PL212952B1

PL212952B1 - Kompozycja farmaceutyczna zawierajaca fenofibrat i koenzym Q₁₀ oraz jej zastosowanie

Info

Publication number: PL212952B1
Application number: PL361635A
Authority: PL
Inventors: Gerald Watts; David Playford
Original assignee: Fournier Lab Ireland Ltd
Priority date: 2000-10-26
Filing date: 2001-10-23
Publication date: 2012-12-31
Also published as: EE05281B1; EP1328266B1; NO20031851L; US20040022778A1; CA2426625A1; NO20031851D0; TNSN01151A1; MXPA03003733A; EP1328266A1; BR0114701A; MA25847A1; CN1471390A; DZ3442A1; CY1105007T1; PL361635A1; AR035071A1; JP2004512302A; HK1057340A1; CA2426625C; NO332260B1

Description

Opis wynalazku

Wynalazek dotyczy połączenia fenofibratu i koenzymu Q10 oraz zastosowania tego połączenia w leczeniu i/lub zapobieganiu zaburzeniom charakteryzują cym się dysfunkcją ś ródbł onka, takim jak choroba serca i naczyń krwionośnych, udary i zawał mięśnia sercowego.

Obszar występowania chorób serca i krążenia rozszerza się zarówno w krajach rozwiniętych jak i rozwijających się. Wiąże się to z przyspieszeniem wzrostu zachorowalności na cukrzycę i otyłość a także z innymi sercowo-naczyniowymi czynnikami ryzyka, w tym z hipercholesterolemią, nadciśnieniem i paleniem papierosów. Wszystkie te stany mają wspólny mechanizm nieprawidłowości naczyniowych zwanych dysfunkcją śródbłonka (Rubanyi, 1993).

Tlenek azotu (NO), nietrwały chemicznie rodnik powstający przez enzymatyczną konwersję L-argininy wobec cząsteczkowego tlenu, wywołuje relaksację komórek mięśni gładkich naczyń. Przeciwdziała on również zlepianiu się i agregacji płytek krwi. NO jest uwalniany z komórek śródbłonka w wyniku działania acetylocholiny (ACh). Niewydolność śródbłonka naczyniowego w funkcji rozszerzenia naczyń z udziałem NO może wynikać ze zmniejszonego tworzenia się NO, ze zwiększonej degradacji NO i/lub z obniżonej wrażliwości biologicznej na NO. Niezależnie od mechanizmu, zjawisko to nosi nazwę dysfunkcji śródbłonka.

Śródbłonek naczyń jest również miejscem tworzenia się innych czynników rozszerzających naczynia (np. prostacyklin, śródbłonkowego czynnika hiperpolaryzującego) a także czynników zwężających naczynia (np. tromboksanu A2, endoteliny).

Dysfunkcja śródbłonka jest ściśle związana z chorobą naczyń i pojawia się głównie jako konsekwencja zaburzeń w szlaku L-arginina/NO. Jej występowanie, przykładowo w cukrzycy typu II, jest wyczerpująco udokumentowane badaniami zarówno in vitro jak i in vivo (Cohen, 1993; Watts 1998). Rzeczywiście, dysfunkcja śródbłonka może być czynnikiem inicjującym w procesie rozwoju miażdżycy naczyń prowadzącym ostatecznie do klinicznej fazy choroby naczyń wieńcowych. U osób z hipercholesterolemią wykazano upośledzenie zależnego od śródbłonka rozszerzania naczyń jeszcze przed rozwinięciem się miażdżycy naczyń. U pacjentów z cukrzycą typu II, funkcja śródbłonka jest zaburzona nawet przy braku podwyższonego stężenia cholesterolu LDL w osoczu.

Dysfunkcja śródbłonka w cukrzycy może mieć następstwa nie tylko w odniesieniu do choroby naczyń wieńcowych lecz również choroby naczyń obwodowych i retynopatii. Badania laboratoryjne i kliniczne potwierdzają hipotezę, że dyslipidemia [zwłaszcza zwiększone stężenia modyfikowanych lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) w układzie krążenia] oraz szok tlenowy są ściśle związane z rozwojem dysfunkcji śródbłonka w następstwie zmian z gromadzeniu tlenku azotu (NO).

Szok tlenowy jest prowokacją dla normalnych funkcji organizmu. Może on powstawać z powodu zwiększonej ekspozycji na wolne rodniki/utleniacze albo może być wynikiem spadku wydolności antyoksydacyjnej. Szok tlenowy powodują reaktywne formy tlenu, zarówno pochodzenia endogennego jak i egzogennego. Endogennymi źródłami wolnych rodników, takich jak anion ponadtlenkowy O/^-, są komórki śródbłonka, aktywowane granulocyty obojętnochłonne i mitochondria. Termin reaktywne formy tlenu obejmuje nie tylko rodniki tlenowe (np. ponadtlenek i hydroksyl) lecz również rodniki usytuowane na tlenie (H2O2), tlen pierwiastkowy i HOCl. W cukrzycy, a także w zawale mięśnia sercowego, udarze i w stanie zapalnym, w osoczu występują zwiększone poziomy ponadtlenków lipidowych, powstających z polinienasyconych kwasów tłuszczowych według mechanizmu, w którym zaangażowane są wolne rodniki.

W związku z powyższym, biorąc pod uwagę związek pomiędzy szokiem tlenowym, dysfunkcją śródbłonka a szeregiem istotnych zaburzeń, istnieje potrzeba dostarczenia skutecznego sposobu leczenia dysfunkcji śródbłonka spowodowanej szokiem tlenowym. Szczególnie cukrzyca typu II wiąże się ze znacząco zwiększonym ryzykiem choroby serca i naczyń, stanowiącej jej główną komplikację. Dotychczasowe metody leczenia nie okazały się skuteczne. Tak więc, istnieje ogromna potrzeba opracowania nowych strategii zapobiegania i leczenia choroby serca i naczyń.

Opis WO 97/28149 ujawnia kompozycję zawierającą sam fenofibrat oraz zastosowanie tej kompozycji do leczenia miażdżycowych chorób sercowo-naczyniowych.

Z opisu patentowego US 5,880,148 znana jest kompozycja zawierająca fenofibrat i witaminę E. Opis ten ujawnia również zastosowanie takiej kompozycji do leczenia nadciśnienia tętniczego.

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest kompozycja farmaceutyczna zawierająca fenofibrat lub jego farmaceutycznie dopuszczalną sól, charakteryzująca się tym, że zawiera koenzym Q10.

PL 212 952 B1

Korzystnie kompozycja zawiera fenofibrat mikronizowany razem ze stałym środkiem powierzchniowo czynnym takim jak laurylosiarczan sodu.

Wynalazek dotyczy także kompozycji farmaceutycznej zawierającej kompozycję określoną powyżej razem z dopuszczalnym farmaceutycznie nośnikiem lub rozcieńczalnikiem.

Przedmiotem wynalazku jest także zastosowanie kompozycji określonej powyżej do wytwarzania leku do leczenia zaburzenia charakteryzującego się dysfunkcją śródbłonka, przy czym zaburzenie jest wybrane z grupy obejmującej chorobę serca i naczyń krwionośnych, nadciśnienie, udar, zawał mięśnia sercowego, chorobę naczyń obwodowych, dusznicę bolesną, niewydolność serca, zaburzenia funkcji skurczowej i/lub rozkurczowej komór, makro i mikroangiopatię u pacjentów z cukrzycą i uszkodzenia tkanki związane z niedokrwieniem lub reperfuzją.

Korzystnie, wspomniany lek występuje w postaci dostosowanej do podawania fenofibratu i koenzymu Q10 oddzielnie, kolejno lub jednocześnie.

Na fig. 1 przedstawiono graficznie zmiany w procentowej zawartości acetylocholiny w przepływającej krwi w przedramieniu po podaniu koenzymu Q10 i/lub fenofibratu.

Na fig. 2 przedstawiono graficznie zmiany w procentowej zawartości nitroprusydku sodu w przepływającej krwi w przedramieniu po podaniu koenzymu Q10 i/lub fenofibratu.

W niniejszym opisie, o ile z kontekstu nie wynika inne znaczenie, sł owo „zawierać albo jego odmiany, takie jak „zawiera albo „zawierający należy rozumieć jako włączenie podanej jednostki lub grupy jednostek. Termin ten nie ma znaczenia wykluczającego jakąkolwiek inną jednostkę lub grupę jednostek.

Receptor aktywowany proliferatorem peroksysomu (PPAR) (Issemann, 1990) należy do rodziny aktywowanych ligandem receptorów jądrowych obejmującej receptor estrogenowy, receptor kwasu retynowego (RXR) i receptor androgenowy. Te receptory jądrowe ulegają aktywacji przez wiązanie ligandu, np. estrogenu w przypadku receptora estrogenowego. Aktywacja receptora umożliwia mu następne wiązanie z określoną sekwencją DNA i naznaczenie wrażliwego elementu w promotorze danego genu, co prowadzi albo do pobudzenia albo w niektórych przypadkach do zahamowania transkrypcji tego docelowego genu.

PPAR występuje w dwóch głównych podtypach: PPARa i PPARy. Obydwa podtypy nie wiążą się same z promotorem DNA, przedtem muszą utworzyć dimery z RXR. Taki heterodimer, złożony albo z PPARa i RXR albo PPARy i RXR wiąże się następnie ze specyficzną sekwencją DNA w promotorze, z elementem wrażliwym na proliferator peroksysomu. Nie są znane endogenne ligandy dla PPARa i PPARy ale sądzi się, że są to długołańcuchowe kwasy tłuszczowe i/lub ich metabolity (Keller, 1993). PPARa i PPARy rządzą ekspresją genów uczestniczących w wykorzystaniu kwasów tłuszczowych i energii.

Fenofibrat jest aktywatorem PPARa i PPARy. W stanie techniki znanych jest wiele aktywatorów PPAR, w tym leki z klasy fibratów i klasy tiazolidynodionu, których znanymi przykładami są odpowiednio fenofibrat i rozyglitazon. Aktywatory PPARa i PPARy posiadają nakładające się na siebie jak również różniące się od siebie działania farmakologiczne. U ludzi, jak również w badaniach na modelach zwierzęcych, aktywacja PPARa fibratem, takim jak fenofibrat, albo PPARy rozyglitazonem prowadzi do porównywalnego obniżenia poziomu trójglicerydów w surowicy. W mięśniach przebiega ekspresja zarówno PPARa jak i PPARy, w hepatocytach przewagę ma ekspresja PPARa, a w adipocytach preferencyjnie przebiega ekspresja PPARy. Fibraty aktywują głównie PPARa, jednak wykazano, że bezafibrat aktywuje zarówno PPARa jak i PPARy. Podobnie, rozyglitazon będący aktywatorem PPARy może również modyfikować ekspresję genów normalnie kontrolowanych przez PPARa.

Koenzym Q10 należy do benzochinonów. Benzochinony przeznaczone do stosowania w leczeniu powinny posiadać własności przeciwutleniające, takie jak zdolność wychwytywania aktywnych form tlenu. Ponadto, benzochinony przeznaczone. do stosowania w leczeniu powinny być jednoznacznie akceptowalne fizjologicznie podczas stosowania i nie powinny powodować nadmiernych działań ubocznych. Przykładowo, nie powinny być zbyt toksyczne dla pacjentów. Toksyczność benzochinonów można oznaczyć wieloma różnymi sposobami znanymi w stanie techniki, w tym w próbach in vitro na całych komórkach i w testach na zwierzętach z oznaczeniem dawki LD50.

Przykładowo, w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki, US 5 229 385 opisany jest szereg pochodnych benzochinonowych o własnościach antyutleniaczy, mogących mieć zastosowanie w leczeniu. W opisie patentowym europejskim, EP-A-419905 opisano również wiele pochodnych benzochinonowych nadających się do użycia w terapii.

PL 212 952 B1

Specjaliści zauważą, że ponieważ benzochinon, koenzym Q10 jest in vivo syntetyzowany z cząsteczek prekursorowych, to istnieje możliwość stosowania benzochinonu w postaci prekursora podlegającego konwersji do benzochinonu w tych samych szlakach biosyntezy, w których powstaje koenzym Q10. Na ogół, prekursorem będzie prekursor bezpośredni, czyli cząsteczka strukturalnie pokrewna z benzochinonem, która wymaga jedynie niewielu etapów w szlaku biosyntezy do konwersji do benzochinonu. Generalnie, korzystne jest podawanie prekursorów, które są przetwarzane częściowo w szlaku biosyntezy koenzymu Q10, unikalnym dla koenzymu Q. Przykładowo, chorismanian ulega konwersji w organizmie kolejno do kwasu p-aminomasłowego, kwasu hydroksybenzoesowego i prefenianu (który daje fenyloalaninę i tyrozynę), a zatem, nie jest on bezpośrednim prekursorem, gdyż jest przetwarzany w kilku szlakach. Odwrotnie, kwas p-hydroksybenzoesowy jest stosowany jedynie w syntezie ubichinonów i może być uznany jako prekursor bezpośredni.

Dla specjalisty jest oczywiste, że przyczyną preferowania prekursorów bezpośrednich jest dążenie do uniknięcia wpływu na inne szlaki biosyntezy, co mogłoby mieć szkodliwe działanie na pacjenta.

Specjalista zauważy również, że benzochinony w organizmie człowieka lub zwierzęcia ulegają redukcji do benzochinolu. W konsekwencji, w związku z możliwością stosowania benzochinonów w stanie zredukowanym lub utlenionym, odniesienia w niniejszym opisie do benozchinonów odnoszą się zarówno do chinonu jak i do zredukowanych form chinolowych.

Szczególnie korzystne jest użycie koenzymu Q, związku występującego w stanie naturalnym, który działa jako nośnik elektronów w mitochondrialnym przenoszeniu elektronów w łańcuchu oddechowym i posiada również szereg innych funkcji. Koenzym Q jest syntetyzowany przez kondensację pierścienia benzochinonu i hydrofobowego łańcucha bocznego różniącego się u różnych gatunków długością, z wydłużeniem wielu powtórzeń jednostek difosforanu izopentenylu w wyniku aktywności transprenylotransferazy. U ludzi, łańcuch boczny składa się z dziesięciu takich powtórzeń, co znajduje odzwierciedlenie w jego nazwie - CoQ10.

In vivo, utleniona forma CoQ10 przechodzi w zredukowaną formę CoQ10H2 albo ubichinol-10, silny związek antyutleniający w osoczu, w lipoproteinach i w tkankach. Wymiata on w osoczu wolne rodniki powstające przez peroksydację tłuszczów. Uprzednio udowodniono, że leczenie koenzymem Q10 jest bezpieczne w dawkach do 300 mg dziennie dla pacjenta, a w wielu krajach różne jego postaci są dostępne bez recepty. Zarówno poprzednie dowody jak i doświadczenia cytowane w niniejszym opisie potwierdzają, że poziom CoQ10 w osoczu wzrasta 3- do 4-krotnie po podaniu dawki 200 mg dziennie.

Ilość fenofibratu i koenzymu Q10 wymagana dla osiągnięcia żądanego efektu biologicznego będzie oczywiście zależała od wielu czynników, przykładowo od sposobu podania i konkretnego stanu klinicznego pacjenta. Podane poniżej drogi podania i opisane dawki są traktowane jedynie jako ogólna informacja, gdyż doświadczony lekarz będzie w stanie łatwo określić optymalną drogę podania i dawki dla konkretnego pacjenta i stanu chorobowego.

W zasadzie, dawka dzienna każdego składnika będzie się zawierała w zakresie od 0,1 mg do 100 mg/kg, na ogół od 0,1 do 20 mg/kg. Dawka dożylna może przykładowo wynosić od 0,01 mg/kg do

0,1 g/kg, typowo od 0,01 mg/kg do 10 mg/kg i dogodnie może być podawana jako infuzja z szybkością od 0,1 μg do 1 mg na minutę. Płyny infuzyjne odpowiednie do tego celu mogą zawierać np. od 0,01 μg/ml do 0,1 mg/ml. Dawki jednostkowe mogą zawierać np. od 0,1 μg do 1 g każdego składnika. Tak więc, ampułki iniekcyjne mogą zawierać np. od 0,1 do 0,1 g a doustne jednostkowe postaci dawkowania, takie jak tabletki lub kapsułki, mogą zawierać np. od 0,1 mg do 1 g.

Korzystnie, aktywator PPAR - fenofibrat - podaje się w ilości od około 50 do 450 mg dziennie, a koenzym Q10 podaje się w ilości od około 10 do 400 mg dziennie.

Fenofibrat i koenzymem Q10 można stosować jako czyste związki per se, ale korzystnie są one przygotowane łącznie z dopuszczalnym nośnikiem lub rozcieńczalnikiem w postaci preparatu farmaceutycznego. Nośnik lub rozcieńczalnik może być ciałem stałym albo cieczą albo można użyć zarówno ciało stałe jak i ciecz. Sporządza się preparat fenofibratu i koenzymu Q10 w postaci jednostkowej formy dawkowania, np. tabletki, która może zawierać od 0,05% do 95% wagowych składnika aktywnego.

Preparaty farmaceutyczne obejmują postaci odpowiednie do stosowania doustnego, doodbytniczego, miejscowego, dopoliczkowego (np. podjęzykowego) i parenteralnego (np. podskórnego, domięśniowego, śródskórnego lub dożylnego).

Preparaty przeznaczone do stosowania doustnego mogą występować jako oddzielne jednostki, takie jak kapsułki, saszetki, pastylki do ssania lub tabletki, z których każda zawiera określoną ilość

PL 212 952 B1 fenofibratu i/lub koenzymu Q10, jako proszki lub granulaty, jako roztwór lub zawiesina w cieczy wodnej lub niewodnej albo jako emulsja typu olej w wodzie lub woda w oleju.

Na ogół, preparaty te sporządza się przez jednorodne i dokładne zmieszanie aktywnego fenofibratu i/lub koenzymu Q10 z cieczą lub z miałko rozdrobnionym stałym nośnikiem lub z obydwiema tymi substancjami i o ile to potrzebne, następne uformowanie produktu w określonym kształcie. Przykładowo, tabletkę można wytworzyć przez sprasowanie lub wytłoczenie proszku lub granulatu fenofibratu i/lub koenzymu Q10, ewentualnie z jednym lub z większą ilością niezbędnych substancji pomocniczych. Tabletki prasowane można wytwarzać przez kompresję związku w formie swobodnie płynącej, takiej jak proszek lub granulat, ewentualnie zmieszanego ze środkiem wiążącym, środkiem smarnym, obojętnym rozcieńczalnikiem i/lub środkiem (środkami) powierzchniowo czynnymi w odpowiednim urządzeniu. Tabletki wytłaczane można wytwarzać przez wytłaczanie w odpowiednim urządzeniu sproszkowanego związku aktywnego zwilżonego obojętnym ciekłym rozcieńczalnikiem.

Preparaty przeznaczone do stosowania dopoliczkowego (podjęzykowego) obejmują pastylki do ssania zawierające fenofibrat i/lub koenzym Q10 w aromatyzowanej podstawie, zwykle w sacharozie i gumie akacjowej albo tragakancie i pastylki zawierają ce fenofibrat w oboję tnej podstawie, takiej jak żelatyna i gliceryna albo sacharoza i guma akacjowa.

Formy farmaceutyczne przeznaczone do stosowania parenteralnego typowo stanowią sterylne preparaty wodne fenofibratu i/lub koenzymu Q10, korzystnie izotoniczne z krwią biorcy. Preparaty te korzystnie podaje się dożylnie, jednak można je podawać jako iniekcje podskórne, domięśniowe albo śródskórne. Takie preparaty można dogodnie sporządzać przez zmieszanie fenofibratu z wodą, doprowadzenie otrzymanego roztworu do sterylności i izotoniczności z krwią. Kompozycje iniekcyjne będą na ogół zawierały od 0,1 do 5% wagowych aktywatora i od 0,1 do 5% wagowych benzochinonu.

Formy farmaceutyczne do stosowania doodbytniczego mają korzystnie postać czopków jako jednostek dawkowania. Można je wytworzyć przez zmieszanie fenofibratu i/lub koenzymu Q10 z jednym lub z większą ilością typowych, stałych nośników, np. z masłem kakaowym i następne uformowanie uzyskanej mieszaniny.

Formy farmaceutyczne przeznaczone do stosowania miejscowego na skórę mają korzystnie postać maści, kremu, płynu, pasty, żelu, spreju, aerosolu lub oleju. Jako nośniki można użyć wazelinę, lanolinę, glikole polietylenowe, alkohole i połączenia dwóch lub większej ilości tych nośników. Fenofibrat i/lub koenzym Q10 występują na ogół w tych formach w stężeniu od 0,1 do 15% wagowych w przeliczeniu na masę kompozycji, np. w stężeniu od 0,5 do 2%.

Korzystnie, fenofibrat mikronizuje się wspólnie ze stałym środkiem powierzchniowo czynnym (np. takim jak opisany w opisie patentowym AU-A-614577). Szczególnie korzystnym stałym środkiem powierzchniowo czynnym jest laurylosiarczan sodowy. Typowo ten stały środek powierzchniowo czynny stosuje się w ilości 1-4%.

Fenofibrat i koenzym Q10 można stosować oddzielnie, kolejno albo jednocześnie (przykładowo w postaci kompozycji zawierają cej fenofibrat i koenzym Q10).

Ponadto, może być korzystne stosowanie oprócz fenofibratu i/lub koenzymu Q10 również dalszych składników, takich jak związki aktywne farmaceutycznie, poprawiające stan naczyń. Szczególnymi przykładami leków, których podanie może być korzystne dla pacjentów przed lub podczas leczenia aktywatorem PPAR i benozchinonem są aspiryna, inhibitor enzymu przekształcającego angiotensynę i/lub bloker kanału wapniowego.

Mechanizm polepszenia funkcji naczyń krwionośnych kombinacją aktywatora PPAR, takiego jak fenofibrat i benzochinonu, takiego jak CoQ10 prawdopodobnie wynika z bezpośredniego działania na ścianę naczynia i jest w znacznej mierze niezależny od działania obniżającego poziom lipidów aktywatora PPAR. Synergię tę można przynajmniej częściowo wytłumaczyć albo interakcją z tworzeniem się, przenikaniem lub działaniem endogennego NO albo istnieje możliwość udziału śródbłonkowego czynnika hiperpolaryzującego. Pogląd ten potwierdzają obserwacje z acetylocholiną (Ach), nitroprusydkiem sodu (SNP) i doświadczenia wspólnej infuzji Ach i N^G-monometylo-L-argininy (L-NMMA) w ustalaniu terapii aspiryną. Wstępne leczenie aspiryną również naśladuje najlepszą praktykę kliniczną medycyny prewencyjnej, biorąc pod uwagę fakt, iż wykazano, że aspiryna zmniejsza incydenty sercowonaczyniowe u pacjentów z cukrzycą lub nie chorujących na cukrzycę.

Polepszenie w dysfunkcji śródbłonka uzyskiwane dzięki połączeniu aktywatora PPAR, takiego jak fenofibrat i benzochinonu, takiego jak CoQ10 stanowi nowe podejście terapeutyczne, które jest łatwe do wdrożenia.

PL 212 952 B1

Poza wykazaną w niniejszym opisie synergią połączenia fenofibratu i koenzymu Q10, podobny efekt powinno się uzyskać przez połączenie innych antyutleniaczy benzochinonowych (lub ich prekursorów) z innymi fibratami lub aktywatorami PPAR o wspólnym z fenofibratem wpływie na ekspresję licznych genów zaangażowanych w procesie miażdżycy naczyń, metabolizmu lipidów i regulacji funkcji ściany naczyniowej.

Tak więc, połączenie aktywatora PPAR i benzochinonu można stosować do leczenia lub zapobiegania zaburzeniom charakteryzującym się dysfunkcją śródbłonka albo zwiększonym ryzykiem dysfunkcji śródbłonka. Przykłady takich zaburzeń obejmują incydenty sercowo-naczyniowe, chorobę serca i naczyń, nadciśnienie, udar, zawał mięśnia sercowego, chorobę naczyń obwodowych, dusznicę bolesną, niedomogę serca, upośledzenie funkcji skurczowej i/lub rozkurczowej komór, makro- i mikroangiopatię u pacjentów z cukrzycą i uszkodzenie tkanek związane z niedokrwieniem i reperfuzją. Kombinację aktywatora PPAR i benzochinonu można zwłaszcza stosować u pacjentów z cukrzycą typu II.

Dzięki stosowaniu kombinacji aktywatora PPAR i benzochinonu można w szczególności uzyskać działanie fizjologiczne skutkujące jednym lub większą ilość następujących efektów: poprawą napięcia naczyń, zmniejszeniem krzepliwości krwi, zmniejszeniem agregacji płytek, obniżeniem ciśnienia krwi i zwiększeniem przepływu krwi przez serce, zahamowaniem proliferacji komórek mięśni gładkich i zahamowaniem chemotaksji leukocytów.

Wynalazek umożliwia poprawę napięcia naczyń, zmniejszenie krzepliwości krwi, zmniejszenie agregacji płytek, obniżenie ciśnienia krwi i zwiększenie przepływu krwi przez serce, zahamowanie proliferacji komórek mięśni gładkich i/lub zahamowanie chemotaksji leukocytów u pacjenta, poprzez podawanie pacjentowi skutecznej ilości fenofibratu i koenzymu Q10.

Napięcie naczyń, agregację płytek, ciśnienie krwi i przepływ krwi, proliferację komórek mięśni gładkich i chemotaksję leukocytów można ilościowo oznaczać z użyciem technik standardowych przed leczeniem i podczas leczenia w celu stwierdzenia, czy aktywator PPAR i benzochinon wywierają żądane działanie (patrz np. Furchgott, 1980; Garg, 1989; Radomski, 1987 i Moncada, 1991).

Niniejszy wynalazek jest szczegółowiej opisany w poniższych przykładach, podanych dla jego ilustracji.

P r z y k ł a d y

Wprowadzenie

Przeprowadzono badania połączenia aktywatora receptora aktywowanego proliferatorem peroksysomu (PPAR), czyli fenofibratu i koenzymu Q10 w leczeniu zaburzenia funkcji naczyń w randomizowanym badaniu klinicznym z udziałem pacjentów z cukrzycą typu II.

Otrzymane wyniki wykazały po raz pierwszy synergizm środka obniżającego poziom lipidów (aktywatora PPAR) i wymiatacza wolnych rodników w zmniejszaniu dysfunkcji naczyń. To działanie synergiczne uznano za statystycznie znamienne i klinicznie trafne. Badania wykazują związek pomiędzy dysfunkcją śródbłonka w tętnicach obwodowych, a dysfunkcją śródbłonka w tętnicach wieńcowych (Anderson, 1995; Sax, 1987) oraz dane z obserwacji długotrwałych wykazujące, że dysfunkcja śródbłonka przepowiada przyszłe incydenty wieńcowe (Suwaidi, 200; Schachinger, 2000).

W porównaniu z leczeniem samym fenofibratem, połączenie fenofibratu i koenzymu Q polepsza stan w dysfunkcji śródbłonka i potencjalnie hamuje postęp choroby makro- i mikronaczyniowej u pacjentów z cukrzycą typu II. Działanie to powinno skutkować poprawą w wieńcowej chorobie serca, w chorobie naczyń obwodowych, w udarze niedokrwiennym, w chorobie nerek i retynopatii u pacjentów z cukrzycą a można je rozciągnąć na osoby oporne na insulinę, z nadciśnieniem i z otyłością.

Projekt i metody badania

Do 2 x 2 - czynnikowego, randomizowanego badania prowadzonego metodą podwójnie ślepej próby dobrano 80 pacjentów z dyslipidemią z prawidłowo kontrolowaną cukrzycą typu II. Pacjenci otrzymywali fenofibrat (F), koenzym Q10 (Q), fenofibrat i CoQ10 (FQ) albo placebo (P) przez 12 tygodni. Do badania rekrutowano mężczyzn i kobiety w wieku poniżej 70 lat bez ciężkiej otyłości (wskaźnik masy ciała poniżej 35 kg/m²) po 6-tygodniowym okresie rekrutacji (run-in), o ile spełniali kryteria poziomu hemoglobiny A1c poniżej 9%, całkowitego cholesterolu poniżej 6,5 mmola/litr i albo poziomu trójglicerydów powyżej 1,8 mmoli/litr albo HDL choleterolu poniżej 1 milimol/litr. Te dwa środki terapeutyczne podawano oddzielnie albo w połączeniu, w dawce po 200 mg dziennie każdego z nich. W celu zachowania warunków podwójnie ślepej próby pacjentom podawano kapsułki placebo o wyglądzie identycznym z każdym z leków.

PL 212 952 B1

Ocenę funkcji naczyń prowadzono metodą pletyzmografii z obustronnym zamknięciem żyły w tygodniach 0 i 12. Polegał a ona na serii pomiarów przepł ywu krwi w przedramieniu przed i po infuzji do tętnicy ramiennej acetylocholiny (Ach, 7,5, 15 i 30 μg/minutę), nitroprusydku sodu (SNP 1,5, 3 i 10 μg/minutę) i N^G-monometylo-L-argininy (L-NMMA, 4 μmole/litr). Testy te przeprowadzono po przerwaniu podawania środków, które mogłyby zmieniać funkcje naczyń, takich jak inhibitorów ACE i blokerów kanału wapniowego. W celu zablokowania produkcji prostacykliny i tromboksanu zastosowano wstępne leczenie przez tydzień kwasem acetylosalicylowym (aspiryną) w dawce 650 mg dziennie, podawanym doustnie.

Badania pletyzmografii prowadzono podczas 5 minutowej infuzji każdego środka rozcieńczonego w płynie fizjologicznym. Infuzję prowadzono z szybkością 1 ml/minutę do tętnicy ramieniowej w ramieniu nie dominującym, przez cienką plastikową kaniulę. Każdą infuzję środka działającego na naczynia poprzedzano okresem infuzji soli fizjologicznej. Obustronny przepływ krwi w przedramieniu oznaczano jednocześnie w odstępach 15-sekundowych przez ostatnie dwie minuty każdej 5-minutowej infuzji, stosując tensometry silikonowe rtęciowe. Podczas pomiarów, rękę wyłączano z krążenia przez nadmuchanie mankietu w nadgarstku do ciśnienia 200 mm Hg, a zamknięcie żyły uzyskano przez cykliczne nadmuchiwanie mankietu w górnym ramieniu do ciśnienia 40 mm Hg. Wyniki wyrażono jako pole powierzchni pod krzywą (AUC) procentowego wzrostu wskaźnika przepływu krwi w przedramieniu (ramię, do którego podawano infuzję w stosunku do ramienia kontrolnego) w celu oceny jakiegokolwiek działania ogólnego tych leków naczynio-aktywnych. Krzywa AUC daje scałkowaną odpowiedź na podaną dawkę leku względem czasu. AUC dla procentowych zmian w przepływie krwi w odpowiedzi na ACh została a priori opisana jako pierwszorzędowe kryterium skuteczności w niniejszym badaniu.

Analizy statystyczne przeprowadzono stosując analizę wariancji 2/2 z użyciem pakietu SPSS.

Wyniki

Spośród randomizowanych 80 pacjentów, 77 osób ukończyło 12 tygodniowe leczenie, a pary danych o przepływie krwi były dostępne od 67 osób. Z badania wykluczono 3 pacjentów z powodu przypadkowych stanów medycznych i jednego uczulenia na fenofibrat. Dziesięciu pacjentów odmówiło drugiego wprowadzania kaniuli albo nie mogło mieć przeprowadzonej pletyzmografii w sposób zadowalający. Cztery grupy były dobrane pod względem wyjściowej charakterystyki, co pokazano w tabeli 1. Tylko 8 pacjentów pozostawało na doustnych lekach hipoglikemicznych, żaden pacjent nie otrzymywał insuliny. Pacjenci ci mieli dobrze uregulowane leczenie cukrzycy i typową charakterystykę dyslipidemii cukrzycowej.

T a b e l a 1

Charakterystyka pacjentów: średnia lub rozrzut

	Grupa PP	Grupa PQ	Grupa PF	Grupa FQ
Płeć (mężczyzna/kobieta; M/K)	14M/5K	18M/2K	14M/5K	14M/5K
Wiek (lat)	55	53	54	52
BMI (kg/m²)	31,0	29,9	30,0	30,6
Ciśnienie krwi (mm Hg)	137/78	128/76	131/74	132/77
HbA1c (%)	6,3	6,9	7,1	7,5
TC (milimoli/litr)	5,36	5,29	5,54	5,25
TG (milimoli/litr)	2,44	2,19	2,61	2,98
HDL-C (milimoli/litr)	1,02	0,95	0,95	0,93

Objaśnienia: P - placebo; F = fenofibrat; Q = koenzym Q10

BMI = wskaźnik masy ciała

HbA1c = hemoglobina zglikozylowana A1c

TC = cholesterol całkowity T

TG = trójglicerydy

HDL-C = cholesterol o wysokiej gęstości lipoprotein

Tabela 2 przedstawia główne wyniki badania. Zmiany w wyniku leczenia są przedstawione w tabeli w układzie 2x2 zgodnym z projektem badania wieloczynnikowego.

PL 212 952 B1

T a b e l a 2

Średnie zmiany i 95% przedział ufności, w procentowym „zroście AUC z szybkości przepływu krwi przez przedramię po acetylocholinie w wyniku leczenia (tydzień 12 - tydzień 0).

	P	Q	F- / F+ [przedział ufności 95%]
P	-23% [t-143% do 95%]	-7% [-119% do 105%]	-15% [-97% do 66%]
F	131% [8% do 253%]	419% [287% do 550%]	275% [185% do 365%]
Q- / Q+	53% [-31% do 138%]	206% [119% do 192%]

Objaśnienia: P = placebo; F = fenofibrat; Q = CoQ10

Analiza wariancji: interakcja, p = 0,029, działanie fenofibratu, p = 0,0001, działanie CoQ10, p = 0,015.

Połączone działanie fenofibratu i koenzymu Q10 dało 419% wzrost w szybkości przepływu krwi przez przedramię. Stosowanie samego fenofibratu dało 131% wzrostu, natomiast nie obserwowano zmian po podawaniu samego CoQ10 lub placebo. Tak więc, wystąpił wyraźny synergizm działania fenofibratu i CoQ10, co udowodniono poprzez znaczący efekt interakcji (p = 0,029). Zmiany w stosunku do wartości wyjściowych były znaczące w grupach samego fenofibratu i kombinacji fenofibratu i CoQ10 ale jeśli cztery grupy porównano każda z każdą to tylko leczenie kombinacją znacząco różniło się od trzech pozostałych grup (patrz fig. 1).

Gdy rozszerzenie naczyń w odpowiedzi na ACh zmniejszono przez wspólną infuzję L-NMMA, uzyskano podobne wyniki wykazujące synergizm fenofibratu i koenzymu Q10 (patrz tabela 3).

T a b e l a 3

Średnie zmiany i 95% przedział ufności, w procentowym wzroście szybkości przepływu krwi przez przedramię po wspólnej infuzji acetylocholiny i L-NMMA w wyniku leczenia (tydzień 12 - tydzień 0).

	P	Q	F- / F+ [przedział ufności 95%]
P	58% [-2% do 118%]	-21% [-76% do 33%]	18% [-22% do 59%]
F	47% [-10% do 47%]	118% [53% do 183%]	83% [39% do 126%]
Q- / Q +	53% [11% do 94%]	48% [6% do 90%]

Objaśnienia: P - placebo; F = fenofibrat; Q = CoQ10 Analiza wariancji: interakcja p = 0,015, działanie fenofibratu, p - 0,034, dział anie CoQ10, p = 0,884.

T a b e l a 4

Średnie zmiany i 95% przedział ufności, w procentowym wzroście AUC z szybkości przepływu krwi przez przedramię po podaniu nitroprusydku sodu, w wyniku leczenia (tydzień 12 - tydzień 0) (fig. 2)

	P	Q	F- / F+ [przedział ufności 95%]
P	-240% [632% do 152%]	50% [641% do 740%]	-95% [-503% do 313%]
F	-11% [-521% do 500%]	1594% [728% do 2461%]	792% [352% do 1232%]
Q- / Q +	-126% [-841% do 361%]	822% [399% do 1245%]

Objaśnienia: P - placebo; F = fenofibrat; Q = CoQ10 Analiza wariancji: interakcja p = 0,032, działanie fenofibratu, p - 0,004, dział anie CoQ10, p = 0,002.

PL 212 952 B1

Powyższych polepszeń w funkcji śródbłonka naczyniowego nie tłumaczy żadna interakcja pomiędzy fenofibratem a CoQ10 w zakresie właściwości fenofibratu modyfikowania lipidów, podnoszenia poziomu HDL-cholesterolu, obniżania całkowitego cholesterolu, LDL-cholesterolu, trójglicerydów i fibrynogenu. Poza tym, poziomy CoQ10 w osoczu po leczeniu nie różniły się w grupach samego CoQ10 i kombinacji fenofibratu i CoQ10. Nie zaobserwowano zmian w kontroli cukrzycy ani w pomiarach ciśnienia krwi u pacjentów, którym podawano kombinację fenofibratu i CoQ10. Sam CoQ10 nie miał wpływu na obniżenie poziomu lipidów.

Claims

1. Kompozycja farmaceutyczna zawierająca

- fenofibrat lub jego farmaceutycznie dopuszczalną sól, znamienna tym, że zawiera koenzym Q10.

2. Kompozycja według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera fenofibrat mikronizowany razem ze stałym środkiem powierzchniowo czynnym takim jak laurylosiarczan sodu.

3. Kompozycja farmaceutyczna, znamienna tym, że zawiera kompozycję określoną w zastrz. 1 albo 2, razem z dopuszczalnym farmaceutycznie nośnikiem lub rozcieńczalnikiem.

4. Zastosowanie kompozycji określonej w zastrz. 1 albo 2, do wytwarzania leku do leczenia zaburzenia charakteryzującego się dysfunkcją śródbłonka, przy czym zaburzenie jest wybrane z grupy obejmującej chorobę serca i naczyń krwionośnych, nadciśnienie, udar, zawał mięśnia sercowego, chorobę naczyń obwodowych, dusznicę bolesną, niewydolność serca, zaburzenia funkcji skurczowej i/lub rozkurczowej komór, makro- i mikroangiopatię u pacjentów z cukrzycą i uszkodzenia tkanki związane z niedokrwieniem lub reperfuzją.

5. Zastosowanie według zastrz. 4, znamienne tym, że wspomniany lek występuje w postaci dostosowanej do podawania fenofibratu i koenzymu Q10 oddzielnie, kolejno lub jednocześnie.