PL185567B1

PL185567B1 - Odporny na korozję i ciągliwy stop aluminiowy

Info

Publication number: PL185567B1
Application number: PL98339657A
Authority: PL
Inventors: Subhasish Sircar
Original assignee: Reynolds Metals Co
Priority date: 1997-10-03
Filing date: 1998-09-23
Publication date: 2003-06-30
Also published as: JP2001519476A; ZA988829B; WO1999018250A1; PL339657A1; CN1141413C; BR9812712A; AU9775898A; CA2305558A1; EP1034318A1; CZ20001199A3; NO20001664L; KR20010030864A; NO20001664D0; US5976278A; EP1034318A4; CN1273614A; AR013540A1

Abstract

1. Odporny na korozje i ciagliwy stop aluminiowy, zawierajacy aluminium, krzem, man- gan, tytan, ewentualnie miedz, ewentualnie zelazo, ewentualnie nikiel i ewentualnie chrom, znamienny tym, ze zawiera wagowo: 0,05-0,50% krzemu, 0,1-1,5% manganu, 0,03-0,35% tytanu, 0,06-1,0% cynku, do 0,03% miedzi, do 0,5% zelaza, ponizej 0,01% niklu, do 0,5% chromu, do 1,0% magnezu, do 0,3% cyrkonu, zas reszte stanowia aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia. PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest odporny na korozję i ciągliwy stop aluminiowy.

Z wykazu opublikowanego przez stowarzyszenie The Aluminum Association są znane stopy szeregu AA3000, o dużej zawartości Mn. Przykładowo, stop AA3003 zawiera wagowo: Si - 0,6%, Fe - 0,7%, Cu - 0,05-0,20%, Mn - 1,0-1,5%, Zn - 0,10%, zaś resztę stanowią aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia. Natomiast stop AA3102 zawiera wagowo: Si - 0,40%, Fe - 0,7%, Cu - 0,10%, Mn - 0,05-0,40%, Zn - 0,30%, zaś resztę stanowią aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia.

Stopy AA3102 i AA3003 są przykładami stopów aluminiowych o zwiększonej wytrzymałości i dobrej odporności na korozję.

Stopy aluminiowe szeregu AA3000 znalazły szerokie zastosowanie w przemyśle samochodowym, dzięki połączeniu w nich dużej wytrzymałości, małego ciężaru, odporności na korozję i podatności na wyciskanie. Ze stopów tych często wytwarza się rury do wymienników ciepła lub skraplaczy w urządzeniach klimatyzacyjnych.

Jednym z problemów, które dotyczą stopów szeregu AA3000, przy wystawieniu na działanie pewnych środowisk korozyjnych, jest powstawanie wżerów lub korozja pęcherzowa. Te rodzaje korozji często występują w środowiskach panujących w wymiennikach ciepła lub w urządzeniach klimatyzacyjnych i mogą powodować uszkodzenie części samochodu tam, gdzie korozja pogarsza integralność rury ze stopu aluminiowego.

W poszukiwaniu stopów aluminiowych o lepszej odporności na korozję opracowano stopy o większej zawartości składników stopowych, np. znane z opisów patentowych US nr 4.649.087 i 4.828.794. Te stopy, chociaż zapewniają lepszą odporność na korozję, nie nadają się do wyciskania, ponieważ operacja taka wymagała by bardzo dużych sił.

Z opisu patentowego US nr 5.286.316 jest znany stop aluminiowy charakteryzujący się zarówno dobrą podatnością na wyciskanie jak i wysoką odpornością na korozję. Stop ten zasadniczo zawiera wagowo: Mn - 0,1-0,5%, Si - 0,05-0,12%, Ti - 0,10-0,20%, Fe - 0,15-0,25%,

185 567 zaś resztę stanowią,, aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia. Stop ten jest zasadniczo pozbawiony miedzi, ponieważ zawartość miedzi jest ograniczona do 0,01 %.

Badanie odporności stopu na korozję może być przeprowadzone według amerykańskiej normy ASTM G85, załącznik 3, zgodnie z którą próbki poddaje się natryskowi słoną wodą z dodatkiem kwasu octowego. Stosuje się roztwór zawierający⁷, w jednym litrze, 42 g syntetycznej soli morskiej i 10 ml lodowatego kwasu octowego, przy czym pH roztworu nastawia się na wartość 2,8-3,0. Temperatura roztworu natryskującego wynosi, korzystnie 49°C. Po upływie czasu badania, zwykle określonego w dobach, z próbek usuwa się osad soli i sprawdza się wzrokowo oznaki korozji. Badanie to jest znane również pod nazwą próby SWAAT (Salt Water Acelśc Acid Test).

Przy badaniu odporności na korozję rury skraplacza wykonane ze stopu AA3102 wytrzymały tylko osiem dni w środowisku badania SWAAT, a następnie uległy uszkodzeniu. W podobnych doświadczeniach, przy użyciu stopu znanego z opisu patentowego US nr 5.286.316 osiągnięto dłuższą trwałość, stop uległ uszkodzeniu podczas próby SWAAT w czasie krótszym niż 20 dni.

Ze zgłoszenia patentowego US nr 08/659.787 jest znany ulepszony stop aluminiowy, będący stopem szeregu AA3000 o kontrolowanych ilościach miedzi, cynku i tytanu. Ten ulepszony stop jest szczególnie dostosowany do użycia tam, gdzie wymagana jest zarówno możliwość kształtowania na gorąco jak i odporność na korozję. Stop ten zasadniczo zawiera wagowo: Cu - do 0,03%, Si - 0,05-0,12%, Mn - 0,1-0,5%, Ti - 0,03-0,30%, Mn - mniej niż 0,01%, Ni - mniej niż 0,01%, Zn - 0,06-1,0%, Fe - 0,50%, Cr - do 0,50%, zaś resztę stanowią aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia. Ponadto, opisano w tym zgłoszeniu przykład stopu zawierającego: Cu - do 0,008%, Ti - 0,07-0,2,0%, Zn - 0,10-0,20% i Fe - 0,05-0,30%.

Chociaż ten stop ma lepszą odporność na korozję i możliwość kształtowania na gorąco, zwłaszcza. gdy wyciska się z niego rurę, jednak nie zawsze zapewnia odpowiednie właściwości, gdy wyrób jest poddawany dalszemu kształtowaniu na zimno i ewentualnie wyżarzaniu. Często ten ulepszony stop jest ciągniony na zimno po kształtowaniu na gorąco lub ciągniony na zimno i wyżarzany. Stop ciągniony na zimno jest podatny na szyjkowanie lub lokalne odkształcenie, które może spowodować rozerwanie wyrobu i niemożliwy do zaakceptowania wygląd powierzchni, np. linie płynięcia lub chropowatość powierzchni. Jednym z. powodów szyjkowania jest niewystarczająca odporność na odkształcenie lub mięknienie, gdy materiał przechodzi przez punkt plastyczności, ale nie osiągnął wytrzymałości na rozerwanie przy rozciąganiu. W metalurgii zdolność do wytrzymania lokalnego odkształcenia można mierzyć jako wartość n. Wartość n zasadniczo określa różnicę pomiędzy granicą plastyczności a wytrzymałością na rozerwanie przy rozciąganiu.

Istnieje zapotrzebowanie na nowy, ulepszony stop, który ma nie tylko dobrą odporność na korozję i zdolność kształtowania na gorąco, ale również zginalność i ciągliwość.

Odporny na korozję i ciągliwy stop aluminiowy, zawierający aluminium, krzem, mangan, nikiel, tytan, ewentualnie miedź, ewentualnie żelazo i ewentualnie chrom, według wynalazku charńderyzuje się tym, że zawiera wagowo: 0,05-0,50% krzemu. 0,1-1,5% manganu, 0,03-0,35% tytanu, 0,06-1,0% cynku, do 0,03% miedzi, do 0,5% żelaza, poniżej 0,01% niklu, do 0,5% chromu, do 1,0% magnezu, do 0,3% cyrkonu, zaś resztę stanowią aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia.

Korzystnie, zawartość miedzi wynosi poniżej 0,02%, zawartość tytanu wynosi 0,07-0,20%, zawartość cynku wynosi 0,10-1,0%, zaś zawartość żelaza wynosi 0,05-0,30%. W szczególności, zawartość magnezu wynosi 0,2-1,0%, zaś zawartość cyrkonu wynosi 0,05-0,3%.

Zawartość manganu korzystnie wynosi 0,3-1,0%. W szczególności, zawartość magnezu wynosi 0,2-0.6%, zaś zawartość cyrkonu wynosi 0,05-0,15%. Ewentualnie, zawartość manganu wynosi 0,5-0,8%, zawartość magnezu wynosi 0.3-0,6%, zaś zawartość cyrkonu wynosi 0,08-0,12%.

Korzystnie, zawartość magnezu wynosi 0,2-0,8%, zaś zawartość cynku wynosi 0,2-0,8%.

Korzystna zawartość magnezu jest silnie uzależniona od przewidzianego zastosowania wyrobu, ponieważ magnez ma wpływ na podatność na wyciskanie, zwłaszcza cienkich przekrojów. Przy zastosowaniach związanych z takim wyciskaniem, zawartość magnezu korzyst4

185 567 nie jest mniejsza niż 0,2%, najkorzystniej mniejsza niż 0,1%. Uważa się, że magnez ma szkoczych. Wyroby przeznaczone do takich zastosowań muszą mieć zawartość magnezu kontrolowaną tak, by była nie większa niż 0,2%. Z drugiej strony, magnez poprawia kontrolowanie wielkości ziaren, która ma wpływ na zdolność kształtowania, zwłaszcza w przypadku grubszych przekrojów. W tego rodzaju zastosowaniach mogą być pożądane zawartości magnezu 0,2%, 0,3% lub więcej.

Stop aluminiowy według wynalazku zapewnia odporność na korozję lepszą niż w przypadku stopów szeregu AA3000. Stop wedlug wynalazku wykazuje również dobrą zdolność do kształtowania na gorąco. Ponadto, przez kontrolowanie zawartości manganu, magnezu i cyrkonu, stop według wynalazku nadaje się również do obróbki na zimno lub do obróbki na zimno i wyżarzania, bez lokalnego odkształcania lub narażenia powierzchni wyrobu podczas operacji takich jak ciągnienie i gięcie.

Stop według wynalazku można przetwarzać przez odlewanie przedmiotu ze stopu, homogenizowanie odlewu, chłodzenie, powtórne podgrzewanie i kształtowanie na gorąco. Poddany kształtowaniu na gorąco wyrób może być wykorzystywany w swym stanie obrobionym na gorąco lub też może być obrabiany na zimno albo obrabiany na zimno i wyżarzany, zależnie od żądanego końcowego zastosowania wyrobu. Korzystnie kształtowaniem na gorąco jest wyciskanie, a kształtowaniem na zimno jest ciągnienie i/lub zginanie. Ze stopu według wynalazku wytwarzać można wyroby poddane obróbce na gorąco lub wyroby pośrednie do późniejszego kształtowania na zimno.

Na rysunku fig. 1 przedstawia granicę plastyczności (Q), wytrzymałość na rozciąganie (Rr), wydłużenie i względną wartość n znanego stopu aluminiowego oraz wpływ manganu na nie; fig. 2 - wykres podobny do fig. 1, ilustrujący wpływ cyrkonu na znany stop aluminiowy; fig. 3 - wpływ magnezu na znany stop aluminiowy, w odniesieniu do Q, R, wydłużenia i względnej wartości n; a fig. 4 i 5 przedstawiają Q, Rr, wydłużenia i względne wartości n dwóch stopów aluminiowych zawierających cyrkon, mangan i magnez.

Stop według wynalazku wykazuje znacznie lepszą zginalność i ciągliwość przy zachowaniu możliwych do przyjęcia poziomów zdolności do kształtowania na gorąco, właściwości mechanicznych i odporności na korozję.

Aby zademonstrować lepszą ciągliwość i zginalność stopu aluminiowego według wynalazku, przeprowadzono badania nad szeregiem kompozycji stopu przy zmieniających się ilościach manganu, magnezu i cyrkonu. Kompozycją kontrolną przy tych badaniach była kompozycja Χ3030 (skład wagowy: Si - maks. 0,15%, Fe - maks. 0,35%, Cu - maks. 0,10%, Mn - 0,10-0,7%, Mg - maks. 0,05%, Cr - maks. 0,05%, Ni - zanieczyszczenie, Zn - 0,05-0,50%, Ti - 0,05-0,35%, inne - 0,05% każdy, a razem 0,15, reszta glin). Przykładowo, zawartości manganu zmieniały się pomiędzy 0,5%, 0,8% i 1,2%. Zawartości magnezu zmieniały się pomiędzy 0,3% i 0,6%. Docelowe zawartości cyrkonu wynosiły 0,10% i 0,20%.

Uważa się, że połączenie jednego lub kilku ze składników z grupy obejmującej cyrkon, mangan i magnez z ulepszonym stopem aluminiowym, opisanym powyżej, umożliwia usunięcie wad małej wytrzymałości i dużych rozmiarów ziarna, które są typowe dla stopu kontrolnego. Uważa się, że te składniki stopowe przyczyniają się do polepszenia właściwości mechanicznych stopu według wynalazku, to znaczy do zwiększonej wytrzymałości, mniejszych rozmiarów ziaren i lepszego hamowania wzrostu/rekrystalizacji ziaren.

Przeprowadzono badania właściwości mechanicznych w stanie po kształtowaniu na gorąco oraz w stanie po kształtowaniu na gorąco, odkształceniu na zimno, po ponownym ogrzaniu i schłodzeniu. Pierwsze badanie tylko z kształtowaniem na gorąco reprezentuje obróbkę taką jak wyciskanie itp. Drugie badanie, obejmujące kształtowanie na gorąco, chłodzenie, obróbkę na zimno, podgrzewanie i schładzanie symuluje obróbkę przemysłową w której kształtowany na gorąco wyrób jest poddawany dalszej obróbce na zimno, podgrzewaniu i schładzaniu. W pierwszym badaniu wybrano skład stopu, odlano kształtkę 76,2 x 203,2 x 381 mm i oskórowano ją. Kształtkę tę konwencjonalnie homogenizowano, chłodzono i walcowano na gorąco do grubości 9,5 mm oraz poddano badaniu na rozciąganie. W drugim badaniu materiał

185 567 walcowany na gorąco ochłodzono w powietrzu, następnie obrabiano na zimno, ponownie podgrzano do 538°C, trzymano przez 1 h i schłodzono wodą.

Reprezentatywne wyniki pierwszego badania przedstawiono na fig. 1-5 jako Q (MPa) i R_r (MPa), wydłużenie (%) oraz względną wartość n. Względna wartość n jest obliczana jako (Rr-Q)/Q, by symulować aktualne wartości n dla celów porównawczych. Wartości granicy plastyczności (Q) oznaczono kwadratami, wartości wytrzymałości na rozciąganie (Rr) - rombami, wartości wydłużenia - krzyżykami, zaś względne wartości n oznaczono trójkątami. Zarówno wydłużenie jak i względne wartości n zostały, dla celów zobrazowania, przemnożone przez współczynniki skali.

Figura 1 pokazuje, że dodanie manganu zapewnia znaczne polepszenie względnych wartości n, w porównaniu ze znanym stopem aluminiowym Χ3030. Uzyskano również lepsze wyniki, jeśli chodzi o wytrzymałość na rozerwanie przy rozciąganiu i to, całkowicie niespodziewanie, bez znacznego pogorszenia wydłużenia.

Figura 2 pokazuje, że otrzymano zwiększenie względnej wartości n, kiedy do znanego stopu Χ3030 dodano cyrkon. Znów nie ma żadnego kompromisu ze strony wydłużenia lub granicy plastyczności, chociaż zwiększona została wytrzymałość na rozciąganie.

Podobnie do wyników ze zwiększaniem zawartości manganu i cyrkonu, fig. 3 pokazuje, że magnez również przyczynia się do polepszenia wartości względnej n i do polepszenia wartości Rr bez kompromisu ze strony wydłużenia.

Figury 4 i 5 pokazują wpływ łącznego stosowania cyrkonu, manganu i magnezu, gdzie zawartość manganu zmienia się od 0,5% do 0,8%. Porównując względne wartości n na fig. 4 i 5 dla przykładowych kompozycji ze względną wartością n pokazaną na fig. 1-3 dla stopu Χ3030 stwierdzić można, że uzyskano znacznie polepszone względne wartości n, zwłaszcza w przypadku kompozycji przedstawionej przykładowo na fig. 4. Te względne wartości n są nawet lepsze od wartości osiągniętych przy dodaniu tylko manganu lub cyrkonu. Znów nie ma żadnego pogorszenia wydłużenia, a wartości wytrzymałości są również wyjątkowe.

Wyniki przedstawione na fig. 1-5 wskazują, że stop według wynalazku, przy utrzymywaniu zakresów zawartości cyrkonu, manganu i magnezu, jak podano powyżej, zapewnia znaczne polepszenie ciągliwości. Ten stop może być poddawany wyciskaniu i następnie obrabiany na zimno bez zlokalizowanego odkształcenia lub szyjkowania. Wyżarzanie po znacznej obróbce na zimno również nie powoduje poważnego wzrostu ziaren, a więc stop ten nadaje się także do stosowania tam, gdzie potrzebna jest obróbka na zimno i wyżarzanie. Czynniki uczestniczące w tym nieoczekiwanym wyniku obejmują większe względne wartości n, lepsze wartości wytrzymałości i mniejszy rozmiar ziarna występującego w strukturze po obróbce na gorąco. Jak omówiono poniżej, drobnoziarnista struktura kompozycji stopu według wynalazku pozostaje utrzymana nawet po wyżarzeniu. Wyrób ze stopu według wynalazku, kształtowany na gorąco, kształtowany na zimno i następnie wyżarzany, będzie miał lepszą strukturę powierzchni i wyższą granicę plastyczności. W szczególności, stop według wynalazku, ze względu na swą lepszą ciągliwość, umożliwia usuwanie lub eliminację naprężenia po wyjściu z rozciągarki i chropowatość powierzchni, gdy odkształcony wyrób jest poddawany dalszej obróbce na zimno, takiej jak rozciąganie, gięcie, ciągnienie itp. Ponadto, ze względu na lepszą ciągliwość wyrobu pękanie wyrobu podczas obróbki jest zmniejszone lub wyeliminowane, przez co uzyskuje się lepszą wydajność produkcyjną.

Tabele 1 i 2 przedstawiają wyniki drugiego badania stopu. Jak podano powyżej, gorący odkształcony materiał poddano powtórnemu nagrzaniu i chłodzeniu wodą, by zbadać wpływ tych operacji zarówno na wartość n jak i na właściwości mechaniczne. Jak wynika z tabel 1 i 2, znany stop Χ3030 nie zapewnia pożądanych właściwości mechanicznych, jeśli chodzi 0 wytrzymałość i wartość n. Przy porównaniu tych wartości z kompozycjami A-W stopu według wynalazku widać znaczne polepszenie wartości n i wytrzymałości, patrz np. stopy A-C zawierające magnes; stop T zawierający magnez, mangan i cyrkon; oraz stopy J i N zawierające mangan i cyrkon oraz odpowiednio mangan i magnez. Ogólnie, kompozycje A-W stopu według wynalazku wykazują znacznie lepsze wartości, zarówno pod względem wartości n jak i pod względem właściwości mechanicznych: wytrzymałości na rozerwanie przy rozciąganiu, granicy plastyczności i wydłużenia.

185 567

Wyniki z tabel 1 i 2 pokazują, również, że późniejsze wyżarzanie struktury kształtowanej na gorąco nie ma szkodliwego wpływu na właściwości mechaniczne. W konsekwencji, wyrób ze stopu według wynalazku obrobiony na zimno i wyżarzony będzie nadal wykazywać znacznie lepsze właściwości mechaniczne niż znany stop X3030. Naprężenia po wyjściu z rozciągarki i chropowatość powierzchni znów będą zmniejszone i/lub wyeliminowane, podobnie jak pękanie wyrobu.

Przeprowadzono porównanie mikrofotografii stopu X3030 i stopu według wynalazku zawierającego w przybliżeniu 0,6% magnezu i 1,2% manganu. Porównanie to przeprowadzono na podłużnym przekroju wyciśniętej rury po wyżarzaniu. Nawet po poddaniu wyciśniętego wyrobu wyżarzaniu, całkowity rozmiar ziaren w wyrobie był znacznie mniejszy niż w przypadku wyrobu ze stopu X3030. Taki mniejszy rozmiar ziaren pozwala na równomierne kształtowanie wyrobu na zimno bez lokalnego odkształcania lub szyjkowania.

Oprócz posiadania lepszej zginalności lub ciągliwości wyrób ze stopu według wynalazku wykazuje również taką samą odporność na korozję jak znany stop X3030 przy kształtowaniu na gorąco. Dodanie kontrolowanych ilości manganu, magnezu i cyrkonu nie powoduje żadnego pogorszenia odporności na korozję.

Wyniki te pokazano w tabeli 3, gdzie stopy A-W i stop X3030 po walcowaniu na gorąco poddane były badaniu odporności na korozję według normy ASTM G85, załącznik 3 (SWAAT), przez 19 dni. W badaniu tym wytworzono rury ze stopów i poddano je procedurze sprawdzania odporności na korozję. Próbki każdej rury pocięto na odcinki o długości około 15 lub 30 cm i wystawiono na działanie słonej wody z kwasem octowym przez podany okres czasu. Po upływie tego okresu czasu próbki oczyszczono w roztworze kwasu, aby usunąć produkty korozji, i sprawdzono wzrokowo oznaki korozji. W tabeli 3 przedstawiono wizualne obserwacje stopu X 3030 i kompozycji A-W stopu według wynalazku. Ogólnie, korozja stopów według wynalazku A-W przebiegała równolegle z równomiernym atakiem korozji na znany stop X3030. Nie widać żadnego pogorszenia odporności na korozję, jeżeli zmodyfikuje się, według wynalazku, stop X3030 w celu polepszenia ciągliwości.

Przy wytwarzaniu wyrobu ze stopu według wynalazku, stop ten można odlewać, odlew homogenizować i chłodzić, jak to jest znane. Po chłodzeniu, stop można kształtować na gorąco, np. wyciskać w celu uzyskania żądanego kształtu. Ukształtowany na gorąco wyrób można następnie obrabiać dalej na zimno, np. ciągnąć, giąć itp. Jeżeli trzeba zmiękczyć materiał do dalszej obróbki na zimno, np. przez rozszerzanie lub gięcie wyciśniętej i ciągnionej na zimno rury, można przeprowadzić wyżarzanie. Stop według wynalazku jest również uważany za użyteczny w każdym zastosowaniu, które wymaga dobrej odporności na korozję i odkształcalności na gorąco z możliwością kształtowania na zimno, np. przez ciągnienie, zginanie, rozszerzanie itp. Dość niespodziewanie stop według wynalazku łączy w sobie zdolność do posiadania nie tylko odporności na korozję i odkształcalności na gorąco, ale również wystarczających właściwości mechanicznych, np. wartości Q, R_r i n, by uzyskać wyrób szczególnie dostosowany do użycia tam, gdzie jest on wyciskany, szybko chłodzony, kształtowany na zimno i wyżarzany. Stop według wynalazku jest szczególnie dostosowany do użycia na rury, np. na rury skraplacza o pofalowanej lub gładkiej powierzchni wewnętrznej, na rury porowate lub na rury wlotowe i wylotowe wymienników ciepła, takich jak skraplacze. W innych przykładach stop ten może być użyty do wytwarzania zespołu żeberkowego do wymienników ciepła, folii odpornej na korozję do pakowania tam, gdzie istnieje zagrożenie korozją powodowaną przez słoną wodę, albo innych wyrobów wyciskanych lub innych wyrobów, które powinny być odporne na korozję.

185 567

Tabela 1

Ozn. stopu	Ilości Mn, Mg, Zr	n	Rr (MPa)	Q (MPa)	Wydłużenie %
X3030	0,23 Mn, 0,02 Zr < 0,01 Mg	0,225	60,0	30,3	44,0
A	0,5 Mn	0,285	76,5	35,2	45,5
B	0,8 Mn	0,265	79,3	35,8	49,5
C	1,2 Mn	0,347	100,0	42,7	46,0
D	0,1 Zr	0,229	66,9	31,7	55,0
E	0,2 Zr	0,242	68,3	32,4	45,5
F	0,5 Mn, 0,1 Zr	0,260	75,1	33,1	51,0
G	0,5 Mn, 0,2 Zr	0,256	75,1	34,5	47,0
H	0,8 Mn, 0,1 Zr	0,244	86,2	40,7	44,0
I	0,8 Mn, 0,2 Zr	0,250	88,2	40,7	45,0
J	1,2 Mn, 0,1 Zr	0,313	97,9	42,1	40,0
K	1,2 Mn, 0,2 Zr	0,283	96,5	42,1	46,6
L	0,3 Mg	0,430	84,8	35,8	44,5
M	0,6 Mg	0,240	102,0	45,5	42,5
N	0,3 Mg, 0,5 Mn	0,282	96,5	42,7	41,5
O	0,3 Mg, 0,8 Mn	0,276	100,0	42,7	41,0
P	0,3 Mg, 1,2 Mn	0,281	117,2	53,1	41,0
Q	0,6 Mg, 0,5 Mn	0,298	111,0	48,3	37,0
R	0,6 Mg, 1,2 Mn	0,299	122,0	60,7	38,0
S	0,6 Mg, 1,2 Mn	0,261	137,9	39,3	33,5
T	0,3 Mg, 0,8 Mn, 0,1 Zr	0,287	92,4	39,3	40,5
U	0,3 Mg, 0,5 Mn, 0,1 Zr	0,220	103,4	51,7	45,5
V	0,3 Mg, 0,5 Mn, 0,2 Zr	0,217	94,4	48,3	46,0
w	0,3 Mg, 0,8 Mn, 0,2 Zr	0,215	108,2	54,5	40,5

185 567

Tabela 2

Ozn. stopu	Rr (MPa)	Q (MPa)	Wydłużenie (%)	Rr-Q
Q
Χ3030	75,1	55,8	35,5	0,35
A	91,0	57,2	36,5	0,59
B	97,2	62,0	36,5	0,57
C	118,6	78,6	42,5	0,51
D	84,1	57,9	41,5	0,45
E	83,4	55,8	36,0	0,49
F	92,4	61,4	42,0	0,51
G	94,4	62,0	39,0	0,52
H	100,7	65,5	38,5	0,54
I	95,1	60,0	40,0	0,59
J	109,6	66,2	40,0	0,66
K	108,9	67,6	38,0	0,61
L	100,0	60,0	40,5	0,67
M	115,1	67,6	35,0	0,70
N	104,8	60,0	36,5	0,75
0	116,5	74,5	37,0	0,56
P	131,0	80,7	33,5	0,62
Q	122,7	73,8	35,0	0,66
R	134,4	81,3	32,5	0,65
S	149,6	87,6	31,5	0,71
T	108,2	66,2	35,5	0,64
U	120,0	76,5	36,5	0,57
V	109,6	62,7	39,0	0,75
w	117,9	72,4	35,5	0,63

185 567

Tabela 3

Stop	Obserwacja
Χ3030	Równomierne działanie trawiące, duże ziarna i umiarkowane wżery o płaskim dnie
A	Równomierne działanie trawiące, duże ziarna i niewiele małych wżerów o płaskim dnie
B	Równomierne działanie trawiące, duże ziarna i niewiele małych wżerów o płaskim dnie
C	Równomierne działanie trawiące, bardzo małe ziarna, bardzo przyjemny wygląd
D	Równomierne działanie trawiące, duże ziarna, wygląd jak gdyby pewne ziarna wypadły podczas badania/czyszczenia
E	Równomierne działanie trawiące, duże ziarna, trochę niewielkich okrągłych pęcherzy rozproszonych na całej próbce
F	Równomierne trawienie bez żadnych znacznych wżerów. Ziarna średniej wielkości.
G	Równomierne wżery, większe ziarna i kilka dziwnie wyglądających wżerów (głębokie z brązowym przebarwieniem)
H	Równomierne trawienie, 2-3 małe pęcherze i średnie ziarna
I	Równomierne wżery, niewielkie pęcherze oraz niewielka liczba ziaren, które wypadły podczas badania/czyszczenia
J	Równomierne trawienie, małe ziarna, przyjemny wygląd
K	Równomierne trawienie, małe ziarna, bardzo małe pęcherze na jednej stronie próbki
L	Wiele małych okludowanych wżerów, które wyglądająjak okrągłe pęcherze. Trochę głębokich wżerów.
M	Równomierne trawienie z kilkoma małymi wżerami. Obszary, w których ziarna wyglądająjak gdyby wypadły.
N	Równomierne wżery, małe pęcherze i kilka ziaren wypadłych podczas badania/czyszczenia
0	Równomierne trawienie, 1-3 małe pęcherze na stronie, lekkie wżery o płaskim dnie
P	Równomierne trawienie z oddzielnymi małymi wżerami i kilka bardzo małych pęcherzy
Q	Równomierne trawienie z kilkoma bardzo małymi wżerami. Bardzo przyjemny wygląd.
R	Równomierne trawienie z kilkoma niewielkimi wżerami. Obszary wyglądające, jak gdyby wypadły z nich ziarna.
s	Równomierne trawienie, piękna powierzchnia z bardzo małymi ziarnami
T	Równomierne trawienie z wżerami. Wygląd, jak gdyby wypadły grupy ziaren.
U	Równomierne trawienie, obie strony były różne, małe ziarna, 2-4 pęcherze po jednej stronie
V	Równomierne trawienie bez żadnych znacznych wżerów. Ziarna średniej wielkości.
w	Równomierne trawienie z kilkoma małymi wżerami o płaskim dnie. Kilka małych pęcherzy.

185 567

Fig· 5

o <N

X s

£ ·

Ό r

Mn = 0,8 Mg = 0,3

#	Zr	Rr	Q	wydłuż.	wydłuż. /5	n wz. χ 20
0	0,0	116,5	74,5	37,0	7,40	11,30
u	0,1	120	76,5	36,5	7,30	11,35
w	0,2	117,9	72,4	35,5	7,10	12,57

185 567

Fig. 4 &,

Β

S3

a.

1G

0,0 0,1 0,2 Zr

Mn = 0,5 Mg = 0,3

#	Zr	Rr	Q	wydłuż.	wydłuż. /5	n wz. χ 20
N	0,0	104,8	60,0	36,5	7,30	14,94
T	0,1	108,2	66,2	35,5	7,10	12,71
V	0,2	109,6	62,7	39,0	7,80	14,95

185 567

Fig. 3

o

CM

X g

c

IO

Mn = 0,23

#	Mg	R_r	Q	wydłuż.	wydłuż. / 5	n wz. χ 20
Χ3030	0,0	75,1	55,8	35,5	7,10	6,91
L	0,3	100,0	60,0	40,5	8,10	13,33
M	0,6	115,1	67,6	35,0	7,00	14,08

185 567

Fig. 2

Zr

Mn = 0,23

#	Zr	Rr	Q	wydłuż.	wydłuż. / 5	n wz. * 20
Χ3030	0,0	75,1	55,8	35,5	7,10	6,91
D	0,1	84,1	57,9	41,5	8,30	9,05
E	0,2	83,4	55,8	36,0	7,20	9,88

185 567

Fig.l

130(O

DL

120 (β

a.

100 c

uf

6G

L·—

0.23

0,5

0,8

1,2

#	Mn	Rr	Q	wydłuż.	wydłuż. / 5	n wz. * 20
Χ3030	0,23	75,1	55,8	35,5	7,10	6,91
A	0,5	91,0	57,2	36,5	7,30	11,81
B	0,8	97,2	62,0	36,5	7,30	11,33
C	1,2	118,6	78,6	42,5	8,50	10,18

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz.

Cena 4,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Odporny na korozję i ciągliwy stop aluminiowy, zawierający aluminium, krzem, mangan, tytan, ewentualnie miedź, ewentualnie żelazo, ewentualnie nikiel i ewentualnie chrom, znamienny tym, że zawiera wagowo: 0,05-0,50% krzemu, 0,1-1,5% manganu, 0,03-0,35% tytanu, 0,06-1,0% cynku, do 0,03% miedzi, do 0,5% żelaza, poniżej 0,01% niklu, do 0,5% chromu, do 1,0% magnezu, do 0,3% cyrkonu, zaś resztę stanowią aluminium i nieuniknione zanieczyszczenia.

2. Stop według zastrz. 1, znamienny tym, że zawartość tytanu wynosi 0,07-0,20%, zawartość cynku wynosi 0,10-1,0%, zawartość miedzi wynosi poniżej 0,02%, zaś zawartość żelaza wynosi 0,05-0,30%.

3. Stop według zastrz. 2, znamienny tym, że zawartość magnezu wynosi 0,2-1,0%, zaś zawartość cyrkonu wynosi 0,05-0,3%.

4. Stop według zastrz. 1, znamienny tym, że zawartość manganu wynosi 0,3-1,0%.

5. Stop według zastrz. 4, znamienny tym, że zawartość magnezu wynosi 0,2-0,6%, zaś zawartość cyrkonu wynosi 0,05-0,15%.

6. Stop według zastrz. 4, znamienny tym, że zawartość manganu wynosi 0,5-0,8%, zawartość magnezu wynosi 0,3-0,6%, zaś zawartość cyrkonu wynosi 0,08-0,12%.

7. Stop według zastrz. 1, znamienny tym, że zawartość magnezu wynosi 0,2-0,8%, zaś zawartość cynku wynosi 0,2-0,8%.