Sposób wytwarzania alkaloidów pentacyklicznych Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania alkaloidów pentacyklicznych, zwlaszcza z grupy eburnamoninowinkaminy, odpowiadajacych dl-win- kaminie o wzorze 1, w którym polaczenie pierscie¬ nia D i E wystepuje w konfiguracji cis, to jest wtedy, gdy atom wodoru w pozycji 3 i rodnik ety¬ lowy w pozycji 16 sa wzgledem siebie w pozycji cis, oraz odpowiadajacych dl-izowinkaminie o wzo¬ rze 1, w którym pierscienie D i E polaczone sa w konfiguracji trans.Wiadomo, ze (+) winkamine wydzielono z kilku gatunków rodzaju vinca, zwlaszcza Vinca Minor L, natomiast dl-winkamine wydzielono z grupy Taber- naemontana rigida.Wiadomo równiez, ze dzieki swemu dzialaniu winkamina wykazuje ciekawe wlasciwosci terapeu¬ tyczne. Zwiazek ten polepsza utlenianie tkanki mózgowej, co wplywa na utrzymanie tkanek ner¬ wowych w stanie sprawnego dzialania, a ponadto poszerza naczynia, zwlaszcza naczynia tkanki móz¬ gowej, co umozliwia przywrócenie lub utrzymanie normalnego przeplywu krwi.Winkamina znajduje zwlaszcza zastosowanie w schorzeniach naczyn mózgowych, w sklerozie móz¬ gowej, przypadkach utraty swiadomosci w wyniku urazu czaszki lub pozostalosci po ostrej niewydol¬ nosci mózgowej.Celem wynalazku jest wytwarzanie na drodze syntezy winkaminy czystej, uniezalezniajacej wy- 15 20 twarzanie tego srodka od kosztownych surowców roslinnych.Znane sa pewne syntezy dl-winkaminy, np. Kueh- ne opisuje sposób wytwarzania dl-winkaminy przez poddanie reakcji zwiazku czterocyklicznego o wzo¬ rze 2 z p-nitrozodwumetyloanilina i sola sodowa trójfenylometylu, nastepnie z kwasem solnym, otrzymujac w ten sposób mieszanine dl-winkaminy i dl-epiwinkaminy, z której wydziela sie dl-winka¬ mine, jednak z niewielka wydajnoscia (J.Am.Chem.Soc. 86, 2946 (1964).Ostatnio równiez opisano sposób przetwarzania dl-homoeburnamoniny w dl-winkamine w proce¬ sie piecioetapowym. Produkt wyjsciowy w tym sposobie uzyskuje sie, w wyniku dlugiego procesu, z tryptaminy i 2-etoksykarbonylo-2-etylocyklopen- tanonu (K.H. Gibson) i wspólpr. Chem. Comm. (1969), 799 i 1490).Sposoby te maja szereg wad, przy czym uzyskuje sie mieszanine izomerów z niewielka wydajnoscia.K.H. Gibson (Chem. Comm. 1969, str. 1490) pod¬ kresla ze niemozliwe jest uzyskanie 14,15-dwuketo- E-hómo-eburnanu wychodzac z homo-eburnamoni- ny, poniewaz powstajacy jako produkt posredni ketal nie ulega utlenianiu, a nawet w warunkach utleniania ulega redukcji, co spowodowalo, ze za¬ stosowano dodatkowo specjalny czynnik utleniaja¬ cy, przy czym stopien czystosci otrzymanej w tych warunkach winkaminy nie zostal zbadany. 831523 Sposób wedlug wynalazku eliminuje te niedo¬ godnosci.Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania alkaloidów pentacyklicznych, zwlaszcza zwiazków pentacyklicznych o ogólnym wzorze 1, polegajacy na tym, ze zwiazek czterocykliczny o ogólnym wzo¬ rze 3 poddaje sie redukcji z czynnikiem zasadowym dla wytworzenia laktamu o ogólnym wzorze 4, który poddaje sie reakcji z reagentem nitrozuja- cym w celu wytworzenia hydroksyiminy o wzorze 5, po czym otrzymany zwiazek, w postaci jego oksy¬ mu, poddaje sie reakcji z czynnikiem regeneruja¬ cym keton, dla uzyskania dwuketonu o ogólnym wzorze 6, który nastepnie poddaje sie dzialaniu metanolanu metalu alkalicznego.W sposobie tym, ze zwiazku o wzorze 2, w któ¬ rym atom wodoru w pozycji 12b i rodnik etylowy w pozycji 1 wystepuja w pozycji cis, otrzymuje sie dl-winkamine, a ze zwiazku o wzorze 7, w którym atom wodoru w pozycji 12b i rodnik etylowy w pozycji 1 wystepuja w pozycji trans, otrzymuje sie dl-izowinkamine.W sposobie wedlug wynalazku pochodne indolo- -(2,3-a)-chinolizyny, których podstawniki 12b-H i 1-etylowy wystepuja wzgledem siebie w pozycji cis, nazwano cis-indolo^(2,3-a)-chinolizyna.Podobnie pochodne indolo-(2,3-a)-chinolizyny, któ¬ rych podstawniki 12b-H i 1-etylowy wystepuja wzgledem siebie w pozycji trans, nazwano trans- -indolo-(2,3-a)-chinolizyna.W sposób analogiczny pochodne eburnanu lub E-homo-eburnanu w których polaczenie pierscieni D i E jest w konfiguracji cis nazwano odpowiednio cis-eburnanem i cis E-homo-eburnanem.Podobnie, pochodne eburnanu lub E-homo-ebur¬ nanu w których polaczenie pierscieni D i E jest w konfiguracji trans nazwano odpowiednio trans- -eburnanem i trans-E-homo-eburnanem.Przetwarzanie zwiazku czterocyklicznego o wzo¬ rze 3 w laktam o wzorze 4 prowadzi sie w obec¬ nosci czynnika zasadowego, zwlaszcza mocnej za¬ sady alkalicznej, takiej jak wodorek, amidek lub alkoholan metalu alkalicznego. Korzystnie stosuje sie III-rzed. alkoholan metalu alkalicznego, taki jak III-rzed. amylan sodu, do przetwarzania zwia¬ zku o wzorze 2 w odpowiedni laktam 14-keto-E- -homo-eburnanu z grupy D/E cis.Nastepne stadium polegajace na przetwarzaniu laktamu o wzorze 4 w pochodna hydroksyiminy o wzorze 5, jest jedna z najbardziej charakterystycz¬ nych faz sposobu wedlug wynalazku.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze grupa metyleno¬ wa w polozeniu a do laktamowej grupy karbonylo- wej moze byc nitrozowana, ze wzgledu na niesta¬ bilnosc laktamów wystepujacych w postaci enolo- wej. Cel ten mozna osiagnac za pomoca znanych czynników nitrozujacych, zwlaszcza przez dzialanie azotynem alkilowym o 1—5 atomach wegla, w obec¬ nosci czynnika zasadowego. Jako azotyn stosuje sie azotyn n-propylowy, lub butylowy, taki jak azotyn III-rzed. butylowy lub azotyn izoamylowy. Jako czynnik zasadowy stosuje sie zwykle silna zasade alkaliczna, taka jak wodorek lub III-rzed. alkoho¬ lan metalu alkalicznego, np. wodorek sodu, III-rzed. butylan lub III-rzed. amylan sodu.J152 4 W tych warunkach w grupie D/S cis, wychodzac z 14-keto-E-homo-eburnanu otrzymuje sie 14-keto- -15-hydroksyimino-E-homo-eburnan.Przejscie z pochodnej hydroksyiminowej o wzorze 5 5 do odpowiedniego zwiazku o wzorze 6 prowadzi sie znanymi metodami regeneracji funkcyjnej gru¬ py ketonowej, wychodzac z oksymu. W tym celu, proces prowadzi sie przez przegrupowanie poddajac zwiazek o wzorze 5 reakcji z aldehydem lub keto- 10 nem, takim jak benzaldehyd, formaldehyd, kwas pi- rogronowy, kwas glioksylowy lub kwas lewulinowy, przy czym proces prowadzi sie korzystnie w obec¬ nosci kwasu, takiego jak chlorowodór lub kwas siarkowy. 15 W ten sposób z 14-keto-15-hydro-ksyimino-E-ho- mo-eburnanu otrzymuje sie 14,15-dwuketo-E-homo- -eburnan.Przetworzenie zwiazku dwuketo o wzorze 6 w produkt koncowy o wzorze 1 prowadzi sie w naste- 20 pujacy sposób: Stwierdzono, ze poddanie reakcji zwiazku o wzo¬ rze 6 z metanolanem metalu alkalicznego, takim jak metanolan sodu lub potasu, prowadzi do prze¬ ksztalcenia pierscienia E-homo- w pierscien E 25 .szescioczlonowy, zawierajacego w pozycji 14 grupe funkcyjna OH oraz C02CH8 w usytuowaniu przes¬ trzennym odpowiadajacym naturalnej winkaminie dla zwiazku grupy D/E cis, a w przypadku dla zwiazku z grupy D/E trans, izowinkaminie. 30 Wytwarzanie w tym stadium wylacznie lub z przewaga jednego izomeru stanowi duza korzysc, gdyz nie wymaga dlugich i pracochlonnych proce¬ sów oczyszczania.Mozna równiez wedlug wynalazku zwiazek o 35 wzorze 6 poddac reakcji z czynnikiem kwasowym lub zasadowym, powodujacym powstawanie jonów hydroksylowych OH® takim jak wodorotlenek me¬ talu alkalicznego lub metalu ziem alkalicznych, np. wodorotlenek potasu lub baru, dla uzyskania 40 zwiazku kwasowego o ogólnym wzorze 8, który pod¬ daje sie estryfikacji w znany sposób, np. przez dzialanie dwuazometanem i uzyskuje sie ester me¬ tylowy o wzorze 1.Przejscie ze zwiazku o wzorze 6 do zwiazku o 45 wzorze 1, bezposrednio lub posrednio przez zwiazek o wzorze 8, stanowi takze jedna z bardziej charak¬ terystycznych cech sposobu wedlug wynalazku.Mozna przypuszczac, ze reakcja redukcji pierscienia 7 czlonowego nastepuje przez przerwanie wiazania 50 laktamowego N—C=0, a nastepnie powstanie no¬ wego wiazania miedzy azotem indolowym a weglem funkcyjnej grupy ketonowej lub przez przegrupo¬ wanie typu benzylowego, jednak mechanizm prze¬ biegu reakcji nie ogranicza zakresu wynalazku. 55 Zastosowanie sposobu wedlug wynalazku do zwiazków optycznie czynnych umozliwia uzyskanie koncowego produktu optycznie czynnego, zwlaszcza (+) winkamine identyczna z produktem naturalnym wydzielonym np. z Vinca minor L. Sposób ten 60 umozliwia takze wytwarzanie (—) winkaminy sta¬ nowiacej optyczny antypod poprzednio opisanego zwiazku.Zastosowanie sposobu wedlug wynalazku do enancjomeru cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l- 65 -etylo-l-karbometoksyetyloindolo-(2,3-a)-chinolizyny5 o wzorze 2 umozliwia wytwarzanie winkaminy optycznie czynnej. W zaleznosci od uzytego enan- cjomeru otrzymuje sie (+) winkamine wychodzac z enancjomeru 12b/? -H la -etylowego lub (—) win¬ kamine wychodzac z enancjomeru 12b/?-Hl^-etylo- wego.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie rów¬ niez winkamine optycznie czynna w ten sposób, ze enancjomer cis 1,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo- -l-karbometoksyetyloindolo-(2,3-a)-chinolizyny pod¬ daje sie dzialaniu czynnika zasadowego w celu uzyskania odpowiedniego enancjomeru cis 14-keto- -E-homo-eburnanu, który poddaje sie reakcji z re¬ agentem nitrozujacym dla wytworzenia odpowied¬ niego enancjomeru cis 14-keto-15-hydroksyimino-E- -homo-eburnanu, który w postaci oksymu poddaje sie dzialaniu reagenta regenerujacego keton dla uzyskania odpowiedniego enancjomeru cis 14,15- -dwuketo-E-homo-eburnanu, który nastepnie pod¬ daje sie dzialaniu metanolanu metalu alkalicznego dla uzyskania, w zaleznosci od uzytego enancjome¬ ru wyjsciowego, '(+) winkaminy lub (—) winka¬ miny.W sposobie wedlug wynalazku wytwarzania (+) winkaminy polega na tym, ze 1,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- wodoro-la-etylo-l/?-karbometoksyetylo-12ba-indolo- -(2-3-a)-chinolizyne poddaje sie dzialaniu czynnika zasadowego dla uzyskania 14-keto-3a, 16 mo-eburnanu, który poddaje sie reakcji z reagen¬ tem nitrozujacym dla uzyskania 14-keto-15-hydro- ksyimino-3«, 16a(20)-E-homo-eburnanu, który w postaci oksymu poddaje sie dzialaniu czynnika re¬ generujacego keton dla uzyskania 14,15-dwuketo- -3a, 16 poddaje sie dzialaniu metanolanu metalu alkalicz¬ nego.Sposób ten prowadzi sie identycznie jak wyzej opisano przy uzyciu czynnika zasadowego w reakcji nitrozowania i reagenta regenerujacego keton wy¬ chodzac z odpowiedniego oksymu.Wynalazek dotyczy równiez v*yzej opisanego spo¬ sobu, w którym reakcje koncowa prowadzi sie w dwóch etapach. Sposób ten polega na tym, ze jeden z enancjomerów cis 14,15-dwuketo-E-homo-eburna- nu poddaje sie dzialaniu czynnika kwasowego lub zasadowego, powodujacego powstawanie jonów hy¬ droksylowych dla uzyskania odpowiedniego enan¬ cjomeru cis 14-hydroksy-14-karboksyeburnanu, któ¬ ry nastepnie poddaje sie reakcji z reagentem two¬ rzacym ester metylowy, dla uzyskania winkaminy optycznie czynnej.Szczególnie w celu wytwarzania wedlug powyzsze¬ go sposobu (+) winkaminy, 14,15-dwuketo-3«,16a, (20)-E-homo-eburnan poddaje sie reakcji z czynni¬ kiem kwasowym lub zasadowym powodujacym powstawanie jonów hydroksylowych dla uzyskania kwasu winkaminowego, który nastepnie poddaje sie reakcji z reagentem wytwarzajacym ester me¬ tylowy.W sposobie tym jako ^czynnik zasadowy umozli¬ wiajacy powstawanie jonów hydroksylowych stosu¬ je sie korzystnie wodorotlenek metalu alkalicznego lub metalu ziem alkalicznych, np. wodorotlenek potasu lub baru. Przemiane otrzymanego kwasu 1152 6 w ester metylowy prowadzi sie w znany sposób, np. przez dzialanie dwuazometanem.Enancjomery cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l- -etylo-l-karbometoksyetyloindolo-(2,3-a)-chinolizyny b stosowane jako produkt wyjsciowy w wyzej opi¬ sanym sposobie, wytwarza sie w nastepujacy spo¬ sób: Epimery cis i trans l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodo- ro-l-etylo-l-karboksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a) - chi- 10 nolizyny wytwarza sie przez zmydlenie mieszaniny epimerów 1,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l- , karbometoksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny, które ewentualnie rozdziela sie sposobami fizyczny¬ mi zwlaszcza przez krystalizacje. 15 Stadium wydzielenia izomeru cis mozna prowa¬ dzic przez wytworzenie soli z zasada optycznie czynna, oddzielenie soli diastereoizomerycznych znanymi sposobami, zwlaszcza przez frakcjonowa¬ na krystalizacje i wydzielenie kazdego z antypo- 20 dów optycznych cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro- l-etylo-l-karboksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a) chinoli- zyny przez dzialanie kwasem na odpowiednia sól.Porównanie krzywych dichroizmu kolowego obu otrzymanych enancjomerów z krzywymi dichroizmu (+) winkaminy pochodzenia naturalnego pozwala zidentyfikowac w tym stadium enancjomer o takiej samej konfiguracji jak (+) winkamina; enancjomer lewoskretny w roztworze dwumetylóformamidu w dalszej syntezie prowadzi do (+) winkaminy. 30 Poniewaz konfiguracja (+) winkaminy jest zna¬ na z publikacji K. Blaha i wspólprac. (Chem. and ^ Ind., 1965, str. 1261) wywnioskowac mozna ze izo¬ merem lewoskretnym jest l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowo- doro-la -etylo-1^-karboksyetylo-4-keto-12ba-indolo- -(2,3-a) chinolizyna.Drugim enancjomerem, prawoskretnym w roz¬ tworze dwumetylóformamidu jest odpowiednia po¬ chodna l/?-etylo-12b/?-H prowadzaca w dalszym 40 ciagu syntezy do otrzymania (—) winkaminy.Oddzielenie izomerów cis i trans oraz rozszczepie¬ nie v izomeru cis we wczesnym stadium syntezy umozliwia korzystne wytworzenie winkaminy op¬ tycznie czynnej. W tym celu optycznie czynna cis 45 1,2,3,4,6,7,12- 12b- osmiowodoro-1-etylo-l-karboksy- etylo-4-ketoindolo-(2,3-a) chinolizyne, sposobem ta¬ kim jak opisano przez Kuehne w w/w publikacji, w odniesieniu do produktów racemicznych, prze¬ ksztalca sie w optycznie czynna cis l,2,3,4,6,7,12-12b- 50 - osmiowodoro-1 - etylo -1 -karbometoksyetyloindolo - -(2,3-a)-chinolizyne.Zastosowanie sposobu wedlug wynalazku do tego zwiazku prowadzi do uzyskania winkaminy optycz¬ nie czynnej. 55 Sposobem wedlug wynalazku mozna wytwarzac (+) winkamine lub (—) winkamine, stosujac pro¬ dukt wyjsciowy otrzymany przez zmydlenie 1,2,3,4, 6,7,12,12b-osmiowodoro-1-etylo-1-karbometoksyetylo- -4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny, rozdzielenie izo- 60 merów cis i trans l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l- -etylo-l-karboksyetylo-4-ketoindolo- (2,3-a) -chinoli- zyny, rozszczepienie cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodo- ro-l-etylo-l-karboksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a) -chi- nolizyny na jej antypody optyczne, za pomoca za- 65 sady optycznie czynnej, estryfikacje enancjomeru7 cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l-karboksy- etylo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny w enancjomer cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l-karbome- toksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny, podda¬ nie otrzymanego zwiazku reakcji z pieciosiarczkiem fosforu dla uzyskania odpowiedniego enancjomeru cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l-karboksy- metoksyetylo-4-tioketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny, od- siarkowanie otrzymanego zwiazku i uzyskanie enancjomeru cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-ety- lo-l-karbometoksyetyloindolo-(2,3-a)-chinolizyny, ja¬ ko zwiazku koncowego syntezy.Stosowana l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la-etylo- -l/?-karbometoksyetylo-12ba-indolo-(2,3-a)-chinolizy- ne, jako produkt wyjsciowy do wytworzenia (+) winkaminy, otrzymuje sie przez zmydlenie 1,2,3,4,6, 7,12,12ty-osmiowodoro-l-etylo-l-karbometoksyetylo- -4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny, rozdzielenie izo¬ merów cis i trans 1,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l- -etylo -1 -karboksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinoli- zyny, rozszczepienie izomeru cis na jego antypody op¬ tyczne za pomoca zasady optycznie czynnej wydziele¬ nie enancjomeru l,2r3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la-e- tylo-1 i/?-karboksyetylo-4-keto-12ba-indolo-(2, 3-a)- chinolizyny, estryfikacje otrzymanego zwiazku dla uzyskania l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la-etylo-l/?- -karbometoksyetylo-4-keto-12a-indolo-(2,3-a)-chino- lizyny, poddanie otrzymanego zwiazku reakcji z pieciosiarczkiem fosforu dla wytworzenia 1,2,3,4,6,7, 12,12b-osmiowodoro-la-etylo-l/?-karbometoksyetylo- -4-tioketo-12ba-indolo-(2,3-a)-chinolizyny i zadanie otrzymanego zwiazku czynnikiem odsiarczajacym.Powyzsze reakcje prowadzi sie korzystnie w nas¬ tepujacy sposób: zmydlenie prowadzi sie w znany sposób przez dzialanie wodorotlenkiem metalu al¬ kalicznego, takim jak sód lub potas, a rozdzielenie epimerów cis i trans znanymi sposobami fizyczny¬ mi, np. przez krystalizacje frakcyjna. Proces roz¬ dzielenia prowadzi sie korzystnie wychodzac z mie¬ szaniny soli alkalicznych otrzymanych w wyniku zmydlenia, przed uwolnieniem grupy karboksylo¬ wej za pomoca kwasu.W przypadku uzycia, jako czynnika zmydlajace- go, np. wodorotlenku sodu, otrzymane epimeryczne sole sodowe rozdziela sie przez krystalizacje jedne¬ go z epimerów z etanolu lub z mieszaniny etanolu z woda, np. 95% etanolu.Jako zasade optycznie czynna w procesie roz¬ szczepienia izomeru cis, stosuje sie np. 1-efedryne, d-efedryne, chinine, (d)a-fenyloetyloamine, cincho- nine, D(—)- lub L(+)-treo-l-p-nitrofenylo-2-N,N- -dwumetyloaminopropano-1,3-diol, L(+) -treo- 1-p- -nitrofenyloaminopropano-l,3-diol, lub L(—)-treo-5- -amino-6-fenylo-l,3-dioksan.Estryfikacje otrzymanego- kwasu optycznie czyn¬ nego prowadzi sie za pomoca metanolu w obecnos¬ ci katalizatora stanowiacego kwas nieorganiczny, taki jak chlorowodór lub kwas siarkowy. Estryfika¬ cje mozna równiez prowadzic za pomoca dwuazo- metanu.Reakcje odsiarczania prowadzi sie za pomoca niklu Raneya.Nizej podane przyklady objasniaja wynalazek nie ograniczajac jego zakresu.Wytwarzanie zwiazków wyjsciowych. \ 152 8 Otrzymanie zwiazku I: l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowo- doro-1-etylo-l-karbometoksyetyloindolo- (2, 3-t)-chi- nolizyny.Stadium A. Wytwarzanie 1,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- 5 wodoro-1 -etylo-1-karbometoksyetylo- 4-ketoindolo- -(2,3,-2)-chinolizyny. Mieszanine 231,5 g tryptaminy, - 371 g estru dwumetylowego kwasu 4-etylo-4-formy- lopimelowego otrzymanego sposobem opisanym w J.Am.Chem.Soc. 86, (1964), 2946 i 1160 ml benzenu 10 ogrzewano pod chlodnica zwrotna w ciagu 1 godziny$ odprowadzajac azeotropowo powstajaca wode. Mie¬ szanine poreakcyjna odparowano do sucha w tem¬ peraturze 50°C pod zmniejszonym cisnieniem, do pozostalosci dodano 463 ml kwasu octowego i ogrze- 15 wano pod chlodnica zwrotna w ciagu 90 minut, a nastepnie odparowano do sucha. Pozostalosc wlano do mieszaniny 3000 ml wody z lodem i 231 ml lugu sodowego, po czym mieszanine wyekstrahowano chlorkiem metylenu. Faze organiczna przemyto wo- 20 da, lugi z przemycia wyplukano chlorkiem metyle¬ nu i polaczone fazy organiczne wysuszono siarcza¬ nem magnezu, odsaczono i przesacz odparowano do sucha. Pozostalosc rozpuszczono w octanie etylu i po¬ zostawiono w temperaturze okolo 0°C w ciagu okolo 25 12 godzin. Wytracony produkt krystaliczny odsa¬ czono, przemyto octanem etylu i wysuszono. Otrzy¬ mano 366,2 g l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l- , -karbometoksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyny, o temperaturze topnienia 135—140°C. 30 Lugi pokrystaliczne.z octanu metylu odparowano do sucha, pozostalosc zmieszanio z 200 ml kwasu octowego, ogrzewano pod chlodnica zwrotna w cia¬ gu 2 godzin, a nastepnie odparowano do sucha. Po¬ zostalosc dodano do mieszaniny 2000 ml wody z lo- 35 dem i 50 ml lugu sodowego, po czym wyekstrahowa¬ no chlorkiem metylenu. Faze organiczna przemyto woda, wysuszono siarczanem magnezu i odparowa¬ no do sucha. Pozostalosc rozpuszczono w octanie etylu i pozostawiono w temperaturze okolo 0°C w 40 ciagu 4 godzin. Wytracony produkt krystaliczny odsaczono, przemyto octanem etylu z lodu i wysu¬ szono, otrzymujac *drugi rzut zwiazku w ilosci 85,4 g.Stadium B. Wytwarzanie l,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- 45 wodoro-1 -etylo-1 -karbometoksyetyloindolo-(2,3-a)- chinolizyny. 250 g l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l- etylo-l-karbometoksyetylo-4-ketoindolo-(2, 3-a) -chi- nolizyny, mieszajac w atmosferze azotu, zawieszono w 2500 ml czterowodorofuranu, po czym dodano 50 172,5 g pieciosiarczku fosforu i mieszano w tempe¬ raturze 25—27°C w ciagu 4 godzin.Mieszanine poreakcyjna odsaczono i saczek prze¬ myto czterowodorofuranem, otrzymujac roztwór A, uzyty do dalszych reakcji. 55 1250 g niklu Raneya przemyto czterowodorofura¬ nem w celu usuniecia wody, po czym nadmiar cie¬ czy zdekantowano i do otrzymanej zawiesiny niklu Raneya dodano, mieszajac w atmosferze azotu, po¬ przednio otrzymany roztwór A, utrzymujac reakcje 60 w temperaturze 25°C, w ciagu 90 minut. Po zakon¬ czeniu reakcji faze organiczna zdekantowano, ni¬ kiel Raneya przemyto czterowodorofuranem i po¬ laczone fazy organiczne odparowano do sucha w temperaturze 60°C pod zmniejszonym cisnieniem. «5 Jako pozostalosc otrzymano 181 g mieszaniny 2 izo--9 merów. 176,5 g otrzymanej mieszaniny przekrysta- lizowano z 3150 ml wrzacego metanolu po uprzed¬ nim przesaczeniu na goraco i ochlodzeniu przesaczu do temperatury 20°C, pozostawiajac roztwór w tej temperaturze w ciagu 5 godzin. Wytracony produkt odsaczono i wysuszono otrzymujac 68 g pochodnej trans l,2,3,4,6,;7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l-karbo- metoksyetyloindolo-(2,3-a)-chinolizyny o temperatu¬ rze topnienia 149°C, uzytej jako produkt wyjsciowy w procesie wytwarzania izowinkaminy.Lugi pokrystaliczne zatezono, ochlodzono do tem¬ peratury 20°C i pozostawiono w tej temperaturze w ciagu 2 godzin, po czym wytracony osad odsa¬ czono i przekrystalizowano z 600 ml wrzacego me¬ tanolu, po ochlodzeniu do temperatury otoczenia.Wytracony osad odsaczono i wysuszono w tempe¬ raturze 40°C otrzymujac 45,8 g pochodnej cis 1,2,3,4, 6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l-karbometoksyety- loindolo-(2,3-a)-chinolizyny o temperaturze topnie¬ nia 140°C, uzytej nastepnie w procesie wytwarzania winkaminy.W celu analizy oba wyzej otrzymane zwiazki przekrystalizowano z cykloheksanu i poddano de- solwatacji za pomoca wrzacej wody.Pochodna trans l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l- etylo-1-karbometoksyetyloindolo- (2,3-a) -chinolizyny jest substancja stala, bezbarwna, o temperaturze topnienia 149°C.Analiza: C21H28O2N2=340,45 Obliczono: C% 74,08 H% 8,28 N% 8,23 Otrzymano: 73,9 8,3 8,4 Widmo w podczerwieni wykazalo pasma 1718 i 1740 cm-i charakterystyczne dla grupy C=0 oraz pasma 3495, 3436 i 3355 cm-i dla grupy NH (kom¬ pleks). _ - .Pochodna cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-ety- lo-l-karbometoksyetyloindolo-(2,3-a)-chinolizyny jest substancja stala o temperaturze topnienia 140°C. * Analiza: C21H28O2N2=340,45 Obliczono: C% 74,08 H% 8,28 N% 8,23 ' _ Otrzymano: 74,3 8,4 8,5 Widmo w podczerwieni wykazalo pasma 1727 i 1736 cm-i charakterystyczne dla grupy C=0 oraz pasmo 3498 ^m-i, dla grupy NH.Zwiazek II: l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la-ety- lo-l/?-karbometoksyetylo-12b«-indolo-(2,3-a)-chinoli- zyna.Stadium A. Wytwarzanie l,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- wodoro-l-etylo-l-karboksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a)- -chinolizyny. Rozdzielanie izomerów cis i trans.Mieszanine zawierajaca 700 g l,2,3,4,6,7,12,12b- -osmiowodoro-l-etylo-l-karbometoksyetylo-4-keto- indolo-(2,3-a)-chinolizyny, otrzymana sposobem opi¬ sanym w stadium A zwiazku I, 158 g wodorotlenku sodu w postaci pastylek i 2,8 1 95% etanolu miesza¬ jac, ogrzewano pod chlodnica zwrotna w ciagu 1 godziny, po czym mieszanine poreakcyjna odsaczo¬ no na goraco i otrzymany osad przemyto dwukrot¬ nie 350 ml wrzacego 95% etanolu. 152 10 Otrzymanie izomeru cis. Do otrzymanej oleistej pozostalosci, po usunieciu rozpuszczalnika z prze¬ saczu przez odparowanie, dodano 2,8 1 wody, po czym oddestylowano okolo 300 ml destylatu w celu 5 calkowitego usuniecia etanolu. Pozostalosc podesty¬ lacyjna ochlodzono do temperatury 20°C, po czym dodano 1975 ml 2N kwasu solnego i mieszano w temperaturze 20—24°C w ciagu 2 godzin. Wytra¬ cony osad odsaczono, przemyto woda i wysuszono, io po czym przekrystalizowano z metanolu, otrzymu¬ jac cis l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowpdoro-l-etylo-l-kar- boksyetylo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyne o tem¬ peraturze topnienia 264°C, z wydajnoscia okolo 45%, czyli 90% w stosunku do izomeru cis zawar- 15 tego w produkcie wyjsciowym.Analiza: C2oH24N203=340,41 Obliczono: C% 70,56 H%7,10 N% 8,23 Otrzymano: 70,6 7,2 8,3 20 Otrzymanie izomeru trans. Uprzednio otrzymany osad wymieszano z woda i zakwaszono IN kwasem solnym do wartosci pH=l, po czym osad odsaczono i przekrystalizowano z metanolu, otrzymujac trans 25 l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-l-karboksyety- lo-4-ketoindolo-(2,3-a)-chinolizyne o temperaturze topnienia 254°C.Analiza: C20H24N2O8=340,41 30 Obliczono: C% 70,56 H% 7,10 N% 8,23 Otrzymano: 70,6 7,2 8,4 Stadium B. Rozszczepienie cis 1,2,3,4,6,7,12,12b- -osmiowodoro-l-etylo-l-karboksyetylo-4-ketoindolo- 36 -(2,3-a)-chinolizyny. Do roztworu 263 g 1-efedryny w 1450 ml dwuchloróetanu dodano roztwór 525 g izomeru cis, otrzymanego w poprzednim stadium, w 380 ml dwuchloróetanu, po czym mieszajac ogrze¬ wano pod chlodnica zwrotna, a nastepnie oddesty- 40 lowano okolo 380 ml dwuchloróetanu i pozostalosc ochlodzono do temperatury okolo 25°C. Proces krys¬ talizacji zapoczatkowano przez pocieranie bagietka scianek naczynia, po czym mieszanine pozostawiono do calkowitej krystalizacji, W temperaturze 20°C, 45 w ciagu 20 godzin. Wytracony osad odsaczono otrzy¬ mujac sól prawoskretna [a] 20 =+ 137° ± 3°(c = 1%, dwumetyloformamid), z której po zadaniu rozcien¬ czonym kwasem solnym otrzymano zwiazek w pos¬ taci kwasu prawoskretnego o temperaturze topnie- 50 nia okolo 293°C, oraz [a] 20= +235° + 3°(c = 1%, dwumetyloformamid).Do uprzednio otrzymanego przesaczu dodano 390 ml roztworu wodnego zawierajacego 130 ml stezonego kwasu solnego i mieszano w temperatu¬ rze okolo 20°C w ciagu 2,5 godzin, po czym wytra¬ cony osad odsaczono, otrzymujac 157 g lewoskret- nego kwasu stanowiacego (—) cis l,2,3,4,6,7,12,12b- -osmiowodoro-1-etylo-1-karboksyetylo-4-ketoindolo- 6e -(2,3-a)-chinolizyne o temperaturze topnienia okolo 293°C; okreslonej róznicowa analiza termiczna; [a] 2P = —235° (c = 1%, dwumetyloformamid).Porównanie krzywych dichroizmu z krzywymi (+) winkaminy stanowiacej winkamine optycznie 65 czynna pochodzenia naturalnego, wykazalo ze kon-83152 11 12 figuracja izomeru lewoskretnego jest podobna do konfiguracji (+) winkaminy.Izomer lewoskretny otrzymany sposobem wyzej opisanym stanowi l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la- -etylo-l/?-karbooksyetylo-4-keto-12ba-indolo-(2,3-a)- chinolizyne, a izomer prawoskretny, [a] 20 =+235°, stanowi l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l^-etylo-la- -karboksyetylo-4-keto-12b^-indplo-(2,3-a) -chinolizy- ne.Lugi pokrystaliczne izomeru lewoskretnego od¬ parowano do sucha, po czym pozostalosc przekry- stalizowano z etanolu, otrzymujac 159 g wyjsciowe¬ go kwasu racemicznego, który moze byc uzyty po¬ nownie do rozszczepiania.Skrecalnosc soli 1-efedryny l,2,3,4,6,7,12,12b-os- miowodoro-1 -indolo-(2,3-a)-chinolizyny odpowiadala [a] 20 = — —154°(c=l%, dwumetyloformamid).Jezeli proces rozszczepiania prowadzi sie przy uzyciu d-efedryny zamiast 1-efedryny, mniej roz¬ puszczalna sola, w tym przypadku jest sól kwasu lewoskretnego czyli sól d-efedryny l,2,3,4,6,7,12,12b- -osmiowodoro-1 a -etylo-1 /? -karboksyetylo-4-keto- -12ba-mdolo-(2,3-a)-chinolizyny o skrecalnosci plasz¬ czyzny polaryzacji [a]20 =—137°±3° (c=l%, dwume¬ tyloformamid).Przez poddanie otrzymanej soli reakcji z rozcien¬ czonym kwasem solnym otrzymano l,2,3,4,6,7,12,12b- - osmiowodoro-1a-etylo-1 p -karboksyetylo- 4- keto - 12ba-indolo-(2,3-a)-chinolizyne identyczna ze zwiaz¬ kiem wyzej otrzymanym.Powyzsze zwiazki nie sa opisane w literaturze.Stadium C. Wytwarzanie l,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- wodoro-la-etylo-l/?-karbometoksyetylo-4-keto-12ba- -indolo-(2,3-a)-chinolizyny. Do 130 ml metanolu za¬ wierajacego 4 g/l kwasu siarkowego wprowadzono 32,4 g izomeru lewoskretnego, otrzymanego w sposób opisany w poprzednim stadium C i mieszajac ogrze¬ wano w atmosferze azotu w ciagu 2 godz,, po czym ochlodzono do temperatury 25°C i mieszanine pore¬ akcyjna zobojetniono przez dodanie 1,2 ml pirydy¬ ny, a nastepnie mieszajac dodano powoli 1300 ml wody. Wytracony osad odsaczono, przemyto woda i wysuszono otrzymujac 33,35 g l,2,3,4,6,7,12,12b-os- miowodoro-1 a -etylo-1 /?-karboksyetylo-4-keto-12ba- -indolo-(2,3-a)-chinolizyny, [a] 20 = —205° ± 3,5° (c = 0,5%, etanol, [a] 20= — 212°±1,5 °(c = 1%, dwume¬ tyloformamid), o temperaturze topnienia 152°C, „a nastepnie 161°C (Kofler) Analiza: C21H26N2Os = 354,44 Obliczono: C% 71,17 H% 7,39 N% 7,90 Otrzymano: 71,1 7,4 7,9 Powyzsze zwiazki nie sa opisane w literaturze.Stadium D. Wytwarzanie l,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- wodoro-la-etylo-l/?-karbometylooksyetylo-12ba-in- dolo-(2,3-a)-chinolizyny, 200 g zwiazku otrzymanego sposobem opisanym w stadium C zawieszono w 2000 ml czterowodorofuranu, po czym dodano 138 g pieciosiarczku fosforu i mieszano w temperaturze okolo 25°C w atmosferze azotu w ciagu 4 godzin, po czym odsaczono i saczek przemyto czterowodo- jofuranem. Otrzymany przesacz stanowil roztwór 20 l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la-etylo-l/?-karbome- toksyetylo-4-tioketo-12b [alg* = — 204° (c=l%, dwumetyloformamid), o licz¬ bie zmydlenia KOH 157 mg (g) teoretycznie (151) 5 i zawartosci siarki 8,75% (teoretycznie 8,65%) Zwia¬ zek identyfikowano analiza chromatograficzna w cienkiej warstwie, Rf=0,7.Otrzymany przesacz wyprowadzono powoli, mie¬ szajac w atmosferze azotu, w temperaturze 25°C, do 10 1000 g niklu Raneya uprzednio przemytego cztero- wodorofuranem i mieszanine reakcyjna pozostawio¬ no w tych warunkach w ciagu 90 minut. Z miesza¬ niny poreakcyjnej odsaczono nikiel i przesacz od¬ parowano do sucha pod zmniejszonym cisnieniem, 15 otrzymujac 173 g l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-la- -etylo-l-^-karbometoksyetylo-12ba-indolo-(2,3-a)- -chinolizyny, zidentyfikowanej analiza chromatogra¬ ficzna cienkowarstwowa Rf okolo 0,39.Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Zwiazek III: l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l^-ety- lo-la-karbometoksyetylo-12b/?-indolo-(2,3-a)-chinoli- zyna.Wychodzac z l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l^-ety- lo-la -karboksyetylo-4-keto-12b^-indolo- (2,3-a) -chi- 25 nolizyny otrzymanej w stadium B zwiazek II, przez zastosowanie sposobu opisanego w stadiach C i D dla zwiazku II, otrzymano kolejno: l,2,3,4,6,7,12,12b- -osmiowodoro-lfi -etylo-la-karbometoksyetylo-4-ke- to-12b/?-indolo-(2,3-a)-chinolizyne. l,2,3,4,6,7,12,12b- 30 osmiowodoro-1 ^-etylo-1a-karbometoksyetylo-4- tio- keto-12b^-indolo-(2,3-a)-chinolizyne oraz 1,2,3,4,6,7, 12,12b-osmiowodoro-l/?-etylo-la-karbometoksyetylo- -12b/Mndolo-(2,3-a)-chinolizyne.Powysze zwiazki nie sa opisane w literaturze. 35 Przyklad I. Wytwarzanie dl-winkaminy.Stadium A. Wytwarzanie izomeru dl-cis 14-keto E-homo-eburnanu. lOg pochodnej cis 1,2,3,4,6,7,12, 12b-osmiowodoro-1 -etylo-1-karbometoksyetyloindo- 40 lo-(2,3-a)-chinolizyny otrzymanej sposobem opisa¬ nym w stadium B dla zwiazku I rozpuszczono mie¬ szajac w atmosferze azotu, w 140 ml roztworu III - -rzed. amylanu sodu w toluenie o stezeniu sodu 1,45 g/100 ml i mieszano w temperaturze 21—22°C, 45 w ciagu 10 minut, po czym otrzymana mieszanine wlano do roztworu 10 g chlorku amonowego w 300 ml wody. Mieszanine poreakcyjna wyekstrahowano toluenem, faze organiczna przemyto woda i wysu¬ szono bezwodnym siarczanem sodu, a nastepnie od- 50 parowano do sucha. Pozostalosc wymieszano z 30 ml eteru, odsaczono, osad przemyto eterem i wysuszo¬ no, otrzymujac 6,43 g izomeru dl-cis 14-keto-E-ho- mo-eburnanu, w postaci substancji stalej, bezbar¬ wnej, o temperaturze topnienia 164°C, z wydajnos- 55 cia 71%.Analiza: C2oH24ON2 = 308,4 Obliczono: C% 77,88 H% 7,84 N% 9,08 Otrzymano: 77,7 7,8 9,0 60 Widmo w podczerwieni wykazalo obecnosc grupy c=o.Widmo w ultrafiolecie, roztwór w etanolu: Max przy 242 mu E 1% = 538 1 cm 65 Max przy 268—269 mu E 1% =351 00 1 cm83 152 posrednie do Max przy Max przy 13 273 mu 292 mu 301 mu Ei% =337 l cm E l°/o = 163 l cm Ei% =153 1 cm Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium B. Wytwarzanie izomeru dl-cis 14-keto- -15-hydroksyimino-E-homo-eburnanu. Do 80,5 ml toluenu dodano 12,2 g izomeru dl cis 14-keto-E-ho- mo-eburnanu i 36,6 ml azotynu III-rzed. butylu, a nastepnie 80,5 ml roztworu III-rzed. amylanu sodu w toluenie o stezeniu sodu 1,7 g/100 ml, i pozosta¬ wiono w temperaturze 24—26°C, w atmosferze azotu w ciagu 1 godz. Otrzymana mieszanine wlano do roztworu 25 g chlorku amonu w 300 ml wody i wy¬ ekstrahowano toluenem, faze organiczna przemyto woda, wysuszono bezwodnym siarczanem sodu i od¬ parowano do sucha pod zmniejszonym cisnieniem.Pozostalosc wymieszano z eterem, odsaczono, osad przemyto eterem i wysuszono, otrzymujac 7,8 g izomeru dl cis 14-keto-15-hydroksyimino-E-homo- -eburnanu. Przez odparowanie lugów pokrystalicz- nych i przekrystalizowanie pozostalosci z eteru otrzymano drugi rzut w ilosci 0,375 g powyzszego zwiazku w postaci substancji stalej, bezbarwnej, o temperaturze topnienia 260°C.Analiza: C2oH2802N8 = 337,4 Obliczono: C% 71,19 H% 6,87 N% 12,44 Otrzymano: 71,1 6,8 12,8 Widmo w ultrafiolecie w roztworze etanolu: Max przy 217 mu Ei% = 507 i cm Max przy 259 mu Ei% = 556 l cm Max przy 307 mu Ei% = 133 i cm Widmo w ultrafiolecie, N/10 HCL w etanolu: Max przy posrednie do Max przy Max przy 216 mu 220 mu 254 mu 307 mu Ei% 1 cm El% 1 cm El% 1 cm El% 1 cm = 551 = 509 = 588 = 165 Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium C. Wytwarzanie izomeru dl cis 14,15- dwuketo-E-homo-eburnanu. Mieszanine 6,78 g izo¬ meru dl cis 14-keto-15-hydroksyimino-E-homo- -eburnanu, 34 ml 40% aldehydu mrówkowego i 17 ml wody rozpuszczono przez dodanie 17 ml kw.asu solnego, po czym ogrzewano w temperaturze 75°C w ciagu 15 minut, a nastepnie ochlodzono. Miesza¬ nine poreakcyjna zalkalizowano za pomoca amonia¬ ku i wyekstrahowano chlorkiem metylenu. Faze or¬ ganiczna przemyto woda, wysuszono bezwodnym siarczanem sodu, odsaczono i przesacz odparowano do sucha. Pozostalosc oczyszczono chromatograficz¬ nie i krystalizacje z eteru, otrzymujac 1,38 g izo¬ meru dl cis 14,15-dwuketo-E-homo-eburnanu w postaci substancji stalej o zóltym zabarwieniu i temperaturze topnienia 158°C.Analiza: C20H22O2N2 = 322,50 Obliczono: C% 74,5 H% 6,87 N% 8,69 Otrzymano: 74,3 7,1 8,5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 14 Widmo w ultrafiolecie w roztworze etanolu posrednie do 224 mu "E,1^° =-¦ Max przy 255 mu Max przy 305 mu Eicm =343 E?cm =459 Efcm =123 Widmo w podczerwieni wykazalo nieobecnosc grupy OH oraz obecnosc grupy C=0, pasma 1728 i 1690cm-i.Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium D. Wytwarzanie dl-winkaminy w 50 ml metanolu rozpuszczono 0,25 g sodu, ochlodzono do temperatury 25°C, dodano w atmosferze azotu 0,50 g izomeru dl cis 14,15-dwuketo-E-homo-ebur¬ nanu, i pozostawiono w temperaturze otoczenia w ciagu 1 godziny, po czym roztwór zobojetniono przez dodanie 0,65 ml kwasu octowego, a nastepnie metanol odparowano pod zmniejszonym cisnieniem.Pozostalosc zmieszano z woda, odsaczono osad, przemyto woda i wysuszono w temperaturze 60°C.Otrzymano 0,471 g dl-winkaminy w postaci sub¬ stancji stalej bezbarwnej o temperaturze topnienia 265°C (blok Kofflera) oraz 239,5°C oznaczonej za pomoca róznicy temperatur, przez zmieszanie z próbka wzorcowa.Analiza: C21H2608N2 = 354,44 Obliczono: C% 71,15 H% 7,39 N% 7,90 Otrzymano: 70,9 7,4 7,9 Widmo M.R.J.Triplet etylowy przy 46,53 oraz 61 H2x, COOCH8 przy 229,5 H2, Proton katowy przy 234 H2, OH przy 275 H2, Pierscien aromatyczny przy 426, 429 i 449 H2.Widmo w spektrografie masowym oraz widmo w podczerwieni odpowiadaja widmom winkaminy naturalnej.Przyklad II. Wytwarzanie dl-izowinkaminy.Stadium A. Wytwarzanie izomeru dl trans 14- -keto-E-homo-eburnanu. W 200 ml czteroworofura- nu zdyspergowano 4,2 g wodorku sodu w postaci 50% roztworu w oleju nieorganicznym i mieszano w temperaturze otoczenia w ciagu 10 minut, po czym dodano roztwór 20 g pochodnej trans 1,2,3,4, 6,7,12,12b-osmiowodoro-l-etylo-1 -karbometoksyety- lo-indolo-(2,3-a)-chinolizyny otrzymanej w sposób jak opisano w stadium B wytwarzania zwiazku I w 400 ml czterowodofuranu i mieszano w tempera¬ turze 25°C w ciagu 15 minut. Otrzymano roztwór izomeru trans 14-keto-E-homo-eburnanu, który uzyto w nastepnym stadium reakcji.W celu rozdzielenia izomerów, otrzymany roztwór wlano do 4% roztworu wodnego chlorku amonu, czterowodorofuran odparowano pod zmniejszonym cisnieniem i pozostalosc wyestrahowano chlorkiem metylenu, po czym faze organiczna wysuszono bez¬ wodnym siarczanem sodu, a nastepnie odparowano do sucha. Do pozostalosci dodano 50 ml metanolu, po czym odparowano do sucha, pozostalosc dodano do 60 ml metanolu i pozostawiono w ciagu 2 go-83152 15 dzin, po czym odsaczono i osad wysuszono w tem¬ peraturze 60°C. Otrzymany staly produkt rozpusz¬ czono w chlorku metylenu i z otrzymanego roztwo¬ ru wytracono osad przez dodanie metanolu, po czym osad odsaczono i wysuszono w temperaturze 40°C. Otrzymano 13,4 g izomeru dl trans 14-keto- -E-homo-eburnanu, w postaci substancji bezbar¬ wnej o temperaturze topnienia 132°C.Analiza: Obliczono: C% Otrzymano: C20H24ON2 =^308,4 77,88 H% 7,84 N% 9,08 77,6 7,8 9,1 Widmo w ultrafiolecie: w etanolu Max przy 242 mu Max przy 267 mu posrednie do 273 mu EWm = 327 Max przy 293 mu Max przy 301 mu E11°/cm=563 Efcm=351 E^m=154 Ei cm = 150 w N/10 HC1 w etanolu Max przy Max przy 240—241 mu Ei% = 565 1 cm 264 mu Ei% = 349 1 cm Ei% = 323 1 cm posrednie do 269—270 mu Ei% = 323 1 cm [ax przy -290 mu Ei% = 182 1 cm 299 mu Ei% = 181 1 cm Max przy Max przy Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium B. Wytwarzanie izomeru dl trans 14-ke- to-15-hydroksyimino-E-homo-eburnanu. Do roztwo¬ ru izomeru dl trans 14-keto-E-homo-eburnanu w czteroworofuranie, otrzymanego w stadium A, do¬ dano 60 ml azotynu III-rzed. butylu i pozostawiono w temperaturze 25°C, w atmosferze azotu, w ciagu 15 minut, po czym mieszanine reakcyjna wlano do roztworu 40 g chlorku amonu w 1500 ml wody, mieszano w ciagu kilku minut, po czym czterowo- dorofuran odparowano pod zmniejszonym cisnie¬ niem. Pozostalosc wyekstrahowano chlorkiem me¬ tylenu, faze organiczna przemyto woda, a nastepnie wysuszono siarczanem magnezu i odparowano do sucha pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc wymieszano z 50 ml metanolu, odparowano do su¬ cha, po czym pozostalosc przemacerowano z 100 ml metanolu, pozostawiono dwa dni w szafie chlodni¬ czej/ a nastepnie osad odsaczono i wysuszono.Otrzymano 10,45 g surowego produktu, który oczyszczono przez krystalizacje z etanolu, w tem¬ peraturze 24°C. Po wysuszeniu osadu otrzymano izomer dl trans 14-keto-15-hydroksyimino-E-homo- -eburnanu w postaci substancji stalej o zóltym za¬ barwieniu i temperaturze topnienia 226°C. Wydaj¬ nosc krystalizacji 57%.Analiza: C2oH2802N3 = 337,4 Obliczono: C% 71,19 H% 6,87 N% 12,44 Otrzymano: 70,9 6,8 12,4 Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium C. Wytwarzanie izomeru dl trans 14,15- 25 30 35 16 -dwuketo-E-homo-eburnanu. Mieszanine 2 g izome¬ ru dl trans 14-keto^l5-hydroksyimino-E-homo-ebur- nanu 10 ml 5 N kwasu solnego i 10 ml 40% alde¬ hydu mrówkowego ogrzewano w temperaturze 85°C 5 w ciagu 15 minut, po czym mieszanine poreakcyjna wylano na lód. Mieszanine doprowadzono do war¬ tosci pH=10, przez dodanie wody amoniakalnej, po czym wyestrahowano chlorkiem metylenu, odsaczo¬ no i oddzielona faze organiczna wysuszono siarcza- 10 nem magnezu, a nastepnie odparowano do sucha.Pozostalosc oczyszczono chromatograficznie na zelu krzemionkowym, stosujac jako eluent mieszanine chlorku metylenu z acetonem, w proporcji 10:2.Eluat odparowano do sucha otrzymujac 1,15 g izo- 15 meru dl trans 14,15-dwuketo-E-homo-eburnanu w postaci substancji stalej o zóltym zabarwieniu i temperaturze topnienia 143°C.Widmo w ultrafiolecie: 20 w.N/10 HC1 w etanolu i% posrednie do 214 mu Ej Max przy 249 mu Ej0/£r posrednie do 263 mu EJ0/£m =266 = 361 = 354 Max przy Max przy 289 mu E i% 1 cm = 125 ?l% 302 mu Eju/cm = 124 w N/10 NaOH w etanolu Max przy posrednie do Max przy posrednie do Max przy 229 mu 277 mu 282 mu 290 mu 335 mu p.i% = 811 1 cm EfSm=194 Efcm = 1" E}0/cm=164 bjl cm — 10 Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium D. Wytwarzanie kwasu dl-3-izowinka- 40 minowego. Mieszanine 1,1 g izomeru dl trans 14,15- -dwuketo-E-homoeburnanu, 100 ml 95% alkoholu i 10 g potasu w pastylkach ogrzewano pod chlodnia zwrotna w atmosferze azotu, w ciagu 8 godzin, po czym odparowano do sucha pod zmniejszonym 45 cisnieniem i do pozostalosci dodano 60 g lodu. Mie¬ szanine zobojetniono przez dodanie 12 ml kwasu solnego i 0,4 ml kwasu octowego, po czym pozosta¬ wiono w ciagu 2 godzin. Wytracony osad odsaczono, przemyto woda i wysuszono w temperaturze 40°C, 50 otrzymujac 0,61 g kwasu dl-3-izowinkaminowego w postaci substancji stalej o temperaturze topnienia 247°C.Widmo w podczerwieni (nujol). Stwierdzono ab- sorbcje charakterystyczna dla OH i —N < grupy 55 kwasowej OH oraz C=0 w pasmie 1630cm-i.Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium E. Wytwarzanie dl-izowinkaminy. Do 2 ml roztworu dwuazometanu w chlorku metylenu dodano 30 mg kwasu dl-3-izowinkaminowego i po- 60 zostawiono w temperaturze otoczenia w ciagu 15 minut. Nadmiar dwuazometanu rozlozono przez do¬ danie kwasu octowego, pozostalosc odparowano do sucha pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac dl-3-izowinkamine w postaci bezbarwnej substancji 65 stalej.17 Widmo w podczerwieni, wykazalo obecnosc C=0 w pasmach 1730 i 1755cm-i c=C w pasmie 1638cm-i oraz OH i —N= Równiez izomer dl-izowinkaminy mozna otrzymac w sposób nastepujacy. Mieszanine 0,50 g izomeru dl trans 14-keto-15-hydroksyimino-E-homo-eburna- nu, 2,5 ml 5N kwasu solnego i 2,5 ml 40% aldehydu mrówkowego ogrzewano w temperaturze 85°C, w atmosferze azotu, w ciagu 15 minut, po czym ochlo¬ dzono i dodano lodu, a nastepnie doprowadzono mieszanine do wartosci pH=10 przez dodanie wo¬ dy amoniakalnej. Mieszanine poreakcyjna wy¬ ekstrahowano chlorkiem metylenu, odsaczono, faze organiczna wysuszono siarczanem magnezu i odpa¬ rowano do sucha. Pozostalosc wymieszano z 25 ml roztworu metylanu sodu w metanolu (o stezeniu 5 g sodu w 100 ml roztworu) i pozostawiono w temperaturze 25—27°C, w atmosferze azotu, w ciagu 1 godziny. Nadmiar metylanu sodu rozlozono przez dodanie kwasu octowego. Mieszanine odsaczono, osad przemyto woda i wysuszono w temperaturze 80°C, otrzymujac 0,21 g dl-izowinkaminy o tempe¬ raturze topnienia 229°C.Analiza: C21H2603N2 = 354,44 Obliczono: C% 71,15 H% 7,39 N% 7,90 Otrzymano: 70,5 7,2 7,9 Widmo w podczerwieni. Stwierdzono obecnosc pasma OH grupy karboksylowej, C=C oraz grupy aminowej trzeciorzedowej.Przyklad III. Wytwarzanie (+) winkaminy.Stadium A. Wytwarzanie 14-keto-3a,16a-(20)-E- -homo-eburnanu. Do 173 g l,2,3,4,6,7,12,12b-osmio- wodoro-la-etylo-l/?-karbometoksyetylo-12ba-indolo- -(2,3-a)-chinolizyny otrzymanej w sposób jak opisa¬ no w stadium D wytwarzania zwiazku II, dodano 1025 ml roztworu IH-rzed. amylanu sodu w tolu¬ enie, o stezeniu 19 g sodu w 1 litrze roztworu.Otrzymany roztwór mieszano w temperaturze 24— 25°C, w atmosferze azotu, w ciagu 15 minut, po czym wlano do 1 1 wody zawierajacej 200 g chlorku amonu. Po oddzieleniu fazy organicznej, faze wodna wyekstrahowano toluenem. Polaczone fazy orga¬ niczne przemyto woda az do odczynu obojetnego, po czym wysuszono siarczanem magnezu i odparo¬ wano do sucha pod zmniejszonym cisnieniem. Po¬ zostalosc wykrystalizowano z eteru i otrzymano 89,4 g E-homo-eburnamoniny optycznie czynnej, od¬ powiadajacej izomerowi 14-keto-3a, 16 mo-eburnanu.Uprzednio otrzymane warstwy wodne odparowa¬ no do sucha i poddano reakcji z IH-rzed. amylanem sodu. Otrzymano w ten sposób drugi rzut w ilosci 23,25 g 14-keto-3a, 16a-(20)-E-homo-eburnanu, iden¬ tyczny z produktem otrzymanym w pierwszym rzu¬ cie. Otrzymany produkt mial temperature topnie¬ nia 151°C, [a]g : + 17,5°±l°(c=l%, dwumetylofor- mamid).Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium B. Wytwarzanie 14-keto-15-hydroksyimi- no-3ci-16a-(20)-E-homo-eburnanu. Do mieszaniny 110 g 14-keto-3a, 16a-(20)-E-homoeburnanu, 660 mi 1152 18 toluenu i 440 ml azotynu IH-rzed. butylu, w postaci zawiesiny dodano 670 ml roztworu IH-rzed. amylanu sodu w toluenie, o stezeniu 19 g sodu w 1 litrze roz¬ tworu. Mieszanine pozostawiono w temperaturze 5 21—22°C w ciagu 1 godziny, po czym wlano do 5,5 1 wody zawierajacej 138 g chlorku amonu, a nastepnie mieszano w ciagu 15 minut i rozdzielono warstwy.Faze wodna wyekstrahowano toluenem, i polaczono z faza organiczna, po czym polaczone warstwy prze- 10 myto woda az do uzyskania odczynu obojetnego, wysuszono siarczanem magnezu i odparowano do sucha pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzymano jako pozostalosc 14-keto-15-hydroksyimino-3 -(20)-E-homo-eburnan. Otrzymany produkt oczysz- 15 czono przy pomocy chromatografii cienkowarstwo¬ wej, Rf=0,22, na zelu krzemionkowym F, stosujac jako eluent mieszanine chlorku etylenu z acetonem w proporcji 5:1. Oczyszczony produkt wykazal [a] p = + 55° (c=l%, dwumetyloformamid). 20 Widmo w podczerwieni wykazalo obecnosc: C=0, OH oraz C=C pierscienia aromatycznego.Widmo w ultrafiolecie, N/10 HC1 w etanolu posrednie do 220 mu Ej0/" =447 25 1 cm Max przy 253,5 mu E}0/« =470 c * \ i cm Max przy 307 mu Ej0/»m = 139 30 Dichroizm kolowy: 294 — 3,8 260—262 + 7,7 222—220 + 6,2 85 Powyzszy zwiazek nie jest opisany w literaturze.Stadium C. Wytwarzanie 14,15-dwuketo-3a, 16a- (20)-E-homo-eburnanu. Otrzymany w poprzednim stadium produkt zmieszano z 600 ml 40% forma¬ liny, 300 ml wody i 300 ml kwasu solnego, a nas- 40 tepnie mieszajac ogrzewano w temperaturze 75°C w atmosferze azotu, w ciagu 20 minut, po czym wlano do 2000 g lodu. Mieszanine zobojetniono przez dodanie powoli 300 g kwasnego weglanu sodu, a nastepnie dodano 500 ml chlorku metylenu, 100 g 45 kwasnego weglanu sodu i mieszano w ciagu 15 mi¬ nut. Warstwe organiczna oddzielono, po czym war¬ stwe wodna wyekstrahowano chlorkiem metylenu i polaczone warstwy organiczne przemyto mala ilos¬ cia wody i odparowano do sucha. Pozostalosc 50 oczyszczono chromatograficznie na krzemianie mag¬ nezu stosujac jako eluent chlorek metylenu. Otrzy¬ mano 30,8 g 14,15-dwuketo-3a, 16a-(20)-E-homo- eburnanu. Przez uzycie do lugów macierzystych acetonu jako eluenta odzyskano 21,8 g produktu 55 wyjsciowego. Otrzymany 14,15-dwuketo-3«, 16a- [20]-E-homo-eburnan mial temperature topnienia 118°C.Widmo w podczerwieni wykazalo obecnosc C=0.Widmo w ultrafiolecie, N/10 HC1 w etanolu Max przy 244 mu Ej°/°m =477 Max przy 262 mu E}% =324 ^" 1 cm Max przy 293—294 mu *&\%cm = 163 Max przy 301—302 mu E}0/° = 170 G5 1 cm19 Dichroizm kolowy: 302 + 1,5 278 — 0,9 (±20%) 255 + 2,9 (± 10%) 200—208 + 4,1 (± 30%) Powyzszy zwiazek mie jest opisany w literaturze.Stadium D. Wytwarzanie (+) winkaminy. Pro¬ dukt otrzymany w poprzednim stadium zdyspergo- wano w 100 ml metanolu i wlano do roztworu 15 g sodu w 2500 ml metanolu, po czym mieszano w tem¬ peraturze okolo 25°C, w atmosferze azotu w ciagu 1 godziny. Po rozlozeniu nadmiaru reagentów przez dodanie 37 ml kwasu octowego, otrzymana miesza¬ nine zatezono przez destylacje do objetosci okolo 300 ml, po czym ochlodzono do temperatury 25°C i pozostawiono w tej temperaturze w ciagu 30 mi¬ nut. Wytracony osad odsaczono, przemyto i wysu¬ szono. Otrzymana surowa winkamine oczyszczono przez przeprowadzenie jej w octan, a nastepnie roz¬ lozenie octanu trójetyloamina. Otrzymano 22,8 g (+) winkaminy o temperaturze topnienia 272*C [<*]d = + 41° (c=l%, pirydyna).Analiza: C2iH26N208 = 354,44 Obliczono: C% 71,15 H% 7,39 N 7,90 Otrzymano: 70,9 , 7,1 7,9 Widmo w ultrafiolecie Max przy 220 mu Ej0/Jlm =893 Max przy 268 mu E}0/Jm = 242 Otrzymany zwiazek jest identyczny z winkamina wyekstrahowana z Vinca Minor. (¦+) winkamine takze otrzymano w nastepujacy sposób: 14,15-dwuketo-3a, 16a-(20)-E-homo-eburnan zalano roztworem wodorotlenku potasu w 95% al¬ koholu etylowym i ogrzewano pod chlodnica zwrotna w ciagu 7 godzin, po czym odparowano do sucha, dodano wody i zobojetniono w tempera¬ turze 0°C, przez dodanie kwasu solnego. Mieszanine pozostawiono w ciagu kilku godzin, a nastepnie wy¬ tracony 14/?-hydroksy-14a-karboksy-3a, 16a-(20)- -eburnan czyli kwas winkaminowy oddzielono przez odsaczenie, przemycie i wysuszenie. Otrzymany kwas winkaminy zestryfikowano dwuazometanem, otrzymujac (+) winkamine identyczna z produktem wyzej opisanym.Przyklad IV. Wytwarzanie (-^) winkaminy.Wychodzac z l,2,3,4,6,7,12,12b-osmiowodoro-l/?-ety- lo-l«-karbometoksyetylo-12b/Mndolo-(2,3-a)-chinoli- zyny otrzymanej przy wytwarzaniu zwiazku III, przez zastosowanie sposobu opisanego w stadiach A, B, C, D, przykladu III, otrzymano kolejno 14-ke- to-3/?, 16/?-(20)-E-homo-eburnan, 14-keto-15-hydro- ksyimino-3/?, 16/?-(20)-E-homo-eburnan, 14-15-dwu- keto-3/?, 16/?-(20)-E-homo-eburnan oraz (—) winka¬ mine.Powyzsze zwiazki nie sa opisane w literaturze. 152 20 PL PL PL PL PL