Przedmiotem wynalazku jest srodek owadobójczy i roztoczobóiczy zawierajacy jako substancje czyn¬ na nowe estry kwasów N-metylokarbaminowych.Wiadomo, ze estry arylowe N-acylowanych kwa¬ sów N-metylokarbaminowych maja wlasciwosci o- wadobójcze. W porównaniu z karbaminianami ich toksycznosc dla cieplokrwistych jest na ogól mniej¬ sza, natomiast dzialanie owadobójcze znanych N- -acylowanych karbaminianów nie jest zadowalaja¬ ce (opis patentowy Wielkiej Brytanii nr 982 235).Stwierdzono, ze silne dzialanie owadobójcze i roztobójcze maja nowe estry arylowe N-kar- boksylowanych kwasów N-metylokarbaminowych o wzorze ogólnym 1, w którym Ar oznacza ewentual¬ nie podstawiony rodnikiem alkilowym, alkenylo- lowym, alkinylowym, grupa alkoksylowa, alkeno- ksylowa, alkinoksylowa, alkilotio, alkenylotio, dwu- akiloaminowa, trójchlorowcometyIowa, atomem chlorowca, grupa nitrowa, cyjanowa, rodnikiem cy- kloalkilowym, grupa formamidynowa, dioksolany- lowa, dioksanylowa, dwualkoksymetylowa, rodnik fenylowy, naftyIowy, dwuwodorobenzofuranylowy lub indanylowy, R oznacza ewentualnie podstawio¬ na grupe alkoksylowa, alkenoksylowa, alkinoksylo¬ wa, cykloalkiloksylowa, aminowa, alkilotio, arylo- tio lub grupe OAr, w której Ar ma wyzej podane znaczenie.Srodek wedlug wynalazku niespodziewanie wy¬ kazuje znacznie lepsze dzialanie owadobójcze i roz- 2 toczobójcze, niz znane estry arylowe kwasów N- -acylo-N-metylokarbaminowych.Korzystnymi zwiazkami o. wzorze 1 stanowiacy¬ mi substancje czynna srodka wedlug wynalazku sa nastepujace pochodne • kwasu N-(fenoksykarbo- nylo)-N-metylokarbaminowego: ester fenylowy, e- ster 2-izopropoksyfenylowy, ester 3,5-dwumetylo- -4-metylotiofenylowy, ester 3-metylo-4-dwumety- loaminofenylowy, ester 2-cyklopentylofenylowy, e- !0 ster 2-dioksolanylofenylowy, ester 2-chlorofenyIo¬ wy, ester 4-tolilowy, ester 2-metoksy-4-metylofeny- lowy, ester 4-trójfluorometylofenylowy, ester 4-ni- trofenylowy, ester 2-alliloksyfenylowy, ester 4- -propargilofenylowy, ester 1-naftyIowy, ester 7- -(2,2-dwumetylo-2,3-dwuwodorobenzofuranylowy), e- ster 3-dwumetyloformamidynofenylowy, ester me¬ tylowy, ester izopropylowy, ester II-rzed. butylo¬ wy, ester metallilowy, ester propargilowy, amid, dwumetyloamid, alliloamid, dodecyloamid, cyklo- heksyloamid, anilid, 4-chloroanilid, 3-nitroanilid, 4- -anizyd, morfolid, 2-pirydyloamid, kwasu N-(feno- ksykarbonylo)-N-metylokarbaminowego, ponadto nastepujace pochodne kwasu N-(2-izopropoksyfe- nylokarbonylo)-N-metylokarbaminowego; ester 2- izopropoksyfenylowy, ester 3,5-dwumetylo-4-mety- lotiofenylowy, ester cyklopentylofenylowy, ester tiometylowy, ester tiobutylowy, ester tiofenylowy, ester 4-chlorotiofenylowy, dwumetyloamid, ester allilowy, ester 2-chloroetylowy, _ ester 2-meto- ksyetylowy, ester 2-dwuetyloaminoetylowy, ester 85 05185 051 2-etylotioetylowy, dalej nastepujace pochodne kwa¬ su N-(3-metylo-4-dwumetyloaminofenoksykarbony- ló)-N-metylokarbaminowego: ester 2-chlorofenylo- wy, ester dioksolanylofenylowy, ester 2-izopropy- lofenylowy, metyloamid, dwualliloamid, ester cy- klopentylowy, ester benzylowy, ester 4-nitrobenzy- lowy, ponadto nastepujace pochodne kwasu N-(l- -naftoksykarbonylo)-N-metylokarbaminowego: ester 2-metoksyfenylowy, ester etylowy, ester propargi- lowy, ester izopropylowy i wreszcie nastepujace pochodne kwasu N-7-(2,2-dwumetylo-2,3-dwuwodo- robenzofuranoksy) (-N-metylokarbaminowego: ester 2-dioksolanylofenylowy, ester butylowy, izopropy- loamid ester tioetylowy, ester tio-4-metylofenylo- wy.Nowe estry arylowe N-karboksylowanyeh kwa¬ sów N-metylokarbaminowych o wzorze 1, i stano¬ wiace srodki wedlug wynalazku otrzymuje sie przez reakcje estrów arylowych kwasu N-chloro- karbonylo-N-metylokarbaminowego o wzorze 2, w którym Ar wyzej podane znaczenie, ze zwiaz¬ kami o wzorze HR, w którym R ma wyzej podane znaczenie, w srodowisku rozcienczalnika i ewen¬ tualnie w obecnosci srodka wiazacego kwas, albo .przez reakcje zwiazków o wzorze 3, w którym R ma wyzej podane znaczenie, z fenolem "Ó wzorze ArOH, w którym Ar ma wyzej podane znaczenie, w srodowisku rozcienczalnika i ewentualnie w o- becnosci srodka wiazacego kwas.Przy stosowaniu jako zwiazków wyjsciowych e- stru fenylowego kwasu N-chlorokarbonylo-N-me- tyiokarbaminowego i 2-izopropoksyfenolu przebieg reakcji przedstawia podany na rysunku schemat.Estry arylowe kwasu N-chlorokarbonylo-N-me- tylokarbaminowego sa po czesci znane. Mozna je wytworzyc albo przez fosgenowanie odpowiednich estrów arylowych kwasu N-metylokarbaminowego wedlug opisu wylozeniowego RFN nr 1 259 871 albo przez reakcje znanej bischlorokarbonylometyloami- ny (Organie Synthesis 1970, 542) z fenolem.Stosowane * w reakcji fenole wzglednie zwiazki aryloksylowe przedstawia ogólnie wzór ArOH lub wzór 2, w których Ar oznacza korzystnie rodnik fenylowy, naftylowy, indanylowy albo dwuwodo- robenzofuranylowy, korzystnie podstawione nizszy¬ mi rodnikami alkilowymi, alkenylowymi, alkinylo- wymi, nizszymi grupami alkoksylowymi, alkenylo- ksylowymi, alkinyloksylowymi, alkilotio, alkenylo- tio, zawierajacymi do 4 atomów wegla, grupami dwumetyloaminowymi, trójfluorometylowymi, ato¬ mami chloru, bromu, fluoru, grupami nitrowymi, cyjnanowymi ewentualnie podstawionymi nizszy¬ mi rodnikami alkilowymi, rodnikami alkilowymi o 5—6 atomach wegla w pierscieniu, grupami N,N- -dwumetylo- i N,N-dwuetyloformaidynowymi, e- wentualnie podstawionymi nizszymi rodnikami al¬ kilowymi rodnikami dioksolanylowymi i dioksany- lowymi lub nizszymi grupami dwualkoksymetylo- wymi.Jako zwiazki wyjsciowe o wzorze HR stosuje sie korzystnie ewentualnie podstawione nizsze alka- nole, alkenole, alkinole, merkaptany alkilowe, a- moniak, alifatyczne, cykloalifatyczne, heterocyklicz¬ ne lub aromatyczne pierwszorzedowe lub drugo- rzedowe aminy, merkaptany arylowe podstawione nizszymi rodnikami alkilowymi lub chlorem, alba wyzej wymienione fenole.Jako rozcienczalniki stosuje sie wszystkie obo¬ jetne rozpuszczalniki organiczne, takie jak etery, np. eter etylowy, czterowodorofuran i dioksan, weglowodory, np. benzen, chloroweglowodory, np^ chloroform i chlorobenzen. Reakcje mozna prze¬ prowadzic równiez w wodzie lub nadmiarze zwia¬ zku o wzorze RH, np. metanolu, butanolu lub cy- io kloheksanolu.W celu wiazania chlorowodoru powstajacego w czasie reakcji, do mieszaniny reakcyjnej wprowa¬ dza sie trzeciorzedowa zasade, np. trójetyloamine lub zasady nieorgniczne np. wodorotlenki lub we- glany metali alkalicznych. Mozna ewentualnie wy¬ chodzic równiez bezposrednio z soli metali alka¬ licznych zwiazków o wzorze RH, takich jak feno- lany, alkoholany, lub merkaptydy metali alkalicz¬ nych. Temperatura reakcji moze wahac sie w sze- rokim zakresie. Na ogól reakcje prowadzi sie w temperaturze 0-^100°C, korzystnie 20—40°C. ^Sklad¬ niki reakcji wprowadza sie na ogól w ilosciach molowych. W wielu przypadkach korzystne jest wprowadzanie zwiazków o wzorze RH w nadmia- rze wynoszacym do 100°/o, korzystnie do 20°/o.Do owadów o narzadzie gebowym ssacym zwal czanych przez srodki wedlug wynalazku naleza glównie mszyce (Aphidae), np. mszyca brzoskwinio- wo-ziemniaczana (Myzus parsicae), mszyca trzmie- linowo-burakowa (Doralis fabae), mszyca czerem- chowo-zbozowa (Rhopalosiphum padi), mszyca gro¬ chowa (macrosisphum pisi), mszyca ziemniaczana smugowana (Mecrosiphum solanofolii), mszyca po¬ rzeczkowa (Cryptomyzus korschelti), mszyca jafolo- niowo-babkowa (Sappaphis mali), mszyca sliwo- wo-trzcinowa (Hyalopterus arundinis), mszyca wis¬ niowo-przytuliowa (Myzus cerasi), ponadto zwal¬ czaja czerwcowate (Coccina), np. tarcznika oleand- rowca (Aspidiotus hederae), Lecanium hesperidum, 40 Pseudococcus maritimus; przylzence (Thysanopte- ra), np. Hercinothrips femoralis, pluskwiaki, np. plaszczynca burakowego (Piesma auadrata), Dysde- rcus intermedius, pluskwe domowa (Cimex le- ctularius), Rhodnius prolixus, Triatoma infestans, 45 dalej piewiki np. Euscelia bilobatus i Nephotettix bipunctatus.Do owadów o narzadzie gebowym gryzacym zwalczanych przez srodki wedlug wynalazku nale¬ za przede wszystkim gasiennice motyli (Lepidopte- ra), takich jak tantnis krzyzowiaczek (Plutella m&- culipennis), brudnica nieparka (Lymantria dispar), kuprówka rudnica (Euproctis chrysorrhhoea), przadka pierscienicy (Melacosoma neustria), po¬ nadto pietnówka kapustówka (Mamestra brassicae), zbozówka rolnica (Agrotis segetum), bielinek ka- pustnik (Pieris brassicae), piedzik przedzimek (Cheimatobia brumata), zwójka zieloneczka (Tor- trix yiridana), Laphygma frugiperda, Prodenia litu- ra dalej naimiotnik owocowy (Hyponpmeuta padel- '60 la), molik maczny (Ephestia Kuhniella) i barciak wiekszy (Calleria mellonella).Ponadto do owadów o narzadzie gebowym gry¬ zacym zwalczanych przez srodki wedlug wynalaz¬ ku naleza chrzaszcze (Coleoptera). np. wolek zbo- 65 zowy (Sitophilus granarius = Calandra granaria), 50 5585 051 stonka ziemniaczana (Leptiontarsa decemlineata), ialdunica zielonka (Gastrophysa viridula), zaczka chrzanówka (Phaedon cochleariae), slodyszek rze¬ pakowy (Meligethes aeneus), kistnik maliniak (By- turus tomentosus), strakowiec fasolowy (Bruchidi- us = Acanthoscelides obtectus), Dermestes frischi, skórek zbozowiec (Trogoderna granarium), trojszyk gryzacy (Tribolium castaneum), wolek kukurydzia¬ ny^ (Calandra lub Sitóphilus zeamais), zywiak chle¬ bowiec (Stegobium paniceum), macznik mlynarek (Tenebrio molitor), spichrzel surynamski (Oryzae- philus surinamensis), oraz rodzaje zyjace w glebie, np. drutowce (Agriotes spec,), chrabaszcze majowe (Blattella germanica), przybyszka amerykanska Periplaneta americana), Leucophaea lub .Ryparobia maderae, karaczan wschodni (Blatta orientalis), Blaberus giganteus, Blaberus fuscus, Henschoute- -denia flexivitta, dalej róznoskrzydle, np. swierszcz domowy (Acheta domesticus), termity, np. Reticu- litermes flavipes i blonkoskrzydle, np. mrówki, przykladowo hurtnica czarna (Lasius niger).Z dwuskrzydlych zwalczaja glównie muchy np. wywilzyne karlówke (Drosophila melanogaster), o- -wocanke poludniówke (Ceratitis capitata), muche domowa (Musca domestica), muche pokojowa {Fannia canicularis), Phormia aegina, plujke rudo- glowa (Calliphora erythrocephala), oraz bolimuszke Jdeparke (Stomoxys calcitrans), dalej dlugoczulkie, jak komary, np. Aedes aegypti, Culex pipiens i Anopheles stephensi.Do roztoczy (Acari) zwalczanych przez srodki wedlug wynalazku naleza glównie przedziorkowate (Tetranychidae), np. przedziorek Chmielowiec (Te- iranychus telarius = Tetranychus althaeae lub Tetranychus urticae) i przedziorek owocowiec (Pa- ratetranychus pilosus = Panonychus uhni, szpe- •cielowate, np. szpieciel porzeczkowy (Eriophyes iri- iis), roztocza róznopazurkowate np. Hemitarsone- mus latus i roztocz truskawkowy (Tarsonemus pallidus) oraz kleszcze np. Ornithodorus moubata.Srodki wedlug wynalazku przy ich uzyciu do zwalczania szkodników sanitarnych i magazyno¬ wych, zwlaszcza much i komarów, maja doskonale dzialanie pozostalosciowe na drewnie i glinie oraz wykazuja dobra odpornosc na alkalia na uwap- nionych podlozach.Srodki wedlug wynalazku zawieraja na, ogól ¦0,1—95% substancji czynnej, korzystnie 0,5—90% substancji czynnej. Substancje czynne mozna sto¬ sowac same, w postaci koncentratów lub przygoto¬ wanych z nich preparatów roboczych takich jak gotowe do uzycia roztwory, koncentraty emulsyj¬ ne, emulsje, zawiesiny, proszki zwilzalne, pasty, proszki rozpuszczalne, srodki do opylania i granu¬ laty.Srodki wedlug wynalazku stosuje sie w znany sposób, np. przez opryskiwanie, opryskiwanie jnglawicowe, opylanie mglawicowe, opylanie, roz¬ siewanie, odymianie, gazowanie podlewanie, zapra- „ wianie lub inkrustowanie. Stezenie substancji czyn¬ nych w preparatach roboczych moze wahac sie w -szerokich granicach. Na ogól v stezenie wynosi . jO,0001-^10%, korzystnie 0,01—1%.Substancje czynne mozna stosowac z dobrym wynikiem w sposobie Ultra-Low --* Voluroe (ULV^ w którym mozna stosowac zestawy zawierajace do 95% substancji czynnej, a nawet sama 100% sub¬ stancje czynna.Sródek wedlug wynalazku mozna otrzymac w postaci roztworu* emulsji, zawiesiny, proszków, pa¬ sty i granulatów. Otrzymuje sie je w znany spo¬ sób, np, przez zmieszanie substancji czynnych z rozcienczalnikami, to Jest cieklymi rozpuszczalni- io kami, gazami, skroplonymi pod cisnieniem i/lub stalymi nosnikami, ewentualnie przy jednoczesnym stosowaniu substancji powierzchniowo czynnych, a wiec emulgatorów i/lub dyspergatorów. W przy¬ padku stosowania wody jako rozcienczalnika moz- na stosowac np. rozpuszczalniki organiczne jako rozpuszczalniki- pomocnicze. Jako ciekle rozpusz¬ czalniki mozna stosowac zwiazki' aromatyczne, np. ksylen, toluen, (benzen, alkilonaftaleny, chlorowane zwiazki aromatyczne lub chlorowane weglowodory alifatyczne np. chlorobenzeny, chlorki etylenu lub chlorek metylenu, alifatyczne weglowodory, takie jak cykloheksan lub parafiny, np. frakcje ropy naf¬ towej, alkohole, np. butanol lub glikol i-jego etery i estry, ketony np. aceton, metyloetyloketon, mety- ^loizobutyloketon lub cykloheksanon, rozpuszczalni¬ ki o wysokiej polarnosci, np. dwumetyloformamid, sulfotlenek dwumetylowy, oraz wode; jako skrop¬ lone gazowe rozcienczalniki lub nosniki stosuje sie ciecze, które sa gazami w normalnej temperaturze i pod normalnym cisnieniem np. nosniki aerozoli, takie jak chlorowcoweglowodory, np. freon; jaka stale nosniki stosuje sie naturalne maczki mine¬ ralne, np. kaoliny, tlenki glinu, talk i krede,"kwarc, attapulgit, montmorylonit i ziemia okrzemkowa i syntetyczne maczki nieorganiczne np* kwas krze¬ mowy o wysokim stopniu rozdrobnienia, tlenek gli¬ nu i krzemiany; jako emulgatory stosuje sie e- mulgatory niejonotwórcze i anionowe, np. estry politlenku etylenu i kwasów tluszczowych, etery 40 politlenku stylenu i alkoholi tluszczowych np. e- tery.alkiloarylopoliglikolowe, alkilosulfoniany i a- rylosulfoniany; jako dyspergatory stosuje sie np. lignine, lugi posiarczynowe i metyloceluloze. Pre¬ paraty substancji czynnych moga zawierac domie- 45 szke innych, znanych substancji czynnych.W nizej podanych wybranych przykladach bio¬ logicznych jako zwiazek porównawczy stosuje sie zwiazek o wzorze 4, jesli nie podano inaczej.W nizej podanych przykladach I do VII przed- 5o stawiono blizej dzialanie srodków wedlug wyna¬ lazku.Natomiast przyklady VIII do XI wyjasniaja bli¬ zej sposób wytwarzania substancji czynnej.Przyklad I. Test LD100. Testowane zwierze: 55 Aedes aegypti. Rozpuszczalnik: aceton: Rozpuszcza sie 2 czesci wagowe substancji czynnej w 1000 czes¬ ciach objetosciowych rozpuszczalnika. Tak otrzyma¬ ny roztwór rozciencza sie dodatkowa iloscia roz¬ puszczalnika do uzyskania zadanego stezenia. Do eo naczynka Petriego wprowadza sie,pipetka 2,5 ml roztworu substancji czynnej. Na dnie naczynka znajduje sie bibula filtracyjna o srednicy okolo 9,5 cm. Naczynko pozostawia sie otwarte do cal¬ kowitego ulotnienia sie rozpuszczalnika. W zalez- 65 nosci od stezenia roztworu substancji czynnej ilosc85 051 substancji czynnej przypadajacej na 1 m2 bibu¬ ly jest bardzo rózna. Nastepnie do naczynka wpro¬ wadza sie okolo 25 testowanych zwierzat i przy¬ krywa sie pokrywka szklana. Stan testowanych zwierzat bada sie po uplywie 6 dni od chwili roz¬ poczecia doswiadczenia. Ustala sie smiertelnosc w %.W tablicy 1 podaje sie testowane zwierzeta, sub¬ stancje czynne, stezenia substancji czynnych oraz uzyskane wyniki.Tablica 1 Test LD100 cd. tablicy 2 Substancja czynna Zwiazek porównawczy o wzorze 4 Zwiazek o wzorze 16 Stezenie substancji czynnej w r/oztworze w % 0,2 0,04 0,008 0,0016 0,00032 0,2 0,04 0,008 0,0016 0,00032 Smiertel¬ nosc w % 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Przyklad II. Test LT100. Testowane zwierze: Blattella germanica/samice. Rozpuszczalnik: aceton.Rozpuszcza sie 2 czesci wagowe substancji czynnej w 1000 czesciach objetosciowych rozpuszczalnika.Tak otrzymany roztwór rozciencza sie dodatkowa iloscia rozpuszczalnika do zadanego stezenia.Do naczynka Petriego wprowadza sie pipetka 2,5 ml roztworu -substancji czynnej. Na dnie na¬ czynka znajduje sie bibulka filtracyjna o srednicy okolo 9,5 cm. Naczynko pozostawia sie otwarte do calkowitego ulotnienia sie rozpuszczalnika. W za¬ leznosci od stezenia roztworu ilosc substancji czyn¬ nej w przeliczeniu na 1 m2 bibuly jest rózna. Na¬ stepnie do naczynka wprowadza sie okolo 25 te¬ stowanych zwierzat i naczynko przykrywa sie wieczkiem szklanym.Staii zwierzat bada sie po uplywie 3 dni od chwili rozpoczecia doswiadczenia. Ustala sie czas do wystapienia 100% smiertelnosci. W tablicy 2 podaje sie substancje czynne, stezenia substancji czynnych, testowane zwierzeta oraz uzyskane wy¬ niki.Tablica 2 Test LT100 Substancja czynna Zwiazek porównawczy o wzorze 4 Stezenie substancji czynnej w roztworze w % 0,2 0,04 LT100 150' 72h=20% 40 45 50 55 60 65 Substancja czynna Zwiazek o wzorze 18 Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 15 Stezenie substancji czynnej w roztworze w % 0,2 0,04 0,008 0,2 0,04 . 0,2 0,04 0,008 Ltioo 60' 120' 72h=60% 90' 72h=80% | 90' 6^ 72h=20% Przyklad III. Test LT100. Testowane zwierze: Sitophilus granarius. Rozpuszczalnik: aceton. Roz¬ puszcza sie 2 czesci wagowe substancji czynnej w 1000 czesciach objetosciowych rozpuszczalnika. Tak otrzymany roztwór rozciencza sie tym samym roz¬ puszczalnikiem do osiagniecia zadanego stezenia.Do naczynka Petriego wprowadza sie za pomoca pipetki 2,5 ml, roztworu substancji czynnej. Na dnie naczynka znajduje sie bibula filtracyjna o srednicy okolo 9,5 cm. Naczynko pozostawia sie otwarte do calkowitego ulotnienia sie rozpuszczal¬ nika. W zaleznosci od stezenia roztworu substancji czynnej ilosc substancji czynnej na 1 m2 bibuly jest rózna. Nastepnie na naczynka wprowadza sie okolo 25 testowanych zwierzat i przykrywa sie wieczkiem szklanym. Stan testowanych zwierzat kontroluje sie po uplywie 3 dni i ustala czas u- plywajacy do wystapienia; 100% smiertelnosci.W tablicy 3 podaje sie substancje czynne, steze¬ nie substancji czynnych, testowane zwierzeta oraz uzyskane wyniki.Tablica 3 Test LT100 Substancja czynna Zwiazek porównawczy o wzorze 4 Zwiazek o wzorze 18 Stezenie substancji czynnej w roztworze w % 0,2 0,04 0,008 0,2 0,04 0,008 LT100 90' 150' 72h=10% 90' 120' 24h Przyklad IV. Testowane zwierze: Larwy Ae- des aegypti. Rozpuszczalnik: 99 czesci wagowych acetonu, emulgator: 1 czesc wagowa eteru benzy- lohydroksydwufenylapoliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu sub¬ stancji czynnej rozpuszcza sie 2 czesci wagowe sub¬ stancji czynnej w 1000 czesciach objetosciowych85 051 rozpuszczalnika, zawierajacego emulgator w poda¬ nej ilosci* Tak otrzymany roztwór rozciencza sie woda do zadanego mniejszego stezenia. Wodny pre¬ parat substancji czynnej wlewa sie do naczyn szklanych i do kazdego wprowadza sie po okolo larw komara. Po uplywie 24 godzin ustala sie smiertelnosc w %, przy czym 100°/o oznacza, ze Tablica 4 Testowanie larw komarów Substancja czynna Zwiazek porównawczy o wzorze 4 Zwiazek o wzorze 20 Zwiazek o wzorze 19 Zwiazek o wzorze 11 Zwiazek o wzorze 13 Zwiazek o wzorze 21 Stezenie substancji czynnej w roztworze w ppm 1 1 1 1 1 1 Smiertel¬ nosc w % 100 0 100 100 100 100 100 100 100 50 | 100 100 | wszystkie larwy zostaly zabite, a 0% oznacza, ze zadna larwa nie zostala zabita. W tablicy 4 poda¬ je sie substancje czynna, stezenie substancji czyn¬ nych, testowane zwierzeta oraz uzyskane wyniki.Przyklad V. Testowanie dzialania szczatko¬ wego. Testowane zwierze: Musca domestica i Ae¬ des aegypti. Podstawa proszku zwilzalnego: 3% soli sodowej kwasu dwuizobutylonaftaleno-1-sulfono¬ wego, 6% lugu posiarczynowego czesciowo skon¬ densowanego z anilina, 40% kwasu krzemowego o . wysokim rozdrobnieniu, zawierajacego CaO, 51% koloidalnego kaolinu.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie dokladnie 1 czesc wa¬ gowa substancji czynnej z 9 czesciami wagowymi podstawy proszku zwilzalnego. Tak otrzymany proszek zwilzamy dysperguje sie w 90 czesciach wody. Zawiesina substancji czynnej opryskuje sie podloze z róznych materialów w dawce 2 g sub¬ stancji czynnej na 1 m2 podloza.Naloty bada sie w okreslonych odstepach czasu na aktywnosc biologiczna, az do stwierdzenia braku 100% dzialania.W tym celu wprowadza sie testowane zwierzeta na traktowane podloze. Nad testowanymi zwie¬ rzetami ustawia sie plaski cylinder zamkniety u gó¬ ry siatka druciana, aby zwierzeta testowane nie rozbiegly sie. Po 8-godzinnnym przebywaniu zwie¬ rzat na podlozu ustala sie smiertelnosc w %.W tablicy 5 podaje sie substancje czynne, ro¬ dzaj testowanego podloza oraz uzyskane wyniki.Substancja czynna Zwiazek porównawczy o wzorze 4 Zwiazek o wzorze 11 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 10 Zwiazek o wzorze 13 1 Zwiazek o wzorze 14 1 Zwiazek porównawczy o wzorze 4 1 Zwiazek o wzorze 5 (znany) 1 Zwiazek o wzorze 11 1 Zwiazek o wzorze 13 1 Zwiazek o wzorze 14 1 Tablica 5 Testowanie dzialania szczatkowego Testowane podloze sklejka sklejka sklejka sklejka sklejka sklejka uwapniona glina uwapniona 1 glina uwapniona 1 glina uwapniona 1 glina uwapniona 1 glina Teetowane zwierze Musca domestica Musca domestica Musca domestica Musca domestica Musca domestica Musca domestica Aedes aegypti Aedes aegypti Aedes aegypti Aedes aegypti Aedes 1 aegypti | ? 1 Smiertelnosc testowanych zwierzat w % 1 Czas utrzymywania sie nalotu w tygodniach 1 100 100 100 100 100 100 100 100 | 100 | 100 | 2 | 3 100 100 100 100 100 100 70 100 100 100 80 100 100 100 100 100 100 100 | 100 | 4 | 6 | 8 100 100* 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 90 100 100 100 100 100 100 — 100 12 1 16 1 100 90 kioo 90 90 i — 100 90 — 100 — — 90 | 20 — — 90 | — — — —85 051 11 Przyklad VI. Testowanie larw Phaedon co- chleariae. Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe dwu- metyloformamidu: emulgator: 1 czesc wagowa e- teru alkiloarylopoliglikolowego.W celu wytwarzania skutecznego preparatu sub¬ stancji czynnej, miesza sie 1 czesc wagowa substancji czynne z podana iloscia rozpuszczalnika, zawierajace¬ go podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza sie woda do zadanego stezenia. Otrzy¬ manym preparatem substancji czynnej opryskuje sie do orosienia liscie kapusty (Brassica oleracea) i ob¬ sadza larwami zaczki chrzanówki (Phaedon cochlea- riae). Po podanym czasie ustaja sie smiertelnosc w •/•, przy czym 100% oznacza, ze wszystkie larwy zaczki zostaly zabite, a 0% oznacza, ze zadna lar¬ wa nie zostala zabita.W tablicy 6 podaje sie substancje czynne, ste¬ zenie substancji czynnych, czas obserwacji oraz uzyskane wyniki.Tablica 6 Testowanie larw Phaedon cochleariae j Substancja czynna ] Zwiazek porównawczy o wzorze 4 j Zwiazek o wzorze 10 1 Zwiazek o wzorze 18 j Zwiazek o wzorze 19 j Zwiazek o wzorze 20 | Zwiazek o wzorze 9 ] Zwiazek o wzorze 14 1Zwiazek o wzorze 12 j Zwiazek o,wzorze 21 . Stezenie substancji czynnej w roztworze w °/o 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 , 0,2 0,02 0,2 0,02 0,002 0,2 0,02 0,002 0,2 0,02 0,002 0,0002 0,2 0,02 0,002 0,2 0,02 0,002 Smiertel¬ nosc po 3 dniach w % 100 0 100 80 | 100 100 100 90 | 100 100 50 | 100 100 100 | 100 100 100 50 1 100 100 100 | 100 100 50 | Przyklad VII. Testowanie Doralis (dzialanie systemiczne). Rozpuszczalnik: 3 czesci wagowe dwumetyloformamidu; emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylopoliglikolowego.W celu otrzymania odpowiedniego preparatu sub¬ stancji czynnej miesza sie 1 czesc wagowa sub¬ stancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika zawierajacego podana ilosc emulgatora, po czym koncentrat rozciencza sie woda do zadanego ste¬ zenia. Pedy bobu (Vicia faba) porazone silnie mszy- 12 sa trzmieli nowo-burakowa (Doralis fabae) podle¬ wa sie otrzymanym preparatem substancji czyn¬ nej w ten sposób, ze preparat wnika w glebe bez zwilzania lisci. Substancja czynna jest pobierana przez rosliny z gleby i przedostaje sie do''porazo¬ nych lisci. Po podanym czasie ustala sie smiertel¬ nosc w %, przy czym 100°/o oznacza, ze wszystkie mszyce zostaly zabite, a 0%, ze zadna mszyca nie zostala zabita.W tablicy 7 podaje sie substancje czynne, steze¬ nie substancji czynnej, czas obserwacji oraz uzy¬ skane wyniki.Tablica 7 Testowanie Doralis (dzialanie systemiczne) Substancja czynna 1 Zwiazek porównawczy o wzorze 6 1 Zwiazek o wzorze 10 1 Zwiazek o wzorze 18 1 Zwiazek o wzorze 20 Zwiazek o wzorze 15 Zwiazek o wzorze 21 Stezenie substancji czynnej w °/o 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 0,002 0,2 0,02 0,2 0,02 0,2 0,02 Smjertel^ mosc (w % po 4 dniach 100 40 | 100 100 | 100 100 50 | 100 100 | 100 - 100 | 100 - 100 | Przyklad VIII. Rozpuszcza sie 17 g estru 2- -izopropoksyfenylowego kwasu N(-chlorokarbony- lo)-N-metylokarbaminowego z dodatkiem 10 ml metanolu w 70 ml dioksanu i ogrzewa sie w ciagu 1 godziny do wrzenia, przy czym stale wydziela sie HC1. Po ochlodzeniu roztwór zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem i produkt reakcji desty¬ luje sie. Otrzymuje sie 11 g zwiazku o wzorze 7 o temperaturze wrzenia 155—160°C/0,15 tor: n^ = = 1,5047.Analogicznie otrzymuje) sie zwiazek o wzorze 8: temperatura wrzenia 125—128°C/0,04 tor, n2^ = 1,4929, oraz zwiazek o wzorze 9: temperatura wrze¬ nia 168—176°C/0,3 tor: n £° = 1,5552.Przyklad IX. Rozpuszcza sie 13,5 estru 2- -izopropoksyfenylowego kwasu N-(chlorokarbony- lo)-N-metylokarbaminowego i 4,7 g fenolu w 100 ml toluenu i w temperaturze pokojowej traktuje sie 7 ml trójetyloaminy, przy czym temperatura wzra¬ sta do okolo 40°C. Odsacza sie na zimno chloro¬ wodorek trzeciorzedowej aminy w ilosci 6,5 g, przesacz zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc destyluje sie. Otrzymuje sie 15 g zwiazku o wzorze 10 o temperaturze wrzenia 173— 178°C/0,04 tor: n™ =1,5412.W analogiczny sposób otrzymuje sie zwiazek o wzorze 11 w postaci gestego zóltego oleju o n2^ = =1,5280, zwiazek o wzorze 12 w postaci gestego o- 40 45 50 55 6085 051 13 leju o n jj =1,5741, zwiazek o wzorze 13 o tem¬ peraturze wrzenia 180—183°C/0,04 tor i n2D° = =1,5738, zwiazek o wzorze 14 o temperaturze top¬ nienia 103°C.Przyklad X. Do roztworu -10 g estru 2-izo- 5 propoksyfenylowego kwasu N-(chlorokarbonylo)-N- -metylokarbaminowego w 100 ml toluenu wpro¬ wadza sie okolo 5 g dwumetyloaminy, przy czym temperatura wzrasta do 45°C. Odsacza sie na zi¬ mno chlorowodorek aminy i zateza sie pod zmniej¬ szonym cisnieniem. Jako pozostalosc otrzymuje sie 9,5 g zwiazku o wzorze 15 w postaci gestego oleju o n _ 1,5152.Przyklad XL Rozpuszcza sie 17,8 g estru al- lilowego kwasu N-chlorokarkonylo-N-metylokarba- minowego i 15,2 g 0-izopropoksyfenolu w 200 ml benzenu i w temperaturze pokojowej traktuje sie 11 g trójetyloaminy. Reakcja jest egzotermiczna.Po uplywie 2 godzin odsacza sie na zimno chloro¬ wodorek trój etyloaminy i faze benzenowa przemy¬ wa sie dwukrotnie woda. Po osuszeniu za pomoca Na2S04 rozpuszczalnik oddestylowuje sie, otrzymu¬ jac 20 g zóltego oleju zwiazku o wzorze 16 o nj = =1,5850. 25 Ester allilowy kwasu N-^hlorokarbamylo-N-me- tylokarbaminowego o wzorze 17 otrzymuje sie w sposób nizej podany. Wprowadza sie do 200 ml benzenu 46,8 g bis-(chlorokarbarnylo)-metyloaminy.Jednoczesnie-wkrapla sie powoli rozcienczone do 30 jednakowej objetosci roztwory 17,4 g alkoholu al- lilowego w benzenie i 30 g trójetyloaminy w ben¬ zenie. Reakcja jest silnie egzotermiczna i tempera- 14 ture 40°C utrzymuje sie za pomoca chlodzenia. Na¬ stepnie odsacza sie chlorowodorek aminy, roztwór zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem, produkt reakcji oddestylowuje: temperatura wrzenia wy¬ nosi 80—82^C/0,1 tor: n JJ =1,4728.Analogicznie otrzymuje sie nastepujace zwiazki: zwiazek o wzorze 18 o temperaturze topnienia 72— 73°C, zwiazek o wzorze 19 o temperaturze topnie¬ nia 77°C, zwiazek o wzorze 20 w postaci gestego o- leju o n™ =1,5385, zwiazek o wzorze 21 o tem¬ peraturze topnienia 76—77°C. PL PL