Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych fenetanoloamin o ogólnym wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru lub fluoru, R2 oznacza grupe hydroksylowa, aminokarbonylo-' wa, metyloaminokarbonylowa, dwumetyloaminokar- bonylowa, acetyloaminowa lub metanosulfonyloami- nowa, oraz ich farmakologicznie dopuszczalnych soli. Zwiazki te zwiekszaja aktywnosc przeciwno- wotworowa znanych leków onkolitycznych.Aczkolwiek wiele zwiazków badano pod wzgle¬ dem przydatnosci do leczenia chorób nowotworo¬ wych, tylko nieliczne okazaly sie dostatecznie uzy¬ teczne w leczeniu klinicznym nowotworów ludz¬ kich.Glówna wada wszystkich znanych leków onko¬ litycznych jest poziom ich toksycznosci. Ustalono, na przyklad, ze uzycie pewnych leków przeciwno- wotworowych w ilosciach wymaganych do klinicz¬ nego leczenia lub wyleczenia nowotworów, moze powodowac pózniej wzrost innych nowotworów.Dazac do ograniczenia nadzwyczaj toksycznego wplywu kontynuowanych dawek róznych leków przeciwnowotworowych, stosowano leczenie skoja¬ rzone.Przez uzycie wiecej niz jednego leku przeciw- nowotworowego mozna osiagnac obnizenie wyma¬ ganych dawek kazdego ze wspólnie uzytych leków i przez to kumulujacego sie wplywu toksycznego, zaleznego od kazdego indywidualnego leku. We wszystkich takich zastosowaniach chemoterapii 10 15 20 skojarzonej, kazdy ze wspólnie uzytych leków byl klinicznie skutecznym czynnikiem przeciwnowo- tworowym i wszystkie one wykazywaly indywidu¬ alny wplyw toksyczny.Nowe zwiazki sa unikalne z tego wzgledu, ze same nie wykazuja aktywnosci przeciwnowotworo- wrej w dawkach przewidywanej wielkosci, ale zdol¬ ne sa do zwiekszania dobroczynnych wplywów leków znanych jako klinicznie uzyteczne czynniki przeciwnowotworowe.Zwiazki podobne do tych o wzorze 1 przedsta¬ wiono w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 816 516. Wykazuja one dzialanie (3- -agonistów i sa przydatne w chemoterapii chorób serca.Nowe zwiazki sa uzyteczne we wzmaganiu ak¬ tywnosci przeciwnowotworowej znanych leków on¬ kolitycznych. Do tych znanych leków naleza srod¬ ki takie, jak cytoksan, antymetabolity takie, jak 5-fluorouracyl i 6-merkaptopuryna, jak równiez alkaloidy roslinne takie, jak windezyna, winkry- styna i winblastyna. Zwiazki te wzmagaja takze dzialanie metotreksatu.Korzystnie stosuje sie je w celu wzmozenia ak¬ tywnosci onkolitycznej srodków takich, jak cyto¬ ksan, 5-fluorouracyl, 6-merkaptopuryna, metotre- ksat i alkaloidy roslin z rodzaju Vinca. Do guzów, jakie mozna efektywnie leczyc lekami onkolitycz- nymi, których dzialanie wzmagaja nowe zwiazki, naleza guzy jelit, w szczególnosci takie, jak ner- 119 7833 . 119 783 4 wiak niedojrzaly i lite guzy sutka, jajnika, pluc, okreznicy, zoladka, trzustki i dróg moczowych.Oprócz tego leczyc mozna równiez guzy takie, jak rak jadra, gruczolakorak i glejak siatkówki.Praktyczne zastosowanie polega na podawaniu osobnikowi, otrzymujacemu lek przeciwnowotwo- rowy znany jako uzyteczny w przypadku okreslo¬ nej leczonej choroby, nowego zwiazku w ilosciach powodujacych wzmozenie dzialania leku przeciw¬ nowotworowego. Skutecznosc tego znanego leku onkolitycznego znaczaco wzrasta pod wplywem dzialania nowego zwiazku o wzorze 1 tak, ze urze¬ czywistnia sie pozadany wplyw kliniczny leku on¬ kolitycznego.Wynalazek pozwala zwiekszyc skutecznosc lecze¬ nia chorób nowotworowych u ssaków. W trakcie leczenia podaje sie klinicznie skuteczne lub sub- optymalne dawki leku znanego jako skuteczny przeciw okreslonej leczonej chorobie nowotworo¬ wej, z dodatkowym podawaniem zwiazku o wzo¬ rze 1 w ilosci powodujacej wzmozenie wplywu leku onkolitycznego. Zwiazki te korzystnie stosuje sie w celu wzmozenia przeciwnowotworowej ak¬ tywnosci zwiazków takich, jak cytoksan, 5-fluoro- uracyl, metotreksat, 6-merkaptopuryna i alkaloidy roslin z rodzaju Vinca. Dalszym korzystnym aspek¬ tem jest mozliwosc leczenia guzów litych u ludzi za pomoca podawania zwiazku o wzorze 1 i leku znanego jako skuteczny w leczeniu tych guzów litych.Zwiazki o wzorze 1 mozna wytwarzac przez alki¬ lowanie l,l-dwumetylo-3-arylopropyloaminy. przy uzyciu chlorowcoacetofenonu, to jest halogenku benzoilometylu. W wyniku takiego alkilowania otrzymuje sie N-benzoilometylo-l,l-dwumetylo-3- -arylopropyloamine. Ugrupowanie benzoilokarbony- lowe nastepnie redukuje sie otrzymujac zwiazek o wzorze 1.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze poddaje sie redukcji zwiazek karbonylowy o ogól¬ nym wzorze 2, w którym R1 i R2 maja wyzej po¬ dane znaczenie i ewentualnie rozdziela sie utwo¬ rzony racemat i wyodrebnia sie R-izomer.Zwiazki o wzorze 2 sa nowe. Redukcje korzyst¬ nie prowadzi sie w temperaturze 15—115°C w obo¬ jetnym organicznym rozpuszczalniku.Objasnieniem ogólnej metody syntezy jest spo¬ sób, w którym halogenek benzoilometylu, taki jak bromek benzoilometylu, jodek p-fluorobenzoilome- tylu lub tym podobne, poddaje sie reakcji z po¬ chodna propyloaminy, taka jak l,l-dwumetylo-3- -/4-hydroksyfenylo/propyloamina. Czesto jest ko¬ rzystne, aby fenolowa grupa hydroksylowa tego rodzaju arylopropyioaminy byla zabezpieczona w czasie takiej reakcji kondensacji. W ten sposób zapobiega sie mozliwosci zajscia niepozadanych re¬ akcji ubocznych.Xo typowych grup zabezpieczajacych grupe hy¬ droksylowa naleza grupy tworzace eter, takie jak grupa metylowa i benzylowa, jak równiez grupy tworzace estry, takie jak octan i tym podobne.Halogenek benzoilometylu i l,l-dwumetylo-3-arylo- propyloamine uzywa sie na ogól w ilosciach mniej wiecej równomolowych.Jednakze, amine mozna zastosowac, jesli jest to pozadane, w .nadmiarze, a nastepnie oddzielic od zadanego produktu w zwykly sposób. Reakcje alki¬ lowania najlepiej prowadzi sie w srodowisku, od¬ powiedniego rozpuszczalnika, takiego jak eter ety- 5 Iowy, benzen, dwuchlorometan i tym podobne i jesli prowadzi sie ja w temperaturze okolo 25— 70°C, zachodzi calkowicie zazwyczaj w ciagu od okolo dwóch do dziesieciu godzin. Utworzona N- -benzoilometylo-l,l-dwumetylo-3-arylopropyloamine 10 zwykle wyodrebnia sie w prosty sposób przez fil¬ tracje mieszaniny reakcyjnej, usuwajac tak nie- przereagowane zwiazki wyjsciowe, a nastepnie przez usuniecie z przesaczu rozpuszczalnika, na przyklad przez odparowanie. Tak utworzony pro- 15 dukt mozna poddac, jesli jest to pozadane, dalsze¬ mu oczyszczaniu zwyklymi metodami, takimi jak tworzenie soli i krystalizacja. Nastepnie pochodna N-benzoilometylopropyloaminy redukuje sie otrzy¬ mujac zwiazek o wzorze1. , 20 Redukcje taka przeprowadza sie kazda ze zwykle stosowanych metod redukowania grupy karbony- lowej do ugrupowania karbinólu, wlaczajac uwo¬ dornienie katalityczne przy uzyciu katalizatorów takich, jak platyna lub pallad, albo redukcje wo- 25 dorkiem metalu, takim jak borowodorek sodowy i tym podobne.Nalezy zauwazyc, ze izomery optyczne S zwiaz¬ ku o. wzorze 1 zasadniczo sa pozbawione aktyw¬ nosci biologicznej, a wiekszosc lub cala uzyteczna 30 aktywnosc zlokalizowana jest w optycznych izo¬ merach R. Totez izomery optyczne R zwiazku o wzorze 1 sa bardzo wazne. Dalej, nalezy zauwazyc jednakze, ze poniewaz nieczynne izomery S nie wywieraja toksycznego oddzialywania na uklad 35 biologiczny przy stosowaniu w przewidywanych dawkach, moze okazac sie wskazane z ekonomicz¬ nego punktu widzenia wykorzystanie racemicznych DL mieszanin izomerów, dzieki czemu unika sie koniecznosci rozdzielania izomerów lub zapewnia- 40 nia sobie optycznie czynnych zwiazków wyjscio¬ wych.Zwiazki o wzorze 1 sa to aminy drugorzedowe, a poniewaz aminowy atom azotu jest zasadowy z samej swej natury, zwiazki te latwo tworza 45 kwasowe sole addycyjne z kwasami nieorganicz¬ nymi i organicznymi.Totez wynalazek dotyczy takze nietoksycznych farmaceutycznie dozwolonych soli addycyjnych tych amin z kwasami. Poniewaz rodzaj danego kwasu 50 uzytego do wytworzenia nietoksycznej farmaceu¬ tycznie dozwolonej soli nie jest decydujacy, wy¬ tworzona sól nie powinna posiadac" niepozadanych wlasciwosci farmakologicznych takich, jakich by nie posiadala macierzysta amina. 55 Do utworzenia nietoksycznych farmaceutycznie dozwolonych soli mozna uzyc jakiegokolwiek z wielu róznych kwasów nieorganicznych, a do naj- powszechniej stosowanych nalezy kwas solny, kwas siarkowy, kwas nadchlorowy, kwas fosforowy, kwas 60 azotowy i tym podobne.Do zazwyczaj uzywanych kwasów organicznych nalezy kwas octowy, kwas maslowy, kwas malei¬ nowy, kwas bursztynowy, kwas mlekowy, kwas szczawiowy, kwas p-toluenosulfonowy i' kwasy po- 65 krewne.5 Podobnie- do wiekszosci soli addycyjnych amin z kwasami, nietoksyczne farmaceutycznie dozwolo¬ ne kwasowe sole addycyjne objete niniejszym wy¬ nalazkiem sa w charakterystyczny sposób dobrze krystalizujacymi cialami stalymi i dzieki temu na¬ daja sie do latwego oczyszczania przez krystali¬ zacje ze zwyklych rozpuszczalników.Sole takie, oczywiscie, mozna z powrotem prze¬ prowadzic w wolna zasade aminowa w prosty spo¬ sób, na drodze reakcji z zasada, taka jak wodoro¬ tlenek sodowy lub weglan potasowy.Poniewaz sole zwiazków o wzorze 1 szczególnie dobrze krystalizuja i sa rozpuszczalne w wodzie, czesto jest pozadane uzycie soli przy sporzadzaniu leku do podawania doustnego lub. pozajelitowego.Jak to wyzej zaznaczono, zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku sa uzyteczne jako czynniki wzmagajace skutecznosc znanych i aktu¬ alnie uzywanych leków przeciwnowotworowych. In¬ nymi slowy, zwiazki te powoduja znaczacy i nie¬ oczekiwany wzrost skutecznosci aktualnie uzywa¬ nych czynników onkolitycznych. Ten nieoczekiwa¬ ny rezultat pozwala na stosowanie uzywanych obecnie leków przeciwnowotworowych w mniej¬ szych ilosciach niz obecnie dozwolone do skutecz¬ nego leczenia, albo tez pozwala na skuteczniejsze leczenie przy podawaniu leków Onkolitycznych na poziomie aktualnie stosowanym klinicznie.Poniewaz zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku ani nie sa same z siebie zwiazkami przeciwnowotworowymi, ani nie sa toksyczne dla komórek zdrowych w dawkach przewidywanej wielkosci, ogólnym wynikiem leczenia skojarzone¬ go przy uzyciu nowych zwiazków jest to, ze w leczeniu nowotworów z uzyciem znanych leków onkolitycznych moze osiagnac wieksza skutecznosc i mniej skutków ubocznych wynikajacych z toksy¬ cznosci.Aktywnosc wzmagajaca zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku wykazano w licznych testach laboratoryjnych. Jednym z tych testów bylo, na przyklad, okreslenie aktywnosci inhibito¬ ra mitoz.Zwiazki o wzorze 1 wykazuja zdolnosc zatrzy¬ mywania hodowanych komórek w fazie mitozy (metafazie) cyklu zyciowego, bez rzeczywistego wplywu na inne stadia cyklu zyciowego komórek.Ta aktywnosc inhibitora mitoz\ jest wskazówka, ze zwiazki moga miec dobroczynny wplyw na aktyw¬ nosc biologiczna leków przeciwnowotworowych. Te aktywnosc inhibitora mitoz wykazano wobec ko¬ mórek jajnika chomika chinskiego.Zwiazki o wzorze 1 stosowano w stezeniu 20 |ig/ml i liczono ilosc komórek zatrzymywanych w fazie mitotycznej na 1000 hodowanych komórek, co porównywano z próbami kontrolnymi, w których zachodzilo zatrzymywanie w fazie mitotycznej w nieobecnosci leku.Tablica 1 przedstawia wyniki badania zatrzymy¬ wania w fazie mitotycznej.Podane wyniki sa to procenty komórek utrzymy¬ wanych w mitozie po uplywie pieciu godzin kon¬ taktu ze zwiazkiem wedlug wynalazku.Wykazano, ze zwiazki wytworzone sposobem we¬ dlug niniejszegp wynalazku, podane myszom i cno- 783 6 Tablica 1 Indeks mitoryczny (srednia z prób kontrolnych = procent w .fazie mitotycznej) - N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l- -dwumetylo-3-/4-hydroksyfenylo/- propyloamina N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/etylo/- -l,l-dwumetylo-3-/4-aminokarbo- nylofenylo/propyloamina N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l- - dwumetylo-3-/4-dwumetyloamino- karbonylofenyloZ-propyloamina N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l- -dwumetylo-3-/4-metyloaminokar- bonylofenylo/propyloamina 20,0 fAg/ml 36 33 57 45 • 1 40 . 46 ¦ 36 !" 38 ' nu¬ rnikom obarczonym guzami przeszczepialnymi, zwiekszaja skutecznosc czynników przeciwnowo¬ tworowych. W typowym eksperymencie myszy la¬ boratoryjne szczepione przez podskórna implarita- 25 cje tkanki nowotworowej do pachowego regioSu ciaja. Implantacji dokonywano za pomoca trój- granca. Poczatkowa wielkosc guza u kazdego zwie¬ rzecia wynosila ogólnie okolo 2 mm2. Wielkosc guza mierzono nastepnie okresowo jako dlugosc ^ i szerokosc w mm. Do typowych ukladów guzów iprzeszczepialnych nalezaly gruczolakorak 755, rak pochodzacy z oskrzeli szczep Aly Fast i miesak limfatyczny mecca.Do czynników onkolitycznych, uzywanych w 35 testach w celu okreslenia wzmagajacego dzialania zwiazków o wzorze 1 nalezaly: cytoksan, 5-fluoro- uracyl, windezyna, metotreksat i 6-merkaptopury- na. Jako kontrole zazwyczaj wybierano dwadzies¬ cia lub trzydziesci zaszczepionych zwierzat, które 40 otrzymywaly placebo. Normalnie dziesiec zaszcze¬ pionych zwierzat wybierano do podania im znane^ go czynnika onkolitycznego. Innym dziesieciu,za¬ szczepionym zwierzetom podawano znany /czynnik onkolityczny z dodatkiem zwiazku o wzorze 1. 45 Tablica 2 przedstawia wyniki skojarzonej Che¬ moterapii w leczeniu myszy zaszczepionych guzem gruczolakorakiem, przypominajacym ludzki guz sut¬ ka (uklad guza 755). Tablica ukazuje wyniki lecze¬ nia w ciagu 28 dni za pomoca placebo, sama 6- ^ -merkaptopuryna (oznaczona w tablicy jako 6 MP) oraz 6 MP w skojarzeniu ze zwiazkiem o wzorze 1 _ bromowodorkiem N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/- -l,l-dwumetylo-3-/4-hydroksyfenylo/-propyioaminy (oznaczonym w tablicy jako A). 55 Zgodnie z testem, sama 6 MP podawano 10 my¬ szom doustnie, kazdego dnia jednorazowo w daw¬ ce 1,5 mg/kg w ciagu 28 dni. Inna grupa JO mys^zy otrzymywala codziennie 6 MP (1,5 mg/kg), oraz zwiazek A, który podawano podskórnie w ilosci 3,75 mg/kg dwa razy dziennie w ciagu 28 dni. ;, Wyniki leczenia podano dla kazdej grupy bada¬ nej jako srednia wielkosc wzrastajacego guza w mm2 oraz ilosc przezywajacych zwierzat badanych w stosunku do ilosci zwierzat poddawanych lecze¬ niu. Pomiarów wielkosci guza dokonywano we119 783 8 wskazanych w tablicy dniach nastepujacych po inicjujacej implantacji guza. Srednia wielkosc guza dla. kazdej badanej grupy we wskazanym dniu podano w kolumnie I pod kazdym z okreslonych dni pomiarów. W kolumnie drugiej odnoszacej sie do kazdego z dni pomiarów zanotowano ilosc zwie¬ rzat przezywajacych w poszczególnej badanej gru¬ pie.Podobne badania przeprowadzono w celu okres¬ lenia synergicznego wplywu bromku N-/2-fenylo- -2-hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-hydroksyfeny- lo/propyloaminy (zwiazek a) na aktywnosc prze- ciwnowotworowa 5-fluorouracylu (oznaczonego w tablicy 3 jako 5 FU) w leczeniu miesaka limfa- tycznego mecca u myszy. 5-fluorouracyl podawano dootrzewnowo kazdego dnia, jednorazowo w ilosci 4 mg/kg grupie pieciu zwierzat laboratoryjnych.Inna grupa pieciu zaszczepionych zwierzat otrzy¬ mywala 4 mg/kg 5 FU dootrzewnowo, kazdego dnia jednorazowo, oraz czynnik wzmagajacy (zwia- 10 15 20 W podobnym tescie chomikom wszczepiono po¬ chodzacego z oskrzeli raka pluc szczep Aly Fast.Jednej grupie zaszczepionych zwierzat podawano cytoksan dootrzewnowo w dawce 10 mg/kg, raz dziennie. Zwiazek o wzorze 1, bromowodorek N- -/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-hy- droksyfenylo/propyloaminy (oznaczony w tablicy 4 jako A) wykazuje znaczny efekt synergistyczny, gdy podawany jest wspólnie z cytoksanem. Zwie¬ rzetom poddawanym skojarzonej chemoterapii po¬ dawano cytoksan dootrzewnowo w dawce 10 mg/kg raz dziennie, a . zwiazek A podawano podskórnie w ilosci 10 mg/kg dwa razy dziennie. Wyniki testu przedstawiono w tablicy 4. Nalezy zauwazyc, ze srednia wielkosc guza u zwierzat otrzymujacych wspólnie cytoksan i bromowodorek N-/2-fenylo-2- -hydroksyetylo/-l,,l-dwumetylo-3-/4-hydroksyfeny- lo/propyloaminy wynosila tylko 20 mm2 po 19 dniach leczenia, podczas gdy srednia wielkosc guza w grupie otrzymujacej cytoksan byla prawie taka Tablica 2 Zwiazek podawany Kontrola 6 MP 5 MP+A [ 0 I — II 20/20 10/10 10/10 9 I 240 100 75 II 20/20 9/10 1 10/10 | Dni 17 I 850 340 75 II 15/20 7/10 10/10 23 I 680 45 II 0/20 6/10 9/10 28 I 1050 40 II 0/20 1/10 9/10 Tablica 3 Zwiazek podawany Kontrola 15 FU 5 FU+A | 1 Dni 0 I — II 20/20 5/5 5/5 10 I 750 490 240 II 20/20 • 5/5 5/5 14 I 660 490 235 II 6/20 4/5 4/5 ,18 I 140 II 0/20 0/5 3/5 zek A) podskórnie, dwa razy dziennie, w dawce 18,75 mg/kg. Grupa 20 zaszczepionych zwierzat otrzymywala placebo. Pomiarów sredniej wielkosci guza w kazdej grupie zwierzat dokonywano dzie¬ siatego, czternastego i osiemnastego dnia od po¬ czatkowej implantacji guza i podawania leków.Kolumna I pod kazdym z okreslonych dni po¬ daje srednia wielkosc guza w mm2.Kolumna II pod kazdym z dni podaje ilosc zwie¬ rzat przezywajacych w kazdej badanej grupie.Jak to mozna widocznie stwierdzic na podstawie danych przedstawionych w tablicy 3, srednia wiel¬ kosc guza po czternastu dniach leczenia w grupie poddawanej skojarzonej chemoterapii, byla mniej wiecej o polowe mniejsza od wielkosci guza w grupie otrzymujacej sam 5 FU. Oprócz tego, po osiemnastu dniach leczenia trzy z pieciu zwierzat poddawanych skojarzonej chemoterapii zyly w dal¬ szym ciagu, podczas gdy wszystkie ze zwierzat kon¬ trolnych i zwierzat otrzymujacych sam 5 FU padly. 50 60 65 sama jak dla zwierzat otrzymujacych placebo, a mianowicie okolo 1340 mm2.W tescie przeznaczonym do wykazania wzmaga¬ jacego wplywu zwiazku o wzorze 1 na aktywnosc onkolityczna alkaloidów roslin z rodzaju Vinca, myszom, którym wszczepiono gruczolakorak (guz 755), podawano placebo, windezyne wspólnie ze zwiazkiem o wzorze 1 — chlorowodorkiem N-/2- -fenylo-2-hydroksyetylo/-1,1-dwumetylo -3-/4-amino- karbonylofenylo/propyloaminy (oznaczonym w ta¬ blicy 4 jako zwiazek B). Windezyne podawano do¬ otrzewnowo w ilosci 0,6 mg/kg w dniu 1, 5, 9 i 13 testu.Zwierzetom poddanym skojarzonej chemoterapii podawano windezyne dootrzewnowo zgodnie z wyzej wskazanym rezimem podawania, a chloro¬ wodorek N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l-dwume- tylo-3-/4-aminokarbonylofenylo/propyloaminy poda¬ wano dootrzewnowo w ilosci 7,5 mg/kg dwa razy119 783 Tablica 4 10 Zwiazek podawany Kontrola Cytoksan Cytoksan+A Dni I — 0 II 40/40 10/10 10/10 I 510 560 50 8 II 38/40 10/10 9/10 13 I 830 950 20 II 35/40 9/10 8/10 19 I 1360 1340 20 II 9/40 6/10 8/10 Zwiazek podawany Kontrola VDS VDS+B rablica 5 .* Dni 0 I — II 0/30 0/10 0/10 8 I 190 35 20 II 0/30 3/9 6/8 13 I 410 170 15 II 0/30 0/8 6/7 19/ I 620 300 25 II 0/23 0/8 0/7 I 26 I 640 620 180 • II 0/3 0/6 3/7 | 40 I 220 II 0/0 0/0 2/3 dziennie przez pierwszych 15 dni testu. Wyniki testu przedstawiono w tablicy 5.W kolumnie I podano srednia wielkosc nowo¬ tworu w mm2 dla kazdej grupy badanej we wska¬ zanych dniach pomiarów. Kolumna II pod kazdym ze wskazanych dni pomiarów podaje ilosc zwie¬ rzat wolnych od guza w stosunku do ilosci zwie¬ rzat zyjacych w dalszym ciagu w okreslonym dniu w kazdej grupie badanej.Jak to mozna widocznie stwierdzic na podstawie danych przedstawionych w tablicy 5, trzy z dzie¬ sieciu zwierzat poddawanych skojarzonemu lecze¬ niu w sposób wedlug wynalazku, zyly jeszcze w 40 dniu testu i z tych trzech zwierzat dwa byly wolne od guza. W przeciwienstwie do tego, w ciagu 40 dni wszystkie zwierzeta kontrolne i te, które otrzymywaly sama windezyne, padly, a zadne z nich nie bylo wolne od guza juz po 13 dniach testu. 5-Fluorouracyl jest zasadniczo nieskuteczny wo¬ bec gruczolakoraka 755 u myszy. Tym niemniej, podawany wspólnie ze zwiazkiem o wzorze 1 5 FU staje sie bardzo skuteczny. Dane przedstawione w tablicy 6 wykazuja taki wlasnie wynik. Myszy szczepiono przez implantacje gruczolakoraka 755.Trzydziestu zwierzetom podawano placebo, dzie¬ sieciu sam 5-fluorouracyl, a dziesieciu chlorowo¬ dorek N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo- -3-/4-aminokarbonylofenylo/propyloaminy wspólnie z 5-fluorouracylem. Leczenie we wszystkich przy¬ padkach rozpoczeto po uplywie 5 dni od implan- tancji ukladu guza. Fluorouracyl podawano doo- trzewnowo w ilosci 8 mg/kg jednorazowo, w 5, 9 • i 13 dniu po implantacji, zarówno zwierzetom otrzymujacym sam 5 FU, jak iw skojarzeniu.Zwierzeta poddawane skojarzonej chemoterapii otrzymywaly, oprócz 5 FU, chlorowodorek N-/2- -fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-amino- karbonylofenylo/propyloaminy (zwiazek B) w ilosci 7,5 mg/kg podskórnie dwa razy dziennie w okresie od 5 do 14 dnia testu. Tablica 6 przedstawia wy¬ niki testu. 25 30 35 40 Srednia wielkosc guza mm2 dla kazdej grupy badanej podano w kolumnie I pod kazdym z dni pomiarów. Kolumna "II pod kazdym z dni pomia¬ rów jest to ilosc zwierzat wolnych od guza w sto¬ sunku do ilosci zwierzat zywych w okreslonym dniu. Dane wskazuja, ze skojarzona chemoterapia z uzyciem zwiazku o wzorze 1 wspólnie z 5-fluoro¬ uracylem jest skuteczna w leczeniu gruczolako¬ raka 755, podczas gdy sam 5-fluorouracyl jest nie¬ skuteczny.Tablica 7 przedstawia wyniki, pozwalajace stwierdzic calkowita remisje guza. Myszy szcze¬ piono przez implantacje gruczolakoraka 755. Trzy¬ dziesci myszy utrzymywano jako kontrole i poda¬ wano im tylko placebo. Dziesieciu myszom poda¬ wano 6-merkaptopuryne (6 MP) dootrzewnowo w ilosci 4 mg/kg, raz na dzien, w 5, 9 i-13 dniu po implantacji.Innej grupie 10 myszy podawano chlorowodorek N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-a- minokarbonylofenylo/propyloaminy podskórnie w 45 ilosci 3,75 mg/kg, 2 razy dziennie w ciagu 10 dni, zaczynajac od 5 dnia po implantacji.Zwiazek ten podawano wspólnie z 6 MP wedlug wyzej przytoczonego rezimu dawkowania. W tabli¬ cy 7 zarejestrowano srednia wielkosc guza w kaz¬ dej grupie badanych zwierzat we wskazanym dniu pomiarów. Kolumna II pod kazdym z dni jest iloscia zwierzat wolnych od guza sposród jeszcze zyjacych zwierzat. Nalezy zauwazyc, ze do 23 dnia padly 24 zwierzeta z 3Q, które otrzymaly placebo.Wszystkich dziesiec zwierzat otrzymujacych sama 6-merkaptopuryne padlo do dnia 29. Z dziesieciu zwierzat otrzymujacych 6 MP wspólnie ze zwiaz¬ kiem o wzorze 1 tylko cztery padly po 73 dniach po implantacji i wszystkich 6 zwierzat zyjacych 60 w dalszym ciagu bylo wolnych od guza.Podobne badania przeprowadzono z cytoksanem w róznych dawkach oraz z cytoksanem wspólnie z chlorowodorkiem N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/- -l,l-dwumetylo-3-/4-aminokarbonylofenylo/propylo- 65 aminy. Grupie dziesieciu zwierzat * szczepionych 50 5511 119 783 Tablica 6 12 Zwiazek podawany Kontrola 5 FU 5 FU+B Dni 0 I - II 111 5 I 100 95 70 II 0/130 0/10 0/10 12 I 400 350 ,100 II 0/30 0/10 0/10 17 I 750 630 80 II 0/122 0/9 1/10 '23 I 700 680 120 II (Oi/6 0/6 1/9 29 I 500 II Cl/0 0/0 1/7 73 I — II iii Zwiazek podawany Kontrola 6 MP 6 MP+B Tablica 7 Dni 0 I "¦ II 0/30 0/10 0/10 5 I '100 no 65 II iii 12 I 400 370 50 U iii 17 I 730 570 25 II iii 23 I 680 ,650 20 II 0/6 0/8 6/8 29 I 15 II iii 73' I Q ii o/o I 0/0 6/6 1 Zwiazek 1 podawany Kontrola Cytoksan 35 mg/kg Cytoksan 12,5 mg/kg Cytoksan 12,5 mg/kg +B 0 I ¦ j r — II 0/30 0/10 0/10 0/10 5 I 80 80 130 70 II Qk/30 0/10 0/10 o/io Tablica 8 Dni 12 I 390 60 190 40 II 0/30 0/10 0/10 ia/io 17 I 1 (730 60 300 _^ II 0/22 4/10 0/10 7/9 23 I 700 200 600 10 II 0/6 W 1/9 ;7/7 [ 29 I ^_ 570 300 ao II 0/0 0/4 0/4 .6/7 73 I 0 II 0/0 0/0 0/0 6/6 gruczolakorakiem 755 podawano cytoksan dootrzew- nowo w ilosci 25 mg/kg raz na dzien w 5, 9 i 13 dniu testu. Inna grupa szczepionych zwierzat otrzy¬ mywala cytoksan w dawce 12,5 mg/kg raz dziennie w dniu 5, 9 i 13. Trzecia grupa szczepionych zwie¬ rzat otrzymywala cytoksan dootrzewnowo w ilosci 12,5 mg/kg w 5, 9 i 13 dniu, wspólnie ze zwiaz¬ kiem o wzorze 1 (zwiazek B) podawanym podskór¬ nie dwa razy dziennie od 5 do 14 dnia trwania testu w dawce 7,5 mg/kg.Tablica 8 przedstawia wyniki tych badan. Jak to wskazuja dane, wszystkie zwierzeta kontrolne i zwierzeta otrzymujace sam czynnik onkolityczny padly w ciagu 73 dni. W przeciwienstwie do tego, szesc z dziesieciu zwierzat, które poddano skoja¬ rzonemu leczeniu, zyly w dalszym ciagu i wszyst¬ kie z tych jeszcze zywych zwierzat byly wolne od guza.Jak to wskazuja uprzednio zamieszczone wyniki testów, zwiazki otrzymane sposobem wedlug wy¬ nalazku sa uzyteczne we wzmaganiu skutecznosci czynników przeciwnowotworpwych.Zgodnie z tym, zwiazki te mozna stosowac wspól¬ nie ze znanymi lekami onkolitycznymi do leczenia chorób nowotworowych. 45 50 55 60 N-i[2-fenylo /i 2-fluorofenylo/-2-hydroksyetylo]- -l,l-dwumetylo-3-/4-podstawiony fenyl/ propyloami- ny wytwarzane sposobem wedlug wynalazku mozna formulowac w leki do podawania w dogodny spo¬ sób droga doustna lub pozajelitowa. Ogólnie srodki beda zawierac okolo J.—50°/o wagowych zwiazku o wzorze 1. Zwiazki mozna zmieszac z jakimkol¬ wiek z licznych farmaceutycznych nosników, zaro¬ bek lub rozcienczalników. Do typowych nosników i rozcienczalników pospolicie uzywanych naleza: glukoza, sacharoza, sproszkowana skrobia, wlókno celulozowe, sorbit, mannit, poliwinylopirolidon, me¬ tyloceluloza, mleczan etylu, hydroksybenzoesan me¬ tylu, krzemionka, parafina plynna i pokrewne za¬ robki i nosniki.Preparaty farmaceutyczne moga zawierac jeden lub wiecej zwiazków o wzorze 1 i jesli jest to po¬ zadane, preparat moze zawierac lek przecjwnowo- tworowy, taki jak cytoksan, 6-merkaptopuryna lub podobne, tak, ze skojarzona chemoterapie mozna prowadzic przez podawanie skutecznej dawki po¬ jedynczej postaci leku zawierajacej aktywny lek i czynnik wzmagajacy. Tym niemniej jednak, zwiazki o wzorze 1 korzystnie stosuje sie do' wy¬ twarzania preparatów pojedynczo, bez leków prze-13 119 783 14 ciwnowotworowych, przy czym korzystne jest po¬ dawanie dwóch lub wiecej czynników oddzielnie.Do podawania doustnego zwiazek o wzorze 1 mozna zmieszac z nosnikieim, takim, jak skrobia i ^sacharoza i prasowac w tabletki lub napelniac zelatynowe kapsulki. Alternatywnie, zwiazki mozna podawac w postaci syropu lub zawiesiny, np. w wodzie destylowanej, roztworze soli lub podobnym.Do podawania pozajelitowego, np. droga domies¬ niowa, podskórna lub dozylna, zwiazki mozna zmie¬ szac z nosnikami takimi, jak izotoniczny roztwór soli lub glukozy, albo alternatywnie, mozna je roz¬ puscic w odpowiednim rozpuszczalniku, takim jak woda, umiescic w ampulkach i zliofilizowac z otrzy¬ maniem proszku. Proszek taki jest gotowy do re- konstytucji za pomoca jalowej wody lub roztworu soli do bezposredniego podawania domiesniowego.Zwiazki przy wytwarzaniu preparatów mozna umieszczac w czopkach, postaciach zamknietych do stosowania podpoliczkowego i temu podobnych, do podawania z dogodnym czasem uwalniania.Zwiazki o wzorze ogólnym 1 podaje sie osobni¬ kowi z choroba nowotworowa wymagajacemu le¬ czenia, wspólnie z czynnikiem przeciwnowotworo¬ wym znanym jako uzyteczny w leczeniu tej cho¬ roby. Przewidywane dawkowanie zwiazków o wzo¬ rze 1 obejmuje ilosc wystarczajaca do wzmozenia skutecznosci znanego czynnika onkolitycznego. Do¬ zowanie to moze byc rózne, zaleznie od rodzaju nowotworu podlegajacego leczeniu, czynnika prze- ciwnowotworowego, którego skutecznosc ma zostac wzmozona, nasilenia choroby, drogi podawania i tego rodzaju czynników. Tym niemniej, zwiazek o wzorze 1 bedzie rutynowo podawany w dawkach okolo 0,5—50 mg/kg wagi ciala zwierzecia. Ko¬ rzystnym poziomem dawkowania bedzie dawka wy¬ noszaca okolo 1—20 mg/kg, przy podawaniu od jednego do czterech razy dziennie. Jak to powyzej zaznaczono, czynniki wzmagajace, tzn. o wzorze 1 korzystnie podaje sie osobno, a nie lacznie z czyn¬ nikiem lub czynnikami przeciwnowotworowymi. Na przyklad, zwiazek taki, jak octan N-/2-fenylo-2- -hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-dwumetyloami- nokarbonylofenylo/propyloaminy mozna formulo¬ wac do podawania doustnego w dawkach okolo 10 mg/kg, podawany okolo dwa razy kazdego dnia.Czynnik onkolityczny, taki jak cytoksan lub temu podobny, mozna podawac pozajelitowo w zwykly sposób albo na normalnym klinicznym poziomie dozowania ,albo na poziomie suboptymalnym. Na przyklad, czynnik taki, jak cytoksan podaje sie w celu leczenia guzów, takich jak nerwiak nie¬ dojrzaly, gruczolakorak jajnika, glejak siatkówki i podobne, na ogól w dawkach doustnych okolo 1—5 mg/kg jednorazowo kazdego dnia. Przy kon¬ tynuowaniu leczenia cytoksanem zwykle spotyka sie takie dzialanie uboczne, jak rozwój wtórnych nowotworów zlosliwych, leukopenia, nudnosci, brak. laknienia, owrzodzenia sluzówki jamy ustnej i zól¬ taczka. Zwiazek o wzorze 1 podaje sie wspólnie z cytoksanem stosowanym w dawce 1—5 mg/kg, albo w dawce suboptymalnej, z takim wynikiem, ze ogólny wplyw znanego czynnika onkolitycznego na tkanke zlosliwa ulega wzmozeniu.Wynalazek ilustruja nastepujace przyklady, przy czym przyklady I i II dotycza wytwarzania zwiaz¬ ków przejsciowych prowadzacych do substratów o wzorze 2.Przyklad I. l,l-dwumetylo-3-/4-metoksyfeny- 6 lo/-propylbamina.Zimny roztwór 56 g cyjanku sodowego w 125 ml kwasu octowego miesza sie i rozciencza dodajac roztwór 140 ml stezonego kwasu siarkowego, za¬ wierajacego 135 ml kwasu octowego. Do kwasnego io roztworu mieszajac dodaje sie porcjami w ciagu dziesieciu minut, 170,8 g 1,1-dwumetylo-l-hydroksy- -3-/4-metoksyfenylo/propanu. Po dodaniu calej ilos¬ ci alkoholu, mieszanine reakcyjna ogrzewa sie w temperaturze 75°C w ciagu 30 minut, po czym 15 chlodzi do temperatury 25°C i miesza jeszcze w ciagu dwóch godzin. Nastepnie mieszanine reakcyj¬ na wlewa sie do 400 ml wody z lodem i zobojetnia dodajac weglan sodowy. Wodny roztwór kilkakrot¬ nie ekstrahuje sie eterem etylowym, a ekstrakty 20 eterowe laczy sie, przemywa woda i osusza. Po usunieciu rozpuszczalnika przez odparowanie pod zmniejszonym cisnieniem otrzymuje sie 142,8 g N- -formylo-1,1-dwumetylo-3-/4-metoksyfenylo/propylo- amiriy. 25 Zwiazek ten rozpuszcza sie w 1000 ml 2,7 N kwasu solnego i kwasna mieszanine reakcyjna ogrzewa w temperaturze 100°C w ciagu dwunastu godzin. Po ochlodzeniu, kwasna mieszanine reak¬ cyjna dodaje sie do 500 ml wody i przemywa octa- 30 nem etylu. Warstwe wodna alkalizuje sie wodoro¬ tlenkiem sodowym, a alkaliczna mieszanine reak¬ cyjna ekstrahuje eterem etylowym. Ekstrakty ete¬ rowe laczy sie, przemywa woda i osusza.Po odparowaniu rozpuszczalnika i przedestylo- 35 waniu pozostalosci otrzymuje sia 12,9 g y-dwu- metylo-3-/4-metoksyfenylo/propyloammy. Tempera¬ tura wrzenia 110—120°C przy 133,3 Pa.Przyklad II. Postepujac, jak w przykladzie I. l,,l-dwumetylo-l-hydroksy-3-/4-hydroksykarbonylo- .40 fenylo/propan poddaje sie reakcji z cyjankiem so¬ dowym otrzymujac, po hydrolizie N-formyloaminy stanowiacej zwiazek posredni 1,1-dwumetylo-3-/4- -hydroksykarbonylofenylo/propyloamine. Tak utwo¬ rzona amine przeksztalca sie w chlorowodorek i 45 sól te poddaje reakcji z chlorkiem tionylu, otrzy¬ mujac l,l-dwumetylo-3-/4-chlorokarbonylofenylo/- propyloamine. Tak wytworzony chlorek kwasowy poddaje sie reakcji z nadmiarem amoniaku, otrzy¬ mujac 1,1-dwumetylo-3-/4-aminokarbonylofenylo/- 50 propyloamine. W podobny sposób chlorek kwaso¬ wy poddaje sie reakcji z malym nadmiarem me- tyloaminy i dwumetyloaminy otrzymujac, odpo¬ wiednio l,l-dwumetylo-3-/4-metyloaminokarbonylo- fenylo/propyloamine i l,l-dwumetylo-3-/4-dwume- 55 tyloaminokarbonylofenylo/propyloamine.Przyklad III. N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/-l,l- -dwumetylo-3-/4-hydroksyfenylo/propyloamiria.Do roztworu 72,9 g l,l-dwumetylo-3-/4-metoksy- fenylo/propyloaminy w 1000 ml eteru etylowego, 60 mieszajac, wkrapla sie w ciagu jednej godziny roz¬ twór 37,8 g 2-bromoacetofenonu w 450 ml eteru etylowego. Po zakonczeniu dodawania mieszanine reakcyjna ogrzewa sie pod chlodnica zwrotna i miesza w ciagu jednego tygodnia. Nastepnie mie- 65 szanine reakcyjna chlodzi sie do temperatury po-15 119 783 16 kojowej i saczy, otrzymujac 53 g nieprzereagowa- nej aminy w postaci bromowodorku. Przesacz prze¬ mywa sie woda, osusza, a rozpuszczalnik usuwa sie przez odparowanie, otrzymujac po krystalizacji z etanolu i octanu etylu, 20 g N-/2-fenylo-2-ke- toetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-metoksyfenylo/-propylo- aminy. Temperatura topnienia 180,7—181,5°C.Tak utworzona amine rozpuszcza sie w 200 ml vkwasu bromowodorowego. Kwasna mieszanine re¬ akcyjna ogrzewa sie pod chlodnica zwrotna i mie¬ sza w ciagu dwunastu godzin. Nastepnie miesza¬ nine chlodzi sie do temperatury pokojowej, przy czym krystalizuje surowy produkt reakcji. Kryszta¬ ly wyodrebnia sie przez odsaczenie i rekrystalizuje dwukrotnie z etanolu, otrzymujac 13,0 g bromowo¬ dorku N-/2-fenylo-2-ketoetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4- -hydroksyfenylo/propyloaminy. Temperatura top¬ nienia 213°C (z rozkladem).Roztwór 13,0 g bromku N-/2-fenylo-2-ketoetylo/- -l,l-dwumetylo-3-/4-hydroksyfenylo/propyloaminy w 235 ml 90°/o roztworu etanolu w wodzie, zawiera¬ jacego 2 g 5°/o palladu na weglu, miesza sie w ciagu 2 1/4 godziny w atmosferze wodoru pod cis¬ nieniem 411879 Pa. Nastepnie mieszanine reakcyj¬ na saczy sie, a przesacz zateza przez odparowanie rozpuszczalnika, otrzymujac stala pozostalosc. Tak utworzone cialo stale krystalizuje sie z octanu etylu, otrzymujac 5,5 g bromowodorku N-/2-fenylo- -2-hydroksyetylo/-l,l-dwumetylo-3-/4-hydroksyfeny- lo/propyloaminy. Temperatura topnienia 169—170°C.Analiza elementarna dla CigH^NC^Br Obliczono: C 60,00; H 6,89; N 3,68.Znaleziono: C 60,17; H 6,59; N 3,61.Nastepnie bromowodorek aminy rozpuszcza sie w 50 ml metanolu i miesza w temperaturze poko- 10 15 20 25 35 jowej, dodajac w jednej porcji roztwór uzytego w nadmiarze chlorowodoru w eterze. Wytracony z roztworu chlorowodorek aminy wyodrebnia sie przez odsaczenie. Produkt staly trzykrotnie re¬ krystalizuje sie z metanolu i octanu etylu, otrzy¬ mujac chlorowodorek N-/2-fenylo-2-hydroksyetylo/- -1,1-dwumetylo-3-/4-hydroksyfenylo/propyloaminy.Temperatura topnienia 180—182°C.Analiza elementarna dla Ci9Hi6N02Cl Obliczono: C 67,91; H 7,80; N 4,17.Znaleziono: G 68,13; H 7,59; N 4,22.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych fenetanoloamin o ogólnym wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru lub fluoru, a R2 oznacza grupe hydroksy¬ lowa, aminokarbonylowa, metyloaminokarbonyIowa lub dwumetyloaminokarbonylowa, oraz ich farma¬ kologicznie dopuszczalnych soli, znamienny tym, ze poddaje sie redukcji zwiazek karbonylowy o ogólnym wzorze 2, w którym R1 i R2 maja wyzej podane znaczenie i ewentualnie rozdziela sie utwo¬ rzony racemat i wyodrebnia sie R-izomer. 2. Sposób wytwarzania nowych fenetanoloamin o ogólnym wzorze 1, w którym R1 oznacza atom wodoru lub fluoru, R2 oznacza grupe acetyloami- nowa lub metanosulfonyloaminowa, oraz ich far¬ makologicznie dopuszczalnych soli, znamienny tym, ze poddaje sie redukcji zwiazek karbonylowy o ogólnym wzorze 2, w którym R1 i R2 maja wyzej podane znaczenie i ewentualnie rozdziela sie utwo¬ rzony racemat i wyodrebnia sie R-izomer. , OH CH, i \ J-CHC^H-C-CH£Hz-\ /+r R1 CH3 Wzsr 1 0 CH, CChLNH -C- CHzCH2-h^ R CK Wzór 2 Drukarnia Narodowa, Zaklad Nr 6, 106/83 Cena 100 zl PL PL PL PL PL PL PL