Uprawniony z patentu: Fichtel u. Sachs AG, Schweinfurt (Republika Fe¬ deralna Niemiec) Wielobiegowa piasta przekladniowa Przedmiotem wynalazku jest wielobiegowa pia¬ sta przekladniowa z hamowaniem uniezaleznionym od rodzaju wlaczonego biegu przekladni napedo¬ wej, majaca hamulec pedalowy, element napedo¬ wy, tuleje piasty oraz przekladnie zebata pomiedzy elementem napedowym a tuleja piasty i wyposa¬ zona we wlaczalne elementy spTzeglowe do wla¬ czania róznych stopni przelozenia przez dowolne polaczenie róznych czesci przekladni z elementem napedowym wzglednie tuleja piasty. Dla elemen¬ tów sprzeglowych przewidziane sa przy tym rózne polozenia przekladni przynalezne kazdemu stop¬ niowi przelozenia, a pomiedzy polozeniami conaj- mniej jedno polozenie biegu tuzem.Znane sa wielofoiegowe piasty przekladniowe, w których za pomoca sprzegiel rózne czesci przeklad¬ ni laczone sa z elementem napedowym w celu przelaczenia biegu. Pomiedzy dwoma polozeniami przekladni przewidziane jest dla tych elementów sprzeglowych polozenie biegiu luzem, poniewaz ele¬ menty sprzeglowe pracuja bez poslizgu i wskutek tego musi byc uniemozliwione jednoczesne zaze¬ bienie w róznych polozeniach przekladni.Wada tych znanych wielobiegówych piast prze¬ kladniowych jest niebezpieczenstwo polegajace na tym, ze wskutek jakiegos przypadku elementy, sprzeglowe przytrzymane sa w polozeniu biegu lu¬ zem, na skutek czego piasta nie jest zdolna do ha¬ mowania.W celu wyeliminowania tej wady zastosowano 15 20 25 30 dodatkowa pare zapadek na elemencie napedowym, dzieki czemu ruch hamowania zostal przekazywa¬ ny w kazdym przypadku poprzez kolo z uzebie¬ niem wewnetrznym przekladni obiegowej, przy ominieciu elementów sprzeglowych, przy których moze wystapic polozenie biegu luzem (niemieckie opisy patentowe 1 425 839, 1 946 871). Rozwiazanie to jest w montazu klopotliwe, poniewaz konieczne jest tu urzadzenie wycofujace dla omijanych ele¬ mentów przekladni w polozeniu wlaczonego biegu, w którym elementy te stwarzaja polaczenie mie¬ dzy elementem napedowym a jarzmem przekladni obiegowej, tzn. innej czesci przekladni, przez któ¬ ra sily hamowania nie sa kierowane posrednio.Zadaniem wynalazku jest zapewnienie stalej zdolnosci hamowania niezaleznie od rodzaju wla¬ czonego biegu przekladni, przez prosty montaz szczególnie elementów do przelaczania biegów, bez obnizania zdolnosci przekazywania sil napedowych przy tych czesciach.Zadanie to wedlug wynalazku rozwiazane dzieki zastosowanhl sprzegla glównego i sprzegla pomoc¬ niczego oraz tulei sprzeglowej miedzy jarzmem i kolem o uzebieniu wewnetrznym przekladni a elementem napedowym, które bez oddzialywania z zewnatrz przechodza do sasiedniego polozenia przekladni. Rozwiazanie takie zapobiega w sposób pewny niekorzystnym w eksploatacji skutkom, wy¬ nikajacym z braku zdolnosci hamowania w polo¬ zeniu biegu luzem. Zgodne z wynalazkiem urza- 89 48584 t dzenie jest stosunkowo proste w montazu i umo¬ zliwia przejecie w niezmienionej w zasadzie posta¬ ci zwyklych i wypróbowanych elementów sprze¬ glowych miedzy elementem napedowym a prze- * kladnia zebata. Czesci te sa wiec nadal wykony¬ wane w sposób prosty i nie stwarzaja zadnych trudnosci przy przekazywaniu duzych sil napedo¬ wych.Dzieki takiemu rozwiazaniu sprzeglo pomocnicze przejmuje calkowicie zadanie utrzymywania zdol¬ nosci hamowania takze w polozeniu biegu luzem, wskutek czego sprzeglo glówne moze miec budo- ¦ we prosta i mocna.Korzystne jest, zgodnie z wynalazkiem, gdy sprze¬ glo glówne wykonane jest jako sprzeglo zebate, a sprzeglo pomocnicze jako sprzeglo zapadkowe.Sprzeglo glówne moze wiec zatem przejmowac w sposób pewny duze momenty napedowe, podczas gdy sprzeglo zapadkowe bedace sprzeglem pomoc¬ niczym, sterowane jest odpowiednio do funkcjo¬ nalnych wymagan.Wynalazek ma szczególnie korzystne zastosowa¬ nie przy wielobiegowej piascie przekladniowej, •przy której przewidziana jest przekladnia obiego¬ wa i przy której elementy sprzeglowe zawieraja tuleje sprzeglowa miedzy elementem napedowym a przekladnia obiegowa. W przypadku tyim zgod¬ ne z wynalazkiem rozwiazanie piasty polegla na tym, ze sprzeglo .pomocnicze ma na tulei sprzeglo¬ wej dwa, skierowane przeciw sobie zespoly zapa¬ dek, a przy czesciach przekladni obiegowej umie¬ szczono odpowiednie elementy sterujace i zabez¬ pieczajace. Takie uksztaltowanie sprzegla stanowi stosunkowo proste rozwiazanie, przy czym spelnio¬ ne sa tu wymagania funkcjonalne i sprzeglo po¬ mocnicze w podwójnej swej funkcji moze byc równiez czesciowo wykorzystywane do przenosze¬ nia sil napedowych.W zwiazku z tym przewidziane przy wielobiego¬ wej piascie przekladniowej wedlug wynalazku, przy której przekladnia biegowa ma zamontowa¬ ne obrotowo jarzmo, umieszczenie elementów ste¬ rujacych sprzegla pomocniczego na jarzmie prze¬ kladni obiegowej. Takie uksztaltowanie jest z punktu widzenia montazu latwe do zrealizowania, gdy wedlug wynalacdku elementy sterujace stano¬ wia wewnetrzny wieniec zebaty.Jezeli jarzmo przekladni obiegowej ma od stro¬ ny napedu nasadzony pierscien, to wedlug wyna- nalazku wykonanie jest tu szczególnie proste dzie¬ ki temu, ze elementy sterujace umieszczone sa przy tym pierscieniu.Wielobiegowa piasta przekladniowa, przy której jako zewnetrzna czesc przekladni obiegowej prze¬ widziane jest sprzegane z tuleja piasty, luzno obra¬ cajace sie kolo z uzebieniem wewnetrznym, moze miec wedlug wynalazku umieszczone przy tym ko¬ le elementy zabierajace sprzegla pomocniczego.Sprzeglo pomocnicze .moze byc wiec w calkiem prosty sposób wykorzystane w podwójnej swej funkcji równiez do przenoszenia sil napedowych w okreslonych polozeniach biegowych.Przy wykonaniu, przy którym kolo z uzebieniem wewnetrznym jest od strony napedu przedluzone i zaopatrzone w odsadzenie, elementy zabierajace 4dS 4 moga byc zgodnie z wynalazkiem przewidziane przy powierzchni wewnetrznej odsadzenia tego ko¬ la. Z punktu widzenia montazu stanowi to rozwia¬ zanie bardzo proste. 5 Wyzej wspomniane urzadzenie jest proste w mon¬ tazu równiez dlatego, ze wynalazek przewiduje utworzenie elementów zabierajacych z kilku roz¬ mieszczonych na obwodzie powierzchni wewnetrz¬ nych i przebiegajacych poosiowo rowkowych wy- 10 jec. iWedlug wynalazku korzystnym jest nastepnie to, ze zespól zapadek sprzegla pomocniczego zwróco¬ nych w kierunku obrotu ku przodowi, przewiduje sie jako zespól zapadek napedowych, sluzacy dc 15 przenoszenia sily napedowej od tulei sprzegla do kola z uzebieniem wewnetrznym, przy wylaczo¬ nym sprzegle glównym. Dzieki tej drugiej funkcji sprzegla pomocniczego, poza zapewnieniem zdolno¬ sci hamowania takze w polozeniu biegu luzem 20 elementów sprzeglowych, otrzymuje sie stosunko¬ wo zwarta budowe i nieznaczna pracochlonnosc montazu. • Dalsza cecha wynalazku polega na tym, ze ze¬ spól zapadek sprzegla pomocniczego, zwróconych 25 w kierunku obrotu wstecznego, przewidziany jest jako zes$ól zapadek hamujacych, sluzacych do przenoszenia sily hamowania przy wylaczonym sprzegle glównym. Przez zastosowanie do tego ce¬ lu sprzegla zapadkowego otrzymuje sie pod wzgle- 30 dem funkcjonalnym szczególnie proste, mozliwe do sterowania rozwiazanie, przy nieznacznej praco¬ chlonnosci montazu.Wedlug wynalazku zaleta jest takze zaopatrzenie zapadek obydwu zespolów zapadkowych przy stro- 35 nie zwróconej w strone elementów sterujacych w odpowiednie sciecia, wykonane przy wierzcholkach tych zapadek. Jest to szczególnie prostym srod¬ kiem montazowym dla osiagniecia niestabilnosci sprzegla. 40 W zwiazku z tym szczególnie korzystne jest we¬ dlug wynalazku takie wykonanie tych sciec w kie¬ runku wierzcholków zapadek, zeby zapadki mialy tam szerokosc mniejsza niz przy swych tylnych koncach. 45 Niestabilnosc sprzegla pomocniczego mozna na¬ stepnie wedlug wynalazku zrealizowac korzystnie dzieki temu, ze zapadki sprzegla pomocniczego sa na tulei sprzeglowej poosiowo przesuwne.Wedlug wynalazku jest równiez szczególnie ko- 50 rzystne zainstalowanie zapadek z mozliwoscia prze¬ suwu w strone elementu napedowego i przeciwnie do kierunku dzialania sily sprezyny. Zapadki sprzegla pomocniczego moga byc wykonane jako zapadki bez sworzni, z umieszczonym mniej wie- 55 cej posrodku rowkiem dla zalozenia w nim otwar¬ tego pierscienia sprezynujacego, przy czym pier¬ scien ten sluzy do wycofywania i poosiowego pro¬ wadzenia zapadek, przy czym poosiowe prowadze¬ nie odbywa sie nastepnie poprzez znajdujacy sie w tej samej plaszczyznie rowek na tulei sprzeglo¬ wej. Przy tego rodzaju piastach osiaga sie zgod¬ nie z wynaiazidem szczegómie prosta mozliwosc przesuwu i to dzieki temu* ze rowek w tulei sprze¬ glowej jest szerszy od pierscienia sprezynujacego <5 co najmniej o droge poosiowego przesuwu zapa-* M4I5 « dek na tulei sprzeglowej, a dno rowka wznosi sie w strone elementu napedowego. W ten sposób otwarty pierscien sprezynujacy, który ma zapadki Otrzymywac w wychylonym polozeniu, sluzy jed¬ noczesnie jako sprezyna dla poosiowego przesuwu zapadek.Nastepnie szczególnie korzystne pod wzgledem pracochlonnosci montazu jest wedlug wynalazku wykonanie podzialki zebów sprzegla glównego ja¬ ko równej z podzialka wewnetrznego uzebienia sprzegla pomocniczego.Szczególnie proste mozliwosci sterowania otrzy¬ muje sie wedlug wynalazku wówczas, gdy szero¬ kosc zebów uzebienia tulei glównego sprzegla jest mniejsza niz szerokosc luk w uzebieniu jarzma przekladni obiegowej sprzegla glównego. Aby spel¬ nic w sposób szczególnie korzystny wymagania funkcjonalne, wynalazek przewiduje to, ze podzial¬ ka zebów glównego sprzegla jest tak przesadzona w stosunku do podzialki wewnetrznego uzebienia sprzegla pomocniczego i zespoly zapadek sa tak umieszczone na tulei sprzeglowej, ze w polozeniu hamowania sprzegla glównego obydwa zespoly za¬ padek sa na skutek swego ulozenia na zebach we¬ wnetrznego uzebienia przytrzymywane w promie¬ niowo wewnetrznym polozeniu. Natomiast w po¬ lozeniu napedowym sprzegla glównego zapadki hamujace przytrzymywane sa, jak wspomniano to juz wyzej, przez zeby uzebienia wewnetrznego w promieniowo wewnetrznym polozeniu, a zapadki napedowe dostaja sie w obszar luki miedzyzebnej uzebienia wewnetrznego i na skutek tego zapadki te wychylaja sie do promieniowo zewnetrznego polozenia.Wedlug wynalazku szczególnie korzystne jest przesadzenie podzialki uzebienia wewnetrznego jarzma przekladni obiegowej sprzegla glównego w stosunku do podzialki uzebienia wewnetrznego sprzegla pomocniczego o 10—15°.Dalsza cecha wynalazku polega na tym, ze wy¬ miary luki miedzyzebnej uzebienia wewnetrznego sa tak ustalone, zeby zapadki napedowe w poloze¬ niu napedowym sprzegla glównego nie byly obcia¬ zone silami. Dzieki temu otrzymuje sie szczególnie korzystne rozwiazanie ze wzgledu na bardzo pro¬ sty sposób przelaczania biegu normalnego na bieg szybki.Szczególnie proste wykorzystanie sprzegla po¬ mocniczego do przenoszenia sil napedowych w okreslonych polozeniach przekladni wynika stad, jak proponuje to wynalazek, ze wewnetrzne uze¬ bienie sprzegla pomocniczego i elementy zabiera¬ jace kola z uzebieniem wewnetrznym maja mniej wiecej te sama srednice.W celu osiagniecia w prosty sposób niestabilno¬ sci elementów sprzeglowych zgodna z wynalazkiem wielobiegowa piasta przekladniowa jest tak wy¬ konana, ze poosiowa odleglosc od zwróconej w strone przekladni powierzchni czolowej wienca ze¬ batego tulei glównego sprzegla do zwróconej w strone przekladni powierzchni zespolów zapadek na tulei sprzegla jest mniejsza niz poosiowa odle¬ glosc od zwróconej w strone elementu napedowe¬ go powierzchni czolowej wienca zebatego jarzma przekladni obiegowej sprzegla glównego do zwró¬ conej w strone elementu napedowego powierzchni czolowej wewnetrznego wienca zebatego sprzegla pomocniczego.Szczególnie proste mozliwosci sterowania dla za¬ padek napedowych i hamujacych na tulei prze¬ kladni sprzeglowej wynikaja stad, ze wedlug wy¬ nalazku zwrócone w strone przekladni powierzch¬ nie zapadek hamujacych i napedowych leza w jed¬ nej plaszczyznie, mniej wiecej prostopadle do osi rowka.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony przy¬ kladowo na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia przekrój wzdluzny wielobiegowej piasty prze¬ kladniowej z trzema biegami, z wlaczonym bie¬ giem szybkim; fig. 2 przedstawia przekrój czes¬ ciowy piasty wedlug fig. 1 podczas zmiany biegu z szybkiego na normalny; fig. 3 przedstawia prze¬ krój czesciowy wedlug fig. 2 od strony napedu, równiez w polozeniu, w którym odbywa sie prze¬ laczenie miedzy biegiem szybkim i normalnym, przy czym samo przelaczanie posuniete jest dalej niz na fig. 2; fig. 4 przedstawia przekrój czescio¬ wy piasty wedlug fig. 1—3, jednak w polozeniu biegu normalnego; fig. 5 przedstawia przekrój czesciowy wedlug fig. 1—4, lecz przy wlaczonym biegu górskim; fig. 6 przedstawia przekrój po¬ przeczny wedlug linii VI—VI z fig. 1, przy czym piasta jest w polozeniu napedowym; fig. 7 przed¬ stawia przekrój poprzeczny wedlug fig. 6, przy czym piasta jest w polozeniu hamowania; fig. 8 przedstawia przekrój poprzeczny wedlug linii VIII—VIII z fig. 4, przy czym piasta znajduje sie w polozeniu napedowym; fig. 9 przedstawia widok z boku tulei sprzeglowej 14 z widokiem z góry zapadek hamujacych i napedowych; fig. 10 przedstawia ten sam przekrój poprzeczny co na fig. 8, lecz w polozeniu hamowania.Przedstawiona na rysunku wielobiegowa piasta przekladniowa jest piasta trzybiegowa z hamulcem.Ma ona element napedowy 1, który sluzy do zalo¬ zenia nie pokazanego na rysunku napedowego ko¬ la lancuchowego. Element napedowy 1 jest obro¬ towo ulozyskowany na osi 5 piaety, a tuleja 1 pia¬ sty jest ulozytskowana na elemencie napedowym, wzglednie poprzez czesc stala na osi 5 piasty. We¬ wnatrz tulei 2 piasty znajduje sie przekladnia obie¬ gowa, elementy sprzeglowe miedzy elementem na¬ pedowym a przekladnia obiegowa, elementy sprzeg¬ lowe miedzy przekladnia obiegowa a tuleja piasty oraz hamulec pedalowy.Przedmiotem wynalazku jest w zasadzie uksztal¬ towanie elementów sprzeglowych miedzy elemen¬ tem napedowym a przekladnia obiegowa, Jak rów¬ niez zwiazanych z tym róznych czesci przekladni obiegowej. Dlatego elementy sprzeglowe miedzy przekladnia obiegowa, a tuleja piasty, jak równiez pedal hamulcowy, sa tylko w sposób zwiezly omó¬ wione przy koncu niniejszego opisu.Przekladnia obiegowa sklada sie z kola S o uze¬ bieniu wewnetrznym, kola srodkowego 4, jarzma 6 przekladni z wmontowana do niego osia 8 oraz z kól obiegowych 7. Kolo srodkowe 4 jest zamo¬ cowane na stale na osi 5 piasty, podczas gdy ko¬ lo S z uzebieniem wewnetrznym obraca sie luzno.Równiez; luzno obraca sie na osi 8 jarzmo 6 prze* 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60N 824W 7 8 kladni oraz znajdujace sie w nim, zalozone na sta¬ lych osiach 8 kola obiegowe 7.Elementy sprzeglowe miedzy elementem napedo¬ wym 1 a jarzmem 6, lub kolem 8 przekladni obie¬ gowej, skladaja sie w zasadzie z tulei sprzeglowej 14, wienca zebatego 9 przy tej tulei od strony przekladni oraz z uzebienia zabierajacego 29 od strony napedu. Tuleja sprzeglowa 14 jest zalozona obrotowo na osi 5 i przesuwana dopychaczem 30 poprzez ciegno 31. Przez przesuwanie dopychacza 30 poprzez ciegno 31 mozna nastawic rózne polo¬ zenia trzybiegowej piasty przekladniowej. Na tu¬ lei sprzeglowej 14 zalozone sa z mozliwoscia po¬ osiowego przesuwu zespoly zapadek hamujacych 11 i zapadek napedowych 12. Sposób zalozenia tych zapadek 11 i 12 widoczny jest zwlaszcza na fig. 9, jak równiez z przekrojów poprzecznych pokaza¬ nych na fig. 0—8 oraz fig. 10. Z figur tych wi¬ doczne jest, ze zapadki hamujace 11 zwrócone sa wierzcholkami w kierunku obrotu hamowania, a zapadki napedowe maja swe wierzcholki zwró¬ cone w kierunku obrotu napedu.Zapadki hamujace 11 i zapadki napedowe 12 wy¬ chylane sa na zewnatrz znanym juz sposobem za pomoca otwartego pierscienia sprezynujacego 21, co widac szczególnie na fig. 6 i 7. Pierscien spre¬ zynujacy 21 jest przy tym prowadzony w waskim rowku 19 zapadek hamujacych 11 wzglednie zapa¬ dek napedowych 12 i spoczywa na dnie 22 rowka 20 tulei sprzeglowej 14, a mianowicie przy tych czesciach obwodu, przy których nie ma zapadek.Dno 22 rowka wznosi sie w kierunku elementu napedowego 1, co uwidoczniono linia przerywana na fig. 1—5, a zwlaszcza widoczne to jest na fig. 9. Na skutek tego uksztaltowania pierscien spre¬ zynujacy 21 ma sklonnosc do ulozenia sie w naj¬ glebszym miejscu rowka 20 (jak pokazano to na fig. 9), tzn. ze zapadki usiluja, patrzac wzdluz osi, zajac polozenie zgodnie z fig. 9 lub zgodnie z fig. 1, 2, 4 i 5. Po przylozeniu sily, zapadki moga sie poosiowe przesunac w strone elementu napedowe¬ go, przy czym pierscien sprezynujacy 21 na sku¬ tek istniejacego wzniosu dna 22 rowka nieco sie potem rozpreza.Wieniec zebaty 9 tulei sprzeglowej wspólpracuje z wiencem zebatym 10 jarzma przekladni obiego¬ wej, wykonanym na wewnetrznym obwodzie pier¬ scienia 16 i tworzy wraz z nim glówne sprzeglo elementów sprzeglowych. Przy znanych konstruk¬ cjach przez wieniec zebaty 9 tulei sprzeglowej stworzone zostaje polaczenie zarówno z jarzmem przekladni obiegowej, jak równiez polaczenie z ko¬ lem o uzebieniu wewnetrznym przekladni obie¬ gowej poprzez odpowiednie uzebienie tego kola.Przy piascie wedlug wynalazku w odpowiednim polozeniu przekladni przewidziane jest sprzeglo pomocnicze w celu polaczenia tulei sprzeglowej 14 z kolem o uzebieniu wewnetrznym. To sprzeglo pomocnicze sklada sie w zasadzie z tulei sprzeglo¬ wej 14, zapadek hamujacych 11, zapadek napedo¬ wych 12, jak równiez z kanalków 15 przy obwodzie wewnetrznym odsadzenia 17 przy kole 3 z uzebie¬ niem wewnetrznym oraz z wewnetrznego wienca zebatego 13. Przy przedstawionym rozwiazaniu na obwodzie rozmieszczone sa cztery lcanalki 15, co uwidocznione jest na fig. 8 i 10. Sprzeglo pomocni¬ cze zawiera jeszcze jako element sterujacy wieniec zebaty 13, który przewidziany jest na koncu pier¬ scienia 16, wysunietym poosiowo w strone elemen- 5 tu napedowego. Wewnetrzny wieniec zebaty 13 slu¬ zy do sterowania zapadek hamujacych 11 oraz za¬ padek napedowych 12 w polozeniu, w którym wy¬ laczone jest sprzeglo pomocnicze.Przy znajdujacej sie od strony przekladni po¬ wierzchni 26 i 26' zapadek hamujacych 11 lub za¬ padek napedowych 12 przewidziane sa sciecia 18, wskutek czego zapadki maja przy swych wierz¬ cholkach mniejsza szerokosc. Te sciecia 18 sluza do utrzymywania niestabilnosci sprzegla pomocni¬ czego. Polega to na tym, ze jezeli wewnetrzny wie¬ niec zebaty 13 styka sie jeszcze z zapadkami tylko w strefie tych sciec 18, to zapadki te przy wysta¬ pieniu sil obwodowych przesuwaja sie poosiowo w kierunku hamowania lub napedu i przez to wy¬ chodza ze strefy dróalania wewnetrznego wienca zebatego 13. Glówne sprzeglo 9, 10 sluzy tylko do przenoszenia sil napedowych i hamujacych od ele¬ mentu napedowego 1 poprzez tuleje sprzeglowa 14 do jarzma 6 przekladni obiegowej, przy czym pierscien 16 jest czescia jarzma tej przekladni.Sprzeglo pomocnicze sluzy do tego, aby przy wylaczonym sprzegle glównym przenosic sily na¬ pedowe i hamujace od elementu napedowego 1 poprzez tuleje sprzeglowa 14 do odsadzenia 17 ko¬ la 3 z uzebieniem wewnetrznym, a mianowicie przez wejscie do kanalków 15 zapadek hamujacych 11 wzglednie zapadek napedowych 12 (patrz fig. 8 i 10). Poza tym sprzeglo pomocnicze 11, 12, 13, 15 zapobiega przy wycofanym juz sprzegle glównym 9, 10 pozostawaniu elementów sprzeglowych w po¬ lozeniu biegu luzem, podczas gdy potem zapadki hamujace 11 i zapadki napedowe 12 dzieki swym scieciom 18 zajmuja natychmiast w kazdym przy¬ padku odpowiednie polozenie dla nastepnego bie¬ gu. Wewnetrzny wieniec zebaty 13 sluzy do ste¬ rowania zapadek hamujacych wzglednie napedo¬ wych przy wlaczonym sprzegle glównym, tzn. ze wylacza dzialanie zapadek hamujacych 11 w po¬ lozeniu napedowym, podczas gdy zapadki napedo¬ we 12 wchodza do luki miedzyzebnej 24 swobod¬ nie, bez przylozenia sily. W polozeniu hamowania obydwa zespoly zapadek sa wylaczone (polozenie napedowe — fig. 6, polozenie hamowania z wyla¬ czonymi zapadkami — fig. 7). W zwiazku z powyz¬ szym polozenie zapadek napedowych 12 zaznaczo¬ ne na fig. 6 wystepuje tylko wówczais, gdy zapad¬ ki 12 znajduja sie w strefie kanalków 15 odsadze¬ nia 17, na przyklad zgodnie z fig. 8. W innym przypadku zapadki napedowe zostaja zwolnione przez wewnetrzny wieniec zebaty 13, przylegaja jednak do wewnetrznego obwodu odsadzenia 17.Elementy sprzeglowe miedzy przekladnia obiego¬ wa a tuleja 2 piasty skladaja sie, jak to juz jest znane, z dwóch sprzegiel zapadkowych wolnego kola, przy czym sprzeglo 33 umieszczone jest na odsadzeniu 17 kola 3 o uzebieniu wewnetrznym, a sprzeglo 32 na stozku hamulcowym 34 hamulca pedalowego, Osadzonym na jarzmie 6 przekladni obiegowej.Oprócz stozka hamulcowego 34, który za pomo- 15 20 25 30 35 45 50 55 609 ca gwintu 38 jest poosiowo przesuwny na jarzmie 6, hamulec pedalowy ma jeszcze plaszcz hamulco¬ wy 17, który w znany sposób rozprezany jest po¬ przez Sciecia na stozku hamulcowym 34 oraz tarcze lozyskowa 35.Dzialanie trzybiegowej piasty przekladniowej we¬ dlug wynalazku jest nastepujace. W polozeniu prze¬ kladni dla biegu szybkiego przedstawionym na fig. 1 tuleja sprzeglowa 14 zajmuje najbardziej skrajne polozenie, tzn;, ze wieniec zebaty 9 zazebia sie z wiencem zebatym 10 jarzma przekladni obiegowej, przez, co sprzeglo glówne 9, 10 jest tym samym zamkniete. Zapadki hamujace 11 i zapadki nape¬ dowe 12 w polozeniu biegu szybkiego znajduja sie w strefie dzialania elementów sterujacych sprze¬ gla pomocniczego 11, 12, 13, 15 tan. w strefie we¬ wnetrznego wienca zebatego 13. W strefie tej zo¬ staja one w wyjasnionym najpierw polozeniu na¬ pedowym przytrzymane .przez zejby 23 wewnetrz¬ nego wienca zebatego 13 w polozeniu zaznaczonym na fig. 6. Zapadki napedowe 12 znajduja sie przy tym w strefie dzialania zapadek zebatych 24 i wy¬ chylaja sie na zewnatrz. To wychylanie pokazane na fig. 6 odbywa sie tylko wówczas, gdy kanalki 15 odsadzenia 17 znajduja sie w polozeniu poka¬ zanym na fig. 8. Zapadki hamujace 11 w poloze¬ niu napedowym sa w strefie dzialania zebów 23, a zatem w polozeniu promieniowo wewnetrznym.Polozenie zapadek napedowych 12 i zapadek ha¬ mujacych 11 wedlug fig. 6 jest wazne w zwiazku z przelaczaniem biegu normalnego na bieg szybki, co dokladnie jest dalej wyjasnione. Kierunek obro¬ tu w polozeniu napedowym jest zaznaczony na fig. 6 strzalka A. W tym polozeniu napedowym zeby 38 wienca zebatego 9 tulei sprzeglowej przylegaja zgodnie z kierunkiem obrotu wskazówek zegara do zebów 40 wienca zebatego 10 jarzma przekladni obiegowej. Jak widac to z fig. 6, luki miedzyzebne 39 wienca zebatego 10 kola obiegowego sa wieksze niz zeby 38 wienca zebatego 9 lulei sprzeglowej, wskutek czego przy zmianie polozenia napedowe¬ go w polozenie hamowania, przechodzi sie za kaz¬ dym razem przez bieg jalowy. Ten bieg jalowy wykorzystywany jest do sterowania zapadek ha¬ mujacych 11 i zapadek napedowych 12. W poloze¬ niu napedowym biegu szybkiego wedlug fig. 116 przenoszenie sil napedowych nastepuje od elemen¬ tu napedowego 1 poprzez uzebienie zabierajace 29 tulei sprzeglowej 14, sama tuleje sprzeglowa 14 i sprzeglo glówne 9, 10 do pierscienia 10 jarzma 8 przekladni obiegowej. Na skutek odlaczania sie kól biegowych 7 na umiejscowionym na stale kole srodkowym 4, kolo 3 z uzebieniem wewnetrznym otrzymuje szybszy ruch obrotowy w stosunku do jarzma 8 przekladni obiegowej. Buch ten jest prze¬ noszony poprzez sprzeglo zapadkowe 33 wolnego kola na tuleje 2 piasty.Przy zmianie polozenia napedowego w poloze¬ nie hamowania, tzn. przy obracaniu wstecz ele¬ mentu napedowego 1, powstaje pokazane w prze¬ kroju poprzecznym na fig. 7 polozenie tulei sprze¬ glowej 14 oraz nalezacych do niej czesci. Zeby 38 przechodza teraz do styku z zebami 40 w kierun¬ ku przeciwnym do obrotu wskazówek zegara, przy czym wychodzac z polozenia napedu musza one 4S5 10 najpierw przebyc luke miedzyzefana 89* Na skutek tego zmienia sie wzgledne polozenie zapadek ha¬ mujacych 11 i zapadek napedowych 12 w stosun¬ ku do polozenia na fig. 8. Zapadki napedowe 12 ' przechodza w strefe dzialania zebów 23, tzn., ze przechodza do promieniowo wewnetrznego, tj. wy¬ laczonego polozenia. Zapadki hamujace 11 pozo¬ staja w strefie dzialania zebów 23 wewnetrznego wienca zebatego, tzn. w polozeniu wylaczonym. w Przy biegu szybkim przenoszenie sily hamowania nastepuje od elementu napedowego 1 poprzez uze¬ bienie zabierajace 29 i tuleje sprzeglowa 14, po¬ przez sprzeglo glówne 9, 10 tzn. poprzez pokazane na fig. 6 przyleganie zebów 88 do zebów 40. Na lf skutek tego ruch hamowania jest przenoszony na jarzmo 0 przekladni obiegowej wraz z jego pier¬ scieniem 18 i stamtad poprzez gwint 38 na stozek hamulcowy 34, który razem z tarcza lozyskowa 35 przez ruch poosiowy w lewo powoduje rozprezanie * sie plaszcza hamulcowego 37. Dla biegu szybkie¬ go czesci sprzegla pomocniczego U, 12, 13, 15 oraz bieg jalowy tulei sprzeglowej 14 wraz z jej zeba¬ mi 38 w lukach miedzyzebnych 39 sa wiec tak ko¬ lejno ze soba zestrojone, ze otrzymuje sie poloze- u nie pokazane na fig. 6 i 7. Pod wzgledem kon¬ strukcyjnym oznacza to, ze podzialka wienca zeba¬ tego 10 jarzma przekladni obiegowej jest równa podzialce wewnetrznego wienca zebatego 13, przy czym obie podzialki sa w kierunku obwodowym M przesadzone w stosunku do siebie o 13°, a miano-* wicie w ten sposób, ze zeby 23 wewnetrznego 'wienca zebatego 13 sa w stosunku do zebów 40 wienca zebatego 10 jarzma przekladni przesadzone w kierunku napedu. Niekiedy moze byc dobrany * takze inny kat, lecz ogólne zgranie tego ukladu musi byc zapewnione. Wielkosc luk miedzyzebnych 39 w stosunku do zebów 38 jest celowo dobrana w niniejszym przykladzie rozwiazania w stosunku 2:1. Zapadki hamujace U i zapadki napedowe 12 40 sa w ten sposób umieszczone na tulei sprzeglowej 14, ze plaszczyzna symetrii lezaca kazdorazowo po¬ miedzy zapadkami i przechodzaca przez os srod¬ kowa tej tulei dzieli podzialke miedzy zebami na dwie równe czesci. 19 Przelaczenie biegu szybkiego na bieg normalny odbywa sie przez przesuniecie dopychacza 30 w prawo. Podczas tego przesuwania równiez tuleja sprzeglowa 14 przesuwa sie w prawo az do wyj¬ scia z zazebienia sprzegla glównego 9, 10. Na fig. 19 2 pokazane jest to polozenie przekladni, przy czym osiagniete jest tu wlasnie polozenie graniczne, po¬ legajaca mianowicie na tym, ze wieniec zebaty 9 tulei sprzeglowej nie zazebia sie juz z wiencem zebatym 10 Jarzma przekladni obiegowej. w Przy konwencjonalnych piastach bez zabezpiecze¬ nia funkcji hamowania we wszystkich sytuacjach napedu wieniec zebaty 9 tulei sprzeglowej nie byl¬ by jeszcze przy takim polozeniu przekladni sprzeg¬ niety z odpowiednim urzadzeniem sprzeglowym m kola o uzebieniu wewnetrznym, poniewaz dla unik¬ niecia defektów konieczne jest tu bezprzyporowe polozenie wienca zebatego 9 tulei sprzeglowej. To byloby polozeniem wolnego kola, przy którym to polozeniu niemozliwe jest potem hamowanie za" 98 pomoca hamulca pedalowego* Picy piascie wedlug8J4SS ii 1S wynalazku wada ta jest wyeliminowana sprzeglem pomocniczym 11, 12, 18, 15.Jak widac z fig. 2, zapadki hamujace 11 i za¬ padki napedowe 12 zajmuja polozenie, w którym sprzeglo glówne 9, 10 jest zluzowane, lecz znaj¬ duje sie jeszcze w strefie dzialania wewnetrznego uzebienia 13. Zapadki te znajduja sie jednak w strefie dzialania wewnetrznego uzebienia 13, przy¬ legajac scieciami 18 do zebów 23. W tym poloze¬ niu zapadek, przy ruchu obrotowym tulei sprze¬ glowej 14, pochodzacym od elementu napedowego 1 i niezaleznym od kierunku, tan. niezaleznie od te¬ go, czy to jest ruch napedu czy hamowania. Na zapadki hamujace 11 i zapadki napedowe 12 wy¬ wierana jest sila poosiowa, wskutek czego zapadki te przesuwaja sie na tulei sprzeglowej w prawo do polozenia pokazanego na fig. 3, bez przesu¬ wania samej tulei sprzeglowej. Pierscien sprezy¬ nujacy 21 moze sie przy tym przemiescic w row¬ ku 2t elementu napedowego 1 w prawo, oczywiscie przy zwiekszajacym sie napieciu wstepnym na sku¬ tek wznoszacego sie dna 22 rowka. Wskutek tego poosiowego ruchu do polozenia pokazanego na fig. 3, od chwili, w której zanika przypór sprzegla glównego 9, 10, natychmiast rozpoczyna sie prze¬ mieszczanie sie zapadek, a mianowicie wówczas, gdy mozliwy jest wzgledy ruch miedzy uzebieniem wewnetrznym 13 a zapadkami hamujacymi 11 lub zapadkami napedowymi 12, na skutek wycofania sprzegla glównego 9, 10. Dopóki glówne sprzeglo wykazuje przypór wienca zebatego tulei sprzeglo¬ wej z wiencem zebatym 10 jarzma przekladni obie¬ gowej, ruch wzgledny miedzy zapadka hamujaca 11 lub zapadka napedowa 12 a uzebieniem wew¬ netrznym 13 nie jest mozliwy w sposób tak swo¬ bodny, zeby poprzez sciecia 18 spowodowac prze¬ suniecie tych zapadek równiez wówczas, gdy scie¬ cia 18 znajduja sie juz przy koncu uzebienia 13, zwróconym w strone napedu. Sila poosiowa po¬ wstaje dopiero wtedy, gdy zniknie przypór sprze¬ gla glównego, a tym samym stanie sie pozadane wlaczenie sprzegla pomocniczego 11, 12, 13, 15.W polozeniu pokazanym na fig. 3 w zaleznosci od kierunku obrotu elementu napedowego 1 i tu¬ lei sprzeglowej 14, zapadki hamujace 11 lub za¬ padki napedowe 12 wchodza do kanalków 15 odsa¬ dzenia 17 przy kole 3 o uzebieniu wewnetrznym, wskutek czego od chwili wylaczenia sie sprzegla glównego 9, 10 istnieje stala mozliwosc hamowa¬ nia wzglednie mozliwosc napedu poprzez kolo 3 o uzebieniu wewnetrznym.Fig. 8 i 10 przedstawiaja w przekroju poprzecz¬ nym polozenie zapadek, przy czym na fig. 8 po¬ kazane jest polozenie napedu, a na fig. 10 polo¬ zenie hamowania. Pokazane na tych figurach po¬ lozenie hamowania wzglednie napedu odnosza sie do przekrojów wzdluznych z fig. 3—5, gdyz po¬ czawszy od chwili wylaczenia sie sprzegla glów¬ nego 9, 10, przekroje te sa Jednakowe tak dla biegu normalnego, jak równiez dla biegu górskie¬ go. Bieg normalny wychodzac z fig. 3 uzyskuje sie w ten sposób, ze tuleje sprzeglowa 14 przesu¬ wa sie coraz bardziej w prawo, aby zapewnic nie stykanie sie jej z powierzchnia czolowa 27 pier¬ scienia 16, zwrócona w strone napedu. To poloze¬ nie przekladni przedstawione jest na fig. 4. Wyr chodzac z elementu napedowego 1 sila napedowa jest przy tym przekazywana poprzez uzebienie za¬ bierajace 29 i tuleje sprzeglowa 14, nastepnie po- 5 przez zapadki napedowe 12 (fig. 8) do odsadzenia 17 kola 3 o uzebieniu wewnetrznym, a stamtad poprzez sprzeglo zapadkowe 33 wolnego kola do tulei 2 piasty. Poniewaz kolo 3 o uzebieniu wew¬ netrznym jako nosnik sprzegla zapadkowego 33 10 wolnego kola obraca sie szybciej niz jarzmo 6 przekladni obiegowej, na którego stozku hamul¬ cowym 34 osadzone jest sprzeglo zapadkowe 32 wolnego kola, to sprzeglo 32 zostaje wyprzedzone w obrotach przez tuleje 2 piasty. Wskutek tego 15 wlaczony jest bieg bezposredni lub normalny, gdyz element napedowy 1 ma w tym polozeniu prze¬ kladni te sama liczbe obrotów, co kolo 3 o uze¬ bieniu wewnetrznym, a tym samym tuleja 2 pia¬ sty.M Uruchamianie hamulca odbywa sie w tym polo¬ zeniu przekladni za pomoca zapadek hamujacych 11, które przy obracaniu wstecz elementu nape¬ dowego 1 oraz tulei sprzeglowej 14 wchodza do kanalków 15 odsadzenia 17 (fig. 10). Wskutek tego 25 sila hamowania przenoszona jest z tulei sprzeglo¬ wej 14 na kolo 3 o uzebieniu wewnetrznym, na¬ stepnie przez kola obiegowe 7 oraz jarzmo 6 prze¬ kladni obiegowej spowodowane jest przesuniecie stozka hamulcowego 34, które wspólnie z umiej- 30 scowiona na stale tarcza lozyskowa 35 powoduje rozprezanie sie plaszcza hamulcowego 37.Jak wynika z fig. 4, zapadki hamujace 11 i zapadki napedowe 12 na tulei sprzeglowej 14 zajely znowu swoje wyjsciowe polozenie wedlug 35 fig. 112, tzn. ze zostaly przesuniete w lewo, poniewaz sa pod dzialaniem pierscienia sprezynu¬ jacego 21, który na pochylym dnie 22 rowka ma sklonnosc do przesuwania sie w lewo.Bieg górski. Dla wlaczenia biegu górskiego na- 40 lezy tuleje sprzeglowa 14 przesunac jeszcze bar¬ dziej w prawo — jak wynika to z fig. 5. Dzieki temu nastepuje zetkniecie sie zapadek hamujacych 11 i zapadek napedowych 12 ich powierzchniami czolowymi z pierscieniem zabierajacym 41, za po- 45 moca którego zostaje potem kolo 3 o uzebieniu wewnetrznym przesuniete poosibwo do polozenia pokazanego na fig. 5. Przez to poosiowe przesu¬ niecie kola 3 zostaje przez pierscien wycofujacy 42 wyprowadzone z zazebienia z tuleja 2 piasty sprze- 80 glo zapadkowe 33 wolnego kola, umieszczone na odsadzeniu 17. Przekazywanie sily napedowej do kola 3 o uzebieniu wewnetrznym odbywa sie w tym biegu tak jak w biegu normalnym, ze z kola 3 sila ta przenoszona-jest potem nie bezpo- 55 srednio do tulei piasty, lecz poprzez kola obie¬ gowe 7 i jarzmo 6 przekladni obiegowej na sto¬ zek hamulcowy 34, na którym umieszczone jest sprzeglo zapadkowe 32 kola wolnego i stamtad do tulei 2 piasty. W polozeniu napedu jest przy tym *° stozek hamulcowy 34 przytrzymywany za pomoca gwintu 36 w polozeniu prawym, zgodnie z fig. 1.{Przenoszenie sily hamowania w biegu górskim odpowiada biegowi normalnemu, tzn. ze od kola 3 z uzebieniem wewnetrznym sila przekazywana jest jak w biegu normalnym poprzez przekladnie obie- 65i» 81485 14 gowA na stozek hamulcowy 34. Na skutek tego, tak jak w biegu normalnym, zostaje uruchomiony hamulec.Przy przelaczeniu biegu górskiego na normalny opisane juz procesy przebiegaja w odwrotnej ko¬ lejnosci.To samo dotyczy przelaczenia biegu normalnego na bieg szybki, przy czym tylko odnosnie usuwa¬ nia sie zapadek hamujacych 11 i zapadek nape¬ dowych 12 do wewnetrznego uzebienia 13, zacho¬ dzi szczególna okolicznosc. Bez specjalnych srod¬ ków zapadki hamujace 11 i zapadki napedowe 12 uniemozliwialyby wsuwanie sie tulei sprzeglowej 14 tak, zeby zapadki dostawaly sie w strefe dzia¬ lania uzebienia wewnetrznego 13, a to dlatego, ze ich czolowe powierzchnie 26 wzglednie 26' ude¬ rzalyby o czolowa powierzchnie 28 wewnetrznego uzebienia 13. Aby tego uniknac przewidziano zno¬ wu, jak to juz wyjasniono przy omawianiu fig. 6, mozliwosc wychylania sie zapadek napedowych 12 w polozeniu napedu, tzn. mozliwosc wejscia tych zapadek w luke miedzyzebna 24 wewnetrznego uzebienia 13. Jezeli wiec piasta w biegu normal¬ nym znajduje sie teraz w polozeniu napedowym, to równiez kanalek 15 w odsadzeniu 17 jest tak ustawiony, ze zapadki napedowe 12 do niego wcho¬ dza (fig. 8). Zapadki hamujace 11 w tym poloze¬ niu zostaja wychylone do wewnetrz, jak widac to na fig. 8, tak, ze polozenie zapadek hamujacych 11 i zapadek napedowych 12 na fig. 8 1 6 odpowia¬ daja sobie wzajemnie, tzn. ze tuleja sprzeglowa 14 moze byc przesunieta w lewo i przy odpowiednim polozeniu jarzma przekladni obiegowej w stosun¬ ku do tulei sprzeglowej zespoly zapadek wslizguja sie do wewnetrznego uzebienia 13, a wieniec ze¬ baty 9 tej tulei wchodzi do wienca zebatego 10 jarzma przekladni obiegowej. W ten sposób jest znowu wlaczony bieg szybki. PL