewnatrz ukladu. Próby daly korzy¬ stne wyniki gdy uzyto mniejszej ilosci wody.Przebadany nastepnie uklad trójskladnikowy me¬ tanol — woda — eter naftowy okazal sie korzy¬ stny. Stwierdzono ostatecznie, ze optymalnym ukladem jest mieszanina metanolu, wody i eteru naftowego, w którym faza dolna jest mieszanina metanolu i wody w stosunku 95 :5, zas faza górna taka sama ilosc eteru naftowego (40—60°). Ten równowazny uklad okazal sie ponadto korzystny ze wzgledu na nieoczekiwane przesuniecie liczby podzialu na korzysc zamierzonego procesu oczysz¬ czania substancji czynnej. W praktyce, uklad za¬ stosowany sposobem wedlug wynalazku okazal sie nieoczekiwanie korzystny, poniewaz aby otrzymac 70—80% wzbogacenia substancji czynnej wystar¬ czylo, zeby n stopni podzialu wynosilo zaledwie 6.Rozdzial korzystnie przeciwpradowy mozna pro¬ wadzic w sposób periodyczny lub ciagly, wzboga¬ cajac ilosc substancji czynnej w fazie dolnej i od¬ bierajac te faze na koncu urzadzenia.Dla równomiernego wielokrotnego rozdzielenia potrzeba 6 pojedynczych stopni podzialu, stosujac na przyiklad separator wirówkowy i aparat emul¬ gujacy, które ustawione sa szeregowo tak, ze oczy¬ szczona substancja czynna wraz z faza dolna prze¬ plywa w sposób ciagly, podczas gdy faze górna przeprowadza sie w przeciwpradzie w stosunku do fazy dolnej i po 6-ciokrotnym przejsciu przez wy¬ mienione aparaty, odprowadza z przeciwnego kon¬ ca zestawu.Równie dobry stopien dzialania otrzymano w kolumnie, przy czym jako teoretyczna liczbe pólek przyjeto 10—12 (w przeliczeniu na HTU=wysokosc na jednositke przenoszenia). Obydwa sposoby sa analogiczne zarówno jesli doprowadza sie substan¬ cje na poczatku zestawu wedlug Jantzena, jak rów¬ niez w srodku wedlug van Dyka. Substancje wpro¬ wadza sie w postaci 2 procentowego roztworu w fazie dolnej.Po zakonczeniu rozdzielania z fazy dolnej uzy¬ skuje sie po odparowaniu oczyszczona substancje czynna jako zabarwiony ubocznymi zwiazkami su¬ chy produkt, który daje reakcje dodatnia z 2,4-dwu- nitrofenylohydrazyna. Produkt ten zawiera 70—80% silimaryny i moze byc stosowany bezposrednio w tej formie, lub po dalszym oczyszczeniu lub roz¬ dzieleniu.Faza górna daje równiez dodaltmia reakcje z 2,4-DN PH, lecz faze te-odrzuca sie.Tak otrzymana silimaryne bada sie za pomoca chromatografii cienkowarstwowej na plytkach po¬ krytych zelem krzemionkowym. Faza rozwijajaca jiest mieszanina czterochlorku wegla i acetonitrylu w objetosciowym stosunku 1 : 1, a plamy wywolu¬ je sie roztworem 2,4-dwunitrofenylohydrazyny otrzy¬ mujac 7 wyraznych stref substancji, które oznacza 5 sie symbolami I, II, Ilia, Illb, IVa, lVb i lVc.Czysta silimaryna posiada najwyzsza wartosc Rf.Dotychczas ustalony wzór strukturalny oraz konfi¬ guracja przestrzenna czasteczki nie sa wystarcza- 10 jaco sprawdzone i w pojedynczych przypadkach sporne. Silimaryna posiada wzór sumaryczny C25H22OK) i stanowi 2-podstawlony chromon dwu- hydroksyfenylowy. Temperatura topnienia wynosi 167°C. 15 Inne substancje II, Ha i IVa — c mozna roz¬ dzielic, poslugujac sie chromatografia kolumnowa i krystalizacja. Sa one równiez chromonami poli- hydroksyfenylowymi i tak, jak silimaryna I, wyka¬ zuja w itestach farmakologicznych to samo dzia¬ lanie. 20 Znaczna zgodnosc farmakologiczna upowaznia do przyjecia dla otrzymanych z mieszaniny substancji I, II, Ilia -b i IVa -c okreslenia Silimaryna 1, Sili¬ maryna II, Silimaryna Ilia, Silimaryna lllb, Silima¬ ryna IVa-c. Sa to zwiazki utrzymujace wlasci- 25 wosci silimaryny.Silimaryne I mozna równiez wydzielic bezpo¬ srednio z wyplywajacej z seperatora fazy dolnej przez krystalizacje. W tym przypadku faze dolna zadaje sie najpierw weglem aktywnym, nastepnie 30 zageszcza sie tak, zeby po usunieciu wegla aktyw¬ nego wykrystalizowala przy dalszym zageszczaniu silimaryna I.Otrzymywanie chromonów polihydroksyfenylo- wych, zwlaszcza silimaryny lub jej komponentów, 35 zgodnie z wynalazkiem jest wielostopniowe.Proces polega na tym, ze najpierw odciska sie pod wysokim cisnieniem^ zwlaszcza przy uzyciu prasy slimakowej, zasadnicze ilosci oleju tlustego, po czym ekstrahuje octanem etylu pozostalosc po 40 odcisnieciu zawierajaca jeszcze olej, odparowuje rozpuszczalnik i uzyskuje pierwszy olejowo-mazisty ekstrakt, który poddaje sie wielostopniowemu roz¬ dzialowi przeciwpradowemu, w ukladzie rozpusz¬ czalników wyzej podanych i uzyskuje suchy pro- 45 dukt zawierajacy 70—80% silimaryny.Ewentualnie silimaryne I oddziela sie uprzednio przez krystalizacje z fazy dolnej i otrzymuje lug macierzysty innych chromonów polihydroksyfeny- lowych. 50 Przyklad. 100 kg wysuszonych owoców Sily- bum marianum podano na prase slimakowa dla nasion oleistych pod wysokim cisnieniem usuwa¬ jac zasadnicza ilosc oleju tlustego. Otrzymano oko- 55 lo 75—80 kg wytloków zawierajacych jeszcze 5— 10% oleju tlustego. 80 kg wytloków ekstrahowano calkowicie octanem etylu, który oddestylowano i otrzymano 5—6 kg oleisto-mazistej, czesciowo bry¬ lowatej suchej pozostalosci, zawierajacej 20 do 60 30% substancji czynnej. Pozostalosc te rozpuszczo¬ no w fazie dolnej przyjetego ukladu rozpuszczal¬ ników metanol-woda (95 :5) i eter naftowy (40— 60°C) i odsaczono od klaczkowatych pozostalosci.Koncowa objetosc fazy dolnej wynosila okolo 65 300 1.5 6 pojedynczych separatorów wirówkowych do rozdzialu ciecz-ciecz 'ustawiono wraz z aparatami emulgujacymi w taki sposób, ze faza dolna prze¬ plywala przez faze górna w przeciwnym kierunku, przy czym obydwie fazy w okreslonym czasie e- 5 mulgowano w celu wymiany substancji miedzy '. nimi. W czasie dalszych stopni podzialu emulsje ponownie rozdzielono na faze górna i dolna. Kie¬ runki przeplywu byly tak dobrane, ze oddzielona faza górna przechodzila w przeciwpradzie do fazy 10 dolnej po uprzednim przejsciu etapu emulgowa¬ nia.Poczatkowo faze górna i dolna wprowadzono w sposób ciagly i w przeciwpradzie do baterii roz¬ dzielajacej, lecz bez dodawania substancji czyn- 15 nej. W tym czasie ustalila sie równowaga miedzy fazami. Nastepnie przeplywajaca faze dolna zasi¬ lono w sposób ciagly 2% roztworem substancji czynnej. - 20 Podczas zasilania fazy dolnej uwzgledniano, aby nie zmienial sie stosunek objetosci fazy górnej do fazy dolnej, który powinien wynosic 1:1.Szybkosc przeplywu obydwu faz zalezy w znacz¬ nej mierze od stopnia dzialania urzadzenia emul- 25 gujacego oraz separatorów wirówkowych. Optymal¬ ne warunki ustalono grawimetrycznie w drodze jakosciowych oznaczen wartosci przeplywu sub¬ stancji. 30 Wyplywajaca z baterii rozdzielczej faze dolna (okolo 300 1) oddestylowano pod zmniejszonym cis-' nieniem (okolo 200 mm Hg) do sucha, otrzymujac 3,1 kg proszku o barwie bezowej lub lekko bra¬ zowej. Zawartosc substancji czynnej (sdlimaryny) 35 w koncowym produkcie wynosila 70—80%, zas wy¬ dajnosc obliczona w stosunku do materialu wyjs¬ ciowego wynosila 2,2%.Odmiana sposobu bezposredniego otrzymywania Silimaryny I z fazy dolnej polegala na tym, ze fa¬ ze dolna, wyplywajaca z urzadzenia rozdzielczego zbierano (okolo 300 1), zadano weglem aktywnym w ilosci 1,5 kg zageszczono pod cisnieniem 20 mm Hg do objetosci 100 litrów. Goracy jeszcze roztwór Mw 45 saczono, po czym dalej zageszczano do objetosci 30—50 litrów i poddano krystalizacji. Zaleznie od stopnia zageszczenia otrzymywano bialy do barwy ochry produkt krystaliczny o temperaturze topnie¬ nia 167—169°C. Zawieral on silimaryne I o czystosci g0 95—100%.Pozostajacy po oddzieleniu lug macierzysty, za¬ wierajacy silimaryne II, III i IV poddano pod cisnieniem 20 mm Hg dalszemu zageszczeniu, otrzy¬ mujac ostatecznie sucha pozostalosc. Otrzymane 55 sposobem wedlug wynalazku chromony polihydro- ksylofenylowe wykazywaly, juz w pierwszych ba¬ daniach na zwierzetach, wyjatkowo silne dzialanie ochronne w przypadku uszkodzenia watroby.Przy pomocy mikroskopu elektronowego stwier- 60 dzono, ze duzych uszkodzen ultrastruktury watro¬ bowych komórek parenchymalnych, wywolanych zatruciami watroby, jak na przyklad czterochlor¬ kiem wegla, mozna bylo uniknac stosujac sili- 65 6 maryne. To dzialanie na organelle komórkowe jest szczególnie wyrazne u mitochondrii oraz siatki en- doplazmatycznej. Dzialanie silimaryny nie ograni¬ cza sie do funkcji ochronnej lecz polega ono rów¬ niez na stabilizacji struktur wewnatrzkomórkowych oraz przemiany komórkowej. Ze wzgledu na to, ze te wyniki zostaly potwierdzone w badaniach pod mikroskopem elektronowym na materiale pocho¬ dzacym z ludzkiej watroby, przyjmuje sie, ze no¬ wy lek dziala bezposrednio na miazsz komórkowy watroby.Wyniki kliniczne sa szczególnie korzystne w przy¬ padkach toksyczno-metabolicznych uszkodzenia wa¬ troby, chronicznym zapaleniu watroby, jak równiez w ostrych zapaleniach watroby o charakterze cho- lestatycznym.Dzialan ubocznych oraz nietolerancji na lek nie stwierdzono, zarówno przy wyzszym dawkowaniu jak i dluzszym leczeniu. PL