Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia optycznie czynnego laktonu o wzorze 4, w któ¬ rym R oznacza rodnik benzylowy, stanowiacego produkt posredni w 'syntezie biotyny, poprzez od¬ powiednie tiolektony. Biotyna, zwana równiez wi¬ tamina „H" jest wartosciowa substancja wywolu¬ jaca wzrost efektu przyspieszajacego, zapobiegaja¬ cego oraz terapeutycznego w chorobach skórnych itp.Znany sposób wytwarzania d-biotyny przez op¬ tyczny rozklad dl-foiotyny, otrzymanej najpierw, za pomoca 1-argininy ,[J. Am. Chem. Soc. tom 66, 1756 /1944/ oraz tom 67, 2096 /1945/], jednakze me¬ toda ta jest klopotliwa i powoduje duze straty.Znana jest równiez metoda opisana przez M. W.Goldberga i innych, polegajace na wytwarzaniu d-biotyny przez stosowanie optycznie czynnego pro- ruktu posredniego {opisy patentowe Stanów Zjed¬ noczonych Ameryki nr 2 489 232, 2 489 233, 2 489 235, 2 489 236, 2 489 238, 2 519 720 i 2 579 682]. da uproszczenia metode te oznacza sie jako „metode /A/". Metoda 7A/ polega wiec na reakcji halogenku tiofeniowego z sola kwasu d-kamforo- sulfonowego i frakcjonowanej krystalizacji otrzy¬ manego diastereomerycznego d-kamforosulfonianu.Otrzymuje sie d-kamforosulfonian 1-tiofaniowy ja¬ ko prekursor d-biotyny.Znana jest równiez metoda wytwarzania dl-bio¬ tyny [japonskie opisy patentowe nr 31669/1070, 37 775/1970, 37 776/1970 i 3580/1571,], oznaczona jako „metoda /Bi/", stanowiaca ulepszenie w syntezie dl-biotyny. Metoda ta polega na wprowadzeniu grupy 4-karboksybutylowej w polozeniu 4 do dl- -1,3-dwubenzyloszeseiowodoro-tieno [3,4-d] imidazo- B lodionu-2,4 o wzorze 5 na drodze reakcji z lat- wtfdostepnym 1,4-dwuchlorowco-magnezo-butanem i nastepnym traktowanie dwutlenkiem wegla. O- trzymuje sie produkt posredni dl-biotyny.Dalsze ulepszenie metod /A/ i /B/ wedlug któ- rego d-biotyne wytwarza sie stosujac optycznie czynny zwiazek" o wzorze 5, otrzymany przez op¬ tyczny rozklad w wczesnym stadium syntezy d- -biotyny [Helv. Chim. Acta, tom 53; 991 /1970/].Metode te oznaczona jako „metoda /C/" wyjasnia schemat 1 podany na rysunku. W wystepujacych w tym schemacie wzorach R oznacza grupe ben¬ zylowa, R1 oznacza grupe cholesterylowa lub cy- kloheksylowa, R2 oznacza nizsza grupe alkilowa, a R3 oznacza nizsza grupe alkilowa.Jak widac z schematu 1 bezwodnik o wzorze 6 wytworzony z kwasu dwukarboksylowego o wzo¬ rze 1 poddaje sie reakcji z alkoholem /na przyklad cykloheksanolem/ i otrzymuje monoester o wzorze 7 kwasu 2-keto-imidazolidyno-4,5-dwukarboksylo- wego. Optyczny rozklad zwiazku o wzorze 7 za pomoca efedryny daje optycznie czynny monoes¬ ter o wzorze 7a. Zwiazek o wzorze 7a mozna rów¬ niez otrzymac przez optyczny rozklacl soli trój- etyloaminowej produktu w reakcji zwiazku o wzo¬ rze 6 z optycznie czynnym alkoholem /na przy- io *5 90 072klad cholesterolem. Optycznie czynnf zwiazek o wzorze 7a redukuje sie borowodorkiem litu ce¬ lem zamkniecia pierscienia. Otrzymuje sie optycz¬ nie czynny lakiton o wzorze 4, który nastepnie przeksztalca sie w optycznie czynny tiolakton o wzorze 5 przez traktowanie tiooctanem potasu w N,N-dwumetyloformamidzie lub N,N-dwumetylo- acetamidzie, jako srodkiem tiolaktonizujacym /to znaczy reagentem zdolnym do przeksztalcenia lak- tonu w tiolakton/. Zwiazek o wzorze 5 przeprowa¬ dza sie w d-biotyne zgodnie z metoda /A/ lub /B/.Jak juz wyzej wspominano metoda TC/ stanowi udoskonalenie w porównamu z metodami /A/ i IBI odnosnie wytwarzania optycznie czynnego produk¬ tu posredniego przez optyczny rozklad w wczes¬ nym stadium syntezy d-bietyny. Jednakze metoda /C/ odznacza sie ta wada, ze stosuje sie kosztow¬ ny optycznie czynny zwiazek, taki jak efedryna lub cholesterol. Ponadto klopotliwe jest wyodreb¬ nienie bezwodnika kwasu, dwukarboksylowego o wzorze 6, jako produktu posredniego oraz stoso¬ wanie niedogodnego srodka takiego jak borowo¬ dorek litu lub tiooctanu potasu. Tak wiec metoda /C/ nie stanowi zadawalajacego przemyslowo pro¬ cesu.. W wyniku intensywnych badan opracowany zo¬ stal ulepszony sposób wytwarzania d-biotyny, eli¬ minujacy wady znanych metod, zwlaszcza metody /C/, pozwalajacy latwo i ekonomicznie uzyskac lakton. o wzorze 4 i tiolakton o wzorze 5, w po¬ staci optycznie czynnej, z duza wydajnoscia i o wysokim stopniu czystosci.Sposób wedlug wynalazku wyjasnia schemat 2 — w wystepujacych w tym schemacie wzorach R oznacza grupe benzylowa, a R1 oznacza reszte optycznie czynnej pierwszorzedowej aminy.Wedlug wynalazku kwas dwukarbonylowy o wzo¬ rze 1 lub jego reaktywna pochodna wprowadza sie w reakcje z optycznie czynna pierwszorzedowa amina, redukuje otrzymany trion wodorkiem me¬ tylu, po czym utworzony amidoalkohol hydrolizuje * sie do laktonu o wzorze 4.Zarówno trion jak i amidoalkohol sa zwiazka¬ mi nowymi i odpowiadaja im odpowiednio wzory 2 i 3.W procesie wedlug wynalazku redukcja trionu o wzorze 2 za pomoca wodorku metalu zachodzi stereoselektywnie lub steróespecyficznie i otrzy¬ muje sie amidoalkohol o wzorze 3 w postaci op¬ tycznie czynnej. Hydroliza amidoalkoholu o wzo¬ rze 3 daje lakton o wzorze 4 równiez w optycznie czynnej postaci.Redukcja trionu o wzorze 2 powinna dac dwa diastereomery, lecz praktycznie powstaje jeden enancjomer w przewazajacej ilosci lub w pewnych przypadkach wylacznie. Na przyklad redukcja trio¬ nu o wzorze 2, w którym R oznacza grupe benzy¬ lowa, a R1 oznacza reszte i/R/-l-fenyloetyloaminy, za pomoca borowodorku sodu w 95% etanolu daje odpowiedni amidoalkohol o wzorze 3 z wydajnos¬ cia optyczna /wydajnoscia asymetryczna/, wynosza¬ ca okolo 30%, a frakcjonowana krystalizacja tego ostatniego z wodnego roztworu izopropanolu daje optycznie czysty produkt z wydajnoscia 50—55% w stosunku do trionu o wzorze 2. Hydroliza uzys- $Ó 072 4 kanego optycznie czynnego amidoalkoholu o Wzo¬ rze 3, w którym R oznacza grupe benzylowa, a R1 oznacza reszte /R/-l-fenyloetyloaminy, za po¬ moca kwasu prowadzi do otrzymania odpowied- niego laktonu o wzorze 4, w postaci optycznie czys¬ tej, z wydajnoscia ilosciowa.Dalej, na przyklad redukcja trionu o wzorze 2, w którym R oznacza grupe benzylowa, a R1 ozna¬ cza reszte /1S, 2S/-^/+/-treo-l-/p-nitrofenylo/-2- -amino-propandiolu-1,3, za pomoca bromowodorku sodu w 95% etanolu daje odpowiedni amidoalkohol o wzorze 3 z optyczna wydajnosc 75—80°C, a frak¬ cjonowana krystalizacja z izopropanolu prowadzi do otrzymania optycznie czystego produktu z wy- dajnoscia 60—65%. Hydroliza otrzymanego optycz¬ nie czynnego amidoalkoholu o wzorze 3, w którym R oznacza grupe benzylowa, a R1 oznacza reszte /1S, 2S/—/+/-treo-l-/-jp-nitrofenylo/-2-aminopropa- nodiolu-1,3, za pomoca kwasu solnego daje odpo- wiedni lakton o wzorze 4 z ilosciowa wydajnos¬ cia w postaci optycznie czynnej, z jednoczesnym odzyskaniem chlorowodorku /1S, 2S1/—/+/-treo-l-/p- -nitrofenylo/-2-aminopropanodiolu-l,3, z wysoka wydajnoscia, na przyklad wieksza od 90%.W sposobie wedlug wynalazku wykorzystuje sie tak zwana „snyteze asymetryczna" która umozli¬ wia wytwarzanie laktonu o wzorze 4 latwo i z dobrymi wydajnosciami bez stosowania klopotli¬ wego stadium optycznego rozdzielania. Poniewaz so zwiazki te sa znanymi jako bardzo wazne pro¬ dukty posrednie w syntezie biotyny i jej pokrew¬ nych zwiazków, takich jak ct-dehydrobiotyna i a- -metylodetiobiotyna' sposób wedlug wynalazku sta¬ nowi korzystny proces wytwarzania tych zwiaz- *5 ków w postaci optycznie czynnej.W pierwszym stadium procesu kwas dwukar- boksylowy o wzorze 1 lub jego reaktywna pochod¬ na, taka jak bezwodnik kwasowy, ester lub halo¬ genek wprowadza sie w reakcje z optycznie czyn- 40 ha amina pierwszorzedowa, taka jak /R/-l-fenylo- etyloamma lub /1S, 23/—/+/-treo-l-/p-nitrofeny- lo/-2-aminopropanodiol-l,3 w obecnosci lub nie¬ obecnosci obojetnego rozpuszczalnika, takiego jak aromatyczny weglowodór /na przyklad benzen, to- 45 luen/ lub eter /na przyklad dioksan/, korzystnie w obecnosci substancji zasadowej, takiej jak trzecio¬ rzedowa amina /na przyklad pirydyna, trójetylo- amino, n-trójbutyloamina/. W nieobecnosci rozpusz¬ czalnika reakcja zachodzi podczas stapiania sie M mieszaniny reagentów. Nieraz dobry wynik mozna otrzymac przez prowadzenie reakcji w organicz¬ nym rozpuszczalniku az do utworzenia zwiazku posredniego o w,zorze 12, w którym R ,i R1 maja wyzej podane znaczenie i po usunieciu rozpuszczal¬ as nika stopienie pozostalosci.Reakcje mozna prowadzic w szerokim zakresie temperatury, zwykle w temperaturze wrzenia sto¬ sowanego rozpuszczalnika. Szczególnie reakcja za¬ chodzi korzystnie podczas szeotropowego usuwa¬ no nia, tworzacej sie wody z ukladu reakcyjnego. Czas reakcji zalezy od rodzaju reagentów i rozpusz¬ czalnika, temperatury i tym podobnych. Stosujac ogrzewanie do wrzenia pod chlodnica zwrotna re¬ akcja przebiega zwykle w ciagu 1—20 godzin.« Odzyskiwanie wytworzonego trionu o wzorze 25 90 072 z mieszaniny reakcyjnej prowadzi sie znanymi, konwencjonalnymi metodami. Na przyklad oziebia sie mieszanine reakcyjna i wytracone krysztaly odsacza. Jezeli wytworzony trion o wzorze 2 nie wytraca sie latwo podczas oziebienia, usuwa sie rozpuszczalnik z mieszaniny reakcyjnej i pozosta¬ losc krystalizuje z odpowiedniego rozpuszczalnika.Wydajnosc produktu w tym stadium jest prawie ilosciowa.W stadium drugim redukcje trionu o wzorze 2 za pomoca wodorku metylu prowadzi sie zwykle w obojetnym rozpuszczalniku, takim jak alkohol /na przyklad metanol, etanol i izopropanol/, eter /na przyklad eter dwuetylowy, czterowodorofuran, dioksan/, aromatyczna amina /na przyklad piry- ryna, pikolina/, amid /ha przyklad N,N-dwumetylo- formamid, N,N-dwumetyloaoetamid/, woda lub mieszanina wody i wyzej wymienionego rozpusz¬ czalnika w zakresie temperatur od 60^C do tem¬ peratury wrzenia, stosowanego rozpuszczalnika, korzystnie w temperaturze pokojowej. Czesto ko¬ rzystna jest obecnosc w ukladzie reakcyjnym orga¬ nicznej trzeciorzedowej aminy /na przyklad trój- etyloaminy, N-metylopiperydyny, N-metylomorfo- liny/, nieorganicznej zasady /na przyklad wodoro¬ tlenku .sodu, wodorotlenku postasu/ lub nieorga¬ nicznej soli /na przyklad weglanu sodu, weglanu potasu, dwuzasadowego fosforanu sodu, trójzasa¬ dowego fosforanu sodu/.Jako wodorek metalu stosuje sie na przyklad bo¬ rowodorek metalu alkalicznego /na przyklad bro¬ mowodorek litu, bromowodorek sodu, bromowodo- rek potasu, bromowodorek wapnia/ polaczenie bo¬ rowodorku metalu alkalicznego /na przyklad boro¬ wodorku sodu/1 i chlorku glinu, alkoksyborowodor- ku metalu alkalicznego /na przyklad trójrhetoksy- borowodorku sodu/, alkoksyglinowodorku metalu alkalicznego /na przyklad etoksyglinowodorku so¬ du, etoksyglinowodorku litu/ itd. Mozna stosowac równiez dwuborany, otrzymane przez reakcje wy¬ zej wspomnianego wodorku metalu, takiego jak bo¬ rowodorek sodu z trójchlorkiem boru.Jezeli reakcje prowadzi sie w stosunkowo wy¬ sokiej temperaturze, na przyklad miedzy 0°C i tem¬ peratura wrzenia stosowanego rozpuszczalnika, ami- doalkohol o wzorze 3 otrzymuje sie z dobra wy¬ dajnoscia. Z drugiej strony, prowadzenie redukcji w stosunkowo niskiej temperaturze, na przyklad od —60 do +10°C, prowadzi do wytwarzania z dobra wydajnoscia dionu o wzorze 13, w którym R i R1 maja wyzej podane znaczenia. Dion o wzorze 13 latwo przeksztalca sie w amidoalkohol z dobra wydajnoscia, przez traktowanie wodor¬ kiem metalu, jak wspomniano wyzej, w tempera¬ turze od 0°C do temperatury wrzenia stosowanego rozpuszczalnika, zwykle w temperaturze pokojowej.Amidoalkohol o wzorze 3 lub dion o wzorze 13 odzyskuje sie latwo z mieszaniny reakcyjnej, w sposób znany jako taki, na przyklad przez ozie¬ bienie mieszaniny reakcyjnej ponizej temperatury pokojowej, dodanie kwasil lub rozlozenia nadmia¬ ru wodorku metalu, dodanie wody i oddzielenie wytraconego produktu. Odzyskiwanie mozna rów¬ niez przeprowadzic przez wytrzasanie mieszaniny reakcyjnej z odpowiednim rozpuszczalnikiem, u- suniecie rozpuszczalnika z ekstraktu i krystalizacje produktu z odpowiedniego rozpuszczalnika.W stadium trzecim prowadzi sie hydrolize ami- doalkoholu o wzorze 3 w srodowisku kwasnym lub zasadowym. Stosowanie kwasu jest zwykle pre¬ ferowane, poniewaz zachodzi nie tylko zamkniecie pierscienia laktonu o 'wzorze 4, lecz równiez two¬ rzenie sie soli optycznie czynnej pierwszorzedowej aminy z kwasem, co jest korzystne dla latwego odzyskiwania reagenta. Przykladami kwasów sa nieorganiczne kwasy, takie jak kwas 'chloro- lub bromowodorowy i kwasy organiczne, takie jak kwas octowy i kwas mrówkowy.Nastepujace przyklady wyjasniaja blizej wyna- • 15 lazek nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad I. Mieszanine kwasu cis-l,3-dwu- benzylo-2^keto-imidazolidynodwukarboskylowego- -4,5 /30,0 gf/, /RZ-l^fenyloetyloaminy /17,9 g/ i to* luenu /200 ml/ miesza sie ogrzewajac pod chlod- nica zwrotna przez 15 minut. Nastepnie usuwa sie toluen, mieszanine ogrzewa do temperatury 220— 240°C przez 1 godzine. Dodaje sie etanol /600 ml/ celem rozpuszczenia produktu reakcji, po czym roz¬ twór oziebia sie w kapieli lodowej, odsacza osad i przemywa etanolem /200 ml/, Otrzymuje sie 50,2 g /81%/ cis-l,3-dwubenzylo-5-{/R/-fenyloetylo]- -szesciowodoropirylo-(3,4-d]-imidazolotrionu-2,4,6 o temperaturze topnienia 157—159^C. [a]D»+48,0° /C=2 w CHCa/. Widmo w (podczerwieni. /nujol/ 1780, 1705, 1680 cm"1 /C=0/.Przyklad II. Mieszanine bezwodnika kwasu cis-l,3-dwubenzylo-2-keto-imidazolidynodwukarbo- ksylowego-4,5 /30,0 g/, /RZ-l-fenyloetyloaminy /11,36 g/ i toluenu /90 ml/ mieszajac i ogrzewa sie w tem- peraturze 60^65°C w ciagu 1 godziny. Mieszanine reakcyjna oziebia sie i osad odsacza. Otrzymuje sie cis-l,3-dwubenzylo-4-IN-/R'M-fenyloetylokarba- moilo]-5-karboksy-2-ketoimidazolidyne /34,6 g 84,7f/t/, o temperaturze topnienia 193—194°C. Widmo w 40 podczerwieniu /nujol/ 3320 cm-1 /NH/, 1738, 1655 cm-1 /C=0/. Produkt ten /25,0 g/ ogrzewa sie i stapia w temperaturze 220—240°C w ciagu 1 go¬ dziny. Pozostalosc przekrystalizowuje sie z etanolu /300 ml/. Otrzymuje sie cis-l,3-dwubenzylo-5-.[/R/- ^ 45 -l-fenyloetylo]-szesciowodoropirylo [3,4-d] imida- zolotrion-2,4,6/ /21,8 g, 87,4%/, o temperaturze top¬ nienia 15*7—159°C [«]D",H-48,8° ^C=l w CHC13/.Widmo w podczerwieniu /nujol/ 1780, 1705, 1680 cm-* /C=0/. 50 Przyklad III. Do roztworu trionu /65,5 gt wytworzonego w przykladzie I, w etanolu /500 ml/ dodaje sie 23,3 g 97% borowodorku sodu w tem¬ peraturze nizszej od pokojowej. Mieszanine miesza sie w temperaturze pokojowej przez 15 godzin. Po 55 zakonczenib reakcji mieszanine zobojetnia sie przez dodanie kwasu octowego /35 ml/ i zateza w próz¬ ni. Zawiesine pozostalosci w wodzie /500 ml/ miesza sie 'przez 1,5 godziny. Produkt reakcji saczy sie i przemywa woda /200 ml/ i eterem /150 ml/. O- 60 trzymuje sie cis-lj3-dwinbenzylo-4-[N-/RM-fenylo- etylokarbamoilo]-5-hydroksy-metyloczterowodoro- imidazolon-2- /64,1 g, 97%/, b temperaturze topnie¬ nia 121—123°C. [a]D«+25,6° /C-l w CHC13A Wid¬ mo w podczerwieni /nujol/ 3450, 3300 cm"1 /CH w i NH/, 1680 i 1650 cm-1 /C=0/. Produkt ten /10,0 g/-7 90 6T2 9 krystalizuje sie dwukrotnie z mieszaniny izopro- panolu /70 ml/ i wody /20 ml/ uzyskujac optycz¬ nie czysta próbke /5,0 g/. [ CHCV.Przyklad IV. Do roztworu cis-l,3-dwuben- zylo-5-[/RM-fenyloetylo]-szesciowodoropirylo [3,4-d] imidazolonotrionu~2,4,6 /20,0 g/ w metanolu /200 mi/, dodaje sie oziebiajac lodem 97% borowodorku sodu /8,55 g/. Otrzymana mieszanine miesza sie w temperaturze pokojowej przez 7 godzin i zobo¬ jetnia kwasem octowym /10 ml/, po czym dodaje sie wode /200 ml/ i odsacza osad. Otrzymuje sie cis-l,3-dwu'benzylo-5-[/R/-l-fenyloetylo]-6-hydroksy- -szesclowodoroplrylo [3,4-d] imidazolodion-2,4 /6,0 g, %/, o temperaturze topnienia 170°C. [ /C**l w CHC13A Widmo w podczerwieniu /nujol/ 3350 cm-* /OH/, 1090«167O cm-i /c=0/. Przesacz steza sie w prózni, dodaje wode /200 ml/ i ekstra¬ huje produkt reakcji chloroformem /300 ml/. Eks¬ trakt chloroformowy przemywa sie woda, suszy nad bezwodnym siarczanem magnezu i odparowuje do suchosci. Pozostaly olej frakcjonuje sie na kolum¬ nie chromatograficznej z zelu krzemieniowego /150 g/, stosujac uklad benzen—octan etylu /1:1/ jako rozpuszczalnik. Otrzymuje sie cis-l,3-dwubenzylo- -5-I^l/-l-fenyloetylo]-6-hyciroksy-szesciowodoropiry- lo [3,4-d] imidazolodion-2,4 /5,3 g, 26%/ i cis-1,3- ^dwubenzylo-4-(!N-/N'/-l-fenyloetylokarbamoilo]-5- -hydroksymetylo-czterowodoroimidazolon-2 /6,9 g 34%/, o temperaturze topnienia 114—116°C. Widma w podczerwieni obu próbek sa identyczne z auten- tycztlpni próbkami.Do roztworu dionu /10,0 g/ w metanolu /I00 ml/ oziejbionego w kapieli lodowej dodaje sie browodo- rek sodu /3,75 g/. Otrzymana mieszanine miesza sie w temperaturze pokojowej przez 15 godzin.Mieszanine reakcyjna zobojetnia sie przez dodanie kwasu octowego /10 ml/ i rozciencza woda /150 ml/.Wytracony osad odsacza sie, otrzymujac cis-1,3- -dwubenzylo-4-TIN-/R/-l-fenyloetylokarbamorlo]-5- -hydroksymetylo-czterowodoroimidazolon-2 /9,5 g/, o temperaturze topnienia 113—116°C Widmo w podczerwieni próbki produktu jest identyczne z próbka autentyczna.Przyklad V. Mieszanine cis-l,3-dwubenzylo- -4[N/R/-l-fenyloetylokarbamoilo]-5-hydroks*ymetylo- -czterowodóroinildazolonu-2 [a]D«—£,8° /C=2 w CHCy /20,0 g/, dioksanu /250 mV i 20% kwasu siar¬ kowego /150 g/ miesza sie i ogrzewa pod chlod¬ nica zwrotna do wrzenia przez 2 godziny. Miesza¬ nine reakcyjna zateza sie do 1/3 pierwotnej obje¬ tosci i rozciencza woda /100 mV. Wytracony osad oddziela sie przez odfiltrowanie i otrzymuje cis- -1,3-dwubezylo-czterowodorofurylo [3,4-d]• imidazo¬ lodion-2,4 /13,8 g, 96%/, o temperaturze topnienia 113^115°C. [ w podczerwieni /nujol/ 1775, 1690 do 1710 cm"1 /C=0/.Przyklad VI. Mieszanine bezwodnika kwasu cis^l,3-dWubenzylo-2-keto-imidazolidynowdukarbo- ksylowego-4,5 i toluenu /200 ml/ miesza sie i ogrzewa w tem¬ peraturze 105—110°C pod chlodnica zwrotna przez 2 godziny. Toluen oddestylowuje sie i pozostalosc ogrzewa w temperaturze 210—220°C przez 1 go¬ dzine. Otrzymany jako pozostalosc cis-l,3-dwuben- zylo-5-[/R/-l-fenyloetylo]-szesciowodoropirylo[3,4-d] imidazolotrion-2,4,6- rozpuszcza sie w etanolu /750 8 ml/ i dodaje 97% borowodorku sodu /23,3 g/ w tem¬ peraturze ponizej 10°C. Mieszanine miesza sie w temperaturze pokojowej przez 16 godzin. Po za¬ konczeniu reakcji mieszanine zobojetnia sie kwa¬ sem octowym /35 ml/ i zateza w prózni. Pozosta¬ lo losc zawierajaca cis-l,3-dwu+benzylo-4-[N/R/-l-feny- loetylokarbamoilo]-5-hydroksy-metyloczterowodoro- imidazolon-2- ogrzewa sie pod chlodnica zwrotna z n- butanolem /500 ml/ i 35% kwasem solnym /100 ml/ przez 2 godziny. Po zakonczeniu reakcji .mieszanine oziebia sie do temperatury pokojowej.Oddziela sie warstwe n^butanolu, przemywa woda i zateza w prózni. Osad odsacza sie i otrzymuje cis-l,3-dwubenzylo-szesciowodorofurylo-[3,4-d]imi- dazolodion-2,4 /44,6 g, 93,1%/, o temperaturze top- nienia 96—101°C. [a]D**+l&,8° /C=2 w CHCl/. Wid¬ mo w podczerwieni /nujol/ 1775, 1690 do 1700 cm-1 /C=0/.Przyklad VII. Mieszanine bezwodnika kwasu cis-l,3-dwutoenzylo-2-keto-imidazolidynodwukarbo- ksylowego-4,5 /10,0 g/, /+/-l-fenylo-27/p-toliloety- loaminy /7,55 g/ i ksylenu /40 ml/ ogrzewa sie i stapia w temperaturze okolo 60°C. Produkt po¬ sredni krystalizuje w temperaturze 120—130°C i topnienie w temperaturze 160—170°C. Reakcja zo- staje zakonczona przez ogrzewanie w temperatu¬ rze 240—250°C przez 2 godziny. Roztwór otrzy¬ manej pozostalosci w etanolu odbarwia sie weg¬ lem drzewnym i odparowuje do sucha. Otrzymuje sie cis-l,3-dwubenzylo-5-[/+/^l-fenylo-2-/pHmetylo- fenylof-etylo]-szesciowodoropirylo [3,4-d]-imidazolo- trion-2,4,6 w postaci lepkiego oleju /l7,5 g/. Wid¬ mo w podczerwieni /nujol/ 1780, 1700—1710 cm**1 /C=0/.Przyklad VIII. Do roztworu trionu /7,89 g/, 40 wytworzonego w przykladzie VII w 95% etanolu /50 ml/, dodaje sie chlodzac lodem 97*/o borowo¬ dorek sodu /2,3 g/. Mieszanine miesza sie w tem¬ peraturze pokojowej przez noc, zobojetnia 17,5f/o kwasem solnym i rozciencza lodem z woda /50 ml/. 4j Osad odsacza sie i otrzymuje optycznie czynny cis-l,3-dwubenzylo-4-{N-{y-|-/-l-fenylo-2-/-p-metylo- fenyio/-etylo]-karbaimoilo}-5-hydroksymetylo-cztero- wodoroimidazolon-2 /6,18 g/, o temperaturze top¬ nienia 124—125°C. [a]D*«—33,8° /C«=l W CHC13/. 50 Widmo w podczerwieni /nujol/ 3400, 3280 cm"1 /OH i NH/, 1686, 1654 cm-* /C=0/.P r z y k l a d IX. Mieszanine amidoalkoholu /3,0 g/, wytworzonego w przykladzie VIII, dioksanu /30 ml/ i 20% kwasu siarkowego /20 ml/ ogrzewa sie do 5S wrzenia pod chlodnica zwrotna podczas mieszania, przez 1 godzine. Po zakonczeniu reakcji mieszani¬ ne zateza sie do 1/3 pierwotnej objetosci i roz¬ ciencza woda /50 mi/. Osad odsacza sie i utrzymuje cis-l,3-dwubenzylo-szesciowodorofurylo [3,4-d] imi- ^ dazolodion-2,4 /l,53 g, 84,5%/, o temperaturze top¬ nienia 106,5—109°C. [a]Ds0+2,6° /C=2 w CHC1,/.Widmo w podczerwieni próbki jest identyczne z widmem próbki autentycznej.Przyklad X. Mieszanine 15,7 g bezwodnika 6S kwasu cis-l,3-dwubenzylo-2-keto-imidazolidynodWu-* karboksylowego--, 8,4 g, /+/-l-/2-naltylo/-etylo- aminy/ faID*-f-26,2a/ i 100 ml toluenu miesza sie i ogrzewa do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 1 godzine. Po oddestylowaniu toluenu pozostalosc ogrzewa sie w temperaturze okolo 210°C przez 1 godzine. Krystaliczna pozostalosc przekrystaiizowu- je sie z 800 ml etanolu. Otrzymuje sie 20,17* g /88%/ cis-I,3-dwubenzylo-5-i{/+/-l-/2-naftylo/etyloj- -szesciowodoropirylo [3,4-d}-imidazolotrionu-2,4ft o temperaturze topnienia 174—175°C. [aJ^+82,50 /c«2 w CHC1/. Widmo w podczerwieni /nujol/ 1780, 1705, 1680 cm-i/C=0/.Przyklad XL Zawiesine 5,0 g trionu wytwo¬ rzonego w przykladzie X w 90 ml etanolu oziebia sie do temperatury —5°C i dodaje 1,55 g boro¬ wodorku sodu. Mieszanine utrzymuje sie w tem¬ peraturze —5°C do 6°C przez 22 godziny, w 6—11°C przez 20 godzin, po czyim w temperaturze pokojo¬ wej przez 3 dni. Po zakonczeniu reakcji miesza¬ nine zobojetnia sie do wartosci pH 6—7 przez dod&nie kwasu octowego, a nastepnie rozciencza 200 ml wody. Osad odsacza sie i przemywa woda.Otrzymuje sie 4,75 g /94,3%/ cis-l,3-dwubenzylo-4- - (N-[/+/-l-/2-naftylo/-etylo}-karbamoilo}-5-hydro- ksymetylo-czterowodoroimidazolonu-2, o tempera¬ turze toonienia 170—175°C. [a]D»+49,5° /C=2 w CHCy. Widmo w podczerwieni /nujol/ 3350, 3310, 3270 cm-1 /OH i NH/, 1670, 1645 cm"1 /C=0/.Przyklad XII. Mieszanine 4,0 g czterowodo- roimidazolonu-2- wytworzonego w przykladzie XI, 50 ml dioksanu i 30,0 g 20% kwasu siarkowego miesza sie i ogrzewa do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 2 godziny. Mieszanine zateza sie do 1/3 pierwotnej odbjetosci w prózni i rozciencza 100 ml wody. Osad odsacza sie i otrzymuje 1,26 g /56,5%/ optycznie czynnego /+/-cis-l,3-dwubenzylo- -szeseiowodorofurylo [3,4-d] imidazolodionu-2,4, o temperaturze topnienia 106—iOO0^. [a]D£0+16fO° /C=2 w CHCy« Widmo w podczerwieniu próbki jest identyczne z widmem próbki autentycznej.Przyklad XIII. Mieszanine kwasu cis-1,3- -dwubenzylo-2-keto-imidolidynodWukarboksylowe- go-4,5 /6,10 g/, /+/-W2-tienylo/-etyloaminy/ [a]D"+ 6,46° /C-2 w CHCty /2,30 g/ i toluenu /50 ml/ ogrzewa sie pod chlodnica zwrotna przez 30 mi¬ nut Toluen oddestylowuje sie i pozostalosc ogrze¬ wa sie do temperatury kolo 200°C. Pozostalosc przekrystalizowuje sie z etanolu otrzymujac cis- -l,3-dwubenzylo-Ml^-ti*n3rto/-etylo]-szesciowodo- ropirylo [3,4-d] imidazolotrion-2,4,6/ 6,64 g, 87%, o temperaturze topnienia 143—146°C. la]D*+34,0° /C=2 w CHCV- Widmo w podczerwieni /nujol/ 1780, 1710, 1680 cm"1 /C=0/.Przyklad XIV. Mieszanine cis-l,3-dwubenzy- lo-4-{N-{l-/2-tienyloetylo]-karbamoilo}-5-karboksy- -2-keto-imidjteolidyny /25,0 g/ i toluenu /200 ml/ umieszcza sie w kolbie zaopatrzonej w oddzielacz wody i ogrzewa do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 15 godzin, przy czym woda jest usuwana z mieszaniny reakcyjnej. Odparowuje sie toluen, a krystaliczna pozostalosc przekrystalizowuje sie z etanolu. Otrzymuje sie taki sam trion /20,5 g, 85,3%/ jest wytworzony w przykladzie XIII, o temperatu¬ rze topnienia 143—146°C.Przyklad XV. Do zawiesiny trionu /7,66 g/, 0» li wytworzonego w przykladzie XIH w etanolu AM ml/ w kapieli lodowej dodaje sie borowodorek sodu /289 g/. Mieszanine miesza sie w tempera¬ turze 6—5°C przez 4 godziny i w 30—M°C przez o 21 godzin. Mieszanine reakcyjna zobojetnia sie kwasem octowym /6 ml/ i rozciencza woda 71 litr/.Osad odsacza sie. Otrzymuje sie eis-l,3-dwubeny- lo-4-{N-ft-/2-tienyloy-etylo]-karb«nilo}-5-bydroksy- -czterowodoro-imidazolon-2 /7,0 g, 90,6%/, o tem- io peraturze topnienia 10&—129^. f«]D»+lT,? /C~2w, CHCl/ Widmo w podczerwieniu /nujol/ 8400, 3246 cm-* /OH i NR/, 1670, 1640 cm-* /C-6/.Przy k l a d XVI. Mieszanine amidoaikoholu /2,6 g/, wytworzonego w przykladzie XV dioksanu /50 nil/ i 20% kwasu siarkowego /30,0 g/ ogrzewa sie pod chlodnica zwrotna mieszajac do temperatury 88—89°C przez 1 godzine. Mieszanine reakcyjna za¬ teza sie do 1/3 pierwotnej objetosci, rozciencza woda 750 ml/ i oziebia w kapieli lodowej. Osad odsacza sie otrzymujac cis-l^-dwubenzylo-szeseio- wodorofurylo [3,4-d) imidazolodkm-2,4 /1,36 g 96%/, o temperaturze topnienia 100—103°C. [oJD"+16,4° /C*2 w CHCy. Widmo w podcaer- wieni próbki jest identyczne z widmem autentycz- 2s nej próbki.Przyklad XVII. Mieszanine kwasu cis-1,3- -dwubenzylo-2-keto-imidazolidynodwukarboksylo- wego-4,5 /50,0 g/, /1S, aS/^/+/-treo-l-p-nitrofen^lo/- -2-amino-propanodiolu~l,3 /29,88 g/, toluenu yMO ml/ i pirdyny /130 ml/ miesza sie i ogrzewa do wrze* nia pod chlodnica zwrotna przez 15 godzin. To¬ luen oddestylowuje sie az do oddzielenia 5 ml wo¬ dy, co trwa 3 godziny. Po zatazeniu mieszaniny w prózni otrzymane 76,40 g pozostalosci przekrycia- 31 lizowuje sie z 95% etanolu, uzyskujac cis-I,3-dwu- benzylo-5-{lS, 2^^/+/-treo-l-wodorometylo-»-/p- -nitrofenylo/-2-hydroksyetylo]-szesciowcdoropirylo [3,4-d] imidazolotrionu-2,4,6 /55,94 g, 66%/, o tempe¬ raturze topnienia 200—202°C [a]D«+2*,0° /C*2 w 40 N,N-dwumetyloformamidzie/. Widmo w podczerwie¬ ni /nujol/ 1780, 1720—1675 cm"* /C~6/, 1530, 1350 cm-» /NO,/.Przyklad XVIII. Do zawiesiny trionu /59»0/g/ wytworzonego w przykladzie XVII w 95% etanolu 45 /560 ml/ dodaje sie borowodorku sodu /16,87 g/ w temperaturze ponizej 5°C. Otrzymana mieszanine miesza sie w temperaturze pokojowej przez 4 dni.Mieszanine zobojetnia sie kwasem octowym /33 tnl/, zateza w prózni w temperaturze ponizej 60°C i do¬ lo pozostalosci dodaje octan etylu /560 ml/ i wode /450 ml/. Warstwe octanu etylu oddziela sie i ste¬ za w prózni, pozostaly .olej /5583 g/ rozciera sie z izopropanolem /l 70 ml/, przy czym natychmiast wystepuje krystalizacja. Produkt odsacza sie i o- u trzymuje 37,35 g /62,7%/ (^-l^*dwubenzylo-4-{N- -[1S, 2S/W+/-treo-l^ydroksymetylo-2-/p-nitrófe- nylo/-2-hydroksyetyloJ-karbamilo}-5-hydroksy-me- tylo-czterowodoroimidazolonu-2, o temperaturze topnienia 181,5—183°C. fo]D»+18,20° /C«2 w N,N- 60 dwumetyloformamidzie/. Widmo w podczerwieni /nujol/ 3450—3240 ctn-* /OH i NH/, 1685—1645 cm-* /C=0/, 1540, 1350 cm~* /NO/ Przyklad XIX. Do zawiesiny trionu /59,0 g/ wytworzonego w przykladzie XVII w 95% etanolu os /600 ml/, utrzymywanej w kapieli lodowej dodaje90 072 ll sie borowodorku sodu /16,87 g/ i mieszanine miesza w temperaturze pokojowej przez 4 dni, po czym mieszanine reakcyjna zobojetnia sie kwasem octo¬ wym /33 ml/, zateza w prózni w temperaturze po¬ nizej 60°C i do pozostalosci dodaje sie octan etylu /560 ml/ i wode 450 ml/. Warstwe octanu etylu oddziela sie i zateza w prózni, otrzymujac w po¬ staci oleju 758,3 g/ cis-l,3-dwubenzylo/-4-{N-f/lS, 2S/^-/+/-treo-l-hydroksymetylo-2-/p-nitrofenylo/-2- -hydroksyetylo]-karbamoilo}/-5-hydroksyrhetylo- -czterowodoro-imidazolon-2. Mieszanine olejowego produktu i \17,5% kwasu solnego /280 ml/ ogrzewa sie do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 2 go¬ dziny. Mieszanine reakcyjna oziebia sie do tempe¬ ratury ponizej 5°C przez 1 godzine, odsacza osad i otrzymuje cis-l,3^dwubenzylo-szesciowodorofury- lo {3,4-d] imidazolodion-2,4 /30,0 g, 84%/, o tempera¬ turze topnienia 98—100°C. {a]D*°+44,l° /C=2 w CHC18/. Widmo w podczerwieni próbki jest iden¬ tyczne z widmem próbki autentycznej.Przyklad XX. Mieszanine amidoalkoholu z przykladu /[a]D*+18,2° /C=2 w N,N-dwumetylo- formamidzie/'/, /50,0 g/ i 17,3% kwasu solnego 7250 ml/ miesza sie i ogrzewa do wrzenia pod chlod¬ nica zwrotna przez 2 godziny. Mieszanine reakcyjna oziebia sie do temperatury ponizej 5°C przez 1 go¬ dzine, odsacza osad i uzyskuje cis-l,3-dwubenzylo- -szesciowódorofurano [3,4-d] imidazolodion-2,4 /29,5 g, 97,8%/, o temperaturze topnienia 115—116°C, [a]^+59^0; /C=2 WkCHClj/. Widmo w podczer¬ wieni /nujol/ 1775, 1700 cm"1 /C=0/.Przyklad XXI. Mieszanine kwasu cis-1,3- -dwubenzylo-2-keto-imidazolidynodwukarboksylo- wego-4,5 /50,0 g/, /1S, 2S/—/+/-treo-l-/p-metylosul- fonylofenylcV-2^aminopropariodiolu-l,3 /34,59 g/ i dioksanu /800 ml/ miesza sie i ogrzewa do tempe¬ ratury 101—102°C pod chlodnica zwrotna przez 15 godzin, Mieszanine reakcyjna zateza sie w prózni, a lepka pozostalosc stanowi cis-l,3-dwubenzylo-5- -[/1S, 2S/—/+/-treo-l-hydroksymetylo-2-/-p-metylo- sulfonylo/-2-hedroksyetylo]-szesciowodoro[3,4-d]imi- dazolotrion-2,4,6 /79,35 g, 99,7%/. [a]D21+29,0° /C=2 w N,N-dwumetyloformamidzie/. Widmo w podczer¬ wieni /ciekly film/ 1775, 1710—1670 cm-1 ,/C=0/.Przyklad XXII. Do zawiesiny cis-l,3-dwu- benzylo-5-[lS, 2S/—/+/-treo-l-hydroksyetylo]-6zes- ciowodoropirylo (3,4-d] imidazolotrionu-2,4,6 /78,2 g/ w 95% etanolu dodaje sie 97% borowodorek sodu /35,7 g/ i miesza w temperaturze pokojowej przez 4 dni. Postepujac tak samo jak w przykladzie XVIII otrzymuje sie cis-l,3-dwubenzylo-4-{N-[/lS, 2S/—/+/-treo-1Jhydroksynietylo-2-/p-metylosulfony- loferrylo/-2-hydroksyetylo]Hkarbamoilo}-5-hydro- ksymetyloczterowodoroimidazolon-2 /47,92 g, 61%/, o temperaturze topnienia 138,5—140,5°C. [ /C™2 w metanolu/. Widmo W podczerwieni /ciekly film/ 3340—3300 cm"1 /OH i NH/, 1665, 1642 cm-i /C-0/.Przyklad XXIII. Cis-l,3-dwubenyzlo-4-{N- 4/1S, 2S/—/+Mreó-l-hydroksymetylo-2-/p-metylo- sulfonylofenylo/-2-hydroksyetylo]-k&rbamilo}-5-hy- droksymetylo-czterowodoroimidazolon-2./ [a]D20+ +6,0° /C=2 w metanolu/ /50 g/ dodaje.sie do 17,5% . kwasu solnego /250 ml/ i mieszanine ogrzewa do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 2 godziny.. 12 Postepujac jak w przykladzie XX otrzymuje sie cis-l,3-dwu'benzyio-szesciowodorofurylo [3,4-d] imi- dazolodion-2;4 /26,94 g, 95%/, o temperaturze top¬ nienia 115—116°C. [a]D*«+59,8° /C=2 w CHC13/.Widmo w podczerwieni próbki jest identyczne z widlmem autentycznej próbki.P*r z y k l a d XXIV. Mieszanine bezwodnika kwa¬ su cis-l,3-dwubenzylo-2-keto-imidazolidynodwukar- boksylowego-4,5 /50<5 g/, /S/-fenyloalaninolu /22,65 g/ i dioksanu /750 ml/ miesza sie i ogrzewa do temperatury 101—102°C pod chlodnica zwrotna przez 24 godziny. Przez zatezenie w prózni otrzy¬ muje sie na pól krystaliczna mase, która przekry- stalizowuje sie z 66% etanolu /250 ml/, uzyskujac cis-l,3-dwubenzylo-5-[/S/—/l-benzylo-2-hydroksyety- lo/]-szesciowodoropirylo [3,4-d] imidazolotrion-2,4,6 /54,0 g, 77%/, o temperaturze topnienia 139—141°C. [a]D21—61,0°, /C=1,0 w N,N-dwumetyloformamidzie/.Widmo w podczerwieni /ciekly film/ 1770, 1708, 1650 cm-i/C=0A ^ Przyklad XXV. Do zawiesiny cis-l,3-dwu- benzylo-5-[/S/—/l-benzylo-2-hydroksyetylo/]-szescio- wodoropirylo [3,4^d] imidazolotrionu-2,4,6 /50,0 g/ w 95% etanolu /500 ml/, dodaje sie 97% borowo- dorku sodowego /16,1 g/, po czym miesza sie w temperaturze pokojowej przez 4 dni. Postepujac jak w przykladzie xyill otrzymuje sie cis-l,3-dwuben- zylo-4-i[N-/8M-benzylo-2-hydroksyetylokarbamoilo]- -5-nydroksymetylo-czterowodoroimidazolon-2 /26,9 g, 53,4%/, o temperaturze topnienia 142,5—145°C.Widmo w podczerwieni /ciekly film/ 3300 cni-1 /OH i NHZ 1695, 1655 cm~i /C=0/.Przyklad XXVI. Mieszanine cis-l,3-dwuben- zylo-4-[-/IS/-l-benzylo-2-hedroksyetyIokarbamoilo]- -5-hydroksymetylo-czterowodoroimidazolonu-2, dioksanu /200 ml/ i 20% kwasu siarkowego /200 ml/ miesza sie i ogrzewa do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 1 godzine, pó czym wylewa na lód i ekstrahuje sie octanem etylu. Warstwe octanu etylu 40 przemywa sie woda i zateza w prózni. Otrzymuje sie pólkrystaliczna mase /33,43 g/, która krystali¬ zuje sie z eteru, uzyskujac cis-l,3-dwubenzylo- -szesciowodorofurylo fcM-d] imidazolodion-2,4 /28,89 g, 84,8%/,. o temperaturze . topnienia 103—104°C. 45 WDM+14,0° /C=2,0 w CHC1,/. Widmo w podczer¬ wieni próbki jest identyczne z widmem próbki autentycznej.Przyklad XXVII. Mieszanine kwasu cis-1,3- -dwubenzylo-2-keto-imidazolidynodwukarboksylo- M wego-4,5 /50,0 g/, /SAfenyloalaniny /23,47 g/ i to¬ luenu 7200 ml/ ogrzewa sie do wrzenia pod chlod¬ nica zwrotna przez 30 minut podczas mieszania, po czym toluen oddestylowuje sie, a pozostalosc ogrzewa w temperaturze 200—230°C przez 1 godzi- M ne. Pozostalosc reakcyjna przekrystalizowuje sie z 84% etanolu /400 ml/ uzyskujac cis-l,3-dwu!benzylo- -3- 7S/-[ 1 -karboksy-2-fenylo]-etylo-szesciowodoropi^ rylo [3,4-d] imidazolotrion-2,4,6 /61,3 g, 90%/, o tem¬ peraturze topnienia 146—147°C. Widmo w pod- 60 czerwieni /nujol/ 1790, 1740, 1710, 1670 cm-* /C=0/.Przyklad XXVIII. Do zawiesiny trionu /60,0 g/ wytworzonego w przykladzie XXVII w 95% eta¬ nolu /600 ml/ dodaje sie 97% borowodorek sodu /18,78 g/ w temperaturze nizszej od temperatury w pokojowej i miesza w temperaturze pokojowej00 072 13 14 przez 15 godzin, po czym zobojetnia kwasem octo¬ wym /60 ml/ i rozciencza woda z lodem /1200 ml/.Osad odsacza sie uzyskujac cis-l,3-dwubenzylo-4- -[N-/S/-l-karboksy-2-fenyloetyiokarbamoilo]-5-hyd- roksymetylo-czterowodoroimidazolon-2 /47,4 g, 78,3%/, o temperaturze topnienia 131—132°C. Wid¬ mo w podczerwieni /nujol/ 3410, 3270 cm-1 /OH i NH/, 1735, 1680, 1653 cm"1 /C=0A Przyklad XXIX. Mieszanine amidoalkoholu /50,0 g/ wytworzonego w przykladzie XXVIII, diok¬ san /200 ml/ i 20% kwasu siarkowego 7206¦•ml/ ogrzewa sie do wrzenia pod chlodnica zwrotna, przez 1 godzine. Do mieszaniny reakcyjnej dodaje sie wody z lodem, ekstrahuje sie octanem etylu i warstwe organiczna zateza w prózni. Pozostalosc rozciera sie z eterem, krystaliczny produkt odsacza sie otrzymujac cis-l,3-dwubenzylo-szasciowodoro- furylo [3,4-d] imidazolodion-2,4 /30,0 g, 90,2%/, o temperaturze topnienia 111^112°€. [a]D21+5,8° /C= =2 w CHC13A Widmo w podczerwieni próbki jest identyczne z widmem próbki autentycznej. PL