Przedmiotem niniejszego wynalazku jest srodek chwastobójczy, który charakteryzuje sie zawarto¬ scia 2,6-dwunitro-N,N-dwupropylo-4-trójfluorome- tyloaniliny (nazwa powszechnie stosowana: Triflu- ralin) o wzorze 1 w kombinacji z 3-(4-izopropylo- fenylo)-l,l-dwumetylomocznika (nazwa powszech¬ nie stosowana: Isoproturon) o wzorze 2.Obydwie substancje czynne sa znane, np. z „Pe- sticide Manual", H. Martin i CR. Worthing, wy¬ danie 5, 1977, British Crop Protection Council, str. 528 lub 317.Zastosowanie obydwóch zwiazków w zbozu jest równiez znane, np. z pozycji A.J. Kovacs i C. Ma- llegni: Proc. 10 th British Weed Control Conf., 1970 ,str. 56—62, i J. Rognon, A. Thizy i D. Pillon: 23 em Symp. de Phytopharmacie Gent 1972, str. 663—669.Obecnie znaleziono, ze kombinacje skladników o wzorze 1 i o wzorze 2 odznaczaja sie syner- giczna skutecznoscia przy zwalczaniu chwastów w roslinach uprawnych, zwlaszcza w pszenicy, je¬ czmieniu i zycie. Dzialanie to jest nieoczekiwane i nie bylo do przewidzenia na podstawie wczesniej¬ szych publikacji.Skladniki o wzorze 1 i o wzorze 2 mozna la¬ czyc ze soba w szerokich granicach. Korzystne sa jednakze stosunki skladników o wzorze 1 : o wzo¬ rze 2 w mieszaninie wynoszace 10:1 do 1 :10, w szczególnosci 4 :1 do 1 :4. 10 15 20 Za pomoca srodków wedlug wynalazku mozna zwalczac skutecznie liczne chwasty w uprawach roslin uzytecznych, zwlaszcza w rodzajach zbóz takich jak pszenica, jeczmien, d zyto. Mozna np. wymienic nastepujace rodzaje: Gramineae Compositae Papaveraceae Cruciferae Rubiaceae Scrophulariaceae Labitatae Caryophyllaceae Polygonaceae 39 Alopecurus myosuroides Avena fatua Poa annua Poa trivialis Lolium multiflorum Matrdcaria inodora Matricaria chamomilla Anthemis arvensis Papaver rhoeas Capsella bursa-pestoris Sinapis arvensis Galium aparine Veronica arvensis Veronica hederifolia Lamium purpureum Stellaria media Polygonum persicaria Polygonum aviculare IZ\ 667121 667 Kombinacje substancji czynnych wedlug wyna-* lazku mozna albo stosowac jako mieszaniny zbior¬ nikowe, w których skladniki substancji czynnej zostaja ze soba wymieszane dopieto bezposrednio przed aplikacja, albo jako gotowe preparaty. Jako gotowe preparaty mozna je sporzadzac w szczegól¬ nosci w postaci proszków zwilzalnych, lecz rów¬ niez w postaci koncentratów do emulgowania albo granulatów i zawieraja wówczas oprócz kombina¬ cji czynnych jeszcze zwykle srodki pomocnicze do preparowania, jak np. srodki zwilzajace, polepsza¬ jace przyczepnosc, dyspergujace, stale albo ciekle substancje obojetne, srodki ulatwiajace mielenie, rozpuszczalniki i emulgatory.- '-Proszki ? zwilzalne kombinacja substancji czyn¬ nych wedlug* wynalazku mozna np. wytwarzac, je¬ sli zwiazek o wzorze 1 (Trifluralin) stapia sie najpierw, w temperaturze 80°C w komorze cieplnej * i ciepla, s^oRiona substancje czynna w mieszalni- 1 "Ktr-szybkobieznym (typu Lodige-Mischer) rozpyla sie mieszajac np. na drobnodyspersyjny, syntetycz¬ ny kwas krzemowy albo inny nasiakliwy obojetny proszek, jak np. ziemia okrzemkowa, glina, ben¬ tonit, i adsorbuje, przy czym musi powstac sypki, suchy proszek.W celu uzyskania mozliwie wysokoprocentowego preparatu, w odniesieniu do substancji czynnej, stosuje sie tutaj korzystnie syntetyczny kwas krze¬ mowy (np. Wessalon S firmy Degussa, RFN, albo Neosyl firmy Crosfield Chemicals, Anglia). Rów¬ nolegle do tego wytwarza sie ze zwiazku o wzorze 2 (Isoproturon) koncentrat proszku przez mieszanie i mielenie, ze. zwyklymi srodkami ulatwiajacymi preparowanie i mielenie, np. ma szybkobieznym wysokowydajnym mlynie takim jak dezyntegrato- ry, mlyny z wydmuchem albo mlyny odrzutowe, który ma korzystnie mialkosc 325 mesh. Oznacza to, ze proszek przy przesiewaniu na sicie -44 mi¬ krony musi byc drobniejszy niz 44 mikrony z to¬ lerancja lP/a wagowego. Celowo miesza sie z kon¬ centratem proszku juz przed zmieleniem potrzebne srodki dyspergujace i zwilzajace, odpieniajace i materialy obojetne.Jako srodki dyspergujace nadaja sie np. dwu- naftylometanodwusulfonian sodu, Mgninosulfonia- ny, produkty kondensacji kwasów alkilonaftaleno- sulfonowych z krezolami, siarczyn sodu i formal¬ dehyd, (srodek dyspergujacy SS, Hoeohst AG), ole- ilo-N-metylotaurydy, polialkohole winylowe, poli- winylopirolidony, jako srodki zwilzajace np. alki- lonaftalenosulfoniany, estry kwasu alkilosulfobur- sztynowego, alkilobenzenosulfoniany, altoilosiar- czany.Jako srodki odpieniajace, jesli takie sa w ogóle potrzebne, nadaja sie np. sole sodowe albo pota¬ sowe kwasów tluszczowych i silikony.Wytworzone w ten sposób oddzielnie koncentra¬ ty proszków Trifluralin^ i Isoproturon'u miesza sie nastepnie odpowiednio do zadanych stosunków substancji czynnych. Nastepnie miele sie ten pro¬ szek zwilzalny Trifluralin-Isoproturon jeszcze raz za pomoca prostego mlyna udarowego odsrodko¬ wego z bijakiero krzyzowym albo mlyna wysoko- it 15 20 25 20 35 40 46 59 15 sprawnego przy zredukowanej predkosci obroto wej wirnika mielacego.Otrzymane proszki zwilzalne sa preparatami dys¬ pergujacymi równomiernie w wodzie, które obok skladnika substancji czynnej i oprócz substancji rozcienczajacej albo obojetnej moga zawierac je¬ szcze srodki zwilzajace, np. polioksyetylewane alki- lofenole, polioksyetylowane oleilo- albo stearylo- aminy, alkilo- albo alkilofenylosulfondany jak rów- nez srodki dyspergujace, np. ligninosulfonian sodu, 2,2'-dwunaftylometano-6,6'-dwusulfonian sodu, dwu- butylonaftalenosulfonian sodu albo tez oleilomety- lotaurynian sodu, ponadto ewentualnie srodki zwiekszajace przyczepnosc, jak np. polialkohole winylowe jak równiez srodki ulatwiajace mie¬ lenie.Koncentraty do emulgowania mozna otrzymac przez rozpuszczenie substancji czynnej w rozpusz¬ czalniku organicznym, np. butanolu, cykloheksano- r\ie, dwumetyloformamidzie, ksylenie albo tez wyzejwrzacych zwiazkach aromatycznych i doda¬ nie np. niejonowego srodka emulgujacego i zwil¬ zajacego, np. polioksyetylowanego alkilofenolu albo polioksyetylowanej oleilo- albo stearyloaminy.Srodki do opylania mozna otrzymac przez miele¬ nie substancji czynnej z mialko rozdrobnionymi substancjami stalymi, jak np. talk, naturalne gliny takie jak kaolin, bentonit, pirofilit albo ziemia okrzemkowa.Granulaty mozna wytwarzac albo przez rozpy¬ lanie substancji czynnej na zdolny do adsorbcji, granulowany material obojetny, albo przez nano¬ szenie koncentratów substancji czynnej za pomoca srodków klejacych, np. polialkoholu winylowego, poliakrylanu sodu albo tez olejów mineralnych na powierzchnie nosników, takich jak piasek, kao- linity, albo granulowanego materialu obojetnego.Mozna równiez wytwarzac odpowiednie granulaty w sposób przyjety dla wytwarzania granaliów na¬ wozów, w razie potrzeby w mieszaninie z nawo¬ zami.W kombinowanych srodkach chwastobójczych stezenia substancji czynnych w preparatach han¬ dlowych moga byc rózne. W proszkach zwilzal¬ nych stezenie substancji czynnej moze sie zmieniac np. miedzy okolo 10 i 8$/* wagowych, przy czym reszta do 100% wagowych sklada sie z wyzej podanych dodatków do preparatów. W koncentra¬ tach do emulgowania stezenie substancji czynnej wynosi np. okolo 10—70°/o wagowych. Preparaty pyliste zawieraja przewaznie np. okolo 5—20f/o wagowych substancji czynnej, roztwory do oprys¬ kiwania np. okolo 0,05—20M wagowych substancji czynnej.W granulatach zawartosc substancji czynnej za¬ lezy czesciowo od tego, czy zwiazek czynny wyste¬ puje w postaci cieklej albo stalej i jakie stosuje sie pomocnicze srodki do granulowania, wypelnia¬ cze itd. Moze ona na ogól wynosic np. okolo 10—80*/o wagowych.Przed zastosowaniem koncentraty handlowe roz¬ ciencza sie ewentualnie w znany sposób, np. w przypadku proszków zwilzalnych i koncentra-121 667 tów do emulgowania za pomoca wody. Preparaty granulowane nie sa juz na ogól rozcienczane przed zastosowaniem za pomoca dalszych substancji obo¬ jetnych. Wraz z warunkami zewnetrznymi jak np. temperatura, wilgotnosc i inne zmienia sie po¬ trzebna ilosc substancji czynnej. Moze ona wahac sie w szerokich granicach, np. 0,1—10,0 kg7ha sub¬ stancji czyrtnej, korzystnie wynosi ona jednak 0,5—5 kg/ha.Przyklady preparatów.Przyklad I. Wytwarzanie proszku zwilzalne- go Trifluralin-Isoproturon. a) Koncentrat Trifluralin'u. 200 kg Trifluralin'u technicznego (czystosc 95*/o) stapia sie w komorze cieplnej w temperaturze 80°C i mieszalniku szyb¬ kobieznym o pojemnosci 3 m3 (typ Lódige) za po¬ moca grabi rozdzielczych natryskuje sie na 340 kg drobnodyspersyjnego syntetycznego-kwasu krzemo¬ wego (Wessalon S). Nastepnie miesza sie dodatko¬ wo w ciagu 15 minut. Otrzymuje sie drobno spro¬ szkowany adsorbat. b) Koncentrat Isoproturon'u. Miesza sie 202,50 kg Isoproturon'u technicznego (czystosc 99?/*), 67,00 kg drobnodyspersyjnego syntetycznego kwasu krze¬ mowego (Wessalon S), 113,50 kg produktu kon¬ densacji kwasu alkilonaftalenosulfonowego z kre¬ zolami, siarczynem sodu i formaldehydu (srodek dyspergujacy SS, Hoechst AG), 52,10 kg alkilonaf- talenosulfonianu sodu (R Leonii DB), 1,40 kg plat¬ ków mydlanych, 13,50 kg weglanu sodu i miele sie mieszanine jeden raz za pomoca mlyna z dmu¬ chawa na 0,5 mm sicie trójkatnym do mialkosci ponizej 44 mikronów. c) Proszek zwilzalny. Isoproturon-Trdfluralin 20 :20. W celu wytworzenia proszku zwilzalnego miesza sie 550 kg koncentratu TrifluralhYu (wy¬ tworzonego wedlug a)) z'450 kg koncentratu Iso- proturon'u (wytworzonego wedlug b)) i miele te mieszanine na mlynie udarowym odsrodkowym z bijakiem krzyzowym przy zewnetrznej predkosci obwodowej krzyza mielacego wynoszacej okolo 80 m/sec przez sito dziurkowane 0,5 mm.Otrzymany produkt koncowy proszku zwilzal¬ nego ma rnialkosc po przesianiu maksymalnie l*/o wagowy pozostalosci proszku na sicie 44 mikrony i zdolnosc przejscia w zawiesine 8GfV* po 30 mi¬ nutach odstania w wodzie o temperaturze 30°C i twardosci wzorcowej wody 342 ppm.Sklad proszku zwilzalnego jest nastepujacy: l 21,00?/* wagowych Trifluralin'u technicznego 95,°/o-go=20P/o wagowych czystego TrifluralhYu, 20,25% wagowych Isoproturon'u technicznego 99P/0_go=20,9/o wagowych czystej substancji czynnej Isoproduron'u, 40,7Wo wagowych drobnodysper- I syjnego sytetycznego kwasu krzemowego (Wessa¬ lon S), ll,35Vo wagowych produktu kondensacji kwasu alkilonaftalenosulfonowego z krezolami, siarczynem sodu i 'formaldehydem (srodek dys¬ pergujacy SS, Hoechst AG), 5,21?/o wagowych alki- I lonaftalenosulfonianu sodu (R Leonii DB) 0,14°/o wagowych platków mydlanych, l,35*/o wagowych weglanu sodu.Przyklad II. Mieszanine zbiornikowa otrzy¬ muje sie, jesli w sposób przyjety w praktyce i 10 ii zadaje sie woda handlowy proszek zwilzalny o za¬ wartosci 75% wagowych substancji czynnej Iso- -proturon'u (B) i handlowy koncentrat emulsyjny o zawartosci 48D/o wagowych substancji czynnej Trifluralin'u (A) przy stosunku substancji czyn¬ nych 1 : 1 i rozciencza z utworzeniem cieczy do opryskiwania. Stosowana ilosc cieczy do opryski¬ wania wynosi okolo 100—600 litrów na hektar.W analogiczny sposób wytwarza sie równie* ciecze do opryskiwania o innych stosunkach sub¬ stancji czynnych. Korzystne sa stosunki substancji czynnych B : A wynoszace 4:1 do 1:4.Przyklady biologiczne. W nastepujacym biologicz¬ nym przykladzie III przeprowadza sie doswiadcze¬ nia w szklarni.We wszystkich przypadkach rozróznia sie dla kombinacji wartosc obliczona i znaleziona, przy czym wyliczony stopien dzialania podany jest za¬ wsze w nawiasach przed wartoscia znaleziona.Obliczony stopien dzialania wyznacza sie wedlug wzo-ru S.R. Colby: Calculation of synergistic and antagionistk responses of herbicide combinations, Weeds 15 (1967) 20—22. Wzór ten brzmi: E=X+X- x*y, 100 przy czym X=°/o uszkodzenia przez srodek chwastobójczy o wzorze 1 przy ilosci stosowanej x kg/ha; Y=°/o uszkodzenia przez srodek chwastobójczy o wzorze 2 przy ilosci stosowanej y kg/ha; E=oczekiwane uszkodzenie przez srodki chwa¬ stobójcze o wzorze 1+ o wzorze 2 przy ilosci x+y kg/ha.Jesli jednak faktyczne uszkodzenie jest wieksze niz przewidywane rachunkowo, to dzialanie kom- bdnacji jesfc wiecej niz addytywne, to znaczy wy¬ stepuje synergiczny efekt dzialania. „ Przyklad III. W doswiadczeniu w szklarni wysiewa sie w doniczkach rózne chwasty. Naste¬ pnie nasiona przykrywa sie bardzo plytko ziemia i w tym samym dniu na powierzchnie gleby na¬ tryskuje sie równiez zwiazki o wzorze 1 i o wzo¬ rze 2 w podanych dawkach zarówno same jak równiez w kombinacjach ze soba. 4 tygodnie po traktowaniu ocenia sie doswiadczenie. Wynik jest zestawiony w nastepujacej tablicy. Okazuje sie wyraznie, ze w przypadku kombinacji dzialanie na niektóre chwasty jest wieksze, niz nalezaloby oczekiwac wedlug wyzej podanego wzoru, to zna¬ czy wystepuja efekty synergiczne.Tablica .Dzialanie (= uszkodzenie w Wo) zwiazków o wzorze 1 r o wzorze 2 kazdorazowo samych jak równiez w kombinacji z podanymi dawkami (mg substancji czynnej/doniczke) przy zastosowaniu w odniesieniu do chwastów wymienionych w 1), 2) i 3). Wartosci podane w nawiasach przedstawiaja oprócz tego dzialanie uszkadzajace wyliczone wedlug wzoru Colby'ego z poszczególnych dzialan skladników,121 667 1) na Stellaria media 3) na Galium aparine mg substancji czynnej/doniczke zwiazek 0 o wzorze 1 7,5 15 30 Uszkodzenie w °/o zwiazek o wzorze 2 i(mg substancji czynnej/doniczke) 10 0 0 0 0 15 30 (30) 40 (30) 60 (30) 80 30 65 (65) 75 (65) 80 (65) 95 60 80 (80) 90 (80) 95 (80) 100 2) na Chenopodium album mg substancji czynnej/doniczke zwiazek 0 o wzorze 1 7,5 15 30 Uszkodzenie w l°/o zwiazek o wzorze 2 {mg substancji czynnej/doniczke) 0 0 20 40 60 15 30 (40) 55 (58) 75 (72) 85 30 75 (80) 85 (85) 95 (90) 99 10 1S 10 25 mg substancji czynnej/doniczke zwiazek 0 o wzorze 62,0 125 250 Uszkodzenie w !% zwiazek o wzorze 2 (mg substancji czynnej/doniczke) 0 0 40 60 85 125 0 (40) 45 (60) 70 (85) 90 250. 0 (40) 60 (60) 75 (85) 25 . 500 20 -(52) 65 (68) 80 (88) 99 Zastrzezenia patentowe 1. Srodek chwastobójczy, znamienny tym, ze za¬ wiera zwiazek o wzorze 1 w kombinacji ze zwiaz¬ kiem o wzorze 2. 2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosunek skladników o wzorze 1 i o wzorze 2 w mieszaninie wynosi 10 : 1 do 1 : 10. 3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosunek skladników o wzorze 1 i o wzorze 2 w mieszaninie wynosi 4:1 do 1:4. psc N02 N< N02 C3H7 C3H7 WZÓR 1 CU, (i)H7C3-^Q-NH-CO-N<^U 3 CH3 W.Z0R 2 LZGraf. Z-d Nr 2 — 015/83 80 egz. A-4 Cena 1*0 il PL