Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych alkilo-N-prolilo-6,7-azyrydyno-8-deza- mino-7-dezoksy^a-tiolinkosaminidów. 7-O-alkilo-podstawione^-tiolinkosaminidy oraz ich wytwarzanie z alkilo-N-acylo-6,7-azyrydyno-«- tiolinkosaminindów opisano w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki Nr 3 702 322.Opis patentowy Iranu Nr 10 460 opisuje alkilo- ich wytwarzanie przez siiariczkolize odpowiednich 6,7-aizyrydy!no-6-dezaimiino-7-dezoksy-a-tiolinkosa- mdinidów oraz nastepna ich przemiane w odpo¬ wiednie analogi linkoimycyny.Opas patentowy Iranu Nr 10395 opisuje alkilo-7- -dezoksy^a-tioimkasamiinidy o róznych grupach tio w polozeniu 7i(S), takich jak mp. grupy alkilotio-, hydroksyalkilotio i acetoksyalkilotio. Scharaktery¬ zowano tu równiez sposoby wytwarzania takich zwiazków, które obejmuja siarkolize odpowiednich 5J7-azyrydyno-6-de!zamino-7-dezoksy-a-'tiolinkosa- miinidów oraz zastosowanie wytworzonych zwiaz¬ ków do trzymania analogów linkomycyny.Opis patentowy Iranu Nr 10407 opisuje w szcze¬ gólnosci zwiazek metylo-N-acetylo-2,3,4-trój-0-ace- tylo-7(S)-(3-)3-acetoksypropylotio(propylotio)-7-dezo- ksy-«-tiolinkosaminid oraz jego analogi linkomycy¬ ny. Opis patentowy podaje sposób wytwarzania poszczególnych zwiazków przez dodanie siarczku trójmetylenowego do metylo-N-acetylo-2;3,4-trój-Q- -acetylo-6,7-azyrydyno-6-dezamino-7-dezoksy-«-tio- linkosaminidu.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku sa w ogólnosci produktami posrednimi do wy¬ twarzania wielu zwiazków ujawnionych w wyzej opisanych patentach Iranu. Zaden ze zwiazków wy¬ twarzanych sposobem wedlug wynalazku nie mozey byc wytworzony w procesach przedstawionych w wyzej opisanych patentach.Alkilo-N-karboksyacylo-6,7-azyrydyno-6-dezami- no-7-dezoksy^a-tiolinkosaminidy ujawniono na przy¬ klad w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3671647 i 3702332 w opisach patento¬ wych Iranu 10395 i 10460. Jednak wysilki nad uzyskaniem alkilo-N-(L-2-pirolidynokarboksyacylo)- -6,7-azyrydyno-6-dezamino-7-dezoksy^-tiolinkosa- minidów wedlug cytowanych sposobów dotychczas zawodzily, np. przy otrzymywaniu analogów N- -karboksya-cylowych przez N-acylowanie azyrydy- ny kwasem L-2-pirolidynokarbdksylowym albo od^ powiednim L-alkilo-podstawionym kwasem L-2-$)i- rolidynokarboksylowym. Tym sposobem wytwarza sie alkilo-N-(l-karbobenzoksy-4-alkilo)-6,7-azydydy^ no-6-dezamino-7-dezoks.y-«-tiolinkosaminidy, z któ¬ rych uzyskuje sie odpowiednie uzyteczne analogi 1-wodorowe i 1-alkilowe.Sposobem wedlug wynalazku zgodnie ze schema¬ tem podanym na rysunku wytwarza sie nowe zwia¬ zki o ogólnym wzorze 3, w którym G oznacza niz¬ sza grupe alkilowa lub grupe ochronna zdolna do 102 3553 102 35S 4 Usuniecia na drodze hydrogenolizy, R4 i R5 ozna¬ czaja nizsze grupy alkilowe, Y oznacza grupe kar- boksyacylowa lub. atom wodoru.Linia wezykowa laczaca R5 z reszta czasteczki, jak pokazano w ogólnym wzorze 3, wskazuje, ze grupa R5 moze byc albo w polozeniu cis/ponizej plaszczyzny pierscienia zawierajacego azot (albo w polozeniu trans) powyzej plaszczyzny pierscienia zawierajacego azot.Linia wezykowa laczaca grupe metylowa i H z atomem wegla w polozeniu 7 w ogólnym wzorze 3 wskazuje, ze niektóre ze zwiazków o ogólnym wzorze 3 istnieja w odmianach epimerycznych o konfiguracji zarówno 6(R), 7(R), jak i 6(R), 7(S) i posiadaja strukture przedstawiona ogólnym wzo¬ rem 5 lub 6.Okreslenie „karboksyacyl" uzyte w opisie i za¬ strzezeniach oznacza ugrupowanie acylowe weglo¬ wodorowego kwasu karboksylowego lub weglowodo¬ rowego kwasu karboksylowego podstawionego grupa obojetna. Jako grupy karboksyacylowe wymienia sie rodniki acylowe weglowodorowych kwasów kar- boksylowych i weglowodrowych kwasów karboksy- lowych podstawionych grupa obojetna, zawieraja¬ cych od 2 do okolo 18 atomów wegla w swojej cza¬ steczce. Przedstawicielem takich grup karboksyacy- lowych sa grupy o wzorze E-CO, w którym E oznacza grupe hydrokarbylowa o 1 do okolo 17 ato¬ mów wegla, albo hydrokarbylowa o 1 do okolo 17 atomów wegla, w którym atom wodoru zastapio¬ ny zostal grupa obojetna. Przykladem rodników a- cylowych weglowodorowych kwasów karboksylo- wych, gdzie E oznacza grupe hydrokarbylowa, sa rodniki acylowe nasyconych lub nienasyconych, prostolancuchowych lub rozgalezionych alifatycz- , nych kwasów karboksylowych, np. kwasu octowego, propionowego, maslowego, izomaslowego, III rzed- -butylooctowego, walerianowego, izowalerianowego, kapronowego, kaprylowego, kaprynowego, undeka- nokarboksylowego, laurynowego, dodekanokarboksy ' lowego, mirystynowego, tetradekanokarboksylowe- ' go, pelmitynowego margarynowego,stearynowego, a- krylowego, kretonowego, undecylonowego, oleinowe¬ go, heksynowego, heptynowego, oktynowego, itp. nasyconych lub nienasyconych, alicyklicznych kwa- . sów karboksylowych, np. kwasu cyklobutanokarbo- ksylowego, cyklopentanokarboksylowego, metylocy- klopentenokarboksylowego, cykloheksanokarboksy- lowego, dwumetylocykloheksanokarboksylowego, dwupropylocykloheksanokarboksylowego, itp., nasy¬ conych lub nienasyconych, alicyklicznych alifatycz¬ nych kwasów karboksylowych, np. kwasu cyklopen- tanpoctowego, cyklopentanopropionowego, cyklohek- sanomaslowego, metylocykloheksanooctowego, itp., . aromatycznych kwasów karboksylowych, np. kwasu benzoesowego, toluilowego, naftoesowego, etyloben- zoesowego, izobutylobenzoesowego, metylobutylo- , benzoesowego, itp.; oraz aromatyczno-alifatycznych . kwasów karboksylowych, np. kwasu fenylooctowe¬ go, fenylopropionowego, fenylowalerianowego, cy¬ namonowego, naftylooctowego, itp.Okreslenie „weglowodorowy kwas karboksylowy podstawiony grupa obojetna" uzyte jest tu w zna¬ czeniu weglowodorowego kwasu karboksylowego, w . "którym jeden lub wiecej atomów wodoru przyla¬ czonych bezposrednio do atomu wegla zastapiono grupa obojetna na reakcje w warunkach opisanych dalej przy wytwarzaniu zwiazków o ogólnym wzo¬ rze 3 wedlug wynalazku. Przykladem takich grup sa grupy chlorowcowe, nitrowe, hydroksylowe, ami¬ nowe, cyjanowe, tiocyjanowe lub alkoksylowe.Przykladem weglowodorowych kwasów karboksy¬ lowych podstawionych grupa chlorowcowa, nitrowa, hydroksylowa, aminowa, cyjanowa, tiocyjanowa i alkoksylowa jest kwas jedno-, dwu- i trójchloro- octowy, a- i /?-chloropropionowy, a- i y-bromomas- lowy, a- i 8-jodowalerianowy, meralonowy, 2- i 4- -chlorocykloheksanokarboksylowy, szikimowy, 2-ni- tro-1-metylo-cyklobutanokarboksylowy, 1,2,3,4,5,6- -szesciochlorocykloheksanokarboksylowy, 3-bromo- -2-metylocykloheksanokarboksylowy, 4- i 5-bromo- -2-aoetylocykloheksanokarboksylowy, 5- i 6-bromo- -2-acetylocykloheksanokarboksylowy, 2,3-dwubro- mo-2-metylocykloheksanokarboksylowy, 2,5-dwubro- mo-2-metylocykloheksanokarboksylowy, 4,5-dwubro- mo-2-metylocykloheksanokarboksylowy, 5,6-dwubro- mo-2-metylocykloheksanokarboksylowy, 3-bromo-3- -metylocykloheksanokarboksylowy, 6-bromo-3-me- tylocykloheksanokarboksylowy, l,6-dwubromo-3- -metylocykloheksanokarboksylowy, 2-bromo-4-me- tylocykloheksanokarboksylowy, l,2-dwubromo-4- -metylocykloheksanokarboksylowy, 3-bromo-2,2,3- -trójmetylocyklopentanokarboksylowy, l-bromo-3,5- -dwumetylocykloheksanokarboksylowy, homogenty- zynowy, o-, m- i p-chlorobenzoesowy, anyzowy, sa¬ licylowy, p-hydroksybenzoesowy, /?-rezorcylowy, galuzowy, weratrowy, trójmetoksybenzoesowy, trój- metoksycynamonowy, 4,4/-dwuchlorobenzylinowy, o-, m- i p-nitrobezoesowy, cyjanooctowy, 3,4 i 3,5- dwunitrobenzoesowy 2,-6,4-trójnitrobenzoesowy, tiocyjanooctowy, cyjanopropionowy, cyjanooctowy, 3,4 i 3,5-dwunitrobenzoesowy, 2, 6,4-trójnitrobenzo- esowy, tiocyjanooctowy, cyjanopropionowy, mleko¬ wy, etoksymrówkowy (wodoroweglan etylu), butylo- 40 ksymrówkowy, pentyloksymrówkowy, heksyloksy- mrówkowy, dodecyloksymrówkowy, heksodecyloksy- mrówkowy, itp.Uzyte tu okreslenie „grupa zabezpieczajaca usu- walna przez wodorolize" oznacza grupe obojetna 45 na acylowanie, lecz latwo usuwalna przez wodoro- lize. Takie grupy sa dobrze znane i nalezy do nich np. grupa trójfenylometylowa, dwufenylo(p-meto- ksyfenylo)-metylowa, bis-(p-metoksyfenylo)-fenylo- metylowa, benzylowa lub p-nitrobenzylowa oraz 50 wodorokarboksykarbonylowa. Przykladem tej ostat¬ niej grupy jest grupa III rzed. butoksykarbonylowa, grupy benzyloksykarbonylowe o wzorze 7, w któ¬ rym W jest wodorem, grupa nitrowa, grupa meto- ksy, chlorem lub bromem, np. grupa karbobenzo- 55 ksy, p-nitrokarbobenzoksy, p-bromo- i p-chlorokar- bobenzoksy, oraz grupy fenyloksykarbonylowe o wzorze 8, w którym Wi jest wodorem, allilem albo alkilem zawierajacym nie wiecej niz 4 atomy we¬ gla, takie jak np., grupa fenyloksykarbonylowa, p- 60 -toliloksykarbonylowa, p-etylofenyloksykarbonylo- wa, p-allilofenyloksykarbonylowa, itp.Okreslenie „nizszy alkil" stosuje sie w zwyklym sensie i oznacza grupe alkilowa zawierajaca od 1 do okolo 8 atomów wegla, np. metylowa, etylowa, 65 propylowa, butylowa, pentylowa, heksylowa, hep-102 333 tylowa, oktylowa ora^ ich odmiany izomeryczne.Uzyte tu okreslenie „liydroksyalkil" oznacza wyzej omówiona grupe a-lk;ilowa w której atom wodoru zastapiono grupa hydroksylowa. Przykladem grupy hydroksyalkilowej sa grupy hydroksyalkilowe za¬ wierajace od 1 do 6 atomów wegla, takie jak hy- droksymetylowa, hydroksyetylowa, hydroksyheksy- lowa.Okreslenie „rodnik acylowy nizszego weglowodo¬ rowego kwasu karboksylowego" oznacza rodnik a- cylowy weglowodorowego kwasu karboksylowego jak zdefiniowano wyzej, zawierajacego od 1 do oko¬ lo 8 atomów wegla.Wytworzone sposobem wedlug wynalazku zwiaz¬ ki o ogólnym wzorze 3 sa uzytecznymi produktami posrednimi w syntezie chemicznej znanych analo¬ gów linkomycyny, które sa srodkami przeciwbak- teryjnymi.Wedlug wynalazku, nowe zwiazki o wzorze 3 wytwarza sie przez N-acylowanie odpowiednie¬ go alkilo-6,7-azyrydyno-6-dezamino-7-dezoksy-a-tio- linkosaminidu o wzorze 1 przy pomocy mieszanego bezwodnika o wzorze 2. Reakcje przedstawia sche¬ mat zalaczony na rysunku, na którym R4, R5, Y, G i linie wezykowe posiadaja wyzej podane zna¬ czenia, a b jest liczba calkowita od 1 do 3.Zilustrowany wyzej proces prowadzi sie przez zmieszanie reagentów o wzorach 1 i 2 zasadniczo w stosunkach równomolowych wykorzystujac kon¬ wencjonalna aparature i technike mieszania. Szcze¬ gólnie wazne dla procesu jest utrzymywanie mie¬ szaniny reakcyjnej w temperaturze od okolo -10°C do 5°C.Wymagana temperature utrzymuje sie wykorzy¬ stujac zwykle sposoby chlodzenia mieszanin reak¬ cyjnych. Proces ten korzystnie jest prowadzic w o- bojetnym rozpuszczalniku organicznym, jak to ok¬ reslono wyzej. Zalecanym rozpuszczalnikiem jest acetonitryl, nitrometan, czterowodorofuran i dwu- metyloformamid, a zwlaszcza acetonitryl. Odczyn¬ nik tiolinkosaminidowy o wzorze 1 korzystnie jest rozpuscic w obojetnym rozpuszczalniku organicz¬ nym przed zmieszaniem go z bezwodnikiem miesza¬ nym o wzorze 2. Korzystnie, rozpuszczalnik obojet¬ ny stosowany do rozpuszczania odczynnika tiolinko- saminidowego o wzorze 1 stanowi alkohol alifaty¬ czny o ciezarze molowym co najmniej okolo 60.Przykladem takiego alkoholu alifatycznego jest al¬ kohol izopropylowy, n-butylowy, izobutylowy, III rzed.-butylowy, n-heksylowy, cykloheksanol i tym podobne alkohole alifatyczne.Korzystnie jest, jesli reakcje te prowadzi sie takze w obecnosci zwiazku wiazacego kwasy, takie¬ go jak np. trzeciorzedowa amina. Przykladem sto¬ sowanej tu aminy trzeciorzedowej jest trójetyloami- na, trójpropyloamina, trójbutyloamina, trójpentylo- amina, trójheksyloamina, itp. przebieg wyzej przedstawionej reakcji otrzymy¬ wania zwiazków o wzorze 3 mozna sledzic przy pomocy konwencjonalnych metod analitycznych, ta¬ kich jak np. chromatografii cienkowarstwowej, któ- r^a wykaze pojawienie sie zadanego produktu o wzorze 3. Reakcja jest zakonczona w czasie od oko¬ lo 1 do 24 godzin. Po zakonczeniu reakcji zadane zwiazki o wzorze 3 wydziela sie latwo z miesza¬ no 40 45 50 55 60 65 niny reakcyjnej, w znany sposób np. przez odparo¬ wanie rozpuszczalnika, ekstrakcje rozpuszczalnika¬ mi, chromatografie, rozdzial przeciwpradowy i tym podobne metody.Wyjsciowe odczynniki tiolinkosaminidowe o wzo¬ rze 1, stosowane w wyzej opisanym sposobie sa dobrze znane, jak równiez sposób ich otrzymywania (opisy patentowe Stanów Zjednoczonych Ameryki Nr Nr 3671647 i 3702322). Bezwodniki mieszane o wzorze 2 w wiekszosci sa dobrze znane i wytwa¬ rza sie je przez reakcje odpowiedniego kwasu L-2- -pirolidynokarboksylowego lub jego chlorowodorku o wzorze 4, w którym G i R5 maja wyzej podane znaczenie, z odpowiednim chloromrówczanem alki¬ lowym, takim jak np. chloromrówczan etylu, izo¬ propylu, izobutylu, itp. Sposób wytwarzania zwiaz¬ ków o wzorze 2 jest znany, a charakterystyczne szczególy podane sa np. w przykladzie II, czesc F-2 opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki Nr 3544551. W ogólnosci dobrze sa znane wyjsciowe kwasy 1-2-pirolidynokarboksylowe o wzorze 4 (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki Nr Nr 3475407, 3544551 i 3574186).Nizej podane przyklady ilustruja wynalazek nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad I. Metylo-N-1-karbobenzoksy-trans- -4-propylo-L-prolilo-6(R),7(R)-azyrydyno-6-dezami- no-7-dezoksy-tiolinkosaminid.Do roztworu 2,91 gramów (1 równowaznik molo¬ wy) l-karbobenzoksy-trans-4-propylo-L-proliny (ot¬ rzymanej przez N-karboksylowanie trans-4-propylo- -L-proliny) w 100 ml bezwodnego acetonitrylu do¬ daje sie mieszajac 1,11 gramów trójetyloaminy (1,53 ml; 1,1 równowazników molowych), po czym roztwór oziebia sie na lazni metanolowo-sodowej do temperatury -5°C. Do otrzymanej mieszaniny do¬ daje sie 1,36 gramów (1,30 ml; 1 równowaznik mo¬ lowy' chloromrówczanu izobutylu, po czym miesza¬ nine miesza sie przez 10 minut utrzymujac tempe¬ rature okolo -5°C. Tworzy sie osad chlorku trój- etyloamoniowego.Zawiesine 2,35 gramów (1 równowaznik molowy) metylo-6-(R),7(R)-azyrydyno-6-dezamino-7-dezoksy- -a-tiolinkosaminidu w 50 ml alkoholu izopropylo¬ wego dodaje sie do powyzszej mieszaniny, po czym calosc miesza sie bez uzupelnienia srodka chlodza¬ cego. Azyrydyna rozpuszcza sie w ciagu okolo 10 minut.Rozpuszczalnik usuwa sie na wyparce obrotowej w 40°C pod cisnieniem 7 mm slupa rteci a pozosta¬ losc rozpuszcza sie w metanolu i alkalizuje (do pH okolo 10) przez dodanie 6n wodorotlenku sodowego.Po okolo 1 godzinie rozpuszczalnik usuwa sie jak wyzej, a pozostalosc poddaje sie rozdzialowi miedzy chlorek metylenu i wode. Wyciag z chlorkiem me¬ tylenu przemywa sie woda i suszy nad bezwodnym siarczanem sodowym. Usuniecie rozpuszczalnika da¬ je bezpostaciowe cialo stale (5,08 gramów, 100% teorii) metylo-N-1-karbobenzoksy-trans-4-propylo- -L-prolilo-6(R),7(R)-azyrydyno-6-dezamino-7-dezo- ksy-a-tiolinkosaminidu. Strukture produktu potwie¬ rdza sie widmem w podczerwieni, które wykazuje pasmo absorpcji acyloazyrydyny przy 1700'cm-1.Przyklad II. Metylo-N-(l-metylo-trans-4-pro-l M 35S s pylo-l-pi*óliio-6(R),7(R)-azyrydyno-6-dezaminó-7-de- zoksy^a-tiolinkosaminid.Chlorowodorek l-metylo-trans-4-propylo-l-proli- ny (4,41 g; 1 równowaznik molowy) zawiesza sie w acetonitryiu (100 ml) mieszajac w temperaturze po¬ kojowej, po czym do zawiesiny dodaje sie trójetylo- amine (4,3 g; 5,9 ml, 2 równowazniki molowe). Z ko¬ lei otrzymany roztwór oziebia sie do —5°C na lazni metanolowo-lodowej, przy czym pojawia sie osad chlorku trójetyloamoniowego. Do takiej mieszaniny dodaje sie chloromrówczan izobutylu (2,9 g, 2,78 ml 1 równowaznik molowy), z taka szybkoscia, ze temperatura mieszaniny reakcyjnej utrzymuje sie w granicach -5°C i 8°C, a nastepnie otrzymana mieszanine miesza sie jeszcze w temperaturze -5°C przez dalsze piec minut.Po dodaniu papki 5,0 g (1 równowaznik molowy) metylo-6(R),7(R)-azyrydyno-6-dezamino-7-dezoksy-«- tiolinkosaminidu w alkoholu izopropylowym (120 ml) calosc miesza sie pozwalajac na podniesienie sie temperatury do temperatury otoczenia. Po 2 go¬ dzinach chromatografia cienkowarstwowa wykazu¬ je brak wyjsciowego reagenta azyrydynowego (Rf= 0,09) i pojawienie sie nowego pasma o Rf= 0,31. U- suniecie lotnych rozpuszczalników na wyparce ob¬ rotowej w temperaturze 40°C przy cisnieniu 7 mm slupa rteci daje syropowata pozostalosc zawierajaca metylo-N-(l-metylo-trans-4-propylo-L-prolilo(-6)R). 7(R)-azyrydyno-6-dezamino-7-dezoksy-a-tiolinkosa- minid.Jesli trzeba, ten ostatni zwiazek wydziela sie z syropowatej pozostalosci rozpuszczajac ja najpierw w chlorku metylenu. Otrzymany roztwór lekko al- kalizuje sie, zwlaszcza do pH okolo 8,3 przez doda¬ tek wodnego roztworu wodoroweglanu sodowego. Po wytrzasnieciu mieszaniny, warstwe organiczna od¬ dziela sie, przemywa woda, suszy i odparowuje ot¬ rzymujac oczyszczony metylo-N-(l-metylo-trans-4- propylo-L-prolilo)-6(R),7(R)-azyrydyno-6-dezamino-7 -dezoksy-a-tiolinkosaminid, przydatny jako pro¬ dukt posredni przy wytwarzaniu odpowiedniej lin- komycyny. Widmo w podczerwieni daje wynik 1695 cm-1 wykazujacy, ze pierscien azyrydynowy .zostal zacylowany. 40 Postepujac analogicznie, lecz zastepujac uzyty tu chlorowodorek l-metylo-trans-4-propylo-L-proli- ny taka sama iloscia molowa chlorowodorku 1-n- -heksylo-4-propylo-L-proliny, otrzymuje sie metylo- -N-(l-n-heksylo-4-propylo-L-prolilo-6(R),7(R)-azyry- rydyno-6-dezamino-7-dezoksy-«-tiolinkosaminid. PL PL