Sposób otrzymywania stali bainitycznej o wysokiej wytrzymalosci na rozciaganie Przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywa¬ nia stali bainitycznej o wysokiej wytrzymalosci na rozciaganie.Prawie wszystkie znane stale o wysokiej wytrzy¬ malosci na rozciaganie odznaczaja sie tym, ze na skutek obróbki cieplnej takiej jak hartowanie i od¬ puszczanie, wzrasta ich wytrzymalosc na rozcia¬ ganie i odpornosc na dzialanie karbu. Dlatego tez sklad chemiczny takich stali jest tak dobierany aby zwiekszyc ich hartownosc przy poddawaniu ich obróbce cieplnej polegajacej na hartowaniu i odpuszczaniu. Stale te po obróbce cieplnej posia¬ daja badz strukture martenzytyczna, badz tez strukture martenzytu odpuszczania.Stale znanych rodzai zawieraja zbyt wiele pierwiastków w stosunku do ich wytrzymalosci na rozciaganie, a zwlaszcza w celu zwiekszenia ich hartownosci, zbyt wiele wegla i manganu i pod wzgledem wlasciwosci materialu macierzystego stali ich odpornosc na dzialanie karbu jest niska w porównaniu z wytrzymaloscia na rozciaganie.Ponadto pod wzgledem spawalnosci strefa znajdu¬ jaca sie pod wplywem ciepla spawania odznacza sie sklonnoscia do znacznego utwardzania i tworze¬ nia w tak utwardzonej czesci spoiny struktury martenzytycznej, twardej i kruchej, wykazujac w zwiazku z tym, takie wady jak obnizona od¬ pornosc na dzialanie karbu i latwosc powstawania pekniec w spoinie.W celu usuniecia w znanych stalach tych wad 10 15 20 25 opracowano sposób otrzymywania stali wedlug wy¬ nalazku polegajacy na odpowiednim dobraniu za¬ równo skladu chemicznego stali jak tez warunków obróbki cieplnej. Sklad chemiczny stali stosowanej w sposobie wedlug wynalazku dobrany jest tak, ze polepsza jej spawalnosc i umozliwia latwe two¬ rzenie struktury bainitycznej lecz nie wplywa na jej wlasciwosci hartownicze. Dzieki temu umozli¬ wiono powstanie struktury bainitycznej i znacznie poprawiono wlasciwosci materialu macierzystego oraz spawalnosc stali. Stal stosowana w sposobie wedlug wynalazku zawiera przede wszystkim: 0,03^0,09% C, 0,05—0,60% Si, 0,10^0,60% Mn, 1,8—8,0% Ni, 0,4—2,5% Cr i 0,5^2,5% Mo, a ponad¬ to zawiera Al i/lub Ti w ilosci: Al 0,01—0i,09% i Ti Ni 0,001—OJ5%, przy czym wartosc — + Cr + Mo 2 jest okreslana powyzej 3,4%, a reszte stanowia Fe i pewne, nie dajace sie usunac, zanieczyszczenia.Obróbka cieplna stali otrzymanej sposobem we¬ dlug wynalazku polega na podgrzaniu jej powyzej temperatury przemiany A3 a nastepnie chlodzeniu od 80iO°C do 400°C w czasie ponad 5 sekund i chlo¬ dzeniu w dalszym ciagu od 400°C do 100°C w cza¬ sie ponad 17 sekund. Dzieki takiej obróbce otrzy¬ muje sie stal bainityczna o wspomnianym skladzie i o wysokiej wytrzymalosci na rozciaganie.Przedmiot wynalazku a wiec dobór skladu che¬ micznego stali i sposób jej obróbki wedlug wyna- 79 950s 79950 4 lazku sa objasnione w dalszej czesci opisu w po¬ wolaniu sie na zalaczony rysunek, na którym fig. 1 przedstawia wykres zaleznosci pomiedzy za¬ wartoscia Ni w stali a energia zuzyta na zlamanie próbki z karbem w ksztalcie litery „V" mlotem Charpy'ego, fig. 2 — wykres zaleznosci pomiedzy zawartoscia Ni a wytrzymaloscia na rozciaganie stali wedlug wynalazku, fig. 3 — wykres zaleznosci pomiedzy zawartoscia Cr a granica plastycznosci i wytrzymaloscia na rozciaganie stali wedlug wy¬ nalazku, fig. 4 — wykres zaleznosci pomiedzy za¬ wartoscia Mo, a granica plastycznosci na rozcia¬ ganie stali wedlug wynalazku, fig. 5 — wykres zaleznosci pomiedzy wartoscia ——— + Cr + Mo a iloscia energii zuzytej na zlamanie mlotem Char- py'ego próbki z karbem w ksztalcie litery „V", wy¬ konanej ze stali wedlug wynalazku, fig. 6 — wy¬ kres pfzemian stali podczas ciaglego chlodzenia jej przy obróbce cieplnej sposobem wedlug wyna¬ lazku, fig. 7 — wykres zaleznosci pomiedzy zawar¬ toscia — + Cr + Mo a czasem chlodzenia sta- z li wedlug wynalazku, a fig. 8 do 10 — mikrogra- fie struktur stali otrzymanej sposobem wedlug wy¬ nalazku.Przede wszystkim, w celu umozliwienia powsta¬ wania struktury bainitycznej w szczególnie szero¬ kim zakresie, stal powinna zawierac 0,03—0,09% C, 0,05—0,60% Si, 0,10—0,60% Mn, 1,8—8,0% Ni, 0,4^- —2,5% Cr i 0,3—2,5% Mo, a ponadto Al i/lub Ti w ilosci odpowiednio 0,01i—0,09% i 0,01—-0,15%, przy czym wartosc——— + Cr + Mo winna wynosic 3,4%. Stal ponadto, jesli zajdzie potrzeba, moze zawierac jeden lub wiecej niz dwa sposród nastepu¬ jacych dodatków: V, Nb, B i Co w ilosci ponizej 0,16% V, 0,07% Nb, 0,007% B i 4,0% Co. Wegiel dziala skutecznie na zwiekszenie wytrzymalosci sta¬ li na rozciaganie ale zbyt duza jego zawartosc mo¬ ze prowadzic do zwiekszenia hartownosci i pogor¬ szenia spawalnosci. Tak wiec zawartosc C, w celu zapobiezenia powstawania martenzytu i utworzenia struktury bainitycznej jest w stali wedlug wyna¬ lazku utrzymana na szczególnie niskim poziomie.Z drugiej strony przy skrajnie niskiej zawarto¬ sci C wytrzymalosc stali na rozciaganie zmniejsza sie i dlatego dolna granica zawartosci C zostala okreslona na 0,03%. Krzem powinien wchodzic w sklad stali przy jej produkcji w ilosci ponad 0,05%, gdyz zawartosc Si ponad 0,60% moze spowodowac pogorszenie spawalnosci stali. Zatem zawartosc te¬ go pierwiastka ustalono w granicach 0,05—0,60%.Podobnie jak wegiel, równiez Mn skutecznie po¬ prawia wytrzymalosc stali na rozciaganie ale zbyt duza jego zawartosc powoduje zwiekszenie har¬ townosci stali, ulatwia tworzenie sie struktury mar- tenzytycznej, zwieksza sklonnosc do utwardzenia strefy przejsciowej spawania oraz pogarsza spa- walnosc stali. Dlatego tez, aby zapobiec powstawa¬ niu martenzytu, uzyskac strukture bainityczna i po¬ lepszyc spawalnosc stali, zgodnie z celem wynalaz¬ ku, zawartosc Mn winna wynosic ponizej 0,60%.Jednoczesnie zbyt niska zawartosc Mn moze pro¬ wadzic do obnizenia wytrzymalosci na rozciaganie i ze wzgledu na to dolna granica zawartosci tego pierwiastka zostala okreslona na 0,10%.Wiadomo, ze Ni, Cr i Mo sa najskuteczniejszymi dodatkami stopowymi do tworzenia struktury bai- 5 nitycznej. Po pierwsze, Ni dziala skutecznie na poprawe odpornosci stali na dzialanie karbu; na fig. 1 pokazano wplyw zawartosci Ni na odpornosc na dzialanie karbu stali lanej o skladzie wedlug wynalazku. Na wykresie tym os odcietych wska- io zuje zawartosc Ni w % a os rzednych energie w kGm zuzyta przy próbie udarnosci na mlocie Charpy'ego z próbka z karbem w ksztalcie litery „V", przy temperaturze —20°C. Jedna krzywa przedstawia stal nieodpuszczana a druga stal pod- 15 dana odpuszczaniu w temperaturze 580°C.Jak to krzywe wykresu z fig. 1 wyraznie przed¬ stawiaja, w przypadku stali nieodpuszczanej, nie obserwuje sie zmian odpornosci na dzialanie kar¬ bu, ale gdy stal zawierajaca ponad 8%' Ni jest od- 20 puszczona, wykazuje ona sklonnosc do obnizania" odpornosci na dzialanie karbu, wbrew zasadniczemu celowi wprowadzenia niklu. Dlatego tez, w celu uzyskania odpornosci na dzialanie karbu wyraza¬ jacej sie wartoscia ponad 2,5 kGm przy —20°C, 25 zawartosc niklu powinna wynosic ponad 1,8%. Fig. 2 przedstawia wplyw zawartosci Ni na wytrzymalosc stali na rozciaganie, przy czym os odcietych wska¬ zuje zawartosc Ni w % a os rzednych wytrzyma¬ losc stali na rozciaganie w dwóch przypadkach: 30 dla stali odpuszczanej w 380°C i nieodpuszczanej.Stwierdzono, ze w przypadku stali odpuszczanej zawartosc Ni ponad 8% nie wplywa na wytrzyma¬ losc stali na rozciaganie. Wychodzac wiec z tych zaleznosci zawartosc niklu ustalono w granicach 35 1,8—8,0%.Chrom j.est potrzebny do uzyskania struktury bainitycznej i dla zwiekszenia wytrzymalosci na rozciaganie lecz zbyt duza jego zawartosc nie stwa¬ rza mozliwosci zwiekszenia wytrzymalosci na roz- 40 ciaganie.Na fig. 3 pokazano wplyw zawartosci Cr na wy¬ trzymalosc stali na rozciaganie. Odcieta na tym wykresie wskazuje zawartosc Cr w % a rzedna granice plastycznosci i wytrzymalosc na rozciaga- 45 nie stali nieodpuszczanej. Stwierdzono zgodnie z wykresem, ze trwala wytrzymalosc na rozciaga¬ nie wystepuje przy zawartosci Cr w granicach 0,4—2,5%. Z tego wzgledu zawartosc Cr ustalono w granicach 0,4—2,5%. Molibden jest konieczny 50 w stali dla utworzenia struktury bainitycznej i zwiekszenia wytrzymalosci na rozciaganie ale zbyt duza jego zawartosc nie polepsza wytrzyma¬ losci na rozciaganie.Na fig. 4 pokazano wplyw zawartosci Mo na 55' wytrzymalosc stali na rozciaganie. Na osi odcietych odlozono zawartosc procentowa Mo a na osi rzed¬ nych granice plastycznosci i wytrzymalosc na roz¬ ciaganie stali nieodpuszczanej. Wykres ten wyja¬ snia zaleznosc pomiedzy zawartoscia Mo a wspom- 6o nianymi wlasnosciami wytrzymalosciowymi.Jak to wyraznie widac z wykresu granica pla¬ stycznosci prawie sie nie zmienia po osiagnieciu zawartosci Mo ponad 0,3% ale gdy zawartosc Mo wzrasta dalej, wzrasta równiez wytrzymalosc stali 65 na rozciaganie.5 79950 6 Jednakze Mo w ilosci powyzej 2,5% nie powo¬ duje dalszego wzrostu wytrzymalosci tak, ze za¬ wartosc Mo okreslono na 0,3—2,5%.Teraz zostanie objasniony ponizej wplyw Ni, Cr i Mo na odpornosc na dzialanie karbu stali pod¬ danej obróbce cieplnej wedlug wynalazku. Na fig. §•¦ przedstawiono wykres, na którym odcieta przedstawia wartosci-^— + Cr +' Mo w %, ja¬ ko wskaznik zawartosci tych piarwiastków a rzed¬ na energie w kGm, zuzyta przy próbie udarnosci Charpy'ego próbki z karbem o ksztalcie litery V i o glebokosci 2 mm, przy temperaturze —20°C.Jak samo przez sie z tej zaleznosci wynika war- Ni tosc + Cr + Mo powinna byc wieksza niz 3,4% celem otrzymania odpornosci na dzialanie karbu wyrazajacej sie wartoscia ponad 2,8 kGm.Dlatego tez sklad chemiczny stali ustalono tak aby Ni wartosc + Cr + Mo wynosila ponad 3,4%.Przy wytwarzaniu stali w celu odtlenienia i utwo¬ rzenia drobnoziarnistej struktury jest niezbedne Al w ilosci od 0,01 do 0,09%. Zawartosc -ponad 0,1% Al prowadzi do obnizenia odpornosci na dzialanie karbu wbrew jego pierwotnemu przeznaczeniu, na¬ tomiast zawartosc Al ponizej 0,01% jest bezuzy¬ teczna.Tytan moze byc równiez stosowany w celu od- tleniania i tworzenia drobnoziarnistej struktury i w tym przypadku wlasciwa jego zawartosc po¬ winna sie miescic najkorzystniej w granicach 0,001—0,15%. Nadto Ti i Al moga byc stosowane razem dla uzyskania wspomnianych efektów.Niewielkie ilosci V, Nb i B powoduja zwieksze¬ nie wytrzymalosci na rozciaganie prawie bez obni¬ zenia w jakimkolwiek stopniu odpornosci na dzia¬ lanie karbu. Podobnie niewielka ilosc Co w zna¬ cznym stopniu wplywa na wytrzymalosc na rozcia¬ ganie oraz na odpornosc na dzialanie karbu. Zale¬ cane ilosci wspomnianych pierwiastków dla uzy¬ skania wlasciwego efektu wynosza: V — ponizej 0,16%, Nb — ponizej 0,07%, B — ponizej 0,007% i Co — ponizej 4,0%, przy czym pierwiastki te mo¬ ga byc uzyte oddzielnie albo w polaczeniu w ilosci wiekszej niz dwa przy jednoczesnym ich uzyciu.Z kolei zostanie opisana obróbka cieplna stali wytworzonej sposobem wedlug wynalazku. Na fig. 6 przedstawiono wykres przemian izotermicznych stali przy ciaglym chlodzeniu po podgrzaniu jej do temperatury powyzej 850°C, to jest powyzej tempe¬ ratury przemiany A3. Stal ta ma nastepujacy sklad: 0,07% C, 0,21% Si, 0,30% Mn, 3,38% Ni, 1,55% Cr, 0,95% Mo i 0,01% Al. Na wykresie tym os odcie¬ tych wskazuje w podzialce logarytmicznej czas chlodzenia w sekundach, a os rzednych tempera¬ ture chlodzenia w °C, w podzialce równomiernej.Wykres ma na celu przedstawienie stref przemian izotermicznych stali. Na wykresie strefe austenitu oznaczono litera A, strefe przemiany bainitycznej litera B, i litera M strefe przemiany martenzyty¬ cznej. Linia a — b oznacza punkty poczatku prze¬ miany martenzytycznej, linia b — c punkty po¬ czatku przemiany bainitycznej, linia d — e punkty w poblizu konca przemiany martenzytycznej i li¬ nia e — f punkty w poblizu konca przemiany bai¬ nitycznej. Ponadto krzywa 1 na wykresie jest krzy¬ wa chlodzenia przechodzaca przez punkt przecie- 5 cia linii konca przemiany martenzytycznej z linia konca przemiany bainitycznej a krzywa 2 jest krzywa chlodzenia krytyczna dla powstawania struktury bainitycznej, a mianowicie krzywa prze¬ chodzaca przez punkt b przeciecia linii poczatku io przemiany bainitycznej z linia poczatku przemiany martenzytycznej.Dia warunków chlodzenia stali, przy których jej temperatura obniza sie szybciej niz to wskazuje krzywa 2, kazda ze stali uzyskuje w calosci struk- 15 ture martenzytyczna a gdy chlodzenie przebiega wolniej niz to wskazuje krzywa 1 kazda stal uzy¬ skuje w calosci strukture bainityczna. Tak wiec czas chlodzenia od 800° do 400° wedlug krytycznej krzywej 1 chlodzenia dla przemiany bainitycznej 20 oznaczono Sp czas chlodzenia od 800° do 400°C dla krzywej 2 oznaczono S2 a czas chlodzenia od 400°C do 100°C odpowiednio przez Ss. Jak wynika z tych oznaczen, w celu umozliwienia powstania struktury bainitycznej czas chlodzenia od 800°C do 25 400°C przekracza czas S2 sekund, aby krzywa chlo¬ dzenia mogla znalezc sie w strefie przemiany bai¬ nitycznej. Dalej, odnosnie warunków chlodzenia od 400°C, chlodzenie od 400°C na krzywej 1 chlodze¬ nia powinno przebiegac wedlug krzywej krytycz- 30 nej chlodzenia aby powstala struktura bainityczna.Nalezy zauwazyc, ze gdy zakres temperatur odpo¬ wiadajacy prawie temperaturze powstawania przyj¬ mie sie od 400° do 100°C a stal jest chlodzona szybko w tym zakresie temperatur, istnieje mozli- 35 wosc powstania martenzytu nawet jesli chlodzenie od 800i°C do 400°C przebiegalo powoli. Tak wiec, w celu utworzenia struktury baimitycznej stali,; czas chlodzenia od 400°C do 100°C powinien wy¬ nosic ponad S3 sekund. 40 Na fig. 7 pokazano zaleznosc pomiedzy skla¬ dem chemicznym stali a czasami S2 i S3 wyrazo¬ nymi w sekundach. Na wykresie tym os odcietych wskazuje wartosc—^— + Cr + Mo w % w rów- 45 nomiernej podzialce, które to wartosci stanowia wskaznik wplywu zawartosci Ni, Cr i Mo na two¬ rzenie sie struktury bainitycznej, zas os rzednych o podzialce logarytmicznej wskazuje czasy S2 i S3 w sekundach. 50 Jak to wyraznie widac z tej zaleznosci, S2 ma wartosc stale ponizej 6 sekund i prawie nie ulega zmianie przy zmianie wartosci -— + Cr + Mo w %, ale gdy wartosc ta wzrasta, wzrasta z nia 55 równiez S3 ale nie wyzej niz do 27 sekund. Teraz wiec gdy wartosc—^— + Cr + Mo wynosi 3,4% lub wiecej to czas S3 odpowiedni dla tej wartosci wynosi 17 sekund. Stad wynikaja warunki chlo- 80 dzenia przy obróbce cieplnej stali wedlug wyna¬ lazku i wedlug tego stal po podgrzaniu do tempe¬ ratury powyzej przemiany A3 chlodzi sie od 800°C do 400°C w czasie ponad 6 sekund a dalej od 400°C do 100°C w czasie dluzszym niz co naj- «5 mniej 17 sekund. W tych warunkach chlodzenia79950 uiOM 1 0S-3A Wy- trzy- (•/•)•! i^aoid •z^Mazjd; °/o •znipiCM ©< i zuiui/OM '^SBld BOIUBJO OoO •zsndpo •duiax ffl 5 cu cO ,s H c .,_, Eh __, fi- O U w X5 B 1 o £ Ul Ph fi § c/5 u Ro¬ dzaj 1 r* — Zna stal N O ^~ co" 1 00 oo en LO cT cm lo^ © CM CO O 3 OD »-H co" O) 3 o 00 J 1 1 00 1-1 00 co o o © 00 io o cT io CM O o lo s o" co l-H TJH O CM ^ l—1 o o co ^ ©^ o" © lO LO o I * i 1 liwo < LO TF l°~ lo" 1 1 00 lo" lo LO^ lo" i-H ci ©" OO o co LO "* s ° OO l—1 CM o 8 li 00 00 co o o oj © rH o © io r-^ o" LO © IO LO^ i-H 00 co «r ^ '-< ° 1 ° CM o 1 « ° co ©~ fc* ©^ ©" ffl -tf co © co lO o co" i-H r-^ lo" ^v co co- io" co lO^ ©~ CM | r"l. i-« j © | o co" 00 o 00 CM OD 1 LO en co o o © co co o o t- 1-^ o CM CM CM co co co TF »—' ° 1 ° rH l-1 °~ 1 ° 3 ©" t* © u IO co 00 CM CO co" i-i i-H oo^ oT 00 '*- irf 00 s| o" CM | 10" c5 co^ 05 1 l o co lo T § CM o o O) co I-i o o CO 1 * co cm" I s- tH co LÓ co" "* »—' ° 1 ° co ^ 1 ° CM C5 co CM " co o4 p 05 co CD^ CN 1—( cT rH a 1 "0 °l to" CM^ co 00 *-* i oT OJ lO^ 10" 00 1 CM § 1 o Ol co co o o m CM 0 co co rH CM o io" "^ *-¦ ° 1 ° c* '-' ow 1 <= f IO cS lO CM 1 IO co o 1 cT w co TP 00 3 io^ 10" rH t" y^ o co" °1 «o oo" y-{ co" OJ o 8 § iO CM 1 II 1 1 a O) co o o 00 CM o o co o 00 co a. rH CM [». t» "* »-< c 1 ° CO l—' o^ 1 ^ 1 s o" co cT co o" fe CM co 00 °°- |C0" l c3i k* i 175 IO | 10" rH CM Tin" y* IO 8 lO lO^ oo" rH 1 co^ © [ 1 © ! r*T 1 OJ 1 OJ 9 § OJ co rH © © OJ r-^ © co *~' ©" ©~ ° *"' IO 1 M 1 to" co © 1 G TJH H ©^ 1 G co IO ©" co CM ©" 1 00 ©^ ©" o OJ co © s ©^ 10" rH cm" rH o CO iO o TO IO od iO ©. os" rH oT OJ © 00 1 00 CM 00 co © © OJ 1 s ©^ 1 G* I-i © ©" 1 *. rH TJH l m "^ '-' © 1 °" co *~~l © 1 & t- IO ©r © c\ ©" IO © © 1 ° w tr- 00 °9.IO 1 OJ § IO o CO" rH o" °°- co" IO IO ©^ ©" rH oT co 00 iO t*fc oj" 00 r s 1 lO © © © 00 ai O lO CM ©" 1 s 2 8 ©" IO ^ IO co 10" ^ l-1 © 1 ° co •—' © 1 & lO IO s © IO g. 1 ^ HH co o | ^ •n IO IO IO IO co ^ co" rH CM co" 00 © (W CM © lO lO^ ©" rH 8 có ' 8 1 iO 1 s 1 © co § © co co °* © co CM o" o © co LO r-T 00 © ¦HH ^ r-' o 1 ° CM '-' °- 1 ©" © *1 ©" co co ©" t- ©" ^ CM co co 10" CM CO CO" CM iO © 1 1 IO ©^ co y-i ook y-i 1-4 ©^ co" 00 o CO IO IO o ©" 1-\ rH o" © co co" ] to 1-\ © co © o © © ^ ^K © CM o co © 1-4 © 1 i 1 ** o © o o" i-i co 1—1 rH © Tjn" ^ »-• o 1 ° rt< © 1 ^ t- IO ©r © CM © © © ©" " u CO jio L LO © lO ©^ co" I-i b^ © 03 t-" 00 s IO © rH © £ IO IO CM °°~ 1 ©" 1 © IO 1 l—1 © co §5 1 1 © 8 ^ jfN ©^ o co -1 o lO r-i CM °- CM Tl< «-• © 1 °~ 00 <= ©^ 1 ^ 00 ^1 CM co ©" t" © ©" " ij «* *tf ^ © IO IO o ©" r-i I-i lO^ t" © o © IO IO ©" CM © © lO © ^ © o 1 © © CM co © LR © 3 <=l o co rH. o" °2 © © i-i !2 © co" s o 1 °" © © ©^ 1 G* CM io^ 1 " ©" © ©« ©" 8 s © 00 1-4 ^ co © © rH ©^ CM lO^ © © co LO © CM CM co © LO^ co" CM co © l-\ 00 1 ° L L g i 00 '-< ° ©^ ©" tn W ©^ 1 cT 1 IO OL »-• © ©" ^ 3 ° l-H 1 * LO © o © 1 Q" _ © s 1 ° co co © © CM °" © ©^ ©" * & u 0* a) cl cd s cd pM N E^ Rj ¦R cd tdO (H CU fi (U i o 0 ©, CM 1 a CD -r- .N u a a 1 «s 1 1 1* rV! N 3 a * s .^ o "3 OJ! a a a a o I-i l CJ fi TJ Ci) ^w o X Xl -o u a crt fi a © M II i,-l 1 t a crt c; fi Tl CU t-l a a ¦"i I-I II •r-1 3 -o a aS o fi T3 o Ul Q <3 ^ s ^ r/j i ura -l-» CU o o o o §§ 0 O tj -d c; 0 0 O o © §3 ¦gs cd cd 0) CU N N o o Xl rfi o y W WJ cd cd < n H w w7WW 9 10 w istald wedlug wynalazku powitanie na pewno struktura bainityczna.Ze wzgledu na tak powstala strukture bainity¬ czna stali przy wyzej wymienionych warunkach chlodzenia, wytrzymalosc stali na rozciaganie oraz jej odpornosc na dzialanie karbu sa bardzo wy¬ sokie. Tak wiec w pewnych przypadkach stal ta wykazuje wystarczajaco dobre wlasciwosci bez od¬ puszczania, ale gdy pragniemy otrzymac wieksza odpornosc na dzialanie karbu zalecanym jest chlOr dzenie stali w warunkach wskazanyoh na fig* 7 tworzacych przez to strukture bainityczna stali a nastepnie odpowiednie jej odpuszczanie. Ponizej podanych bedzie szereg przykladów stali otrzyma¬ nych sposobem wedlug wynalazku.Mianowicie, tabela 1 przedstawia sklady chemi¬ czne, warunki chlodzenia oraz wlasnosci mechani¬ czne stali otrzymanych sposobem wedlug wynalaz¬ ku. W tabeli tej oznaczenia od A do K dotycza staliw, od L do M stali kuziennych, a N grubej blachy stalowej.Jak mozna zauwazyc z tych przykladów, sklad chemiczny stali otrzymywanych sposobem wedlug, wynalazku daje wysoka wytrzymalosc na rozciaga¬ nie i odpornosc na dzialanie karbu, a zastosowa¬ nie dodatku V, Nb, B i Oo do tych stali zapewnia w wystarczajacym stopniu ich uzytecznosc.Odnosnie spawalnosci tych stali to w tabeli 2 podatno maksymalna twardosc laczonych czesci w strefie objetej dzialaniem ciepla spawania na przykladzie stali N z tabeli 1, temperature podgrzewania w celu zabezpieczenia przed peknie¬ ciami w spoinie oraz odpornosc na dzialanie karbu czesci laczonych za pomoca spawania przy maksy¬ malnej temperaturze podgrzewania do spawania wynoszacej 1350°C.Jak to widac wyraznie z tej tabeli 2, stal otrzy¬ mana sposobem wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze twardosc czesci wykonanych z tej stali i laczonych za pomoca spawania jest niska, ze po¬ siada bardzo mala wrazliwosc na tworzenie pek¬ niec w spoinach oraz dobra spawalnoscia czesci spawanych, które nie nabieraja przy tym kru¬ chosci.Jako przyklad struktury stali otrzymanej sposo¬ bem wedlug wynalazku, na fig. 8 przedstawiono stal A z tabeli 1, na fig. 9 stal C i na fig. 10 stal N bez odpuszczania, we wszystkich przypadkach powiekszenie x 500. Jak z tych mikrografii widac kazda ze stali posiada strukture bainityczna.Ponadto stal otrzymana sposobem wedlug wy¬ nalazku moze byc stosowana do wyrobu grubych blach stalowych, odlewów staliwnych i wyrobów kutych jak równiez moze byc szeroko stosowana jako material na rury, staj pretowa, ksztaltowniki i wyroby druciane.Zatem przedmiotowy wynalazek umozliwia otrzy¬ manie stali bainitycznej o wysokiej wytrzymalosci na rozciaganie przez dobranie skladu chemicznego stali o strukturze bainitycznej i o polepszonej spa¬ walnosci. * PL PL