PL188079B1

PL188079B1 - Związek steroidowy o aktywności antykoncepcyjnej i przeciw osteoporozie, kompozycja farmaceutyczna,zastosowanie i sposób wytwarzania 16,17 anelowanych steroidów

Info

Publication number: PL188079B1
Application number: PL98324939A
Authority: PL
Inventors: Hubert Jan Jozef Loozen
Original assignee: Akzo Nobel Nv
Priority date: 1997-02-21
Filing date: 1998-02-20
Publication date: 2004-12-31
Also published as: NO980737D0; CN1197076A; NO310724B1; ZA981344B; US6313180B1; IL123195A; DE69801539T2; AU723713B2; TW403736B; TR199800282A1; MX9801428A; CN100522984C; PL324939A1; RU2182153C2; HK1016188A1; DE69801539D1; CZ50598A3; JP4392066B2; DK0869132T3; ID19947A

Description

Przedmiotem wynalazku jest nowa klasa związków steroidowych o aktywności antykoncepcyjnej i przeciw osteoporozie, kompozycja farmaceutyczna i sposób wytwarzania 16,10 anelowanych steroidów.

Związki steroidowe według wynalazku przedstawione są wzorem 1, w którym:

R3 oznacza =O; -OH; =NOR; -OR lub -OOCR, gdzie R oznacza grupę alkilową zawierającą 1 do 6 atomów węgla;

R6 oznacza H; =CH2 lub -(CH2)_mH, gdzie m oznacza 1 lub 2, przy czym związek steroidowy ewentualnie zawiera jedno lub więcej podwójnych wiązań wybranych z grupy Δ9(10); Δ5(10); Δ4(5); Al 1(12); Δ14(15); albo dowolny z pierścieni Δ lub B może być pierścieniem aromatycznym, a obecność lub brak atomów wodoru, których nie zaznaczono, zależy od tego czy dany pierścień jest nasycony, nienasycony czy aromatyczny, co jest oczywiste dla specjalisty w tej dziedzinie;

Ro oznacza H; CM-alkil; C2-5-alkenyl lub C2-5-alkinyl, w których grupa alkilowa, alkeaylowa lub alkiaylowa może być podstawiona 1 do 3 atomami chlorowców niezależnie wybranymi z grupy obejmującej atom fluoru i chloru;

R11 oznacza H; CM-alkil; C2-4-alkenyl; C2-4-alninye lub C-.4-alk1liren, w których grupa alkilowa, alkenylowa, alkilowa lub alkilideaawa może być podstawiona 1 do 3 atomami chlorowców niezależnie wybranymi z grupy obejmującej atom fluoru i chloru;

E oznacza, łącznie z atomami węgla 16 i 10 pierścienia D, cztero- do siermioczłonawy pierścień, znajdujący się w orientacji a względem pierścienia D, podstawiony przez Re i ewentualnie zawierający jedno lub dwa en^cy^c^e wiązania podwójne. Orientacja a pierścienia E vis-a-vis pierścienia D ma zasadnicze znaczenie, ponieważ odpowiadające steroidy zawierające pierścień E w orientacji β nie wykazują żądanej aktywności biologicznej. Należy zauważyć, że ze względu na nomenklaturę w nazwie niektórych związków według wynalazku zawarto oznaczenie 160 i/lub 10β w odniesieniu do pgrstawainćw·. Jednakże niezależnie od tego we wszystkich związkach według wynalazku pierścień E jako całość znajduje się w orientacji a;

Re oznacza H; C1.6-alkil; C2-6-alkeayl; C2-6-alkinyl; Cab-alnilidea; C2-6-spira-aaelowany cyk^alml; -OR; -bR; -OOCR; -NHR; -NrR; -NHCOR; gdzie R (a w przypadku, gdy Re oznacza -NRR, każdy z R niezależnie) oznacza alkil o Ho 6 atomach węgla; -NCO; -(CH2)s--N₃ lub -(CH2)s-CN, gdzie n oznacza 0 do 5, przy czym grupa alkilowa, alneaylgwα, alkinylowa, alkilidenowa lub cykloalkilowa może być podstawiona 1 do 3 podstawnikami wybranymi aiezalEżnie z grupy obejmującej -OR; -bR; -OOCR; -NHR; -NRR; i -NHCOR, gdzie R ma wyżej określone znaczenie; oraz atomy fluoru i atomy chloru;

R10 oznacza -OH; -OCH2OR; -OR lub -OOCR, gdzie R oznacza alkil zawierający 1 do 6 atomów węgla. W związku steroidowym o wzorze 1 wszystkie grupy alkilowe, alkenylowe, alniaylgwE i aenllidengwE mogą być rozgałęzione lub aiErozgałęz1oae. Gdy R₃, Rb lub R11 jest związany ze szkieletem steroidu poprzez wiązanie pojedyncze, wówczas przy podstawionym atomie węgla w szkielecie steroidowym znajduje się atom wodoru albo ten podstawiony atom węgla bierzE udział w podwójnym wiązaniu węgiel-węgiel. Re jest związany z piErścieniem E poprzez wiązanie pojedyncze i wówczas przy podstawionym atomie węgla pierścienia E również znajduje się atom wodoru.

Nieoczekiwanie stwierdzono, że związki steroidowe według wynalazku wykazują doskonałe i interesujące własności estrogenowe i/lub progEstagEnowe. Dzięki tym cechom związki według wynalazku nadają się do stosowania w zapobieganiu lub leczeniu dolegliwo4

188 079 ści około- i pomenopauzalnych, z objawami klimakterium, takimi jak uderzenia gorąca i zaburzenia nastroju, zaburzenia moczowo-płciowe, takie jak nietrzymanie moczu, atrofia skóry (i nabłonka pochwy) oraz inne objawy związane z niedoborem estrogenu lub odstawieniem estrogenu, takich jak osteoporoza, miażdżyca tętnic, oraz choroby Alzheimera. Związki steroidowe według wynalazku bardzo dobrze nadają się do zapobiegania lub leczenia osteoporozy związanej z niedoborem estrogenu.

Ponadto związki steroidowe według wynalazku mogą być stosowane jako środki antykoncepcyjne.

Opisane są związki steroidowe podstawione w pozycji 16, 17 pierścienia. W Chemical Abstract 98: 215660p (A. V. Kamemitskii i in.) opisano związek steroidowy zawierający 16,17 anelowany pierścień 5- luu Ó6członovw oraa grupę acctylową w pozycji 17. Jednakżż związki ujawnione w tej publikacji różnią się od związków steroidowych według wcnclayżu obecnością atomu wodoru przy atomie węgla w pozycji 11.

W Chemical Abstract 123: 285604t (J. Wang i in.) ujawniono związki steroidowe zawierające KO-członowy pierścień E z dwoma potrójnymi wiązaniami, grupą hydroksylową w pozycji 17 i atomem wodoru w pozycji 11.

W EP 411 733 (Schering AG) ujawniono związek stńroinnwc zawierający 6-członowy pierścień E, w którym atom węgla w pozycji 17 jest związany z CO. Jednakże związki ujawnione w EP 411 733 różnią się od związków steroidowych według wynalazku, ponieważ atom węgla w pozycji 11 jest związany z (podstawioną) grupą arylową. Zgodnie z tym ujawnieniem, związki te są antagonistami komprtccyjnymi dla progesteronu.

Tak więc, żadna ze znanych publikacji oie ujawnia związków steroidowych według wynalazku. Związki steroidowe według wynalazku różnią się od ujawyionczh w stanie techniki podstawieniem w pozycjach 11, 16 i 17. Bardziej konkretnie, związki steroidowe według wynαlαyżp zawierają pierścień E, który ma wspólne atomy węgla w pozycjach 16 i 17 wspólnie z --członowym pierścieniem D i jest w orientacji a względem tego pierścienia D. Ponadto, atom węgla w pozycji 17 jest podstawiony grupą zawierającą atom tlenu poprzez wiązanie CO. Atom węgla w pozycji 11 nie jest podstawiony grupą arylową.

Ponadto, w żadnej ze wspomnianych powyżej publikacji nie sugńrzwcnn interesujących własności farmazeptycyyych związku strrzinzwero według wynalazku. Tym samym, związki steroidowe według wynalazku stanowią nową klasę związków steroidowych, co określono za pomocą ich aktywności in vitro i w vivo.

Aby uzyskać selektywną aktywność estrogenową, w związkach steroidowych według wynalazku jako pierścień E odpowiedni jest pierścień pięciozzłnnowc. Ze względu na pożądane profile estrorńnowń/prorństngrnzwr związków, które obejmują zarówno silne selektywne estrogeny, jak i silne mieszane estrogrny/progestareny, pierścień E korzystnie jest pierścieniem szrCcinczłonnwcm. W korzystnym wykonaniu pierścień A jest aromatyczny, a pozostałe pierścienie są nasycone, a ponadto korzystnie R7 oznacza α-propyl. W najbardziej korzystnym związku, oznaczonym kodem Org 38515, R3 i R17 oznaczają OH, a IR,, Rn i R_Eoznaczają H.

Przedmiotem mniejszego wynalazku jest również kompozycja farmaceutyzyya, zawierająca związek steroidowy według wynalazku w mieszaninie z farmacńutyczyie dopuszczalną substancją pomocniczą, jak opisana w standardowej literaturze, Geyycro i in., Remminrtzn's Pharmacrutizal Sciences (wyd. 18, Mack Publishing Company, 1990, patrz zwłaszcza część 8: Pharmaceutical Preparations and Their Manufacture). Mieszaninę związków steroidowych według wynalazku i farmaceutycznie nzpuszzzalyej substancji pomocniczej można sprasować z wytworzeniem stałych postaci użytkowych, takich jak pigułki, tabletki, bądź też wytworzyć z niej kapsułki lub czopki. Przy użyciu farmaceutycznie odpowiednich cieczy związki można również stosować jako preparaty do wstrzyknięć w postaci roztworu, zawiesiny, emulsji oraz w postaci preparatu do rozpylania, na przykład sprayu do nosa. Przy wytwarzaniu postaci użytkowych, np. tabletek, stosuje się konwencjonalne dodatki, takie jak wypełniacze, barwniki, polimerowe środki wiążące itp. Zasadniczo można stosować dowolne dopuszczalne farmaceutycznie dodatki, które nie zakłócają funkcji związku czynnego. Związki według wynalazku można również włączyć do wszczepu, krążka dopnchwowego, plastra, żelu lub do ιοοι188 079 go preparatu o opóźnionym uwalnianiu. Odpowiednie nośniki dla takich kompozycji obejmują laktozę, skrobię, pochodne celulozy itp. oraz ich mieszaniny, które stosuje się w odpowiednich ilościach.

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest ponadto zastosowanie związku steroidowego do wytwarzania leku o działaniu łagodzącym dolegliwości około- i pomenopauzalne, a zwłaszcza o działaniu przeciwko osteoporozie. Tak więc, związki według wynalazku umożliwiają leczenie dolegliwości około- i/lub pomenopauzalnych (klimakterycznych) i osteroporozy, to znaczy leczenie związane z HTZ (hormonalna terapia zastępcza), polegaj ącee na podawaniu pacjentowi, a konkretnie kobiecie, opisanego powyżej związku (w odpowiedniej farmaceutycznej postaci użytkowej).

Przedmiotem wynalazku jest ponadto zastosowanie związku steroidowego według wynalazku do wytwarzania leku o działaniu antykoncepcyjnym do podawania kobiecie lub zwierzęciu płci żeńskiej w odpowiedniej farmaceutycznej postaci użytkowej.

W końcu, przedmiotem wynalazku jest zastosowanie związku steroidowego do wytwarzania leku o selektywnej aktywności estrogenowej, który szczególnie nadaje się do terapii związanej z HTZ (hormonalna terapia zastępcza).

Syntezę 16α, 17α -anelowanych steroidów prowadzi się na ogół dołączając najpierw odpowiednio funkcjonalizowany fragment C3 lub C4 do pozycji a CR, steroidu (dla wytworzenia, odpowiednio, 5-członowych lub 6-członowych pierścieni). W celu ułatwienia tego procesu grupę funkcyjną 17-keto przeprowadza się najpierw w dimetylohydrazon, który po przyłączeniu żądanej grupy funkcyjnej w łańcuchu bocznym ponownie odszczepia się. Zamknięcie pierścienia można przeprowadzić technikami z użyciem związku metaloorganicznego, takimi jak traktowanie pochodnych ω-jodoalkilowych metalami przejściowymi, takimi jak samar (w przypadku pierścieni 5-członowych, co przedstawiono w przykładzie 1) lub przez wytworzenie pochodnych bioorganicznych przy użyciu reagentów takich jak t-butylolit (co opisano przy wytwarzaniu pierścieni 6-członowych w przykładzie II). Alternatywnie, pierścienie 5członowe można wytworzyć poprzez etap tworzenia anionów przez odszczepienie grup krzemowych w ω-sililowych łańcuchach bocznych przy użyciu fluorku, jak opisano w przykładzie

III.

ω-acetyleny mogą służyć równie dobrze jako substraty przy zamykaniu pierścieni w reakcjach, w których biorą udział rodnikowe aniony, przy użyciu pierwiastków, takich jak sód lub lit, jak opisano w przykładzie IV.

Całkowicie inne podejście polega na wytworzeniu anelowanych pierścieni przy zastosowaniu techniki metatezy olefinowej z użyciem katalizatorów utworzonych na bazie metali przejściowych, takich jak ruten, molibden lub wolfram. W procesie tym jako substraty służą 16α,17α dialkenylowane steroidy. Można je łatwo wytworzyć przez alkilowanie steroidowych ketonów przy C-16, a następnie przez wprowadzenie fragmentu alkenowego przy użyciu anionowych pochodnych metaloorganicznych (litianów itd.). Przykłady takich reakcji wytwarzania pierścieni 5- i 6-członowych opisano w przykładzie V.

Przedmiotem wynalazku, obok związków według wynalazku oraz różnych ich zastosowań, jest także sposób tworzenia 16,17 anelowanych steroidów przez wytworzenie pierścienia dodanego do szkieletu steroidu, przy czym pierścień ten obejmuje atomy węgla 16 i 17 szkieletu. Sposoby takie, których dotąd nie stosowano w chemii steroidów, umożliwiają wytworzenie szerokiego zakresu 16, 17 anelowanych steroidów. Przykładowo, w DE 19709860 (nie publikowany) opisano sposób, który jednakże umożliwia syntetyzowanie jedynie ograniczonej ilości związków. Sposób ten obejmuje [4+2] reakcję cykloaddycji butadienu lub dimetylobutadienu z silnie aktywowanym podwójnym wiązaniem przy C₁₆-j₇. Oznacza to, że przy C17 zawsze musi występować podstawnik silnie odciągający elektrony, taki jak -CN lub -acyl, co poważnie ogranicza liczbę opcji. Ponadto, sposobem tym wytworzyć można jedynie 6-członowe pierścienie, co ogranicza liczbę i różnorodność wytwarzanych związków i wymaga symetrycznej struktury butadienu, ponieważ sposób nie jest regioselektywny. Sposób według wynalazku nie ma takich ograniczeń i umożliwia stereoselektywną i regioselektywną syntezę szerokiego zakresu 16,17 anelowanych steroidów z 5- i 6-członowymi pierścieniami, jak opisano powyżej. Sposób ten stanowi twórczy wkład w dziedzinę chemii steroidów.

188 079

Wynalazek zilustrowano załączonymi rysunkami i przykładami, które jednakże nie ograniczają wynalazku do zaprezentowanych tu konkretnych rozwiązań.

Rysunki (Schematy)

Schemat 1: przedstawiono schemat (2-13) syntezy dwóch związków steroidowych (12 i 13) według wynalazku opisanej w przykładzie I.

Schemat 2: przedstawiono schemat (14-21) syntezy trzech związków steroidowych (19, 20 i 21) według wynalazku opisanej w przykładzie II.

Schemat 3: przedstawiono schemat (22-33) procesu syntezy dwóch związku steroidowych (30 i 33) według wynalazku opisanej w przykładzie III.

Schemat 4: przedstawiono schemat (34-39) procesu syntezy związków steroidowego (39) według wynalazku opisanego w przykładzie IV.

Schemat 5: przedstawiono schemat (40-44) procesu syntezy związku steroidowego (44) według wynalazku opisanego w przykładzie V.

Schemat 6: przedstawiono schemat (40-47) procesu syntezy związku steroidowego (47) według wynalazku opisanego w przykładzie VI.

Liczby podane w nawiasach odnoszą się do odpowiednich wzorów strukturalnych związków przedstawionych na schemacie.

Przykład I

Aczkolwiek żądany substrat 1 można łatwo zsyntetyzować przez odwodomienie steroidów przy C6C7 zgodnie z metodami opisanymi w literaturze (np. przy użyciu chloranilu lub DDQ), opracowano nowy sposób, w którym w celu łatwiejszego wytworzenia odpowiednich 17-ketostero.idów stosuje się jako substraty różne 17-a-etynylo, 17-e-hydroksy-steroidy. Steroidy te można odetynylować stosując węglan miedzi wytrącony na Celite. Aczkolwiek w literaturze opisano podobny proces konwersji przy użyciu węglanu srebra, sposób według wynalazku jest korzystniejszy ze względu na zastosowanie dużo tańszego reagenta. CuCO3 na Celite wytworzono w następujący sposób. 100 g Celite oczyszczono mieszając w mieszaninie 500 ml metanolu i 100 ml 6N HCl przez 15 minut. Mieszaninę przesączono i przemyto kilka razy wodą aż do zobojętnienia. Wytworzony w ten sposób materiał zawieszono w roztworze 60 g Cu(NO₃)₂ · 3H2O w 400 ml wody. Następnie podczas dokładnego mieszania wkroplono roztwór 30 g Na₂CO3 · H₂O w 200 ml wody. Całość mieszano jeszcze przez 15 minut, po czym przesączono i przemyto wodą. (W celu usunięcia większości wody przed wysuszeniem, materiał zawieszono w acetonie i przesączono, a następnie przemyto pentanem). Następnie materiał wysuszono pod próżnią w temperaturze 80°C przez noc i otrzymano 160 g reagenta.

g (17P)-17-hydroksypregna-4, 6-dien-20-yn-3-onu i 20 g CuCO₃-Celite zawieszono w 100 ml toluenu. Mieszaninę ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez około 6 godzin z łapaczem Dean-Starka do usunięcia resztkowej wody. Przebieg reakcji monitorowano metodą tle. Po zakończeniu reakcji mieszaninę reakcyjną przesączono przez Celite. Przesącz zatężono, a pozostałość potraktowano mieszaniną eter izopropylowy-heksan i otrzymano 2,4 g pregna-4,6-dien-20-yno-3,17-dionu, temp. topn. 182-ł84°C. Po redukcji borowodorkiem sodu otrzymano żądany Πβ-alkohol, z którego po acetylowaniu bezwodnikiem octowym uzyskano żądany substrat 1.

(7-alfa,17-beta)-17-(acetyloksy)-7-propyIoestr-4-en-3-on (2)

Do 7,6 g Cul w 60 ml suchego THF w temperaturze -40°C dodano roztworu propylolitu (wytworzonego z 1,4 g Li i 9 ml bromku propylu w 60 ml eteru w temperaturze -20°C). Mieszaninę mieszano jeszcze przez 0,5 godz., po czym w temperaturze -40°C wkroplono roztwór 5,2 g (17-beta)-17-(acetyloksy)esfra-4,6-dien-3-onu (1) w 20 ml THF. M.ięszaninę mieszano jeszcze przez 15 minut, po czym po zakończeniu reakcji przelano do 300 ml nasyconego roztworu NH4CI, a następnie ekstrahowano octanem etylu,. Wyodrębnioną po przemyciu, wysuszeniu i odparowaniu rozpuszczalnika substancję pochłonięto w 30 ml THF i mieszano w obecności 3 ml 6N H2SO4, aby przeprowadzić izomer Δ 5,6 w izomer Δ 4,5. Po 1 godzinie mieszaninę zobojętniono nasyconym roztworem NaHCO₃ i ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii surowego produktu na żelu krzemionkowym (heptan/octan etylu, 8/2) otrzymano 2,1 g związku 2, temp. topn. 97-100°C.

188 079

17-octan (7-alfa-17-beta)-7-propyloestra-l,3,5(10)-trieno-3,17-diolu (3)

Do roztworu 15 g związku 2 w 300 ml acetonitrylu dodano 12 g CuBr2. Mieszaninę mieszano przez 20 godzin, monitorując reakcję metodą TLC (płytki tle zakupiono w firmie Merck A.G., Niemcy). Następnie mieszaninę przelano do wody i ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii surowego produktu na krótkiej kolumnie z żelem krzemionkowym (heptan/octan etylu, 4/1 jako eluent) otrzymano 13,5 g związku 3 w postaci białej bezpostaciowej substancji; Rf 0,57 (heptan/octan etylu, 7/3).

Octan (7-aIfa,17-beta)-3-metoksy-7-propyłoestra-1,3,5(10)-trien-17-olu (4)

Do roztworu 13,5 g związku 3 w 60 ml dMf porcjami dodano 2,4 g NaH (60% dyspersja w oleju mineralnym). Po mieszaniu przez 1 godz. przestał wydzielać się wodór. Następnie wkroplono 3 ml jodku metylu. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze otoczenia przez 1 godz., po czym przelano do 300 ml wody i produkt ekstrahowano octanem etylu. Pozostałość po odparowaniu substancji lotnych pochłonięto w 20 ml THF i wprowadzono roztwór 4 g NaOH w 80 ml CH3OH. Po mieszaniu przez 1 godzinę zmydlenie zostało zakończone. Mieszaninę reakcyjną zobojętniono dodatkiem IN H2SO4, produkt ekstrahowano octanem etylu i otrzymano 11,5 g związku 4; Rf 0,34 (heptan/octan etylu, 7/3).

(7-alfa)-3-metoksy-7-propyloestra-1,3,5(10)-trien-17-on (5)

Do roztworu 10,4 g 3-0-metylo-7a-propyloestradiolu 4 w 50 ml chlorku metylenu dodano kolejno 15 g sproszkowanego octanu sodu, 30 g żelu krzemionkowego i 32 g chloromrówczanu pirydyniowego. Po mieszaniu przez 1 godzinę utlenianie zostało zakończone. Nadmiar reagenta rozłożono dodatkiem 1 ml izopropanolu, a następnie 10 minut później dodano 150 ml heksanu. Cały osad przesączono przez Celite i przesącz zatężono do suchości. Otrzymano 9,6 g zasadniczo czystego ketonu 5; Rf 0,54 (heptan/octan etylu, 7/3).

Dimetylohydrazon (7-alfa)-3-metoksy-7-propyloestra-1,3,5(10)-trien-17-onu (6)

Do roztworu 11,2 g 7cx-propylo-3-0-mety]oestronu 5 w 60 ml toluenu dodano 6 ml dimetylohydrazyny i 0,5 ml kwasu trifluorooctowego. Mieszaninę ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez 1,5 godziny. Po oziębieniu do temperatury pokojowej mieszaninę zobojętniono 5% roztworem NaHCO₃, a warstwę organiczną przemyto kilka razy wodą i wysuszono nad siarczanem sodu. Po zatężeniu i chromatografii otrzymano 11,4 g hydrazonu 6 w postaci oleju; Rf 0,30 (heptan/octan etylu, 7/3).

Dimetylohydrazon [7-alfa,16-alfa](S)3-16[3-[[dimetylo-(1,1-dimetyloetylo)sililo]oks^y]-2-me^tylopro^pylo]-^-me^to^ks^y-⁷-^pro^pyloes^tr-^1,3,5(¹⁰)-trien-¹7-onu (7)

Do roztworu 2,6 g związku 6 w suchym THF dodano w temperaturze -40°C 5,6 ml BuLi (1,5 N roztwór w heksanie). Mieszaninę mieszano przez 0,5 godz. w tej temperaturze, po czym dodano 2,7 g eteru (2R)-2-metylo-3-jodopropanolo-O-tert-butylodimetylosililowego (TBDMS) w 5 ml THF. Mieszaninę reakcyjną mieszano jeszcze przez 1 godzinę w temperaturze -20°C, po czym przelano do wody i ekstrahowano. Po chromatografii otrzymano 4,6 g związku 7, Rf 0,50 (heptan/octan etylu 7/3, 0,50).

Dimetylohydrazon [7-alfa,16alfa(S)]-16-(3-hydroksy-2-metylopropyIo)-3-metoksy-7-propyloestra-1,3,5(10)-trien-17-onu (8)

Do roztworu 4,6 g związku THF w ciągu 1 godziny w temperaturze 50°C dodano 15 ml TBAF w THF. Po przepuszczeniu produktu przez krótką kolumnę z żelem krzemionkowym otrzymano 3,1 g związku 8 w postaci oleju; Rf 0,18 (heptan/octan etylu, 7/3).

[7-alfa,16-alfa(S)]-16-[2-metyIo-3-[[(4-metylofenylo)sulfonylo]oksy]propyIo]-7-propyloestra-1,3,5(10)-trien-17-on (10)

Roztwór 2,8 g związku 9 w 7 ml pirydyny w temperaturze 0°C potraktowano 2,6 g chlorku tosylu. Całość mieszano przez 2 godziny, po czym nadmiar reagenta rozłożono przez mieszanie z lodem przez 0,5 godziny. Produkt ekstrahowano octanem etylu i oczyszczono metodą chromatografii, uzyskując 3,2 g związku 10 w postaci bezbarwnego oleju; Rf 0,35 (heptan/octan etylu, 7/3).

188 079 [7-alfa-16-alfa(S)]-16-(3-hydroksy-2-mntylopropylo)-3-mntoksy-7-propylonstra-1,-3,5(10)-trinn-17-on (9)

Mieszaninę 3,1 g związku 8 w 30 ml acetonu i 3 ml wody przez 2 godziny w temperaturze 55°C traktowano 3 g kwaśnej żywicy Amberlyst-15 (Fluka A.G.). Następnie mieszaninę reakcyjną przesączono i zatężono, otrzymując 2,8 g związku 9 w postaci oleju; Rf 0,75 (heptan/aceton, 1/1).

[7-alfa-16-alfa,(S)]-16-(3-jodo-2-mntylopropylo)-7-propyloestra-1,3,5(10)-trinn17-on (11)

Mieszaninę 3,2 g związku 10 i 10 g jodku sodu w 30 ml acetonu ogrzewano w temperaturze 65°C przez 1 godzinę. Mieszaninę reakcyjną przelano do wody i ekstrahowano octanem etylu. Otrzymano 2,9 g jodku 11; Rf 0,55 (heptan/octan etylu, 7/3).

4'S,7-alfa,16-bnta,17-bnta)-3,4,,5',l6-tntrahydro-3-metoksy-4'-mntylo-7-propylo¹⁷H-c^ykIopenta[16,17]estra-¹,3,5(¹⁰)-trinn-¹⁷-o^l (12)

Z 3 g metalicznego samaru i 4,7 g 1,2-diiodoetang w 70 ml suchego THF wytworzono roztwór SmI₂. Do roztworu tego w temperaturze 0°C dodano 20 mg tzis(dibeneoilometanato)-żelaza, a następnie roztworu 2,8 g związku 11 w 10 ml THF. Mieszaninę mieszano jeszcze przez 1 godzinę, po czym przelano do wody, zakwaszono 2N IUSO] i ekstrahowano eterem. Tak wytworzony surowy produkt poddano chromatografii, aby usunąć izomer 16,17-beta i otrzymano 1,6 g związku 12; Rf 0,32 (heptan/octan etylu, 7/3). Wartość Rf izomeru beta wynosiła 0,37.

^'S^-alfaj^-betajU-betaj^^jS^^-tetrahydro^-metylo^-propylo-nH-cyklopenta [16,17] nstra-1,3,5(10)-trinn-3,l7-diol (13)

Do roztworu 700 mg związku 12 w 5 ml toluenu dodano 15 ml DIB AL (1M roztwór w toluenie). Mieszaninę ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez 3 godziny aby umożliwić o0szczepińniń eteru. Nadmiar reagenta rozłożono dodając wody, a następnie rozcieńczając 40 ml 2N HCl. Produkt ekstrahowano octanem etylu. Po wysuszeniu i zatężeniu pozostałość roztarto z eterem diizopropylowym i otrzymano 460 mg krystalicznego związku 13; temp. topn. 166-168°C; Rf 0,36 (heptan/octan etylu, 7/3).

Przykład II

Dimetylohydrazon (7-alfa,16-alfa)-16-[4-[[dimetylo(1,1-dimntylontyIo)sililo]oksy]-butyIo]-3-mntoksy-7-propylonstra-1,3,5(10)-trinn-17-oyu (14)

Do roztworu 3,9 g hydrazonu 6 w 45 ml suchego THF w temperaturze -60°C dodano 8,5 ml 1,5N roztworu BuLi w heksanie. Mieszaninę mieszano przez 0,5 godz., po czym wkroplono roztwór 4,2 g mieszaniny 4-jo0obutanol-etńr TBDSM w 5 ml THF. Mieszaninę mieszano następnie w temperaturze -20°C przez 1 godz., po czym przelano do 200 ml wody i ekstrahowano octanem etylu. Po oczyszczeniu metodą chromatografii na żelu krzemionkowym otrzymano 6,2 g związku 14 w postaci oleju; Rf0,52 (heptan/octan etylu, 7/3).

Dimetylohydrazon P-alfa^-alfa^^-U-hydroksybutylo^-metoksy^-propyloestra-1,3,5(10)-triny-17-onu (15)

Roztwór 6 g związku 14 w 5 ml przez 2 godziny traktowano 20 ml 1M roztworu fluorku tetrabutyloamoniowego w THF. Mieszaninę reakcyjną przelano do wody i ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii otrzymano 4,1 g związku 15 w postaci oleju; Rf 0,17 (heptan/octan etylu, 7/3).

(7-aIfa,16-alfa)-16-(4-hydroIk!ybutylo)-3-metoksy-7-propyloestra-1,3,5(10)-trinn17-on (16)

Mieszaninę 4 g związku 15, 40 ml acetonu, 4 ml wody i 4 g kwaśnej żywicy Amberlyst-U mieszano w temperaturze 50°C przez 2 godziny. Mieszaninę przesączono, zatężono, pochłonięto w 40 ml toluenu, wysuszono i zatężono, uzyskując 3,7 g zasadniczo czystego związku 16; Rf 0,61 (heptan/aceton, 1/1); wartość Rf dla materiału wyjściowego = 0,65.

(7-alfa,16-alfa)-16-[4-[[(4-πlntyl()fnyylo)sulf()yylo)-oksy]butyl<)]-7-propylonstra1,3,5(10)-triny-17-on (17)

Mieszaninę związku 16 i 3,2 g chlorku tosylu w 10 ml suchej pirydyny mieszano w temperaturze 0-5°C przez 3 godziny. Po rozcieńczeniu wodą produkt ekstrahowano octa188 079 nem etylu. Po oczyszczeniu metodą chromatografii otrzymano 4,6 g tosylanu związku 10; Rf 0,45 (heptan/octan etylu, 0/3), 0,45.

(7-aIfa, 17-alfa)-16-(4-jodobutylo)-3-metoksy-7-propyloestra-1,3,5(10)-trien-17-on (18)

Mieszaninę 4,6 g związku 10 i 20 g jodku sodu w 50 ml acetonu ogrzewane) w temperaturze 60°C przez 1,5 godziny. Mieszaninę reakcyjną zatężono, rozcieńczgng wodą i ekstrahowano toluenem. Po wysuszeniu i zatężeniu otrzymano 4,4 jodku 18 w postaci zasadniczo czystej substancji; Rf 0,50 (hepta^octan etylu, 0/3).

(7-aIfa,.16-aIfa,.17-aIfa))3-metok.sy-7-propylo-ló,24-cyklo-19,21-dinorch<)la-1,3,5-(10)-trien-17-ol (19)

Roztwór jodku 18 w 20 ml suchego THF potraktowano w temperaturze -60°C 9 ml 1,0M roztworu tert-butylalitu w heptanie. Mieszaninę mieszano jeszcze przez 15 minut w 60°C, po czym przelano do wody i Ekstrahowano octanem etylu. Po usunięciu substancji lotnych surowy produkt roztarto z heptanem i otrzymano 19 g zasadniczo czystego związku 19, temp. topn. 161-162°C; Rf 0,40 (heptan/gctαn etylu, 0/3).

(7-alfa,16-alfa,17-alfa)-17-hydroksy-7-propylo-16,24-cykIo-19,21-dinorcboI-4-en-3-on (21)

Do roztworu 1 g litu w 90 ml ciekłego amoniaku w temperaturze -33°C dodano roztworu 1,3 g związku 19 w 30 ml suchego THF. Mieszaninę mieszano we wrzącym amoniaku jeszcze przez 4 godziny, po czym dodano 20 ml Etanolu, a następnie amoniak odparowano pod silnym strumieniem azotu. Pozostałość rozciEńczono 50 ml wody i ekstrahowano octanem etylu. Po zatężeniu fazy organicznej, a następnie roztarciu pozostałości z heptanem otrzymano 1,1 g czystego dieaolaetErowego produktu przejściowego, temp. topn. 190-192°C. Substancję tę rozpuszczono w 25 ml THF i potraktowano 5 ml 6N HjSOą. Mieszaninę mieszano przez 6 garzin, po czym zobojętniono 'NaiCCh i produkt Ekstrahowano octanem Etylu. Po oczyszczeniu surowego materiału metodą chromatografii otrzymano 610 mg związku 21 w postaci białej piany; Rf 0,25 (heptan/octan etylu, 0/3).

(7-alfa, 16-alfa,17-alfa)-7-propylo-16,24-cyklo-19,21-dinorcbola-1,3,5(10)-trien-3,-17-diol (20)

Do roztworu 600 mg związku 19 w 5 ml suchego toluenu dodano 12 ml 1M roztworu DIBAH (wodorek riizobutylogliau) w tolueniE. Po 2 godzinach ogrzewania do wrzenia pod chłodnicą zwrotną demetylawaaiE zakończyło się; nadmiar reagenta rozłożono przez ostrożne dodanie wody i następnie mieszaninę przelano do 50 ml 4N kwasu solnego i produkt ekstrahowano octanem Etylu. Warstwę organiczną wysuszono, zatężgag i pozostałość potraktowano eterem riizopropylowym, otrzymując 310 mg związku 20; temp. topn. 240°C; Rf 0,20 (heptaa/octaa etylu, 0/3).

Przykład III

3-cykliczny acetal 1,2-etanodiylowy (11-beta,16-alfa)-ll-metylo-16-[2-(triemtyl-sililo)metylo]prop-2-enylo]estr-5-en-3,17-dionu (23)

Do roztworu 12,0 ml hEksametylosnazanu w 50 ml THF w temperaturze -50°C dodano 40 ml 1,5M roztworu BuLi w heptanie. Całość mieszano przez 20 minut, po czym powoli w temperaturze -50°C wprowadzono 16,5 g związku 22 w 100 ml THF. .Mieszaninę mieszano jeszcze przez 0,5 godz., po czym wprowadzono roztwór 25 g 3-joro-2-tr1mEtylgsililometylopropenu w 25 ml THF. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -20°C jeszcze przez 3 godziny i przelano do 400 ml wody. Produkt ekstrahowano octanem etylu i poddano chromatografii na żelu krzemionkowym. Po roztarciu z heptanem otrzymano 12,5 g produktu 23; temp. topn. 184-185°C; R_f 0,55 (hepta^octan etylu, 0/3).

3-cykliczny acetal (1-₇2-et).nodiylo^vy) (n-betai^-betaj^-beta^^h^^-tetrabydro-17-hydrok.sy-11-metylo-4'-metyleno-3'H-cyklopenta[16,17jestra-5,16-dien-3-onu (24)

Roztwór 8,8 g związku 23 w 200 ml suchego THF potraktowano 4 ml 1M roztworu fluorku tetrabutyloamgniowega (TBAF) w THF. Mieszaninę ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez 15 minut, aby zakończyć reakcję zamknięcia piErścienia. Dodano jeszcze 15 ml 1M roztworu TBAF i ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną jeszcze przez 1 godzinę, aby odszczEpić eter 10-O-sililowy wytworzony podczas reakcji. Następnie mieszaninę zatężaag do małej objętości i rozcieńczono wodą, po czym ekstrahowano octanem etylu.

188 079

Po oczyszczeniu metodą chromatografii otrzymano 4,0 g produktu 24; temp. topn. 141-142°C; Rf 0,28 (heptao/octan etylu, 7/3).

3-cykliczny acetal (1,2-etanodiylowy) (4’S,11-beta,16-beta,17-beta)-4’,5’,16,17-tetrahydro-17-hydroksy-4'-(hydroksymetylo)-11-metylo-3'H-cyklopenta[16,17]estra-5,16-dien-3-onu i jego analog 4'R (26)

Roztwór bicyklononaou boranu (9-BBN) wytworzono z 3 ml 10 M kompleksu borao-sulfid dimetclowc i 4 ml 1,5-cyklzoktadieou w 30 ml suchego THE Do roztworu tego dodano roztwór 3,8 g związku 24 w 10 ml THF. Mieszaninę mieszano przez 2 godziny, po czym nadmiar reagenta rozłożono ostrożnie dodając 1 ml etanolu, a następnie 20 ml 2N roztworu NaOH i 10 ml 30% H2O2. Mieszaninę mieszano jeszcze przez 3 godziny, po czym rozcieńczono wodą i ekstrahowano octanem etylu. Surowy produkt poddano chromatografii na żelu krzemionkowym (toluen/aceton jako eluent) i otrzymano 2,1 g związku 25 (temp. topn. 178°C, Rf 0,47 (tnluńn/azńtnn, 1:1) i 1,2 g związku 26 (Rf 0,55 (toluen/aceton, 1/1)).

3-cykliczny acetal (1,2-etanodiylowy) (4'R,ll-beta,16-beta,17-beta)-4',5',15,17-tetrahydro-17-hydroksy-ll-metylo-4-[[[(4-metylofenylo)sulfonylo]oksy]metylo]-3'H-cyk!openta[16,17]-estra-5,16-dien-3-onu (31)

Roztwór 1,2 g związku 26 i 0,8 g chlorku tosylu w 5 ml pirydyny mieszano w temperaturze 0-5 °C przez 2 godziny. Następnie mieszaninę rozcieńczono wodą z lodem, mieszano przez 15 minut i ekstrahowano octanem etylu. Po wysuszeniu i zatężeniu fazy organicznej otrzymano 1,6 g zasadniczo czystego związku 31; Rf 0,52 (toluen/octan etylu, 7/3).

(4'R,11-beta,16-beta,17-beta)-4’-butylo-4',5’,16,17-tetrahydro-17-hydroksy-11-metylo-3'H-cyklopenta(16,17]-estra-5,16-dien-3-on (32)

Reagent miedziowy wytworzono przez dodanie w temperaturze -20°C 12 ml roztworu bromku oropylzmngnńyu w eterze do 2,3 g CuJ w 20 ml THF. Całość mieszano przez 15 minut, po czym dodano roztworu 600 mg związku 31 w 3 ml THF. Mieszano dalej przez 2 godziny w temperaturze -20°C. Reakcję zakończono dodatkiem 60 ml nasyconego roztworu NH4Cl i 10 ml 10%o roztworu amoniaku, a następnie ekstrahowano octanem etylu. Surowy produkt poddano chromatografii i otrzymano 420 mg związku 32; temp. topn. 97-98°C; Rf 0,45 (heksan/octan etylu, 7/3).

(4'R,11-beta,16-beta,17-beta)-4’-buty!o-4',5',16,17-tetrahydro-17-hydroksy-1l-metylo-3'H-cyklopenta[16,17]-estra-4,16-dien-3-onu (33)

Roztwór 400 mg związku 32 w 5 ml acetonu potraktowano 2 ml 4N H2SO4. Po 2 godzinach w temperaturze pokojowej mieszaninę rozcieńczono wodą i ekstrahowano octanem etylu. Po oczyszczeniu metodą chromatografii otrzymano 360 mg zasadniczo czystego związku 33 w postaci amorficznej substancji; Rf 0,27 (heptaa/nztny etylu, 7/3).

3-cykliczny acetal (1,2-etanodiylowy) (4'S,11-beta,16-beta,17-beta)-4',5',16,17-tetrahydro-4'-(hydroksymety!o)-11-metylo-17-[(trimetyIosililo)oksy]-3Ή-cykIopenta[16,17]estra-5,16-dien-3-onu

Ochronę grupy funkcyjnej 17-OH prowadzono stosując procedurę wieloetapową. Najpierw acylzwano pierwsznryęnowy alkohol. Tak więc, do roztworu 750 mg związku 25 w 2 ml pirydyny dodano 5 mg 4-nimetyloamioopircdyoy (DMAP), a następnie 0,5 ml bezwodnika octowego. Po mieszaniu przez 1 godzinę dodano 10 g wody z lodem, a następnie produkt ekstrahowano octanem etylu. Po zatężeniu substancji organicznej i po dodaniu do pozostałości mieszaniny hńptan-ńtńr niiznpropclnwy otrzymano 730 mg monzoctanu; temp. topn. 112°C. Otrzymaną substancję rozpuszczono w 3 ml DMF zawierającego 200 mg iminaynlu. Następnie dodano 240 μΐ chlorku TMS i całość mieszano przez 0,5 godziny w temperaturze pokojowej. Dodano 15 ml wody i produkt ekstrahowano eterem. Po wysuszeniu i zatężeniu otrzymano 900 mg zasadniczo czystej pochodnej eteru sililowegz; Rf 0,54 (heptan/oztan etylu, 7/3). Wytworzony produkt rozpuszczono w 3 ml suchego THF i dodano 70 mg LiAlHt. Mieszaninę mieszano przez 10 minut, a następnie potraktowano 0,3 ml wody, 0,1 ml 2N roztworu NaOH i 1 g NaSCR. Następnie mieszaninę przesączono przez Celite i zatężzno, uzyskując 700 mg związku 27 w postaci amorficznej substancji; Rf 0,29 (heptao/octan etylu, 7/3).

188 079 (4'S,11-beta,16-beta,17-beta)-3,3-[1,2-etanodiylobis-(oksy)]-4’,5',16,17-tetrahydro-11-metylo-17-[(trimetylosililo)oksy]-3'H-cyklopenta[16,17]estra-5,16-dien-4’-karboksaldehyd (28)

Do roztworu 600 mg związku 27 w 15 ml chlorku metylenu dodano 1,5 g bezwodnego octanu sodu, 2,5 g żelu krzemionkowego, a następnie 2 g chloromrówczanu pirydyny. Mieszaninę mieszano przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej. Następnie dodano 50 ml eteru i mieszano jeszcze przez 15 minut, po czym mieszaninę reakcyjną przesączono przez Celite, odparowano substancje lotne i otrzymano 420 mg zasadniczo czystego karboksaldehydu 28; związek powoli zestalił się po odstaniu; Rf 0,48 (heptan/octan etylu, 7/3).

3-cykliczny acetal (1,2-etanodiylowy) (4'S,11-beta,16-beta,17-beta)-4'-etenylo-4',5',16,17-tetrahydro-11-metylo-17-[(trimetylosililo)oksy]3’H-cyklopenta[16,17]estra-5,16-dien-3-onu (29)

Do 1,3 g chlorku metylotrifenylofosfoniowego w 25 ml THF w temperaturze -40°C dodano 1,7 ml 1,5M roztworu BuLi w heksanie. Mieszaninę mieszano przez 30 minut, po czym dodano 400 mg związku 28 w 2 ml THF. Mieszaninę pozostawiono, aby ogrzała się do temperatury pokojowej na około 0,5 godz., po czym reakcję przerwano przelewając mieszaninę do 100 ml wody. Produkt ekstrahowano eterem dietylowym, a następnie poddano chromatografii i otrzymano 280 mg związku 29 w postaci oleju; Rf 0,53 (heptan/octan etylu, 7/3); Rf materiału wyjściowego = 0,23.

(4'S-n-beta,16-beta,17-beta--4'-etenyIo-4',5',16,17-tetrahydro-.11-metylo-17-hydroksy-3'H-cyklopenta[16,17]-estra-4,16-dien-3-on (30)

Roztwór 260 mg związku 29 w mieszaninie 3 ml THF i 3 ml 4N H2SO4 mieszano w temperaturze 45°C przez 2 godziny. Następnie mieszaninę reakcyjną zobojętniono 5% roztworem NaHCCb i produkt ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii na krótkiej kolumnie z żelem krzemionkowym otrzymano 150 mg związku 30; Rf 0,25 (heptan/octan etylu, 7/3).

Przykład IV

Dimetylohydrazon 3-[[(1,1-dimetyIoetylo)dimetylosililo]oksy]estra-1,3,5(10)-trien-17-onu (35)

Do roztworu 15,5 g dimetylohydrazonu 3-hy<^^^oks^^^i^t^jrr^^^1,3,5(10)-tricn-17-onu (34) w 200 ml DMF dodano 13 g imidazolu, a następnie wkroplono 15 g TBDMSCl w 20 ml eteru. Mieszaninę reakcyjną mieszano jeszcze przez 16 godzin, po czym przelano do 2 litrów wody i otrzymaną mieszaninę mieszano jeszcze przez 10 minut. Osad odsączono i wysuszono pod próżnią, otrzymując 20 g związku 35; temp. topn. 100-103°C.

Dimetylohydrazon (16-alfa)-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-16-(4-butynylo)estra-1,3,5(10)-trien-17-onu

Alkilowanie steroidu prowadzono stosując anion wytworzony 4-bromo-l-butynu. Procedura była następująca. Roztwór 11,9 g związku 35 w 100 ml tHf w temperaturze -20°C potraktowano 20 ml 1,5M roztworu BuLi w heksanie. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze -20°C przez 1 godz., po czym oziębiono do temperatury -70°C. Wkroplono zimny roztwór anionu 4-bromo-1-butynu (wytworzonego przez dodanie w temperaturze -78°C 36 ml BuLi do 7,7 g 4-bromo-1-butynu w 50 ml THF) i mieszaninę reakcyjną pozostawiono do ogrzania się do temperatury pokojowej. Następnie mieszaninę mieszano jeszcze przez 1 godzinę, po czym przelano do 300 ml 10%o wodnego roztworu NH4CL· Produkt ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii otrzymano 9,5 g związku 36 w postaci oleju; Rf0,85 (toluen/octan etylu, 6/4).

(16-aIfa)-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-16-(4-butynylo)estra-1,3,5(10)-trien-17-on (37)

Do roztworu 9 g związku 36 w 100 ml THF i 70 ml 1M buforu octanowego (pH 4,5) dodano 15 g kwasu nadjodowego w 40 ml etanolu. Mieszaninę mieszano przez 24 godziny. Następnie dodano 500 ml wody i produkt ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii tak wytworzonego surowego materiału otrzymano 4,2 g związku 37.

188 079 (16aIfa,17alfa)-3-[[(1,1-dimetyloetylo)dimetylosililo]oksy]-16,23-cyklo-19,24-dinorchola-1,3,5(10),20-tetraen-17-ol (38)

Roztwór naftalenidu litu wytworzono z 3,4 g naftelenu i 150 mg płatków litu w 30 ml suchego THF. Roztwór ten wkraplano do roztworu 560 mg związku 37 w 5 ml THF, aż pojawiło się ciemnozielone zabarwienie mieszaniny reakcyjnej. Mieszaninę reakcyjną mieszano jeszcze przez 10 minut, po czym przelano do 30 ml NH4CI i produkt ekstrahowano octanem etylu. Po oczyszczeniu metodą chromatografii otrzymano 150 mg krystalicznego związku 38.

(l⁶a^lfa^,l'7a^lfa)-l⁶,23-cy^klo-l^9,24-^dinorc^ho^lan-^1,3,5(l⁰)^,20-tetraeno-^3,l'7-^dio^l (39)

Roztwór 130 mg związku 35 w 5 ml 5% roztworu HCl w metanolu mieszano przez 2 godziny w temperaturze pokojowej. Następnie mieszaninę reakcyjną potraktowano 3 ml pirydyny, zatężono i rozcieńczono 10 ml wody. Produkt ekstrahowano octanem etylu i oczyszczono metodą chromatografii, uzyskując 65 mg związku 39; temp. topn. 203-205°C.

Przykład V

Acetal 3,3-dimetylowy (7a,16a)-7-metylo-16-(prop-2-enylo)-estr-5(10)-eno-3,17-dionu (41)

Roztwór diizopropyloamidu litu wytworzono z 16,6 ml 1,5M roztworu butylolitu w heksanie i 3,85 ml diizopropyloaminy w 35 ml THF w temperaturze -20°C. Roztwór mieszano przez 20 minut, po czym dodano roztworu steroidu 40 w 30 ml THF i mieszaninę mieszano przez 20 minut w temperaturze -20°C. Następnie, po oziębieniu do temperatury -40°C dodano 2,2 ml bromku allilu i mieszano jeszcze przez 4 godziny w temperaturze -20°C, a po upływie tego czasu monitorowanie metodą tle wykazało zakończenie reakcji. Reakcję przerwano dodatkiem 200 ml 5% roztworu NaHCO3, a następnie ekstrahowano octanem etylu. Po chromatografii na żelu krzemionkowym (heksan-5% octan etylu jako eluent) otrzymano 7,2 g związku 41 w postaci białej substancji sl^^łejj; temp. topn. 85-86°C.

Acetal 3,3-dimetylowy (7a,16a,17e)-7-metylo-16,17-bis(prop-2-enylo)-17-hydroksy-estr-5(10)eno-3-onu (42)

Do roztworu 15 ml bromku allilomagnezu w 30 ml THF w temperaturze -40°C dodano 4,5 g związku 41 w 30 ml THF. Mieszaninę mieszano w tej temperaturze przez 30 minut, po czym przelano do 250 ml 10% roztworu NH4 Cl i ekstrahowano octanem etylu. Tak wytworzony produkt poddano chromatografii i otrzymano 3,2 g pochodnej 16a,17a-diallilowej 42 w postaci białej substancji amorficznej.

Acetal 3,3-dimetylowy (7a,16a,17a)-7-metyIo-17-hydroksy-16,24-cyklo-19,21-dinorchola-5(10),22-dien-3-onu (43)

Do roztworu 1,3 g związku 42 w 30 ml dichlorku metylenu dodano 200 mg dichlorku bis(tricykloheksylofosfino)benzylidenorutenu. Całość mieszano aż do zakończenia reakcji. Rozpuszczalnik częściowo usunięto przez zatężenie, a pozostały materiał poddano chromatografii na kolumnie z żelem krzemionkowym i otrzymano 1,1 g związku 43 w postaci białej substancji amorficznej. Rf = 0,38 (heptan/octan etylu, 7/3, obj./obj.).

(7a,16a,17a)-7-metylo-17-hydroksy-16,24-cyklo-19,21-dinorchola-4,22-dien-3-on (44)

Roztwór 1 g związku 43 w 30 ml acetonu potraktowano 5 ml 2N HC1. Mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny, po czym reakcja zakończyła się. Po zobojętnieniu dodatkiem 5% roztworu NaHCO3 mieszaninę ekstrahowano octanem etylu i produkt przepuszczono przez krótką kolumnę z żelem krzemionkowym. Tak wytworzony produkt potraktowano eterem diizopropylowym i otrzymano 0,65 g związku 44; temp. topn. 130-131°C; Rf (heptan/octan etylu, 7/3) 0,14.

Przykład VI

Acetal 3,3-dimetylowy (7a,16a ,17a)-7-metyIo-l 6-(prop-2-enylo)-17-hydroksy-pregna-5(10), 20-dien-3-onu (45)

Wytworzono roztwór winylolitu przez dodanie w temperaturze -50°C 0,8 ml 1,6M roztworu butylolitu w heksanie do 0,32 ml winylotributylocyny w 3 ml THF. Całość mieszano przez 20 minut, po czym wkroplono roztwór 300 mg związku 41 w 2 ml THF. Mieszaninę mieszano jeszcze przez 15 minut, po czym reakcję przerwano dodatkiem 20 ml 10% roztworu NH4O, a następnie produkt ekstrahowano octanem etylu. Po oczyszczeniu metodą chromato188 079 grafii otrzymano 120 mg związku 45 w postaci amorficznej substancji; Rf 0,56 (heptan/octan etylu, 7/3, obj./obj.).

Acotal 3,3-dimjtyIzwy (7α,16β ,17β)-76-dihydąz-17-hydązZsy-5Ή-cyZlzpjnta-[16,17]jstąa-5(10),16-dijn-3-znu (46)

Do roztworu 120 mg związku 45 w 4 ml dichlorku metylenu dodano 30 mg chlorku bis(tricykloheksylofosfno)benzylidenorutenu. Całość mieszano przez 2 godziny, po czym mieszaninę zatężono i przesączono przez kolumnę z żelem krzemionkowym, uzyskując 80 mg związku 46; Rf 0,40 (heptan/octan etylu, 7/3, obj./obj.).

(7α,16β,17βα )-7-wotelz-76,77-dihydąz-17-hydązZsy-5’H-cyZlzpjntα[76,77]jstąa^j^-dion^-on (47)

Roztwór 80 mg związku 46 w 2 ml acetonu potraktowano 0,2 ml 2N HCl. Mieszaninę reakcyjną mieszano w temperaturze pokojowej przez 2 godziny, po czym zobojętniono dodatkiem NaHCO3 i rozcieńczono wodą. Produkt ekstrahowano octanem etylu i przepuszczono przez krótką kolumnę z żelem krzemionkowym, uzyskując 45 mg związku 47; temp. topn. 175-176°C, Rf0,49 (heptan/octan etylu, 1/1, obj./obj.).

Przykład VII

Tost zapobiogania utracio Zości wywołanoj zwaąioZtzwią u szczurów (tost harnowania osteoporozy)

Wprowadzonio

Owariektomia wywołuje utratę kości u szczurów, która jest spowodowana niedoborem estrogenów. Podawanie związków estrogenowych zapobiega temu efektowi. Test stosuje się w celu badania związków o aktywności przeciwdziałającej osteoporozie u szczurów poddanych owariektomii. Wpływ na masę kości można badać ilościową tomografią komputerową kończyn (pQCT), pomiarem gęstości minerału kości beleczkowatej.

Badano zwiorzęta

Korzystnie, dojrzałe dziewicze samice szczurów Wistar o ciężarze ciała 225-250 g. Szczep: Hsd/Cpd; Wu, hodowla SPF z Harlan, CPB, Zeist, Holandia.

Doświadczonio

W pierwszym dniu doświadczenia szczury ważono i umieszczano w klatkach grupując według ciężaru ciała. W pierwszej klatce umieszczono szczura o najmniejszym ciężarze, zaś w ostatniej klatce szczura o największym ciężarze. Rodzaje leczenia randomizowano pomiędzy szczurami w jednym bloku. Blok (grupa 3 + n rodzajów leczenia) składał się z 1 nieoperowanego szczura leczonego placebo, 1 szczura OVX leczonego placebo, 1 szczura OVX odniesienia i 1 szczura każdego z n sposobów leczenia.

Operacje pozorne i owariektomie wykonywano w znieczuleniu. 24 godziny po wybudzeniu, nośnik, związek odniesienia albo związek badany podawano raz albo dwa razy dziennie przez 4 tygodnie.

Porniar gęstości winorału Zości przoz pQCT

Gęstość minerału kości beleczkowatej (mg/cm³) części przynasadowej kości udowej mierzono przez pQCT (ilościowa tomografia komputerowa kończyn; urządzenie XCT 960A, Stratec, Birkenfeld, Niemcy) na świeżej tkance bezpośrednio po sekcji. Wykonywano dwa skany 360°, które z powodu grubości promienia rentgenowskiego miały standardowo grubość 1 mm. Warstwy miały rozdzielczość 0,148 x 0,148 mm. Jeden z pomiarów wykonano 5,5 mm od końca dalszego kości udowej, gdzie mierzono gęstość minerału kości beleczkowatej części przynasadowej. Drugi pomiar wykonano w części nasadowej 13,5 mm od końca dalszego, która nie zawiera kości beleczkowej. W tym drugim pomiarze określano gęstość minerału kości zbitej oraz parametry geometryczne, takie jak grubość kości zbitej, całkowite pole powierzchni przekroju kości, średnicę wewnętrzną i zewnętrzną. Zmienność w obrębie testu i pomiędzy testami dla pomiarów gęstości minerału kości beleczkowatej wynosiła około 2-3%. XCT-960 A kalibrowano wzorcem hydroksyapatytu pokrytego tworzywem akrylowym.

Intorprotacja wyniZów

Owariektomia wywoływała istotne statystycznie zmniejszenie gęstości minerału kości (P < 0,05, dwuodnogowy test ANOVA). Związki badane uważane są za aktywne, jeżeli śred14

188 079 nie wartości gęstości minerału kości w części dalszej kości udowej są istotnie podwyższone w porównaniu z grupą kontrolną poddaną owsrińktomii.

Dawką czynną (ED50) jest dawka, przy której średnia proporcjonalna różnica w gęstości minerału kości bdeczkowatej osiąga 40 i 60% w porównaniu z, odpowiednio, grupą pozornie operowaną i poddaną owariektomii.

Odnośniki

- Wroński T. J. and Yen C. F.: The cmriectomised rat as an snimal model for postmenopausal bone loss. Cells and Materials, Supp. 1 (1991); 69-76.

- Yamazaki I. and Yamaguchi H.: Characteristics of an ovariectomised osteopenic rat model. J. Bone Min. Res. 4 (1989): 12-22.

- Eder^^ A. G H., Spa^ers C. P. M., Pus^al J. H. M. and Kloosterboer H. J.: Effect of trestment with Obolone (Org OD 14) or na-ethinyl estradiol on bone mass, bone tgrnover and bUme^an^al puality of corticsl and bone in mature ovaśińctomisńd rats.

Ostńopośosis Int. in press, 1998.

Przykład VIII

Test wiązania receptora in vitro

Względne powinowactwo wiązania z receptorem progesteronu związków według wynalazku mierzono wobec receptorów cytoplazmatycznych progesteronu, obecnych w komórkach ludzkiego nowotworu sutka (komórki MCF-7, okres inkubacji 16 godzin, temperatura 4°C) i porównywano z powinowactwem (16s)-16-etylo-21-hydroksy-19-norpregn-4-eno-3,20-dionu (według procedury opisanej przez E. W. Bergink i in., J. Steroid Biochem., vol. 19, 15631570(1983)).

Względne powinowactwo wiązania receptora estradiolu mierzono w ten sam sposób jak opisany wyżej, ale stosując n-P-estradiol jsko substancję odniesienia.

Test aktywności estrogenowej in vivo

Aktywność estrogenową in vivo określano sposobem dobrze znanego testu Allen-Doisy, opisanego wF. Allen i L. A. Doisy, J. Amer. Med. Assoc., 81:819-821 (1923).

Test aktywności progesteronowej in vivo

Aktywność progesteronową in vivo określano sposobem dobrze znanego testu McPhsil, opisanego w McPhsil M. K.: The assay of progestin, J. Physiol., 1934, 83:145-156.

Niektóre ze związków według przykładów I-VI, jak również inne związki według wynalazku syntetyzowane w analogiczny sposób poddano badaniom opisanym w przykładzie VII i VIII. Wyniki opisano w tabeli, w której zaznaczono pierścień A i podstawienia atomów węgla w pozycji 7, 11 i 17. W kolumnach zatytułowanych E i P podano względne powinowactwa do receptorów estrogenu i progesteronu; wyniki ED50 testu Allen-Doisy i McPhsil podano w pg/kg. W kolumnie zatytułowanej „Osteoporoza” podano wyniki ED50 testu zapobiegającego ostńopetroeie (dawka w (ig/kg/dzień, jak to opisano wyżej).

Przykład IX

Wytworzono kompozycje farmaceutyczne zawierające steroid według wynalazku w różnych procentach wagowych. Dla zilustrowania wybrano związek 21 (Org 38515). Związek zmieszano z innymi składnikami w standardowy sposób i mieszaninę poddano granulowaniu. Skład jest następujący:

Org 38515 (składnik czynny) 1110% wag.

Skrobia kukurydziana (środek ułatwiający rozpadanie) 11% svag.

Hydroksypropylocelgloea (substancja wiążąca) 33% swa·

Lsctose 200 M (rozcieńczalnik) do 100% wag

Z następujących składników wytworzono kompozycję w postaci tabletek o większej zawartości Org 38515:

Org 38515 (składnik czynny) 1110,0 mg

Skrobia kukurydziana (środek ułatwiający rozpadanie/rozcieńczalnik) 11)0,0 mm,

Hydroksypropylocńlulozα (substancja wiążąca) 7,5 mm

Lactose 200 M (rozcieńczalnik) 42,5 mg

188 079

Tabela przedstawiająca względne powinowactwo wiązania z ludzkim receptorem estradiolu (E) lub progesteronu (P) i aktywności hormonalne (ED50) in vivo po podaniu doustnym

Pierścień A	7a	11β	16α, 17α	Kod	E (%)	P (%)	Allen Doisy (gg/kg)	McPhail (gg/kg)	Osteoporoza (gg/kg)
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Δ 4=5	H	H	pierścień 5-członowy + 4'S-metyl	38541		58	>500	125	>1000
Δ 4=5	H	H	pierścień 5-członowy + 4'S-propyl	37977		151	>4000	500	>1000
Δ 4=5	H	H	pierścień 6-członowy	37518		115	>4000	125	>2000
Δ 4=5	H	metyl	pierścień 5-członowy + 4'R-butyl	38276		115	>500	125	>1000
Δ 4=5	H	metyl	pierścień 5-członowy + 4'S-azydometyl	38222		44	>500	63	>1000
Δ 4=5	H	etyl	pierścień 6-członowy	37943		96	192	1000	400
Δ 4=5	H	etyl	pierścień 5-członowy + 4'S-etyl	38610		0,3	32	>125	125
Δ 4=5	H	etyl	pierścień 5-członowy + 4'S-propyl	38577		139	192	>500	250
Δ 4=5	metyl	H	pierścień 5-członowy	37352		36	1000	250	500
Δ 4=5	propyl	H	pierścień 5-członowy + 4'R-metyl	38550		36	125	>125	125
Δ 4=5	metyl	H	pierścień 5-członowy + 4S-metyl	38049		250	>2000	1000	>1000
Δ 5=10	metyl	H	pierścień 5-członowy	37351		4	4000	2000	1000
Δ5=10	H	etyl	pierścień 5-członowy + 4'R-propyl	38151		8	125	>1000	ND
Δ 5=10	H	H	pierścień 6-członowy	37516		13	>4000	1000	>2000
aromat.	H	H	pierścień 6-członowy	37469	1	23	>4000	>2000	>4000
aromat.	H	H	pierścień 5-członowy + 4'R-propyl	37968	1	6	>1000	>4000	ND
aromat.	H	H	pierścień 5-członowy + 4'S-propyl	37969	3	25	>1000	4000	>1000
aromat.	H	etyl	pierścień 6-członowy	37862	96	2	32	ND	>16
aromat.	metyl	H	pierścień 5-członowy + 4'S-metyl	37893	38	11	500	>4000	500
aromat.	metyl	H	β pierścień 5-członowy + 4'S-propyl	38079	<1	1	>4000	ND	ND
aromat.	metyl	H	pierścień 6-członowy	37828	11	10	192	-	500
aromat.	propyl	H	pierścień 5-członowy + 4'R-metyl	38514	11	4	24	>2000	<32

188 079 ciąg dalszy tabeli

1	2	3	4	5	6	0	8	9	10
aromat.	propyl	H	pierścień 5-człgagwy + 4'b-metyl	38481	23	6	64	>4000	125
aromat.	propyl	H	pierścień ó-członowy	38515	16	10	96	4000	190
aromat.	propyl	H	β pierścień 5-członowy + 4 'R-metyl	38513	0,2	-	2000	>125	ND

NC - niekompetencyjny ND - nie oznaczono

r₆

WZÓR 1

WZÓR 2

188 079

SCHEMAT 1

188 079

SCHEMAT 2

188 079

SCHEMAT 3

188 079

SCHEMAT 4

188 079

SCHEMAT 5

188 079

SCHEMAT 6

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 4,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Związek steroidowy o wzorze 1, w którym:

R.3 oznacza =0; -OH; =NOR; -OR lub -OOCR, gdzie R oznacza grupę alkilową zawierającą 1 do 6 atomów węgla;

R6 oznacza H; =CH₂ lub -(CH₂)_mH, gdzie m oznacza 1 lub 2,

R7 oznacza H; Cm-alkil; C2-5-alkenyl lub C2-5-alkinyl, w których grupa alkilowa, alkenylowa lub alkinylowa może być podstawiona 1 do 3 atomami chlorowców niezależnie wybranymi z grupy obejmującej atom fluoru i chloru;

Rn oznacza H; Ci-4-alkil; C2-4-alkenyl; C2-4-alkinyl lub C-M-aikiliden, w których grupa alkilowa, alkenylowa, alkinylowa lub alkilidenowa może być podstawiona 1 do 3 atomami chlorowców niezależnie wybranymi z grupy obejmującej atom fluoru i chloru;

E oznacza, łącznie z atomami węgla 16 i 17 pierścienia D, cztero- do siedmioczłonowy pierścień, znajdujący się w orientacji a względem pierścienia D, podstawiony przez R_Ei ewentualnie zawierający jedno lub dwa endocykliczne wiązania podwójne;

Re oznacza H; Ci-5-alkil; C2-6-alkenyl; C2-6-alkinyl; Ci6-alkiliden; CS^-spiro-anelowany cykloalkil; -OR; -SR; -OOCR; -NHR; -NRR; -NHCOR; gdzie R (a w przypadku, gdy Re oznacza -NRR, każdy z R niezależnie) oznacza alkil o 1do 6 atomach węgla; -NCO; -(CH2)n-N3 lub -(CH₂)_n-CN, gdzie n oznacza 0 do 5, przy czym grupa alkilowa, alkenylowa, alkinylowa, alkilidenowa lub cykloalkilowa może być podstawiona 1 do 3 podstawnikami wybranymi niezależnie z grupy obejmującej -OR; -SR; -OOCR; -NHR; -NRR; i -NHCOR, gdzie R ma wyżej określone znaczenie; oraz atomy fluoru i atomy chloru;

R17 oznacza -OH; -OCH2OR; -OR lub -OOCR, gdzie R oznacza alkil zawierający 1 do 6 atomów węgla;

i w którym związek steroidowy ewentualnie może zawierać jedno lub więcej podwójnych wiązań wybranych z grupy obejmującej Δ9(10); A5(10); A4(5); Al 1(12); A14(15); albo dowolny z pierścieni A lub B może być pierścieniem aromatycznym.
2. Zwiąąek steroidowy wedhłg zzstrz. 1, znamienny tym, żepierścień E j est pierścieniem sześcioczłonowym.
3. Związek według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że pierścień A jest aromatyczny, a pozostałe pierścienie są nasycone.
4. Związek według zastrz. 3, znamienny tym, że R7 oznacza α-propyl, pierścień E jest sześcioczłonowy, R3 i R17 oznaczają OH, a R6, R11 i Re oznaczają H.
5. Kompozycja farmaceutyczna, znamienna tym, że zawiera związek steroidowy określony w zastrz. 1 oraz dopuszczalną farmaceutycznie substancję pomocniczą.
6. Zastosowanie związku steroidowego określonego w zastrz. 1 do wytwarzania leku do zapobiegania lub leczenia dolegliwości około- i pomenopauzalnych.
7. Zastosowanie według zastrz. 6, w którym dolegliwościąjest osteoporoza.
8. Zatosowanie związku steroidowego określonego w zastrz. 1 do wytwarzania leku o działaniu antykoncepcyjnym.
9. Sposób wytwarzania 16,17 anńlowsnego steroidu określonego w zastrz. 1, znamienny tym, że do związku 17-keto steroidowego o wzorze 2, w którym podstawniki mają znaczenia określone w zastrz. 1, przyłącza się przy atomie węgla 16, to jest przy atomie węgla sąsiadującym z resztą 17-keto, łańcuch alkilowy, podstawiony lub nińpoOstaeiony, przeprowadzony w odpowiednią funkcyjną pochodną, z wytworzeniem reszty ω-jodoalkilowej i resztę αojco^to'Sl^ii<^i^;^a zamyka się w pierścień za pomocą reagenta metaloorganicznego.

188 079
10. Sposób wytwarzania 16,17 anelowanego steroidu określonego w zastrz. 1, znamienny tym, że do związku 10-keto steroidowego o wzorze 2, w którym podstawniki mają znaczenie określone w zastez. 1, przyłącza się na każdym z atomów węgla 16 i 10 łańcuch alkenylowy, podstawiony lub niepodstawiony i zamyka się pierścień na drodze metatezy olefinowej przy użyciu katalizatora opartego na metalu przejściowym.