Przedmiotem wynalazku jest uklad odchylajacy regulowany dla odbiornika telewizyjnego.Znane odbiorniki telewizyjne odizolowane od sieci czy linii zasilania pradem przemiennym maja uklady zasilania o róznych konstrukcjach. Wjednym rozwiazaniu w celu zapewnienia izolacji elektrycznej moze byc wykorzystany transformator dla sieci pradu przemiennego o czestotliwosci 50 lub 60 Hz. Transformator ten jest jednakze stosunkowo ciezki i duzy. Pole magnetyczne rozproszenia wytwarzane przez transformator moze wprowadzac bledy czystosci w odbiorniku telewizji kolorowej. Ponadto, poniewaz transformator zapewniajedynie izolacjeelektryczna, moze byc potrzebne zastosowanie dodatkowego ukladu regulacji napiecia.W odbiornikach telewizyjnych o duzym ekranie jest czesto stosowany zasilacz o przelaczanym stanie pracy. Taki zasilacz jest stosunkowo drogi i wymaga zastosowania specjalnych elementów, takich jak transformator o przelaczanym stanie pracy, tranzystor przelaczajacy i diody prostujace.Uklad sterowania moze byc skomplikowany i trudny do naprawy oraz moze powodowac szybsze uszkodzenia. W przypadku, gdy w celu odizolowania sieci w synchronicznie przelaczanym zasila¬ czu jest stosowany transformator wysokonapieciowy, moze byc wymagane zastosowanie skompli¬ kowanego ukladu sterowania, jak równiez oddzielnego zasilacza do uruchomienia odbiornika telewizyjnego.Znany jest z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 936 115 typowy uklad odchylajacy regulowany, wymagajacy zastosowania ukladu rozruchowego. Przedstawiony tutaj uklad odchylajacy z ukladem rozruchowym posiada generator odchylajacy, zawierajacy pierwszy oscyloator do wytwarzania pierwszego sygnalu odchylajacego w uzwojeniu odchylajacym. Do pierwszego oscylatora jest dolaczony uklad drugiego oscylatora do sterowania czestotliwoscia i faze sygnalów pierwszego oscylatora. Do ukladu odchylajacego i do drugiego oscylatora jest dolaczony prostownik do dostarczania stalopradowego potencjalu roboczego do drugiego oscyla¬ tora. Uklad drugiego oscylatora jest korzystnie ukladem scalonym. Generator odchylajacy jest dolaczony do ukladu drugiego oscylatora dla dostarczania do niego sygnalu sprzezenia zwrotnego.Uklad drugiego oscylatora zawiera zródlo sygnalów odniesienia i komparator fazy do porównywa¬ nia zwiazku fazowego sygnalu sprzezenia zwrotnego i sygnalu odniesienia. Korzystne jest, ze pierwszy oscylator jest oscylatorem o pracy swobodnej, który wytwarza sygnaly o czestotliwosci2 135074 swobodnej mniejszej niz czestotliwosc sygnalu odniesienia. Prostownik zawiera natomiast ele¬ menty do ograniczenia maksymalnej wartosci wymienionego potecjalu.Uklad wedlug wynalazku zawiera drugi obwód rezonansowy zawierajacy cewke i kondensator polaczone szeregowo. Druga koncówka cewki jest dolaczona do wezla laczacego pierwszy przela¬ cznik i drugi przelacznik, który jest dolaczony do masy. Natomiast pierwszy przelacznik jest dolaczony do prostownika zasilania z kondensatorem filtrujacym. Drugi obwód rezonansowy zawierajacy cewke i kondensator jest polaczony poprzez uklad odchylania linii z obwodem rezonansowym powrotnym. Do ukladu odchylania linii i przelaczników jest dolaczony uklad sterowania regulatora.Pierwszy przelacznik zawiera tranzystor w polaczeniu równoleglym z dioda tlumiaca wla¬ czona miedzy kolektor i emiter tranzystora. Drugi przelacznik zawiera równiez tranzystor i diode tlumiaca wlaczona miedzy kolektor i emiter tego tranzystora. Emiter pierwszego tranzystora jest polaczony z kolektorem drugiego tranzystora. Korzystnie wedlug wynalazku przelaczniki sa dolaczone do prostownika zasilania i do drugiego obwodu rezonasowego w ukladzie oscylatora samodlawnego. Jest takze korzystne, ze przelaczniki sa dolaczone do drugiego obwodu rezonaso¬ wego w ukladzie przeciwsobnym. Drugi obwód rezonasowy jest dolaczony korzystnie do ukladu odchylania linii za pomoca transformatora, którego pierwsze uzwojenie jest dolaczone do drugiego obwodu rezonansowego, a drugie jest dolaczone do obwodu rezonasowego powrotnego.Pierwszy sterowany przelacznik i drugi sterowany przelacznik zawieraja odpowiednio pier¬ wszy i drugi przewodzacy w dwóch kierunkach glówny tor pradowy. Tedwa glówne tory pradowe sa dolaczone szeregowo do prostownika zasilania, a drugi obwód rezonasowy jest dolaczony szeregowo do jednego z dwóch glównych torów pradowych.Transformatorjest transformatorem powrotnym, którego pierwsze uzwojenie jest dolaczone w polaczeniu szeregowym z drugim obwodem rezonasowym do drugiego sterowanego przelacznika.Cewka drugiego obwodu rezonasowego zawiera glówne uzwojenie dolaczone do glównego toru pradowego kazdego z dwóch sterowanych przelaczników i dwa uzwojenia sterujace, z których kazde jest dolaczone do poszczególnej koncówki sterujacej, korzystnie bazy tranzystora poszcze¬ gólnego przelaczenika.Zaleta wynalazku jest opracowanie ukladu odchylajacego wyposazonego w przelaczony zasilacz nie wymagajacy zastosowania specjalnych elementów i wykorzystujacy uproszczony uklad sterowania. Zasilacz zapewnia samoistne zabezpieczenie przeciwciazniowe i zwarciowe oraz nie wymaga zastosowania oddzielnego transformatora rozruchowego.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladach wykonania na rysunku, na którym fig. la i Ib przedstawiaja dwa wykonania ukladu odchylajacego regulowanego wedlug wynalazku w uproszczonym schemacie ideowo-blokowym, fig. 2a i 2b — uklad odchylajacy regulowany w szczególowym schemacie ideowym, fig. 3 — uklad sterowania regulatora dla ukladu z fig. 2a i 2b, w schemacie ideowym, fig. 4 — przebiegi zwiazane z dzialaniem ukladów z fig. la, Ib, 2a i 2b, fig. 13 — inne wykonanie ukladu sterowania regulatora dla ukladu z fig. 2 i 2b oraz fig. 14 i 15 — przebiegi zwiazane z dzialaniem ukladu z fig. 13.Na figurach rysunku przyjeto, ze kierunek strzalki napiecia miedzy dwoma koncówkami jest taki, ze ujemna koncówka jest rozwazana jasko koncówka odniesienia, w poblizu której jest usytuowany koniec strzalki.Figury la i Ib przedstawiaja w uproszczonym schemacie ideowo-blokowym uklad odchyla¬ jacy regulowany odbiornika telewizyjnego wraz z zasilaniem wedlug wynalazku. Fig. la przedsta¬ wia wykonanie nie odizolowane elektrycznie od zródla zasilania pradu przemiennego a fig. Ib przedstawia wykonanie z izolacja. Przyrzady przelaczajace czy przelaczniki SI i S2 wystepuja w ukladzie oscylatora samodlawnego 30 z cewka LI i kondensatorem C5. Naprzemienne przewodze¬ nie obu przelaczników jest sterowane przez sygnal dodatniego sprzezenia zwrotnego, nie przedsta¬ wiony na fig. la i Ib, uzyskiwany z napiecia otrzymanego na cewce LI i dostarczanego do ukladu sterowania 26 regulatora. Na fig. la i Ib sa pokazane prostownik 24 zasialania wraz z jego kondensatorem filtrujacym Cl, ukladem odchylania 60 linii i transformatorem powrotnym Tl. Na fig. la i Ib nie sa pokazane rózne obwody obciazajace odbiornika telewizyjnego, które sa dolaczone do uzwojen transformatora powrotnego Tl.135074 3 W celu opisania pracy oscylatora samodlawnego 30 z fig. la zalózmy dla przykladu,ze przelacznik powrotny 35 ukladu odchylania 60 linii jest zwarty do masy. Oscylator samodlawny 30 bedzie pracowal swobodnie przy czestotliwosci okreslonej przez wartosci indukcyjnosci cewki LI i pojemnosci kondensatora C5. Ta czestotliwosc moze byc dobrana w poblizu 1/2 czestotliwosci fH odchylenia linii lub ponizej. Czestotliwosc swobodna jest mniejsza niz czestotliwosc odchylania linii, aby zapewnic wlasciwa synchronizacje pracy oscylatora samodlawnego 30 z pradem wybiera¬ nia linii, gdy oscylator samodlawny 30 pracuje w stanie synchronizacji z odchylaniem. Jednakze jezeli czestotliwosc swobodna jest za mala, podczas pracy swobodnej w cewce LI sa uzyskiwane niepotrzebnie duze wartosci szczytowe pradów.Wybór stosunku indukcyjnosci H do pojemnosci H dla cewki LI i kondensatora C5 okresla szczytowy prad wejsciowy czyli prad k cewki, który bedzie plynal podczas pracy swobodnej i dlatego okresla maksymalna osiagalna moc, która moze byc pobierana. Praca swobodna wystepuje równiez w przypadku zwartego obciazenia wystepujacego na dowolnym z uzwojen transformatora powrotnegoTl.Napiecie przelaczajace Vs2 na przelaczniku S2 i prad L cewki LI plynacy podczas pracy swobodnej sa przedstawione na fig. 5a i 5b. Przebieg napiecia przelaczajacego na przelaczniku SI, nie pokazany, jest przesuniety w fazie o 180° wzgledem przebiegu na fig. 5a. Wieksza czesc mocy uzyskiwanej z dwóch przelaczników jest natury biernej i w zwiazku z tym rzeczywisty pobór mocy jest bardzo maly. Pobór mocy jest równy stratom wystepujacym w przelacznikach SI i S2 i w skladowych rezystancyjnych cewki LI i kondensatora C5.W celu opisania synchronizowanej pracy oscylatora zalózmy, ze wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii z fig. la jest przelaczany przy czestotliwosci linii w celu wytwarzania pradu wybierania w uzwojeniu Lh odchylania linii i impulsowe napiecie powrotne Vr, przedstawione na fig.óa, jest wytwarzane na kolektorze wyjsciowego tranzystora Q10. Od czasu t2 w okresie wybierania linii z fig. 6a-6c do pózniejszego czasu tQ, czasu rozpoczecia nastepnego okresu powrotu linii, przelacznik S2 jest otwarty i przelacznik SI jest zamkniety. Prad iL cewki plynie przez przelacznik SI, cewke LI, kondensator C5 i przelacznik powrotny 35 do masy.W czasie t0 energia I2piL/2 jest magazynowana w cewce LI, przy czym L jest indukcyjnoscia cewki LI i Ipijest pradem szczytowym plynacym w cewce LI w czasie t0.W czasie tG z fig. 6a-6c, wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii otwiera sie. Uzyskiwane impulsowe napiecie powrotne Vrjest dostarczane do ukladu sterowania 26 regulatora przewodem s w celu zsynchronizowania otwarcia przelacznika SI i zamkniecia przelacznika S2 wraz z rozpocze¬ ciem sie powrotu linii. Wówczasgdy przelacznik S2jest zamkniety od czasu t0do czasu t2, tor pradu iL cewki jest teraz dolaczony do obwodu rezonasowego powrotnego 50, zawierajacego kondensator powrotny Cr, kondensator ksztaltujacy Cs i uzwojenie Lh odchylania linii. W wyniku tego energia zmagazynowana w cewce LI w czasie tQ jest przenoszona gwaltownie do obwodu rezonasowego powrotnego 50, co przedstawiono przez prad 1l malejacy gwaltownie po czasie t0 na fig. 6c. Prad iL maleje gwaltownie i gdy osiaga wartosc równa zeru, cala energia zmagazynowana w cewce LI zostaje przeniesiona. Po chwili, gdy prad 1l cewki przetnie zero podczas powrotu, mala czesc przenoszonej energii powraca do cewki LI, co oznaczono przez ujemny prad Jl przed czasem ti. W czasie ti, na koncu okresu powrotu linii, dioda tlumiaca Dd i zlacze baza-kolektor wyjsciowego tranzystora Q10 zostaja spolaryzowane w kierunku przewodzenia, ponownie laczac skutecznie kondensator C5 z masa. Energia przenoszona podczas kazdego okresu odchylania linii stanowi zasadniczo róznice miedzy energiami zmagazynowanymi w cewce LI w czasach t0 i ti.Od czasu 11 i do czasu ti prad iL plynie przez przelacznik S2, cewke LI, kondensator C5 i teraz zamkniety przelacznik powrotny 35. W tym okresie energia zmagazynowana w kondensatorze C5 przeplywa z powrotem do cewki LI. W czasie t2 uklad sterowania 26 regulatora otwiera przelacznik S2 i zamyka przelacznik SI. Energia zamagazynowana w cewceLI przeplywa teraz z powrotem do kondensatora filtrujacego Cl az do chwili t3, w której prad iL cerwki uzyskuje wartosc równa zero.Od czasu t3 az do rozpoczecia nastepnego okresu powrotu, energia jest ponownie magazynowana w cewce LI w celu kolejnego przeniesienia do obwodu rezonasowego powrotnego 50 i do obwodów obciazajacych dolaczonych do róznych uzwojen transformatora powrotnego Tl.Przebiegi po prawej stronie fig. 6a-6c przedstawiaja zsynchronizowana z odchyleniem prace oscylatora samodlawnego 30 przy dolnym poziomie obciazenia przez obwody obciazajace, dola-4 135074 czone do róznych uzwojen transformatora powrotnego Tl, przy porówaniu z poziomem obciaze¬ nia przedstawionym na przebiegach po lewej stronie. Celem regulacji jest utrzymanie amplitudy szczytowej impulsowego napiecia powrotnego Vrjako stalej. Przy dolnym poziomie obciazenia, w przeciwienstwie do poprzednio opisanej sytuacji, wieksza czesc energii powraca do cewki LI na koncu okresu powrotu linii, w czasie ti i wieksza czesc ma powrócic do kondensatora filtrujacego Cl od czasu t2 w wyniku mniejszego poboru mocy przez obwody obciazajace odbiornika telewizyjnego.Nalezy zaznaczyc, ze energie zamagazynowane w cewce LI w czasie t0na przebiegach po lewej stronie fig. 6a-6c i w czasie to na przebiegach po prawej stronie sa zasadniczo równe, niezaleznie od stopnia obciazenia. Szczytowa zmagazynowana energia zalezy jedynie od amplitudy prostowanego napiecia sieci. Maksymalna moc, która moze byc przenoszona przez oscylator samodlawny 30,jest wiec ograniczona. Przy maksymalnym obciazeniu lub podczas pracy z obciazeniem zwarciowym, srednie napiecie na kondensatorze CS jest w przyblizeniu równe polowie wartosci wejsciowego V.Wraz ze zmniejszaniem sie obciazenia, srednie napiecie na kondensatorze C5 wzrasta.Dzialanie ukladu z fig. Ib jest podobne do dzialania ukladu z fig. la, poniewaz elektrycznie sa one zasadniczo równowazne, dzieki scislemu sprzezeniu miedzy uzwojeniami Wl i W2transforma- stora Tl na fig. Ib. Uzwojenie W6 transformatora powrotnego Tl uzyskuje impulsowe napiecie powrotne, które jest dostarczane do ukladu sterowania 26 regulatora przewodem s.Figury 2a i 2b przedstawiaja szczególowe wykonanie ukladu odchylajacego regulowanego odbiornika telewizyjnego wedlug wynalazku. Napiecie sieci czy linii zasilania, 220 V przy 50 Hz, jest dostarczane do koncówek 21 i 22, prostowane pelnookresowo przez prostownik 24 i filtrowane przez kondensator Cl w celu uzyskania nieregulowanego, stalego napiecia wejsciowego V o wartosci przykladowo 290 V na koncowe 28. Przelacznik dwupolozeniowy 23 jest wlaczony miedzy koncówke 21 i koncówke wejsciowa prostownika mostkowego 24. Koncówka powrotna pradowa prostownika mostkowego jest dolaczona do masy 25, nie odizolowanej elektrycznie od koncówek 21 i 22 sieci zasilania. Rezystor Rl ograniczajacy prad jest wlaczony miedzy koncówke wyjsciowa prostownika mostkowego 24 i koncówke wejsciowa 28 ukladu.Nieregulowane napiecie wejsciowe V jest dostarczane do oscylatora samodlawnego 30, który zawiera uklad przelaczajacy ze sterowanymi przelacznikami SI i S2, dolaczony do obwodu rezonasowego 40 w ukladzie przeciwsobnym. Obwód rezonasowy 40 jest utworzony przez glówne uzwojenie WA cewki LI i kondensator C5. Przelacznik SI zawiera tranzystor Ql i diode tlumiaca Dl wlaczona miedzy kolektor i emiter tranzystora. Przelacznik S2 zawiera tranzystor Q2 i diode tlumiaca D2 wlaczona miedzy kolektor i emiter tranzystora Q2. Glówne tory pradu przelaczników SI i S2 sa wiec dwukierunkowe i dolaczone szeregowo do zródla napiecia wejsciowego miedzy koncówki 28 i mase 25. Glówne tory pradu przelaczników SI i S2 sa równiez dolaczone do obwodu rezonasowego 40 na wspólnej koncówce wyjsciowej 31 polaczenia przelaczników SI i S2 i glów¬ nego uzwojenia WA cewki LI.Na figurze 2b uklad odchylania 60 linii zawiera uzwojenie Lh odchylania linii dolaczone w polaczeniu szeregowym z kondensatorem C14 powrotnym lub ksztaltujacym do przelacznika powrotnego 35. Przelacznik powrotny 35 zawiera wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii i diode tlumiaca Dd, przy czym emiter tranzystora Q10 jest dolaczony do uziemienia 29 podstawy monta¬ zowej, która jest odizolowana od masy 25. Kondensatorpowrotny C13 jest dolaczony do uzwoje¬ nia Lh odchylania linii i tworzy z nim obwód rezonasowy powrotny 50, gdy przelacznik powrotny 35 nie przewodzi.Generator 34 odchylania linii dostarcza napiecie przelaczajace o przebiegu prostokatnym, nie pokazane na fig. 2b, do bazy tranzystora starujacego Qll poprzez rezystor R34dzielnika napiecio¬ wego, zawierajacego rezystor R34 i rezystor R33. Sygnal przelaczajacy o czestotliwosci odchylania linii jest uzyskiwany przez tranzystor sterujacy Qll i doprowadzany przez transformator sterujacy T2 do wyjsciowego tranzystora Q10 odchylania linii, przy czym uzwojenie wtórne transformatora sterujacego T2 jest dolaczone do bazy tranzystora Q10 poprzez rezystor R29 dzielnika napiecio¬ wego zawierajacego rezystor R29 i rezystor R30. Napiecie zasilania kolektora tranzystora steruja¬ cego Qll jest uzyskiwane z szyny + 25 V przez rezystor R31 i uzwojenie pierwotne transformatora T2. Kondensator C15 jest dolaczony do polaczenia rezystora R31 i uzwojenia pierwotnego135074 5 transformatora T2. Uklad ksztaltujacy prad bazy, zawierajacy diode D15 i rezystor R32, jest dolaczony do uzwojenia pierwotnego transformatora T2.Przed srodkiem okresu wybierania podczas okresu odchylania linii, tranzystor sterujacy Qll jest wylaczany, powodujac, ze napiecie polaryzacji w kierunku przewodzenia jest dostarczane do wyjsciowego tranzystora Q10 odchylania linii. Bezposrednio przed koncem okresu wybierania linii, tranzystor sterujacy Qll jest wlaczany, powodujac, ze napiecie polaryzacji wsteczny jest dostarczane do wyjsciowego tranzystora Q10 odchylania linii. Wkrótce potem, prad kolektora w wyjsciowym tranzystorze Qio zanika, skutkiem czego zostaje zapoczatkowany okres powrotu linii.Impulsowe napiecie powrotne Vr jest uzyskiwane na kondensatorze powrotnym C13 podczas okresu powrotnego.Impulsowe napiecie powrotne Vr z fig. 2b jest dostarczane do uzwojenia W2 transformatora powrotnego Tl w celu odbierania impulsowych napiec powrotnych na uzwojeniach W3-W5 transformatora powrotnego Tl. Kondensator C12 blokujacy prad staly jest wlaczony miedzy uzwojenie W2 transformatora powrotnego i odizolowane uziemnienie 29 podstawy montazowej.W celu synchronizacji pracy generatora 60 odchylania linii ze skladowa obrazu calkowitych sygnalów wizyjnych odbiornika telewizyjnego, impuls powrotny 37, uzyskiwany przez uzwojenie W3 transformatora powrotnego, jest dostarczany do generatora 34 odchylania linii wzdluz prze¬ wodu 38 i impuls synchronizacji linii, nie pokazany, jest dostarczany do generatora przez kon¬ cówke 36. Napiecie zasilania 12 V dla generatora 34 odchylania liniijest zapewniane przez regulator 33 z napiecia uzyskiwanego na szynie zasilania +25V.Zródlo napiecia dla szyny zasilania +25V jest uzyskiwane z czesci wybierania napiecia uzyskiwanego na uzwojeniu W4 transformatora powrotnego, prostowanego przez diode D17 i filtrowanego przez kondensator C16. Rezystor R36 zapewnia ograniczenie pradu. Napiecia zasila¬ nia dla innych obwodów obnizajacych 32 odbiornika telewizyjnego, takichjak obwody odchylania pola, wizyjne, akustyczne i przyspieszania wysokonapieciowego, sa uzyskiwane z napiec uzyskiwa¬ nych na róznych innych uzwojeniach transformatora powrotnego, przedstawionych razem na fig. Ib jako uzwojenie W5.W celu uzupelnienia strat powstalych w ukladzie 60 odchylania linii i w róznych obwodach obciazajacych 32 odbiornika telewizyjnego, uzwojenie Wl transformatora powrotnego Tl jest dolaczone do obwodu rezonansowego 40 oscylatora samodlawnego i przenosi energie w okresie powrotu linii podczas kazdego okresu odchylania z obwodu rezonasowego 40 do obwodu rezona- sowego powrotnego 50 i do obwodów obciazajacych 32 odbiornika telewizyjnego, zawierajacych obwód obciazenia przyspieszenia wysokonapieciowego.Zalózmy teraz, ze oscylator samodlawny 30 znaduje sie w stanie pracy zsynchronizowanym z odchyleniem. Jak pokazano na fig. 6, poprzednio omawianej w zwiazku z dzialaniem uproszczo¬ nych ukladów z fig. la i Ib, w okresie wybierania podczas okresu odchylania linii, w sterowanym czasie t2, przelacznik SI przewodzi i przelacznik S2 nie przewodzi, co powoduje dolaczenie zródla nieregulowanego napiecia wejsciowego V do o bwodu rezonasowego 40. Prad Jl plynacy w uzwojeniu WA cewki LI zaczyna wzrastac. Od czasu t2do czasu t3, gdy prad \l cewki jest ujemny, energia powraca do zródla 70 napiecia wejsciowego V. Po czasie t3, czasie przekroczenia zera przez prad II cewki, energia jest przenoszona ze zródla 70 napiecia wejsciowego do obwodu rezonaso¬ wego 40, glównie w postaci energii pola megnetycznego cewki LI. W czasie t0, na poczatku okresu t0 — ti powrotu linii, energia zmagazynowana w indukcyjnosci obwodu rezonasowego 40 jest maksymalna.Na poczatku okresu powrotu linii, wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii nie przewodzi, co powoduje, ze obwód rezonasowy powrotny 50 jest dolaczony poprzez transformator Tl do obwodu rezonasowego 40. Energia zmagazynowana w cewce LIjest odprowadzana z niej gwaltow¬ nie do kondensatora powrotnego C13. Podczas okresu powrotu linii, gdy transformator kondensa¬ tora powrotnego C13 jest dolaczony do obwodu rezonasowego 40 i czestotliwosc rezonasowa obwodu 40 i czestotliwosc rezonasowa obwodu 40 wzrasta w celu gwaltownego odprowadzenia energii z cewkiLI.Wzrastajace napiecie powrotne Vr wprowadza sterowany przelacznik SI w stan nieprzewodze- nia w celu odlaczenia zródla napiecia wejsciowego od obwodu rezonasowego 40. Wkrótce potem sterowany przelacznik S2 nie przewodzi, dolaczajac cewke LI i kondensator C5 w polaczeniu6 135074 szeregowym do uzwojenia Wl transformatora powrotnego. W wyniku tego impulsowe napiecie powrotne Vr jest dostarczane przez uzwojenia W2 i Wl transformatora powrotnego do obwodu rezonasowego 40. Energia jest nastepnie przenoszona z obwodu rezonasowego 40 do obwodu rezonasowego powrotnego 50.Od czasu t0 do czasu \l cewki maleje ze stosunkowo duza szybkoscia az do czasu, gdy zasadniczo cala energia cewki LI zostanbie przeniesiona do kondensatora powrotnego C13 przy przekroczeniu zera przez prad iL w chwili miedzy czasem to i 11. Pomiedzy chwila przekroczenia zera i czasem ti, czyli koncem okresu powrotu linii, mala czesc energii powraca do cewki LI, jak wskazano przez prad szczytowy IP2 cewki w czasie ti. Ta powracajaca energia jest wymagana do utrzymywania pracy oscylatora samodlawnego 30. Energia przenoszona podczas kazdego okresu odchylania linii jest zasadniczo róznica miedzy energiami zmagazynowanymi w cewce LI w czasach t0 i ti.Od czasu ti do czasu t2 prad L plynie przez przelacznik S2, cewke LI i kondensator C5. W tym okresie energia zamagazynowana w kondensatorze C5 przeplywa do cewki LI. W czasie t2 przelacznik S2 przestaje przewodzic i przelacznik SI zaczyna przewodzic. Energia zmagazynowana w cewce LI bezposrednio po czasie t2 zaczyna przeplywac z powrotem do kondensatora filtrujacego Cl nieregulowanego zródla 70 napiecia wejsciowego V az do czasu U przekroczenia zera przez prad iL cewki. Od czasu U az do rozpoczecia nastepnego okresu powrotnego, energia jest ponownie magazynowana w cewce LI w celu kolejnego przeniesienia do obwodu rezonansowego powrotnego 50. Modulacja czasu powrotnego wywolywana przez zmienne obciazeniejest nieznaczna, poniewaz oscylator samodlawny 30 wystepuje jako zródlo pradu dla obwodu rezonansowego powrotnego 50 podczas okresu powrotu.W celu regulacji poziomu energii ukladu odchylania, reprezentowanego przez impulsowe napiecie powrotne Vr, zaczep niskonapieciowy na uzwojeniu Wl transformatora powrotnego jest dolaczony do ukladu sterowania 26 regulatora w celu dostarczania do niego próbki V, impulso¬ wego napiecia powrotnego Vr. Uklad sterowania 26 regulatora odpowiada zmianom napiecia V, przez modulacje szerokosci impulsu prostokatnego przebiegu napiecia sterujacego 27, które jest dostarczane do regulatora oscylatora samodlawnego 30.Regulacja impulsowych napiec powrotnych Vr i Vs jest uzyskiwana przez zmiane cyklu pracy regulatora-oscylatora samodlawnego 30 dzieki zmianie czasu t2 wlaczenia sterowanego przela¬ cznika S2. Czas wlaczenia przelacznika SI jest ustalony w kazdym okresie odchylania w poblizu czasu to, bezposrednio po rozpoczeciu okresu powrotu linii.Na figurze 2a uzwojenia sterujace WB i WC cewki LI dostarczaja prad dodatniego sprzezenia zwrotnego do tranzystorów przelaczajacych Ql i Q2. Prady baz sa sprzezone pojemnosciowo przez kondensatory C2 i C3 tak, ze poczatkowe prady rozruchowe baz, plynace przez rezystory R2 i R8, nie zostaja zwarte przez uzwojenia sterujace WB i WC. Kondensatory C2 i C3 zapewniaja równiez ujemne odciecia, które sa stosowane do zapoczatkowania polaryzacji wstecznej tranzystorów Ql i Q2. Diody D3 i D4 zapewniaja obwody rozladowania dla kondensatorów C2 i C3.Tranzystory sterujace Q3 i Q4 steruja przeplywem pradu baz tranzystorów przelaczajacych Ql i Q2. Przewodzenie tranzystorów sterujacych Q3 i Q4 wzgledem siebiejest takie, zeby zapobie¬ gac przewodzeniu tranzystora przelaczajacego Ql lub Q2 przed przerwaniem przewodzenia przez drugi stopien tranzystora przelaczajacego. Wówczas gdy napiecie na tranzystorze przelaczajacym Ql lub Q2 wzrasta, tranzystor sterujacy Q3 lub Q4 wchodzi w stan nasycenia w wyniku przeplywu pradu bazy plynacego poprzez rezystor R3 lub R9 dzielnika napieciowego, skutkiem czego naste¬ puje wysterowanie poszczególnego tranzystora przelaczajacego w stan odciecia.Bezposrednio przed czasem ta z fig. 7, czasem odpowiadajacym czasowi tQ, napoczatku okresu powrotu linii z fig. 6, tranzystor przelaczajacy Ql jest w stanie nasycenia. W wyniku tego tranzystor sterujacy Q3 jest w stanie odciecia, poniewaz zasadniczo zadne napiecie nie jest odbierane na rezystorze R5. Tranzystorsterujacy Q4 jest jednakze w stanie nasycenia, poniewaz prad bazy jest dostarczany do niego przez rezystor R9, skutkiem czego tranzystor przelaczajacy Q2 jest utrzymy¬ wany w stanie odciecia. Napiecie Vs2 na przelaczniku S2 i na równolegaym kondensatorze C4jest równe co do wielkosci napieciu wejsciowemu V.Od czasu ta z fig. 7 impulsowe napiecie powrotu Vr jest doprowadzane poprzez transformator powrotny Tl do cewki LI, powodujac, ze na uzwojeniu sterujacym WB cewki LI jest uzyskiwany impuls ujemny a na uzwojeniu sterujacym WC jest uzyskiwany impuls dodatni, co przedstawiono przez przebiegi na fig. 8. Impulsowe napiecia powrotne, uzyskiwane na uzwojeniach WB i WC,135074 7 nakladaja na siebie przebieg przelaczajacy wytwarzany w wyniku dzialania przelaczników SI i S2.Ujemne napiecie impulsowe uzyskiwane na uzwojeniu sterujacym WB od czasu taz fig. 8 powoduje, ze nie oznaczona kropka koncówka uzwojenia sterujacego staje sie dodatnia, skutkiem czego nastepuje wlaczanie tranzystora sterujacego Q3 we celu rozladowania kondensatora C2 i wytwo¬ rzenia ujemnego pradu bazy w tranzystorze przelaczajacym Ql i zapoczatkowane zostaje wlaczenie tego tranzystora przelaczajacego.Od czasu ta do czasu tb z fig. 7 prad L plynacy w glównym uzwojeniu WAcewkiLI, poprzednio plynacy w tranzystorze Ql, teraz plynie jako prad ic4 w kondensatorze magazynujacym C4, skutkiem czego kondensator rozladowuje sie, jak pokazano na fig. 7c i 7d. W czasie tb napiecie na kondensatorze C4 osiaga zero ijest doprowadzane do masy przez diode D2 przelacznika S2. Prad il plynie teraz przez diode D2.Przebieg z fig. 7b przedstawia czas wolnego spadku napiecia przelaczajacego Vs2 powodowa¬ nego przez rozladowanie kondensatora C4 i przebiegi z fig. 7c i 7d przedstawiaja, ze caly prad Jl plynie przez kondensator C4od czasu tado czasu tbpodczas okresu przelaczania przelaczników SI i S2. Dzialanie kondensatora C4 zapobiega zbyt szybkiej zmianie napiecia przelaczajacego V82przy obciazeniu indukcyjnym pradu L. To dzialanie zabezpiecza przlaczniki SI i S2 przed uszkodze¬ niem przez wtórne przebicie i równiez znacznie zmniejsza rozpraszanie mocy w przelacznikach SI i S2.Dlugi czas wzrostu i spadku napiecia VS2 wskazuje, ze podczas okresów przelaczania od czasu ta do czasu tb i od czasu te do czasu troba tranzystory przelaczajace Ql i Q2 sa utrzymywane w stanie odciecia przez tranzystory sterujace Q3 i Q4, które z kolei sa sterowane przez prady plynace przez rezystory R3 i R9. Ten uklad zapobiega niepozadanemu równoczesnemu przewodzeniu tranzysto¬ rów przelaczajacych Ql i Q2, które inaczej pojawilyby sie ze wzgledu na dluzsza w czasie charakterystyke wylaczenia niz wlaczenia, posiadana przez tranzystory przelaczajace.W czasie tc z fig. 7c prad \l cewki staje sie ujemny. Po czasie tc az do czasu te, ujemny prad L cewki plynie jako dodatni prad kolektora w tranzystorze przelaczajacym Q2 spolaryzowanym w kierunku przewodzenia. Jak przedstawiono na fig. 8, od czasu ta do tc napiecie na uzwojeniu sterujacym VVC jest dodatnie, zapewniajac wymagana polaryzacje w kierunku przewodzenia przelaczajacego Q2.W sterowanym czasie te z fig. 7 przebieg napiecia sterujacego 27 z fig. 2a, uzyskiwany przez uklad sterowania 26 regulatora z fig. 2a, przelacza ze stanu niskiego w stan wysoki. Dodatnia czesc napiecia sterujacego 27 jest dostarczana przez diode D7 w celu wlaczenia tranzystora przelaczaja¬ cego Q4. Przy przewodzeniu tranzystora przelaczajacego Q4 napiecie polaryzacji wstecznej, uzy¬ skiwane przez kondensator C3, jest dostarczane w celu wylaczenia tranzystora przelaczajacego Q2 w poblizu czasu tc z fig. 7b. Jak przedstawiono na fig. 7c i 7d, prad ii. plynie z cewki LI do kondensatora C4 w celu rozpoczecia ladowania kondensatora do dodatniego napiecia na górnej okladzinie dolnej okladziny. W czasie tf napiecie na kondensatorze C4 jest równe co do wielkosci napieciu wejsciowemu V, polaryzujac w kierunku przewodzenia diode Dl przelacznika SI.Od czasu tf do rozpoczecia nastepnego okresu powrotu linii w czasie ta, przelacznik SI przewodzi i laczy koncówke wejsciowa 28 z cewka LI obwodu rezonansowego 40 w celu umozliwie¬ nia przeplywu pradu wejsciowego i0zkoncówki 28 do przelacznika SI,jak przedstawiono to na fig. 7e.Od czasu tf do czasu tg, czasu przekroczenia zera zarówno przez prad wejsciowy i0 jak i pradJl cewki, dioda Dl przewodzi prad powrotny z powrotem do koncówki 28 napiecia wejsciowego. Od czasu tg do czasu fa, tranzystor przelaczajacy Ql przewodzi prad przewodzenia z koncówki 28 napiecia wejsciowego do obwodu rezonasowego 40. Tranzystor przelaczajacy Ql jest spolaryzo¬ wany w kierunku przewodzenia w celu przewodzenia w okresie miedzy czasami te i Ja przez dodatnia czesc napiecia Vwb, uzyskiwana na uzwojeniu sterujacym WB cewki LI, co przedstawiono na fig. 8. W czasie fa, kolejnosc operacji regulatorta-oscylatora samodlawnego 30 powtarza sie.Napiecie na glównym uzwojeniu WA cewki LI wzgledem nie oznaczonej kropka koncówki uzwojenia jest równe róznicy miedzy napieciem przelaczajacym Vs2 uzyskiwanym na koncówce wyjsciowej 31 i suma impulsowego napiecia powrotnego i napiecia na kondensatorze C5 obwodu rezonansowego 40. W zwiazku z tym w celu zapewnienia, zeby wlasciwe napiecia zasilania8 135074 tranzystora byly uzykiwane na uzwojeniu sterujacym Wb i uzwojeniu sterujacym WC, jedno z uzwojen sterujacych ma wieksza liczbe zwojów niz drugie.Wykonanie ukladu sterowania 26 regulatora jest przedstawione na fig. 3. Napiecie szyny zasilania +45V dla ukladu sterowania 26 regulatora jest uzyskiwane w wyniku prostowania impulsów powrotnych Vs uzyskiwanych z koncówki zaczepu uzwojenia Wl transformatora pow¬ rotnego z fig. 2a. Dioda Zenera Z15 zapewnia napiecie odniesienia Vref, które sluzy równiez jako regulowane napiecie szyny zasilania + 15 V. Napiecie odniesienia Vrefjest dostarczane do emitera tranzystora Q5 komparatora. Czesc wyprostowanego napiecia powrotnego Vs jest dostarczana do bazy tranzystora przez rezystory R14 i R18. Porównanie daje napiecie bledu VE na polaczeniu rezysorów R20 i R26 dzielnika napiecia dolaczonego do kolektora tranzystora Q5 komparatora. To napiecie bledu reprezentuje odchylanie amplitudy impulsowego napiecia powrotnego Vr linii od wymaganej amplitudy.Napiecie bledu Ve jest dostarczane do bazy tranzystora Q6 wzmacniacza róznicowego, zawierajacego tranzystor Q6 i tranzystor Q7. Baza tranzystora Q7jest dolaczona do kondensatora CIO wytwarzajacego przebieg piloksztaltny odchalania linii. Kondensator CIO laduje sie przez rezystory R23 i R16 podczas kazdego okresu wybierania linii. Impulsowe napiecie powrotne V,linii jest dostarczane do bazy tranzystora synchronizujacego Q8, który utrzymuje kondensator C8 w stanie rozladowanym podczas okresu powrotnego.Napiecie sterujace 27 o modulowanej szerokosci impulsów jest uzyskiwane na kolektorze tranzystora Q6 wzmacniacza róznicowego i steruje za pomoca tranzystora Q4 z fig. 2a przewodze¬ niem tranzystora przelaczajacego Q2 regulatora-oscylatora samodlawnego 30.Zmiana napiecia bledu Vepowoduje zmiane czasu przewodzenia tranzystora Q6 wzmacniacza róznicowego i w wyniku tego zmiane cyklu pracy tranzystora przelaczajacego Q2 i oscylatora samodlawnego 30. Wzrost amplitudy impulsowego napiecia powrotnego V$, co przedstawiono przez przebieg z fig. 4a o wiekszej amplitudzie, oznaczony kreskowana linia, na przyklad przy zmniejszonym obciazeniu przez obwody obciazajace 32 z fig. 2b lub przy wzroscie napiecia wejsciowego V uzyskiwanego w sieci, daje zmniejszone napiecie bledu Ve, co przedstawiono przez przebieg z fig. 4b oznaczony kreskowana linia. Napiecie piloksztaltne Vcio odchylania linii, wytwarzane przez kondensator CIO, przecina napiecie bledu Ve wczesniej, wlaczajac tranzystor Q6 wczesniej, jak przedstawiono przez przebieg z fig. 4c oznaczony kreskowana linia. Wczesniejsze wlaczenie tranzystora Q6 daje wczesniejsze wylaczenie tranzystora przelaczajacego Q2 i z kolei wieksze srednie napiecie na kondensatorze C5 i wiekszy prad powrotny plynacy przez diode Dl.Sterowany przelacznik SI zaczyna dlatego przewodzic wczesniej w okresie wybierania, lecz ze wzgledu na wieksze srednie napiecie na kondensatorze C5 prad II wzrasta z mniejsza szybkoscia przy zmniejszonym obciazeniu lub przy zwiekszonym napieciu wejsciowym V.Uklad sterowania 26 regulatora wytwarza przebieg napiecia sterujacego 27, który ma ujemny koniec na poczatku powrotu, gdy tranzystor Q8 zaczyna rozladowywac kondensatorCIO i dodatni koniec bezposrednio po koncu powrotu przy bardzo malych obciazeniach przez obwody obciaza¬ jace 32. Wówczas gdy obciazenie wzrasta, dodatni koniec przesuwa sie w kierunku srodka wybiera¬ nia, gdzie jest osiagalne maksymalne przenoszenie mocy uzwojeniami pierwotnymi i wtórnymi transformatora Tl. Tenpunkt zostaje osiagniety, gdy czas przewodzenia przelacznikówSI i S2jest zasadniczo równy.Jezeli przelacznik S2 przewodzi dluzej niz przelacznik SI, praca oscylatora samodlawnego 30 staje sie niestabilna. Dlatego uklad sterowania 26 regulatora zapewnia ograniczenie zakresu, gdy obwody obciazajace 32 dostarczaja nadmierny prad. Napiecie bledu VEnie moze wzrastac bardziej niz okreslone przez napiecie szyny zasilania 15 V i przez dzialanie dzielnika napiecioweego zlozo¬ nego z rezystorów R20 i R26. Napiecie bledu Ve przecina wiec napiecie piloksztaltne bezposrednio przed srodkiem wybierania. Ze wzgledu na ograniczony zakres sterowania zadne dalsze nadmierne obciazenie nie bedzie zmniejszac napiecia zasilania + 45 V. Tenspadek jest doprowadzany do bazy tranzystora Q9 ograniczjacego moc poprzez rezystory R14 i R19. TranzystorQ9 jest wysterowany do stanu nasycenia, zapewniajac dodatkowy prad ladowania dla kondensatora CIO. Jak przedsta¬ wiono przez przebieg z fig. 4b, oznaczony kropkowano-kresowanalinia, napiecie piloksztaltne Vcio wrasta teraz znacznie szybciej niz podczas normalnej pracy ukladu sterowania 2b regulatora,135074 9 powodujac znacznie wczesniejsze wlaczenie tranzystora Q6 wzmacniacza róznicowego, jak przed¬ stawiono przez przebieg z fig. 4c, oznaczony kropkowano-kreskowana linia. Zasadniczo skrócony czas przewodzenia tranzystora Q6 daje podobnie skrócony czas przewodzenia tranzystora przela¬ czajacego Q2 i w wyniku zasadnicze zmniejszenie przenoszenia mocy sieci z nieregulowanego zródla napiecia wejsciowego do obwodu rezonasowego powrotnego 50.Jak uprzednio wzmiankowano, w celu utrzymania swobodnej pracy oscylatora samodlaw- nego 30, w stanach pracy poczatkowej i zwarciowej uzwojenia sterujace WB i WC cewki LI dostarczaja regeneracyjne napiecia polaryzacji w kierunku przewodzenia do baz tranzystorów przelaczajacych Ql i Q2. Omawiane juz poprzednio fig. 5a i 5b przedstawiaja przebieg przelacza¬ jacy VS2 i przebieg iL pradu cewki podczas pracy swobodnej. Bezposrednio przed czasem Ti z fig. 5a i 5b napiecie Vwb uzwojenia sterowania, które nie jest pokazane, jest dodatnie, zapewniajac napiecie polaryzacji w kierunku przewodzenia, potrzebne do utrzymania tranzystora przelaczaja¬ cego Ql w stanie przewodzenia. Napiecie Vwc drugiego uzwojenia sterowania, równiez nie przed¬ stawionego, jest ujemne i utrzymuje tranzystor przelaczajacy Q2 w stanie odciecia.Od czasu Ti do czasu T3 napiecie sterujace Vwb jest ujemne i napiecie sterujace Vwc jest dodatnie, powodujac stan odciecia tranzystora przelaczajacego Q2. Od czasu Ti do czasu T2 prad k cewki najpierw plynie w kondensatorze C4 i nastepnie w diodzie C2 i od czasu T2do czasu T3 prad iL cewki plynie w tranzystorze przelaczajacym Q2.Miedzy czasami T3 — Ti napiecie sterujace Vwb jest dodatnie i napiecie sterujace Vwcjest ujemne, powodujac wystapienie stanu polaryzacji w kierunku przewodzenia dla tranzystora przela¬ czajacego Ql i stanu odciecia dla tranzystora przelaczajacego Q2. Od czasu T3 do czasu T4 prad iL cewki najpierw plynie w kondesatorze C4 i nastepnie w diodzie Dl a pomiedzy czasami T4 — J\ prad plynie w tranzystorze przelaczajacym Ql. Sekwencja operacji przy pracy swobodnej powtarza sie rozpoczynajac w czasie fi- Podczas synchronizowanej pracy przelacznik jest wylaczany jedynie przy pojawieniu sie impulsowego napiecia powrotnego i przelacznik S2 jest wylaczany jedynie przy pojawieniu sie dodatniego konca napiecia sterujacego 27. Dlatego czasy przewodzenia przy pracy swobodnej dla przelaczników SI i S2 musza byc równe lub dluzsze niz okres wybierania linii w celu zapobiegania blednemu przelaczeniu podczas synchronizowanej pracy.Jak uprzednio wzmiankowano, po poczatkowym zamknieciu przelacznika dwupolozenio- wego 23, oscylator samodlawny 30 zaczyna oscylacje w stanie swobodnym. W czasie przewodzenia tranzystora przelaczajacego Ql energia przechodzi do obwodu rezonasowego powrotnego 50, który wówczas zaczyna oscylowac z czestotliwoscia powrotu linii. Napiecie rezonasowe w obwo¬ dzie rezonansowym powrotnym 50 jest doprowadzane do masy w wyniku równoczesnego przewo¬ dzenia diody tlumiacej Dd i diody utworzonej przez zlacze baza-kolektor wyjsciowego tranzystora Q10 odchylania linii. To doprowadzanie napiecia powoduje ladowanie kondensatorów C12 i C14 oraz magazynowanie w nich energii.Po zakonczeniu okresu rozruchowego napiecie rezonansowe w obwodzie rezonansowym 50 powrotu wzrasta co do wielkosci. Napiecie rezonansowejest doprowadzane poprzez transformator do ukladu sterowania 26 regulatora przez kocówke zaczepu na uzwojeniu Wl transformatora powrotnego. To napiecie jest prostowane przez diode D8 na fig. 3. Napiecie rezonansowe jest równiez doprowadzane do szyny zasilania + 25 V poprzez uzwojenie W4 transformatora powrot¬ nego i diode prostujaca D17. Wówczas gdy napiecia szyn zasilania +45 V i +25 V wzrastaja do okolo jednej trzeciej ich wartosci normalnych przy pracy w stanie ustalonym, oscylastor 34 odchylania linii i uklad sterowania 26 regulatora zaczynaja pracowac, wytwarzajac sygnaly przela¬ czajace o czestotliwosci odchylania linii dla wyjsciowego tranzystora Q10 ukladu odchylania 60 linii i impulsy sterujace dla tranzystora przylaczajacego Q2 oscylatora samodlawnego 30.Figury 9-12 przedstawiaja wybrane przebiegi napiecia i pradu dla regulowanego ukladu odchylania z fig. 2a i 2b w wybranych kolejnych czasach podczas okresu rozruchowego, od czasu, w którym napiecie wejsciowe V osiagnelo 50% jego wartosci nominalnej w stanie ustalonym (fig. 9) do czasu, w którym napiecie wejsciowe V osiagnelo 100% jego wartosci w stanie ustalonym (fig. 12).W przypadku, gdy napiecie wejsciowe V jest mniejsze niz 50% jego wartosci w stanie ustalo¬ nym, na stan swobodny pracy oscylatora samodlawnego 30 nie ma wplywu stan rezonansowy obwodu rezonasowego powrotnego 50. Przy 50% wartosci nominalnego napiecia wejsciowego V,10 135074 napiecie rezonasowe obwodu powrotnego umozliwia zsynchronizowanie czasu wylaczenia tranzy¬ stora przelaczajacego Ql regulatora z drugim impulsem napiecia rezonasowego, jak przedsta¬ wiono na fig. 9c, wywolujac prace oscylatora samodlawnego 30 przy czestotliwosci wiekszej niz czestotliwosc swobodna czy zwarciowa.Przy okolo 55% wartosci nominalnego napiecia wejsciowego V oscylator samodlawny 30jest w pelni zsnychronizowany z odchyleniem linii, jak przedstawiono na lig. lOa i lOc. Ze wzgledu na nadal male napiecie wejsciowe V, odpowiednia moc nie moze byc przenoszona z obwodu rezonan¬ sowego 40 do obwodu rezonasowego powrotnego 50 i obwodów obciazajacych 32. Poniewazjest uzyskiwane impulsowe napiecie powrotne Vro malej amplitudzie, uklad sterowania 26 regulatora pracuje w stanie pracy z czesciowym przeciazeniem wraz z tzranzystorem sterujacym Q9 ogranicza¬ jac moc z fig. 3 w stanie nasycenia. Przewodzenie tranzystora Q9 daje w wyniku piloksztaltne napiecie Vclosynchronizujace o gwaltownie nachylonym do góry przebiegu, jak przedstawiono na fig. lOd i powoduje wczesne wylaczenie tranzystora przelaczajacego Q2.Przy 60% wartosci nominalnego napiecia wejsciowego V, tranzystor sterujacy Q9 ogranicza¬ jacy moc jest wylaczany, jak przedstawiono przez piloksztaltne napiecie Vcio o lagodniejszym nachyleniu z fig. 1 Id. Impulsowe napiecie powrotne Vr wzroslo do wartosci bliskiej nominalnej,jak przedstawiono na fig. 1 la. Przeniesiona moc jest bliska maksymalnej, co pokazano przez bliski równemu czas przewodzenia tranzystorów przelaczajacych Ql i Q2 i przez bliski 50% cykl pracy napiecia Vs2 z fig. 1 lc.Nominalne czy 100% napiecie wejsciowe V jest przedstawione na fig. 12 przykladowo dla wejsciowej mocy sieci 60 W. W przeciwienstwie do sytuacji z fig. 9 i 11 napiecie bledu Ve z fig. 12d jest mniejsze przy 100% napieciu wejsciowym V powodujac dluzsze przewodzenie tranzystora przelaczajacego Ql i krótsze przewodzenie tranzystora przelaczajacego Q2.Jak poprzednio wzmiankowano, podczas rozruchu napiecie rezonasowe jest uzyskiwane przez obwód rezonasowy powrotny 50. W tym okresie wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii moze zostac uszkodzony, jezeli jest wysterowany w stan nasycenia w czasie, gdy napiecie rezonansowe wystapi na kolektorze tranzystora. W celu zapobiegania wystapieniu takiej sytuacji uzwojenie W3 transformatora powrotnego jest dolaczone poprzez rezystor R35 i diode D16 do bazy tranzystora sterujacego Qll odchylania linii. Dowolne dodatnie napiecie uzyskiwane na uzwojeniu W3, takie jak podczas rezonansu poczatkowego, polaryzuje w kierunku przewodzenia tranzystor sterujacy Qll odchylania linii az do stanu nasycenia, utrzymujac wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii w stanie odciecia. Uzwojenie W3, rezystor R35 i dioda D16 równiez zabezpieczaja wyjsciowy tranzystor Q10 odchylania linii w stanach uszkodzenia, takich jak wadliwe dzialanie generatora 34 odchylania linii i wyladowanie lukowe kineskopu.Figura 13 przedstawia inne wykonanie ukladu sterowania 26 regulatora, który wykorzystuje uklad sca]ony poczwórnego komparatora U1A do U1D, taki jak RCA CA339 wytwarzany przez RCA Corporation, Somerville, New Jersey, USA. Róznica miedzy ukladami sterowania regulato¬ rów z fig. 3 i 13 polega na tym, ze uklad z fig. 3 odpowiada na zmiany amplitudy szczytowej impulsowego napiecia powrotnego V„ podczas gdy uklad z fig. 13 odpowiada na wartosc sredniej amplitudy napiecia powrotnego.Dzialanie ukladu sterowania 26 regulatora przedstawionego na fig. 13 jest nastepujace.Impulsy powrotu linii, przedstawione na fig. 14a, sa calkowane przez diode D3, rezystory R2-R6 i kondensator C2. Na kondensatorze C2 pojawia sie piloksztaltne napiecie bledu 81. Piloksztaltne napiecie bledu 81 jest porównywane z poziomem napiecia odniesienia w komparatorze UlA wzmacniania napiecia bledu. Poziom napiecia odniesienia jest uzyskiwany przez calkowanie, za pomoca rezystora R8 i kondensatora C4, piloksztaltnego napiecia odniesienia 83, które jest wytwarzane przez rezystor R7, kondensator C3 i komparator U1B przelaczania przebiegu piloksz¬ taltnego w celu rozladowania kondensatora C3.Figura 14b przedstawia przebiegi sygnalów na wtykach 6 i 7 komparatora U1A wzmacniania napiecia bledu dla duzego i malego obciazenia energetycznego transformatora powrotnego Tl z fig. 2a i 2b. Fig. 14c przedstawia impuls wyjsciowy na wtyku 1 komparatora U1A zarówno przy duzym jak i malym obciazeniu.Wzmocnione napiecie bledu Ve jest uzyskiwane przez calkowanie impulsów wyjsciowych komparatora U1A wzmacniania napiecia bledu za pomoca rezystora R12 i kondensatora C6.135074 11 Wzmocnione napiecie bledu VEJest nastepnie porównywane z piloksztaltnym napieciem odniesie¬ nia 83 na wyjsciu komparatora U1C wytwarzania impulsów, jak przedstawiono na fig. 14d. To porównanie daje impulsowe napiecia sterujace 27, o midulowanej szerokosci impulsów (fig. 13) albo impulsowe napiecie sterujace 27 (fig. 2a)do sterowania przewodzeniem tranzystora przelacza¬ jacego Q2.W celu zapobiegania niestabilnej pracy oscylatora samodlawnego 30, uklad sterowania 26 regulatora z fig. 13 zapewnia ograniczenie zakresu sterowania tak, ze wystapienie dodatniego konca impulsów napiecia sterujacego 27 nie moze byc opózniane poza srodek okresu wybierania podczas okresu odchylania linii. Komparator U1D ograniczania zakresu z fig. 13 zapewnia to dzialanie ograniczajace. Komaprator U1D ograniczania zakresu porównuje piloksztaltne napiecie bledu 81 ze wzmocnionym napieciem bledu Ve. Podczas normalnej pracy zakres wzmacnianych napiec bledu Vejest ponizej zakresu piloksztaltnych napiec bledu 81, jak przedstawiono na fig. 14b, w wyniku czego komparator U1D ograniczania zakresu jest w stanie odciecia w tym zakresie.W czasie przeciazenia, w którym amplituda impulsowych napiec powrotnych Vr i Vs zostaje zsadniczo zmniejszona, lecz nie wyeliminowana, piloksztaltne napiecie bledu 81 nadal przecina poziom odniesienia, jak przedstawiono na fig. 15b. Jednakze jezeli niczego nie dokonano dla zawarcia komparatora U1D ograniczania zakresu w ukladzie z fig. 13, impuls wyjsciowy wytwa¬ rzany na wtyku 1 komparatora U1A wzmacniania napiecia bledu bylby przebiegiem oznaczonym kreskowana linia na fig. 15c. Ten impuls mialby miejsce w stanie wysokim przez stosunkowo dlugi okres czasu podczas okresu odchylania i byloby wytwarzane napiecie bledu VEi o stosunkowo duzej wartosci.Porównanie, przedstawione na fig. 15d, przez komparator V1C wyjsciowego generatora impulsowego napiecia Vei z piloksztaltnym napieciem odniesienia 83 dawaloby w wyniku impul¬ sowe napiecie sterujace 27' oznaczone kreskowana linia na fig. 15e. Dodatni koniec impulsu napiecia sterujacego 27' bylby opózniony poza srodek wybierania linii, powodujac w wyniku przeniesienia nadmiernej mocy do obwodu rezonansowego powrotnego 50 i obwodów obciazaja¬ cych 32 z fig. 2b podczas wystepowania stanu przeciazenia.W celu zapobiegania wystapieniu takiej sytuacji, napiecie bledu Vejest dostarczane do ujemnej koncówki wejsciowej komparatora U1D ograniczania zakresu podczas gdy piloksztaltne napiecie bledu 81 jest dostarczane do dodatniej koncówki wejsciowej. Podczas wystepowania stanu przecia¬ zenia napiecie bledu V'ei z fig. 15b ma wystarczajaca wartosc do przeciecia piloksztaltnego napiecia bledu 81, powodujac wytworzenie niskiego poziomu wyjsciowego na wtyku 14 komparatora U1D ograniczania zakresu wówczas, gdy napiecie bledu V ejjest powyzej piloksztaltnego napiecia bledu 81.Napiecia wyjsciowe komparatorów U1A i U1D sa laczone logicznie w celu wytworzenia napiecia impulsowego oznaczonego ciagla linia na fig. 15c. To napiecie ma srednia wartosc V'i znacznie mniejsza niz srednia wartosc Vi znacznie mniejsza niz srednia wartosc Vi impulsu oznaczonego kreskowana linia ma fig. 14c, powodujac wytworzenie napiecia bledu V'ei, o mniej¬ szej wartosci niz poprzednio wzmiankowana.Wówczas gdy mniejsze napiecie bledu V'ei jest porównywane z piloksztaltnym napieciem odniesienia 83, przedstawionym na fig. 15d, wytwarzane jest impulsowe napiecie sterujace 27' oznaczone ciagla linia na fig. 15e, które ma dodatni koniec wystepujacy bezposrednio przed srodkiem wybierania, co jest wymagane dla zapewnienia ograniczenia zakresu serowania podczas wystepowania stanu przeciazenia. Jeszcze wiekszy wzrost obciazenia powoduje dluzszy czas trwa¬ nia niskiego stanu impulsowego przebiegu napieciowego na wtyku 1 komparatora U1A. W wyniku tego dodatni koniec napiecia sterujacego 27jest przesuwany dalej z powrotem w kierunku poczatku okresu wybierania.Slaba histereza pracy komparatora U1D ograniczania zakresu jest zapewniona przez dolacze¬ nie wtyku 7 komparatora U1A wzmacniania napiecia bledu do wtyku 8 komparatora U1D ograniczania zakresu poprzez rezystor R9. Tahistereza stabilizuje prace komparatora U1D ograni¬ czania zakresu.Jezeli impulsowe napiecia powrotne Vr i Vs zanikaja, co moze wystapic podczas zwarcia, podczas stanu bardzo silnego przeciazenia lub podczas wylaczenia odbiornika telewizyjnego, gdy przelacznik dwupolozeniowy 23, z fig. 2ajest otwarty, dioda D4 ogranicznika z fig. 13 przewodzi w12 135074 celu gwaltownego obnizenia poziomu calkowanego napiecia odniesienia. Obnizenie poziomu napiecia odniesienia zabezpiecza odbiornik telewizyjny przed wyskokami impulsu napiecia.Wzmocnienie komparatora U1A wzmacniania napiecia bledu zalezy od amplitudy piloksztalt- nego napiecia bledu 81 — im mniejsza jest amplituda, tym wieksze jest wzmocnienie. Zmienny rezystor R5 przesuwa poziom stalopradowy piloksztaltnego napiecia bledu 81 i dlatego zapewnia sterowanie regulacji amplitudy impulsowego napiecia powrotnego Vr.Opis wybranych elementów magnetycznych, które moga byc zastosowane w ukladzie z fig. 2a i 2b jest jak nastepuje: Cewka LI ma rdzen typu Philips U-U 25/20/13, z materialu 3 C 8 lub podobnego, szczelina powietrzna w kazdej galezi jest równa 1 mm, glówne uzwojenie WA ma 168 zwojów, 3 mH, uzwojenie sterujace WB ma 7 zwojów, uzwojenie sterujace WC ma 10 zwojów, oraz wszystkie uzwojenia sa wykonane z przewodu miedzianego o srednicy 0,6mm.Transformator powrotny Tl ma rdzen typu Simens U 47, z materialu N 27 lub podobnego, szczelina powietrzna w kazdej galezi jest równa 0,1 mm, 10 V/zwój, uzwojenie Wl ma 120 zwojów, zaczep przy 6zwojach, uzwojenie W2 ma 92zwojów, uzwojenie W3ma 6zwojów, uzwojenie W4ma 21 zwojów oraz wszystkie uzwojenia sa wykonane z przewodu miedzianego o srednicy 0,5 mm.Izolacja elektryczna miedzy uzwojeniami pierwotnym i wtórnymi wynosi 4000 V.Zastrzezenia patentowe 1. Uklad odchylajacy regulowany dla odbiornika telewizyjnego, zawierajacy uzwojenie odchylania linii dolaczone do ukladu odchylania linii, który zawiera kondensator powrotny dolaczony do uzwojenia odchylania linii, tworzac wraz z nim obwód rezonansowy powrotny, znamienny tym, ze zawiera drugi obwód rezonansowy zawierajacy cewke (LI) i kondensator (C5) polaczone szeregowo, druga koncówka cewki (LI) jest dolaczona do wezla laczacego przelacznik (SI) i przelacznik (S2), który jest dolaczony do masy, natomiast przelacznik (SI)jest dolaczony do prostownika (24) zasilania z kondensatorem filtrujacym (Cl), drugi obwód rezonansowy zawiera¬ jacy cewke (Cl) i kondensator (C5) jest polaczony poprzez uklad (60) odchylania linii z obwodem rezonasowym powrotnym (50) oraz do ukladu (60) odchylania linii i przelaczników (SI, S2) jest dolaczony uklad sterowania (26) regulatora. 2. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze przelacznik (SI) zawiera tranzystor (Ql) w polaczeniu równoleglym z dioda tlumiaca (Dl) wlaczona miedzy kolektor i emiter tranzystora a przelacznik (S2) zawiera tranzystor (Q2) i diode tlumiaca (D2) wlaczona miedzy kolektor i emiter tranzystora (Q2), przy czym emiter tranzystora (Ql)jest polaczony z kolektorem tranzystora (Q2). 3. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze przelaczniki (SI, S2) sa dolaczone do prostow¬ nika (24) zasilania i do drugiego obwodu rezonasowego (LI, C5) w ukladzie oscylatora samodlawnego. 4. Uklad wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze przelaczniki (SI, S2) sa dolaczone do drugiego obwodu rezonasowego (LI, CS) w ukladzie przeciwsobnym. 5. Uklad wedlug zastrz. 1 albo 3 albo 4, znamienny tym, ze drugi obwód rezonasowy (LI, C5) jest dolaczony do ukladu odchylania 60 linii za pomoca transformatora (Tl), którego pierwsze uzwojenie (Wl) jest dolaczone do drugiego obwodu rezonansowego (LI, C5), a drugie uzwojenie (W2) jest dolaczone do obwodu rezonasowego powrotnego (50). 6. Uklad wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze pierwszy sterowany przelacznik (SI) i drugi sterowany przelacznik (S2) zawieraja odpowiednio pierwszy i drugi przewodzacy w dwóch kierun¬ kach glówny tor pradowy, przy czym te dwa glówne tory pradowe sa dolaczone szeregowo do prostownika (24) zasilania, a drugi obwód rezonasowy (LI, C5) jest dolaczony szeregowo do jednego z dwóch glównych torów pradowych. 7. Uklad wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze transformator (Tl) jest transformatorem pow¬ rotnym, którego pierwsze uzwojenie (Wl) jest dolaczone w polaczeniu szeregowym z drugim obwodem rezonasowym (LI, CS) do drugiego sterowanego przelacznika (S2). 8. Uklad wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze cewka (LI) zawiera glówne uzwojenie (WA) dolaczone do glównego toru pradowego kazdego z dwóch sterowanych przelaczników (SI, S2) i dwa uzwojenia sterujace (WB, WC), z których kazde jest dolaczone do poszczególnej koncówki sterujacej korzystnie bazy tranzystora (Ql, Q2) poszczególnego przelacznika (SI, S2).135074 i6& ?m t ^ f?1 II "U JlCS 26 Fig.Ib W5 ^A210Vpp 1^32 .017 w~ CI2 160 V 4= oiot BU208r^ I C,3^T Cl4 £'iQmH 0.0.5^ 50 |ug2£ !2.5ohm 'y^r 0.2 IW Fig.2b Tl 37 351 y?i\ Dd£ 4- TBAI57 + I2V, 60 JBW3 60V PP135074 D7 I 27 C6 \*» [feoo 64V U ZI5, Y* * C8, 47p 25V DIOIBA fpLi? te O? "™°- 557(* h 2200 nR22 NOK ' n l}R2i ITiok 13 R20LQ|22K T 1 Q7 Fig.3 (o) 7H_ (b) VE^ ¦ + I5V VCIO (c) 1 r-\ 1 rrr 27-LiiJ LUJ Q6 Fig.4135074 ?290V— VS2 |- f— "37p» OV _ _/ U L (a) (b) Moc sieci w Watach t0 te j p^_ ^.ad porvrotn^ -PrO,d prztiyodzen<.a135074 Z\} 23x - 220 VAC 50KZ 22 24! fTK L»!t, (390VDC) 4.7 70 Dl-u BAI585 R2 IOOK.IW ifi2- tf D31BAI57 | R3 66K IW Fig. 2 a M\ fes ig^Yr*" 1/220 337 U6800 L2« IW IAI57 | 7 !80iuHr Tl LI |-T„-, ,-jU--A--Vwc ta te to Fig.8 (a) (b) OV OA-h 1 _A/\ /Wu 'S2 (O (d) OV vCio -|64jjs f- ii 960V ¦7 ^1 + 2A—v + 290V- lun u ov-H nmnnrtA 50%V 55% V 60% V 100% V 60 Fig.9 Fig.10 Fig.11 Fig. 12135074 26 (60Vpp) BAI57 -t—K3—T L** G RI3 4700 RI2, UJ H C6- 0.01 rh iok Rll 220K $03 Wl I 914 0: Fig.13 rn R2 22K R5 c JR3 4f 4700 (o) (b) 0V- Jm tl ov•Jl (c) u ov—^ obcazenie i fTr I A/ate obciazenie 1 ^caJLuz* Obciazenie I -Zakaz d7avc Za/kres regulacji i i • Dctóe obia zenie l LZakres dla Kr Ato/e obiazenCe Jmpuls NA MYM f3, VfC Srodek wybierania duze obcazenie Mate obciazenie Fig. 14135074 (o) (b) (c) fi ov ov- fi ! I i^i-J- n i 181 V : vEI Jmpuls il/A WYK* 1, VfA ±\3tff±*' -v' (d) I L 83 OV- T^T I i -f"*^ (e) 1-27 VEI Vc El Jmpuls /Y/1 l™ MYK* 13, V1A Srodek wybierania Fig.15 Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz Cena 130 zl PL