PL208515B1 - Pochodne diarylocykloalkilowe, środki lecznicze zawierające te związki oraz ich zastosowanie jako aktywatorów PPAR - Google Patents

Description

Opis wynalazku

Wynalazek dotyczy pochodnych diarylocykloalkilowych oraz ich fizjologicznie tolerowanych soli, środków leczniczych zawierających te związki oraz ich zastosowania jako aktywatorów PPAR.

Związki o podobnej budowie do leczenia hiperlipidemii i cukrzycy są już opisane w stanie techniki (PCT/US/00/11490).

U podstaw opracowania wynalazku leżało zadanie oddania do dyspozycji związków, które wykazywałyby cenne działanie obniżania poziomu triglicerydów, o dobrym wpływie na przemianę materii lipidów i węglowodanów, szczególnie w obrazach choroby dla dyslipidemii, cukrzycy typu II i zespołu metabolicznego/zespołu X. Zadanie polegało w szczególności na tym, żeby oddać do dyspozycji związki o działaniu polepszonym w stosunku do związków z opisu PCT/US14490. Powinno to się uzyskiwać w szczególności przez aktywację receptora PPARa.

Wynalazek dotyczy dlatego związków o wzorze I

pierścień A oznacza (C3-C8)-cykloalkil, (C3-C8)-cykloalkenyl, przy czym w pierścieniu cykloalkilowym jeden lub dwa atomy węgla może być zastąpione atomami tlenu;

R1, R2, R4, R5 niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil, -O-(C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6)-alkil;

X oznacza (C1-C6) -alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowanych soli.

Korzystne są związki o wzorze I, w których podstawniki oznaczają:

pierścień A oznacza (C3-C8)-cykloalkil, (C3-C8)-cykloalkenyl, przy czym w pierścieniu cykloalkilowym dwa atomy węgla mogą być zastąpione atomami tlenu;

R1, R2, R4, niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil, -O-(C1-C6)-alkil;

R5 oznacza (C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6)-alkil;

X oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole oraz związki o wzorze I, w których podstawniki oznaczają: pierścień A oznacza (C6-C8)-cykloalkil, (C5-C6)-cykloalkenyl;

R1, R2 niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil, -O-(C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6) -alkil;

X oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

Korzystne są również związki o wzorze I, wyżej omówione o budowie przedstawionej wzorem la:

PL 208 515 B1

w którym podstawniki oznaczają : pierścień A oznacza cykloheksyl;

R1, R2, niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil, -O-(C1C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6)-alkil ;

X oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub wię cej atomów wę gla w grupie alkilowej moż e być zastąpione atomami tlenu; Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole. Szczególnie korzystne są związki o wzorze I, w których podstawniki oznaczają:

pierścień A oznacza 1,3-cykloheksyl;

R1 oznacza H, F, Cl, CN, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil lub -O-(C1-C6)-alkil;

R2 oznacza H, (C1-C6)-alkil lub -O-(C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H;

R4 oznacza H, (C1-C6)-alkil;

R5 oznacza (C1-C6)-alkil;

X oznacza CH2-O, CH2-O-CH2;

Y oznacza CH2-O-CH2, -O-CH2, CH2-CH2;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole oraz związki o wzorze I, w których podstawniki oznaczają :

pierścień A oznacza 1,3-cykloheksyl;

R1 oznacza H, F, Cl, CH3, OCH3, CF3, OCF3, CN;

R2 oznacza H, CH3, OCH3;

R3 oznacza H;

R4 oznacza H, CH3;

R5 oznacza CH3;

X oznacza CH2-O, CH2-O-CH2;

Y oznacza CH2-O-CH2, O-CH2, CH2-CH2; oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

Przedmiotem wynalazku są również środki lecznicze zawierające jeden lub więcej związków powyżej określonych.

Dalszym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie związków określonych powyżej do wytwarzania leków do leczenia zaburzeń przemiany materii lipidów; do wytwarzania leków do leczenia cukrzycy typu II;

do wytwarzania leków do leczenia zespołu X;

do wytwarzania leków do leczenia upośledzonej tolerancji glukozy.

Dalszym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie związków określonych powyżej do wytwarzania leków do leczenia zaburzeń przyjmowania pokarmów; do wytwarzania leków do leczenia otyłości; do wytwarzania leków do leczenia kardiomiopatii; do wytwarzania leków do leczenia niewydolności serca; do wytwarzania leków do leczenia osteoporozy; do wytwarzania leków do leczenia stwardnienia tętnic; do wytwarzania leków do leczenia choroby Alzheimera (Morbus Alzheimer) oraz do wytwarzania leków do leczenia zapaleń.

Wynalazek dotyczy także związków o wzorze I w postaci ich racematów, mieszanin racemicznych i czystych enancjomerów oraz ich diastereoizomerów i ich mieszanin.

PL 208 515 B1

Reszty alkilowe w podstawnikach R1, R2, R3, R4 i R5 mogą mieć zarówno łańcuch prosty, jak i rozgałęziony.

Ze względu na ich większą rozpuszczalność w wodzie, w stosunku do związków wyjściowych, względnie zasadowych, do zastosowań farmaceutycznych nadają się szczególnie farmaceutycznie dopuszczalne sole. Sole te muszą wykazywać dopuszczalny farmaceutycznie anion lub kation. Odpowiednimi farmaceutycznie dopuszczalnymi solami addycyjnymi związków według wynalazku są sole nieorganicznych kwasów, takich jak kwas solny, kwas bromowodorowy, kwas fosforowy, kwas metafosforowy, kwas azotowy i kwas siarkowy oraz kwasów organicznych, takich jak np., kwas octowy, kwas benzenosulfonowy, kwas benzoesowy, kwas cytrynowy, kwas etanosulfonowy, kwas fumarowy, kwas glukonowy, kwas glikolowy, kwas izetionowy, kwas mlekowy, kwas laktobionowy, kwas maleinowy, kwas jabłkowy, kwas metanosulfonowy, kwas bursztynowy, kwas p-tolenosulfonowy i kwas winowy.

Odpowiednimi zasadowymi solami dopuszczalnymi farmaceutycznie są sole ammoniowe, sole metali alkalicznych (takie jak np., sole sodowe i potasowe) i sole metali ziem alkalicznych (takie jak sole magnezowe i sole wapniowe).

Sole z anionem niedopuszczonym farmaceutyczne, takie jak na przykład, trifluorooctan, należą także do zakresu wynalazku jako użyteczne produkty pośrednie do wytwarzania lub oczyszczania soli dopuszczalnych farmaceutycznie i/lub do stosowania w nie-leczniczych zastosowaniach, na przykład in vitro.

Określenie pochodna farmaceutycznie czynna oznacza pochodną dopuszczalną fizjologicznie związku według wynalazku o wzorze I, na przykład ester, który przy podawaniu ssakom, takim jak np., ludzie, jest w stanie (bezpośrednio lub pośrednio) tworzyć związek o wzorze I lub jego aktywny metabolit.

Do pochodnych fizjologicznie czynnych zaliczają się także proleki związków według wynalazku, jakie zostały, na przykład opisane w publikacji H. Okada i inni, Chem. Pharm. Bull., 1994, 42, 57-61. Takie proleki mogą ulegać przemianie metabolicznej do związków według wynalazku. Te proleki mogą same być czynne lub nie.

Związki według wynalazku mogą występować także w różnych postaciach polimorficznych, np., w postaci bezpostaciowej lub krystalicznych postaciach polimorficznych. Wszystkie postaci polimorficzne związków według wynalazku należą do zakresu niniejszego wynalazku i są dalszą postacią wykonania wynalazku.

Wszystkie wskazówki dotyczące „związku(ów) o wzorze I rozciągają się także na związek(ki) o wzorze I, jakie opisano wyż ej, oraz ich sole, solwaty i pochodne czynne fizjologicznie, jakie tu opisano.

Ilość związku o wzorze I, która jest wymagana do osiągnięcia żądanego efektu biologicznego, zależna jest od szeregu czynników, np., od wybranego konkretnego związku, zamierzonego zastosowania, sposobu podawania i klinicznego stanu pacjenta. Ogólnie dawka dzienna leży w zakresie od 0,3 mg do 100 mg (typowo od 3 mg do 50 mg) na dzień, na kilogram masy ciała, np., 3-10 mg/kg/dzień. Dawka do podawania dożylnego może leżeć np., w zakresie od 0,3 mg do 1,0 mg/kg, którą odpowiednio można podawać w postaci wlewka od 10 ng do 100 ng na kilogram na minutę. Odpowiednie roztwory do wlewków do tego celu mogą np., zawierać od 1 mg do 10 g substancji czynnej w mililitrze. Pojedyncze dawki mogą zawierać np., od 1 mg do 10 g substancji czynnej. Tak więc, ampułki do zastrzyków mogą zawierać przykładowo od 1 mg do 100 mg a podawane doustnie preparaty w pojedynczej dawce, takie jak na przykład tabletki czy kapsułki, mogą zawierać przykładowo od 1,0 do 1000 mg, typowo od 10 do 600 mg. Do leczenia wymienionych wyżej stanów związki o wzorze I mogą być stosowane same jako takie, lecz korzystnie występują one w postaci środka farmaceutycznego z dopuszczalnym farmaceutycznie noś nikiem. Noś nik musi oczywiś cie być dopuszczalny w tym sensie, że jest on zgodny z innymi składnikami kompozycji i nie jest szkodliwy dla pacjentów. Nośnik może znajdować się w postaci ciała stałego lub w postaci cieczy lub obu i korzystnie przerabiany jest do preparatu razem ze związkiem czynnym, przykładowo do postaci tabletki, która może zawierać od 0,05% do 95% substancji czynnej. Środki farmaceutyczne według wynalazku mogą być wytwarzane znanymi sposobami farmaceutycznymi, które głównie polegają na mieszaniu składników z dopuszczalnymi farmaceutycznie nośnikami i/lub substancjami pomocniczymi.

Środki farmaceutyczne według wynalazku mogą być środkami nadającymi się do podawania doustnego, doodbytniczego, miejscowego, ustnego (np. podjęzykowego) i pozajelitowego (np., podskórnego, domięśniowego, doskórnego lub dożylnego), przy czym najbardziej odpowiedni sposób podawania zależy w każdym przypadku od rodzaju i ciężkości leczonego stanu i rodzaju każdorazowo stosowanego związku o wzorze I. Środki według wynalazku mogą mieć również postać drażetek i ś rodków o opóźnionym działaniu w drażetkach. Korzystne są środki odporne na kwas i sok żołądkowy. Odpowiednie powłoki odporne na sok żołądkowy obejmują octanoftalan celulozy, poli(octan winyPL 208 515 B1 lu-koftalan winylu), ftalan hydroksypropylometylocelulozy i anionowe polimery z kwasu metakrylowego i metakrylanu metylu.

Odpowiednie związki farmaceutyczne do podawania doustnego mogą występować w postaci oddzielnych jednostek, takich jak na przykład, kapsułki, kapsułki w opłatku, tabletki do ssania lub tabletki, które zawierają każdorazowo określoną ilość związku o wzorze I; w postaci proszków lub granulatu; w postaci roztworu lub zawiesiny w cieczy wodnej lub nie-wodnej lub w postaci emulsji olej w wodzie lub woda w oleju. Ś rodki te, jak to już wspomniano, moż na wytwarzać każ dym odpowiednim sposobem farmaceutycznym, która obejmuje etap, w którym substancję czynną i nośnik, (który może się składać z jednego lub więcej składników) kontaktuje się ze sobą. Ogólnie środki wytwarza się przez równomierne i jednorodne zmieszanie substancji czynnej z ciekłym i/lub subtelnie rozdrobnionym stałym nośnikiem, po czym produkt, jeśli to potrzebne poddaje się formowaniu. Można więc wytwarzać przykładowo tabletki, prasując lub formując proszek lub granulat związku, ewentualnie z jednym lub więcej dodatkowych składników. Sprasowane tabletki można wytwarzać przez tabletkowanie w odpowiedniej maszynie zwią zku w postaci swobodnie pł yną cej, na przyk ł ad w postaci proszku lub granulatu, ewentualnie zmieszanego ze środkiem wiążącym, środkiem smarnym, rozcieńczalnikiem wewnętrznym i/lub jednym (lub więcej) środkiem powierzchniowo czynnym/dyspergującym. Uformowane tabletki można wytwarzać przez formowanie sproszkowanego związku zwilżonego obojętnym ciekłym rozcieńczalnikiem w odpowiedniej maszynie.

Środki farmaceutyczne, nadające się do podawania ustnego (podjęzykowego) obejmują tabletki do ssania, które zawierają związek o wzorze I z substancją smakową, zwykle sacharozą lub gumą arabską lub tragakantową i pastylki, które zawierają związek w obojętnej bazie pastylki, takiej jak żelatyna i gliceryna lub sacharoza i guma arabska.

Odpowiednie środki farmaceutyczne do podawania pozajelitowego obejmują korzystnie sterylne roztwory wodne związku o wzorze 1, które korzystnie przygotowane są jako roztwory izotoniczne z krwią przewidywanego przyjmującego. Środki te podaje się korzystnie dożylnie, lecz podawanie może odbywać się także podskórnie, domięśniowo lub doskórnie w postaci zastrzyków. Środki te można korzystnie wytworzyć mieszając związek z wodą i doprowadzając do postaci sterylnej i izotonicznej z krwią. Środki farmaceutyczne według wynalazku do zastrzyków zawierają ogólnie od 0,1 do 5% wagowych związku czynnego.

Odpowiednie środki farmaceutyczne do podawania doodbytniczego występują korzystnie w postaci czopków z pojedynczą dawką. Można je wytworzyć mieszając związek o wzorze I z jednym lub więcej zwykłych stałych nośników, przykładowo masłem kakaowym i kształtując mieszaninę do odpowiedniej postaci.

Odpowiednie środki farmaceutyczne do podawania miejscowego na skórę występują korzystnie w postaci maś ci, kremu, pł ynu, pasty, preparatu do natrysku, aerozolu lub oleju. Jako noś niki mogą być stosowane wazelina, lanolina, poli(glikole etylenowe), alkohole i kombinacje dwóch lub więcej spośród tych substancji. Substancja czynna znajduje się ogólnie w stężeniu od 0,1 do 15% wagowych preparatu, przykładowo od 0,5 do 2%.

Możliwy jest także przezskórny sposób podawania.

Odpowiednie środki farmaceutyczne do zastosowania przezskórnego mogą występować w postaci pojedynczych plastrów, które nadają się do długotrwałego ścisłego kontaktu z naskórkiem pacjenta.

Takie plastry zawierają odpowiednio substancję czynną w ewentualnie buforowanym roztworze wodnym rozpuszczoną i/lub zdyspergowaną w środku przyczepnym lub zdyspergowaną w polimerze.

Odpowiednie stężenie substancji czynnej wynosi około 1% do 35%, korzystnie około 3% do 15%. Jako szczególna możliwość, substancja czynna może być uwalniana za pomocą transportu pod wpływem pola elektrycznego lub jonoforezę, jak to przykładowo opisane zostało w Pharmaceutical Research, 2(6): 318 (1986).

Pochodne diarylocykloalkilowe o ogólnym wzorze I będące przedmiotem wynalazku wytwarzane są sposobem wytwarzania odznaczającym się tym, że związek o wzorze I uzyskuje się postępując według następującego schematu, w którym Ring A oznacza pierścień A:

PL 208 515 B1

PL 208 515 B1

W tym celu związki o ogólnym wzorze A, w którym R1, R2, R4 i X mają wyż ej podane znaczenia poddaje się reakcji z NaJ w acetonie przez 12 do 24 godzinne ogrzewanie pod chłodnicą zwrotną do związku o ogólnym wzorze B.

Związek o ogólnym wzorze B poddaje się reakcji ze związkiem o ogólnym wzorze C, w którym n i m każdorazowo mogą oznaczać 0-5, do związku o ogólnym wzorze E, w którym R1, R2, R4, m, n i X mają znaczenia podane wyżej. W tym celu a) związek C poddaje się deprotonizacji za pomocą wodorku sodu w obojętnym rozpuszczalniku, takim jak dimetyloformamid lub tetrahydrofuran w temperaturze pokojowej a następnie poddaje się reakcji z halogenkiem w temperaturze około 70°C lub b) składnik C najpierw ogrzewa się przez wiele godzin z tlenkiem dibutylocyny w toluenie w oddzielaczu wody a następnie poddaje reakcji z dodatkiem dimetyloformamidu, fluorku cezu i jodku B przez wielogodzinne mieszanie w temperaturze pokojowej, do związku E.

Związek o wzorze ogólnym E poddaje się reakcji ze związkiem D, w którym Y ma znaczenie podane wyżej, do związku o ogólnym wzorze F, w którym R1, R2, R4, R5, X i Y mają znaczenie podane wyżej. W celu włączenia wiązania eterowego, związek E poddaje się deprotonizacji przykładowo w mieszaninie dimetyloformamidu i tetrahydrofuranu za pomocą silnej zasady, takiej jak wodorek Na w temperaturze pokojowej a następnie alkiluje korzystnie ze składnikiem D korzystnie z dodatkiem jodku Na.

Związek o wzorze ogólnym F poddaje się reakcji do związku o ogólnym wzorze I, poddając zmydlaniu funkcyjną grupę estrową przykładowo przez ogrzewanie z wodorotlenkiem potasu w alkoholu (etanol, t.-butanol), uwalniając grupę karboksylową związku I przez zakwaszanie. Tę grupę kwasu karboksylowego można przekształcić w grupę o wzorze -C(O)OR3, w której R3 ma znaczenie podane wyżej, zwykłymi sposobami. Związki o wzorze I odznaczają się korzystnym oddziaływaniem na zaburzenia przemiany materii. Wpływają one korzystnie na przemianę materii tłuszczów i cukrów, obniżając w szczególności poziom triglicerydów i nadają się do zapobiegania i leczenia cukrzycy typu II i stwardnienia tętnic.

Niniejszy wynalazek rozciąga się ponadto na zastosowanie związków o wzorze I i ich preparatów farmaceutycznych jako środka wiążącego receptor ligandów PPAR. Środki wiążące receptor ligandów PPAR nadają się jako agoniści lub antagoniści receptora PPAR. Receptory aktywowane peroksyzomowym proliferatorem (PPAR) mogą być dzielone na trzy typy PPARa, PPARδ i PPARy. Mogą być one kodowane przez różne geny (Motjima, Cell Structure and Function, 18: 267-277, 1993). Występują ponadto dwa izotopy PPARy a mianowicie PPARy₁ i PPARy₂. Te oba białka różnią się końcowym aminokwasem na 30-NH2 i są wynikiem alternatywnego stosowania promotorów i różnicowego splatania mRNA (Vidal-Puig, Jimenez, Linan, Lowell, Hamann, Hu, Spiegelman, Filer, Moller; J. Clin. Incest., 97: 2553-2561, 1996).

W przypadku procesów biologicznych modulowanych PPAR chodzi o takie procesy, które modulowane są przez receptory lub kombinacje receptorów, które odpowiadają na ligandy receptorów PPAR opisane w niniejszym patencie. Procesy te obejmują przykładowo transport lipidów osocza i katabolizm/rozpad kwasów tłuszczowych, regulację wrażliwości na insulinę i poziom cukru we krwi, które uczestniczą w hipoglikemii/ hiperinsuliniźmie (które uwarunkowane są, np., przez zaburzenia funkcji komórek beta trzustki, guzy trzustki wydzielające insulinę i/lub autoimmunohipoglikemie w następstwie autoprzeciwciał przeciwko insulinie, receptorowi insuliny lub autoprzeciwciał, które mają pobudzające działanie na komórki beta trzustki), różnicowaniu makrofagów, które prowadzi do tworzenia płytek powodujących stwardnienie tętnic, do reakcji zapalnych, karcynogenezy, hiperplazji lub różnicowania adypocytów.

Otyłość jest nadmiernym zbieraniem się tkanki tłuszczowej. Wcześniejsze prace z tej dziedziny wykazały, że PPARy gra centralną rolę przy ekspresji genu i różnicowaniu komórek tłuszczowych (Adipozyten). Nadmierny wzrost tkanki tłuszczowej związany jest z rozwojem ciężkich chorób, takich jak cukrzyca insulino-niezależna (NIDDM), nadciśnienie, choroby naczyń wieńcowych, hiperlipidemia, otyłość i określone złośliwe objawy chorobowe.

Adypocyty, przez tworzenie czynnika martwicy nowotworów a (TNFa) i innych cząsteczek, mogą oddziaływać także na homeostazę glukozy. Cukrzyca insulino-niezależna (NIDDM) lub cukrzyca typu II jest najczęstszą postacią cukrzycy. Na tę postać choroby cierpi około 90-95% pacjentów z hiperglikemią. W NIDDM występuje pozorne zmniejszenie masy komórek beta trzustki, wiele różnych zaburzeń wydzielania insuliny lub zmniejszona wrażliwość tkanki na insulinę. Objawy tej postaci cukrzycy obejmują znużenie, częste oddawanie moczu, pragnienie, opuchnięty wygląd, częste infekcje i powolne gojenie się ran, cukrzycowe uszkodzenia nerwów i choroby nerek. Odporność na metaboliczne działanie insuliny jest jedną z głównych cech cukrzycy insulino-niezależnej (NIDDM). Odpor8

PL 208 515 B1 ność na insulinę odznacza się upośledzonym wchłanianiem i przemianą glukozy we wrażliwych na insulinę narządach docelowych, takich jak przykładowo adypocyty i mięśnie szkieletowe oraz przez upośledzone hamowanie wątrobowej glukoneogenezy. Funkcjonalny brak insuliny i upośledzone hamowanie wątrobowej neoglikogenezy przez insulinę prowadzi do hiperglikemii w stanie na czczo. Komórki beta trzustki kompensują oporność na insulinę, zwiększając wydzielanie insuliny. Jednak komórki beta nie są w stanie utrzymać wysokiego poziomu wydzielania insuliny, tak więc dochodzi do obniżenia wydzielania insuliny spowodowanego glukozą i do pogorszenia homeostazy glukozy a na koniec do rozwoju objawów cukrzycy.

Hiperinsulinemia pozostaje także w związku z opornością na insulinę, hiperglicerydemią i podwyższonym poziomem lipoprotein małej gęstości w osoczu. Związek oporności na insulinę i hiperinsulinemii z tymi zaburzeniami przemiany materii nazywany jest „zespołem X i związany jest ze zwiększonym ryzykiem nadciśnienia i chorób naczyń wieńcowych. Metformina jest znana fachowcom, jako lek do leczenia cukrzycy u ludzi (patent USA Nr 3,174,901). Metformina powoduje w pierwszym rzędzie zmniejszenie tworzenia glukozy w wątrobie. Troglitazon® działa, jak wiadomo w pierwszym rzędzie na polepszenie zdolności mięśni szkieletowych do reagowania na insulinę i wchłanianie glukozy. Znane jest, że leczenie złożone metforminą i troglitazonem można stosować w celu leczenia zaburzeń wynikających z cukrzycy (DDT 3:79-88, 1998).

Zaobserwowano, że aktywatory PPARy, w szczególności troglitazon®, w przypadku tłuszczaków mięsakowatych (nowotworów tłuszczowych) przekształca tkankę rakową w normalne komórki (PNAS 96:3951-3956, 1999). Przypuszczano ponadto, że aktywatory PPARy mogą być pożyteczne w leczeniu raka sutka i raka jelita (PNAS 95:8806-8811, 1998, Nature Medicine 4:1046-1052, 1998) .

Ponadto aktywatory PPARy, takie jak przykładowo troglitazon® stosowano także do leczenia zespołu jajników policystycznych (PCO). Ten zespół, występujący u kobiet odznacza się chronicznym brakiem jajeczkowania i hiperandrogenizmem. W przypadku kobiet z tym zespołem występuje często także oporność na insulinę i podwyższone ryzyko rozwoju insulinoniezależnej cukrzycy (Dunaif, Scott, Finegood, Quintana, Whitcomb, J. Clin. Endocrynol. Metab., 81:3299, 1996).

Ponadto ostatnio odkryto, że aktywatory PPARy zwiększają tworzenie progrestronu i hamują steroidogenezę w hodowli komórek ziarnistych jajnika i dlatego mogą nadawać się do leczenia klimakterium (patent USA Nr 5,814,647, Urban i inni, 29 wrzesień 1998; B. Lorke i inni, Journal of Endocrinology, 159, 429-39, 1998). Klimakterium jest określane jako zespół zmian wydzielniczych, somatycznych i psychologicznych, który występuje u kobiet na końcu fazy rozrodczej.

Peroksysomy są organellami komórkowymi, które uczestniczą w regulacji potencjału redoks i stresie oksydacyjnym w komórkach, powodując przemianę materii wielu substratów, takich jak przykładowo nadtlenek wodoru. Istnieje wiele zaburzeń związanych ze stresem oksydacyjnym. Towarzyszą mu przykładowo zapalne reakcje na zranionych tkankach, patogeneza rozedm, uszkodzenia narządów związane z niedotlenieniem (szok), uszkodzenia serca spowodowane doksorubicyną, uszkodzenie wątroby wywołane lekami, stwardnienie tętnic i uszkodzenia płuc spowodowane nadmiernym poziomem tlenu, każdorazowo z tworzeniem reaktywnych rodników tlenowych i zmianą zdolności do redukcji komórki. Dlatego rozważano, że aktywatory PPARy między innymi regulują potencjał redoks i stres oksydacyjny w komórkach i mogą być wykorzystane do leczenia tych zaburzeń (Poynter i inni, J. Biol. Chem., 273, 32833-41, 1998).

Odkryto także, że agoniści PPARa, którzy hamują transkrypcję pośredniczoną przez NF_kB i w ten sposób modulują różne reakcje zapalne, takie jak droga enzymatyczna wywoływania syntezy tlenku azotu (NOS) i cyklooksygenazy-2 (COX-2) (Pinda-torra, i. i inni, 1999, Curry. Opinion in Lipidology, 10, 151-159) i dlatego mogą być stosowane jako terapeutyczny przyczynek przy dużej liczbie chorób zapalnych i innych stanów patologicznych (Coville-Nash i inni, Journal of Immunology, 161, 978-84, 1998; Staels i inni, Nature, 393, 790-3, 1998).

Proliferatory peroksysomowe aktywują PPAR, które z kolei działają jako czynniki transkrypcji i powodują różnicowanie, wzrost komórek i rozrost peroksyzomów. Przypuszcza się także, że aktywatory PPAR grają rolę przy hiperplazji i karcynogenezie i zmieniają enzymatyczną zdolność komórek zwierzęcych, takich jak przykładowo komórki gryzoni, jednak te aktywatory wydają się mieć tylko niewielki ujemny wpływ na komórki ludzkie (Greek, Biochem. Pharm., 43(3):393, 1992). Aktywacja PPAR prowadzi do szybkiego wzrostu transpeptydazy i katalazy gamma-glutamylowej. PPARa jest aktywowany przez szereg kwasów tłuszczowych średniej długości i kwasów o długim łańcuchu i uczestniczy w stymulowaniu β-oksydacji kwasów tłuszczowych w tkankach, takich jak wątroba, serce, mięśnie szkieletowe i brązowa tkanka tłuszczowa (Issemann i Greek, tamże; Beck i inni, Proc. R. Soc. Lond.,

PL 208 515 B1

247:83-87, 1992; Gottlicher i inni, Proc. NATO. Acad. Sci. USA, 89:4653-4657, 1992). Farmakologiczne aktywatory PPARa, takie przykładowo, jak fenofibrat, klofibrat, gemfibrozyl i bezafibrat są także zaangażowane w zwiększonym zmniejszaniu poziomu triglicerydów w osoczu oraz umiarkowanym zmniejszaniu cholesterolu LDL i stosowane są one w szczególności do leczenia hipertriglicerydemii, hierlipidemii i otyłości. Znane jest także, że PPARa uczestniczy w zaburzeniach zapalnych (Schoonjans, K., Current Opinion in Lipidology, 8, 156-66, 1997).

Ludzki jądrowy receptor PPARδ był klonowany z biblioteki cDNA ludzkich komórek mięsaka kości i został w pełni opisany przez A. Schmidt'a i innych, Molecular Endocrinology, 6: 16341641 (1992). Zawartość tych dokonań stanowi materiał związany dla niniejszego patentu. Należy zwrócić uwagę na to, że PPAR6 jest opisywany w literaturze także jako PPARe i jako NUC1, przy czym każda z tych nazw dotyczy tego samego receptora. Tak więc ten receptor, przez A. Schmidt'a i innych, Molecular Endocrinology, 6: 16341641, 1992, określany jest jako NUC1. PPARδ stwierdzany jest zarówno w tkance embrionalnej jak i u dorosłych. Donoszono, że ten receptor uczestniczy w regulacji ekspresji genu specyficznego dla tłuszczy i odgrywa rolę w procesie adypogenezy (Amri, E. i inni, J. Biol. Chem., 270, 2367-71, 1995).

Wiadomo, że choroby stwardnienia tętnic wywoływane są różnymi czynnikami, takimi przykładowo, jak nadciśnienie, cukrzyca, niski poziom lipoprotein dużej gęstości (HDL) i wysoki poziom lipoprotein małej gęstości. Dodatkowo obok zmniejszania ryzyka przez wpływ na stężenie lipidów w osoczu i innych czynników ryzyka, agoniści PPARa mają bezpośrednie działanie ochronne na naczynia (Trick, M. H. i inni, 1997, Circulation, 96: 2137-2143; de Fair i inni, 1997, Cardiovasc. Drugs Ther., Dodatek 11, 1: 257-263).

Stwierdzono niedawno, że agoniści PPARδ nadają się do podwyższenia poziomu HDL i dlatego nadają się do leczenia chorób stwardnienia tętnic (Leibowitz i inni, WO/9728149). Choroby stwardnienia tętnic obejmują angiopatię, chorobę naczyń wieńcowych, choroby naczyń mózgowych i choroby naczyń obwodowych. Choroba naczyń wieńcowych serca obejmuje śmierć z powodu naczyń wieńcowych, zawał mięśnia sercowego i ponowne udrażnianie naczyń wieńcowych. Choroby naczyń mózgowych obejmują zawały z niedotlenienia i krwotoczne i przejściowe napady z niedotlenienia.

Podtypy PPARy uczestniczą w aktywacji różnicowania adypocytów i nie odgrywają roli w stymulacji rozrostu peroksyzomów w wątrobie. Aktywacja PPARy związana jest z różnicowaniem adypocytów przez aktywację ekspresji genu specyficznego dla adypocytów (Lehmann, Moore, Smith-Oliver, Wilkinson, Willson, Kliwer, J. Biol. Chem., 270: 12953-12956, 1995). Sekwencje DNA dla podtypów PPARy zostały opisane u albrecht'a i innych, BBC 224; 431-437 (1996). Chociaż proliferatory peroksysomowe, włącznie z fibratami i kwasami tłuszczowymi, aktywują transkrypcyjną aktywność PPAR, jako naturalne ligandy zidentyfikowano tylko pochodne prostaglandyny J2, takie jak metabolit kwasu arachidonowego 15-deoksy-delta¹², 1,4-prostaglandynę J2 (15d-PGJ2), które są specyficzne dla podtypu PPARy, który wiąże także tiazolidynony. Ta prostaglandyna aktywuje adypogenezę zależną od PPARy, aktywuje PPARa, lecz tylko w dużych stężeniach (Formant, Tontoz, Chen, Brun, Spiegelman, Evans, Cell, 83:813-819, 1995). Stanowi to dalszą wskazówkę na to, że podtypy rodziny PPAR różnią się pod względem ich reakcji farmakologicznej na ligandy.

Okazało się na podstawie tego, że związki aktywujące PPARa, oraz zarówno PPARa jak i PPARy, muszą być silnymi lekami hipotriglicerymicznymi, które mogą być stosowane do leczenia dyslipidemii towarzyszącej stwardnieniu tętnic, cukrzycy insulino-niezależnej, zespołu X (Staels, B i inni, Curry. Pharm. Des., 3, (1), 1-4 (1997)) i rodzinnej złożonej hiperlipidemii (FCH). Zespół X jest zespołem, który charakteryzuje się pierwszym stadium oporności na insulinę i powoduje hiperinsulinemię, dyslipidemię i ujemną tolerancję glukozy i może się przekształcić w cukrzycę niewrażliwą na insulinę (cukrzycę typu II), która odznacza się hiperglikemią. FCH odznacza się hipercholesterolemią i hipertriglicerydemią u tego samego pacjenta i w tej samej rodzinie.

Niniejszy wynalazek dotyczy związków o wzorze I, które nadają się do modulacji receptorów PPAR oraz całego szeregu zastosowań farmaceutycznych z tym związanych.

Związki o wzorze I nadają się w szczególności do leczenia dyslipidemii, oporności na insulinę, cukrzycy typu I i II, zaburzeń tolerancji glukozy, zespołu X, otyłości, zaburzeń jedzenia, zakrzepic, zapaleń, kardiomiopatii oraz do ochrony komórek beta i ochrony utleniania kwasów tłuszczowych (patrz np., Jean-Charles Fruchart, Bart Staels i Patrick Duriez: PARS, Methabolic Disease and Artherrosclerosis, Pharmacological Research, Vol. 44, Nr 5, 2001; Bander Kersten, Beatrice Desvergne i Walter Wahli: Role sof Pars in health and disease, NATURE, tom 405, 25 maj

PL 208 515 B1

2000; Ines Pinda Torra, Giulia Chinetti, Caroline Duval, Jean-Charles Fruchart i Bart Staels: Peroxisome proliferator-activated receptors: from transcriptional control to clinical practice, Curry. Opin. Lipidom. 12: 2001, 245-254).

Skuteczność działania związków została przebadana jak następuje:

Do analizy mocy działania substancji, które wiążą się z ludzkim PPARalfa i aktywują go w agonistyczny sposób, wykorzystano trwałe transfikowane linie komórek HEK (HEK = nerki ludzkich embrionów), które tu określa się jako „reportażowa linia komórek PPAR alfa

Aktywność agonistów PPARalfa oznaczano w trzydniowym teście, który został opisany dalej.

Reportażową linię komórek PPARalfa hoduje się do uzyskania 80% zlania w ośrodku DMEM (Nr 41965-039, Life Technologies), który zawierał następujące dodatki: 10% cs-FKS (płodowe osocze bydlęce, Nr SH-30068.03, Hyclone), antybiotyki (0,5 mg/ml zeocyny (Nr R250-01, Invitrogen), 0,5 mg/ml G418 (Nr 10131-019, Life Technologies) 1% roztwór penicyliny-streptomycyny (Nr 151140-031, Life Technologies)) i 2 mmole L-glutaminy (Nr 25030-032, Life Technologies). Hodowlę prowadzi się w standardowych butlach do hodowli (Nr 33111, Becton Dickinson) w komorze inkubatorowej w 37°C i w atmosferze zawierają cej 5% CO2.

Komórki ze zlaniem 80% myje się jeden raz 30 ml PBS (solą fizjologiczną buforowaną fosforananami) (Nr 14190-094, Life Technologies), obrabia 2 ml roztworu trypsyny (Nr 25300-054, Life Technologies) przez 2 minuty w 37°C, przenosi do 5 ml wyżej opisanego ośrodka i zlicza w aparacie do zliczania komórek. Po rozcieńczeniu do 500,000 komórek/ml rozpipetowuje się każdorazowo porcjami po 100.000 komórek na komórkę 96 komórkowej mikropłytki do hodowli z przezroczystym dnem z tworzywa sztucznego (Nr 3610, Corning Costar). Pł ytki inkubuje się przez 24 h w komorze inkubatorowej w 37°C przy 5% CO2.

Agonistów PPARalfa przeznaczonych do badania rozpuszcza się w DMSO w stężeniu 10 mmoli. Ten roztwór zapasowy rozcieńcza się w ośrodku DMEM nie zawierającym czerwieni fenolowej (Nr 21063-029, Life Technologies), który zadaje się 5% cs-FKS (Nr SH-30068.03, Hyclone), 2 mmole L-glutaminy (Nr 25030-032, Life Technologies) i opisanym już w punkcie „rozsiew komórek antybiotykami (zeocyna, G418, penicylina i streptomycyna).

Substancje badane zwykle bada się przy 11 różnych stężeniach (10 μmoli, 3.3 μmoli, 1 μmol, 0.33 μmola, 0.1 μmola, 0.033 μmola, 0.01 μmola, 0.0033 μmola, 0.001 μmola, 0.00033 μmola i 0.0001 μmola). Silne związki bada się w zakresie stężeń od 1 μmola do 10 pmoli, względnie 100 nmoli do 1 pmoli.

Ośrodek z linią reportażowych komórek PPARalfa rozsianą w pierwszym dniu odsysa się całkowicie z każdej komórki i do komórek dodaje natychmiast badane substancje rozcieńczone w ośrodku. Rozcieńczanie i dodawanie substancji można wykonywać robotem (Beckman Biomek 2000). Końcowa objętość substancji badanych rozcieńczonych w ośrodku wynosi 100 μΐ na komórkę płytki 96-komórkowej. Stężenie DMSO w teście wynosi zawsze poniżej 0,1% objętościowych dla uniknięcia toksycznego wpływu rozpuszczalnika na komórki.

Każdą płytkę obkłada się standardowym agonistą PPARalfa, który także rozcieńcza się w 11 różnych stężeniach w celu oznaczenia zdolności działania testu w każdej pojedynczej płytce. Płytki testowe inkubuje się przez 24 h w komorze inkubatora w 37°C przy 5% CO2.

Komórki reportażowe dla PPARalfa obrabiane badaną substancją wyjmuje się z komory inkubatora i zamraża przez 1h w -20°C dla polepszenia lizy komórek. Po odtajaniu płytek, które prowadzi się przez przynajmniej 30 minut w temperaturze pokojowej, do każdej komórki pipetuje się 50 μΐ buforu 1 (Luc-Screen kit Nr LS1000, PE Biosystems Tropix) i płytki zaraz potem przenosi do aparatury do pomiaru luminescencji z jednostką pipetującą (Luminoscan akcent, LabSystems).

Reakcje lucyferazy uruchamia się w aparacie do pomiaru przez pipetowanie każdorazowo 50 μΐ buforu 2 (Luc-Screen kit Nr LS1000, PE Biosystems Tropix) do każdej komórki 96-komórkowej płytki. Dodatek buforu do każdej poszczególnej komórki prowadzi się w określonych i równych odstępach czasu zgodnie z zaleceniami wytwórcy aparatu (LabSystems). Wszystkie próbki mierzy się dokładnie w 16 minut po dodaniu buforu 2. Czas pomiaru wynosi 10 sekund dla próbki.

Surowe dane z aparatu do pomiaru luminescencji przelicza się za pomocą pliku oprogramowania Microsoft Excel. Krzywe dawka-aktywność, oraz wartości EC50 wyliczano za pomocą programu XL.fit zgodnie z danymi wytwórcy (IDBS).

Wyniki aktywności związków według wynalazku o wzorze I zostały podane w tabeli 1:

PL 208 515 B1

T a b e l a 1

Przykład Nr:	EC50 PPARalfa [nm]
I	1
II	0.3
IV	0.3
VII	4
X	0.5
XIX	16
XXIV	0.9
XXV	13
XXVIII	14
XXIX	32
XXXII	0.97
XXXIV	0.82
XXXVI	0.62
XXXVIII	0.57
XLI	0.6
XLIII	0.58
XLIV	0.93
XLV	10
XLVI	0.56
XLVII	1,1

Z tabeli 1 moż na zauważ yć , że zwią zki o wzorze I według wynalazku aktywują receptor

PPARa i dlatego działają w organizmie analogicznie do klinicznie stosowanych fibratów (patrz np., J-Ch Fruchard i inni: PARS, Metabolit disease and Artherosclerosis, Pharmacological Research, tom 44, Nr 5, 2001; S. Kersten i inni: Role sof Pars in health and disease, NATURE, tom 405, 25 maj 2000; Pineda i inni: Peroxisome prolifratoractivated receptors: from transcriptional control to clinical practice, Curry. Opin. Lipidom., 12:2001, 245-254).

Załączone dalej przykłady wykonania służą do objaśnienia wynalazku bez zamiaru jego ograniczenia. Zmierzone temperatury topnienia względnie rozkładu (tt.) nie zostały skorygowane i generalnie zależne są od szybkości ogrzewania.

PL 208 515 B1

Do mieszaniny 50 ml dimetyloformamid i 50 ml tetrahydrofuranu dodaje się, chłodząc lodem, najpierw 2.25 g zawiesiny wodorku sodu o stężeniu 80% a następnie 5.8 g 1,3-cykloheksanodiolu. Miesza się 3 godziny w około 25°C. Następnie dodaje się 10.5 g 4-chlorometylo-2-(4-fluorofenylo)-oksazolu (1), ogrzewa do 70°C i kontroluje za pomocą chromatografii cienkowarstwowej. Po zakończeniu reakcji wylewa się na wodę z lodem i ekstrahuje octanem etylu. Po oddzieleniu, fazę organiczną suszy się, zatęża i pozostałość oczyszcza na żelu krzemionkowym przez chromatografię równowagową (octan etylu/n-heptan = 1:1). Otrzymuje się alkohol 3 w postaci oleju. C16H18FNO3 (291.33), MS (ESI): 292 (M+H⁺)

Ester metylowy kwasu 2-{3-[2-(4-fluorofenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy}-6-metylobenzoesowego 5

Do mieszaniny 10 ml dimetyloformamidu i 20 ml tetrahydrofuranu, chłodząc lodem, dodaje się 0.3 g zawiesiny wodorku sodu (80%). Następnie dodaje się 1 g alkoholu 3 w 5 ml tetrahydrofuranu i miesza przez 1 h w temperaturze pokojowej. Nastę pnie dodaje się 0.8 g bromku 4 i miesza pod kontrolą DC (chromatografia cienkowarstwowa) w temperaturze pokojowej przez 3-5 h aż do dużego przereagowania. Wylewa się na wodę z lodem, ekstrahuje wielokrotnie octanem etylu, fazę organiczną wymywa niewielką ilością wody, suszy nad siarczanem sodu, zatęża pod próżnią i pozostałość oczyszcza przez chromatografię na żelu krzemionkowym (octan etylu/n-heptan = 1:2). Otrzymuje się ester metylowy 5 w postaci oleju. C26H28FNO5 (453.52), MS(ESI): 454 (M+H⁺)

Kwas 2-{3-[2-(4-fluorofenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy}-6-metylo-benzoesowy 6

PL 208 515 B1 g estru 5 ogrzewa się w 150 ml t.-butanolu i 24 ml ługu potasowego o stężeniu 50% pod chłodnicą zwrotną do wrzenia. Usuwa się 4/5 butanolu pod próżnią, rozcieńcza wodą i zakwasza, chłodząc lodem. Produkt ekstrahuje się dichlorometanem, suszy nad siarczanem sodu, zatęża pod próżnią i przez odsączenie pozostałości na żelu krzemionkowym (CH2Cl2/MeOH = 20:1) otrzymuje się kwas 6. C25H26FNO5 (432.42), MS(ESI): 433 (M+H⁺)

P r z y k ł a d II

2-(4-fluorofenylo)-4-jodometylo-oksazol 2

g (123 mmola) p-fluorobenzamidu i 33 g (123 mmola) 1,3-dichloroacetonu miesza się w 120°C bez rozpuszczalnika przez 2 godziny. Po ochłodzeniu do temperatury pokojowej rozpuszcza się w 250 ml octanu etylu. Roztwór ten rozcieńcza się 400 ml n-heptanu i 3 krotnie wymywa nasyconym roztworem NaCl. Fazę organiczną sączy się przez 250 ml żelu krzemionkowego i przemywa 200 ml n-heptanu/octanu etylu (4:1). Po oddestylowaniu rozpuszczalnika otrzymuje się surowy 4-chlorometylo-2-(4-fluorofenylo)oksazol 1. Ten produkt rozpuszcza się w 650 ml acetonu i dodaje 90 g NaJ. Następnie ogrzewa się przez 16 godzin pod chłodnicą zwrotną, potem usuwa się większość rozpuszczalnika i stałą pozostałość dysperguje się w 200 ml n-heptanu/octanu etylu (1:1) i sączy przez 200 ml żelu krzemionkowego. Osad wymywa się jeszcze 500 ml n-heptanu/octanu etylu (1:1) i zatęża fazę organiczną. Podczas zatężania rozpoczyna się krystalizacja jodku w postaci białego krystalicznego osadu. DC (chromatografia cienkowarstwowa) w n-heptanie/octanie etylu (6:1). Rf=0.4 dla 2 i Rf=0.35 dla 1. C10H7FINO (303.08) MS(ESI): 304 (M+H⁺)

10.8 g (93.1 mmola) cis/trans-1,3-cykloheksanodiolu i 15.4 g (61.8 mmola) tlenku dibutylocyny ogrzewa się w 800 ml toluenu przez 5 godzin w oddzielaczu wody. Po oddestylowaniu 400 ml toluenu chłodzi się do temperatury pokojowej i dodaje kolejno 280 ml suchego DMF, 15 g (49.5 mmola) 2 i 12.7 g (80.1 mmola) suchego CsF. Niejednorodną mieszaninę miesza się przez 20 godzin w temperaturze pokojowej (kontrola DC eduktu 2). Po dodaniu 200 ml octanu etylu myje się trzykrotnie nasyconym roztworem NaCl. Fazę organiczną sączy się przez 150 ml żelu krzemionkowego i zatęża. Pozostałość krystalizuje po dodaniu n-heptanu/octanu etylu (6:1). Po dalszym przekrystalizowaniu z n-heptanu/octanu etylu otrzymuje się produkt 3a (mieszanina enancjomerów cis). Mieszaninę enancjomerów trans 3b uzyskuje się z ługu macierzystego po zatężeniu i chromatografii. DC w n-heptanie/octanie etylu (6:1). Rf 3a (cis)=0.2 i Rf 3b (trans)=0.3. C16H18FNO3 (291.33) MS(ESI): 292 (M+H⁺)

PL 208 515 B1

Rozdzielanie par enancjomerów 3a prowadzi się przez chiralną HPLC. Wymywa się przy tym najpierw enancjomer (+) prawoskrętny (+)3a a następnie enancjomer (-) lewoskrętny (-)3a (Chiralpak AD250x4.6; acetonitryl/metanol (9:1).

Określenie absolutnej stereochemii prowadzi się za pomocą analizy rentgenowskiej estru kwasu kamfanowego rozdzielonych diastereoizomerów 3.

Ester metylowy kwasu cis-2-(3-(2-(4-fluorofenylo)-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-benzoesowego 5b.

1.05 g (3.6 mmola) (-)3a, 1.3 g (5.4 mmola) 4 i 130 mg KJ, rozpuszcza się w 12 ml suchego DMF. Po dodaniu 140 mg (5.7 mmola) NaH o stężeniu 95% miesza się przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej. Dla uzyskania lepszych wydajności w kierunku eduktu (-)3a, dodaje się dalsze 2 razy takie same ilości 4 i NaH i każdorazowo miesza przez 1 godzinę. Następnie pozostawia się do odstania przez noc. Roztwór reakcyjny rozcieńcza się 150 ml octanu etylu i wylewa do 50 ml wody. Po dalszym dwukrotnym wymywaniu roztworem NaCl fazę organiczną sączy się przez żel krzemionkowy, zatęża i pozostałość oczyszcza za pomocą chromatografii równowagowej (n-heptan/octan etylu, 1:1). Otrzymuje się 5b w postaci bezbarwnego bezpostaciowego ciała stałego. DC w n-heptanie/octanie etylu (1:1). Rf=0.5. C26H28FNO5 (453.52), MS(ESI): 454 (M+H⁺)

Kwas (+)-cis-2-(3-(2-(4-fluorofenylo)-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-

4.2 g (9.2 mmola) 5b rozpuszcza się w 120 ml t.-BuOH. Po dodaniu 50 ml wodnego roztworu KOH o stężeniu 50% gotuje się przez 24 godziny w 100°C. Do dalszej obróbki schładza się a następnie rozcieńcza 100 ml octanu etylu. Przez dodanie 2n wodnego roztworu HCl fazę wodną nastawia się na odczyn lekko kwaśny i ekstrahuje dwukrotnie dalszymi porcjami 100 ml octanu etylu. Fazę organiczną suszy się nad MgSO4, suszy, zatęża i pozostałość oczyszcza za pomocą chromatografii równowagowej (chlorek metylenu/metanol/stęż. amoniak, 30/5/1). Otrzymuje się 6b w postaci białego bezpostaciowego ciała stałego. DC (chlorek metylenu/metanol/stęż. amoniak, 30/5/1). Rf=0.3. Krystalizacja z toluenu. C25H26FNO5 (432.42), MS (ESI): 433 (M+H⁺)

P r z y k ł a d III

Kwas (-)-cis-2-{3-(2-(4-fluorofenylo)-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksyloksymetylo)-6-metylobenzoesowy 6a

PL 208 515 B1

Z (+)3a i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego 4 otrzymuje się analogicznie do przykładu 1 produkt 6a o ciężarze cząsteczkowym 432.42 C25H26FNO5 (432.42) MS (ESI): 433 (M+H⁺)

P r z y k ł a d IV

Kwas cis-2-(3-(2-(4-metoksyfenylo)-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksyloksymetylo)-6-metylobenzoesowy 7b

170 mg (0.39 mmola) 6b ogrzewa się w 4 ml 5.6 molowego roztworu NaOMe/MeOH przez 20 godzin w 120°C na łaźni olejowej. Po dodaniu octanu etylu i 2 n HC1 obrabia się analogicznie jak w przypadku syntezy 6b. Otrzymuje się 7b w postaci bezbarwnego bezpostaciowego ciała stałego. DC (chlorek metylenu/metanol/stęż. amoniak, 30/5/1). Rf~0.3. C26H29NO6 (451.52) MS (ESI): 452 (M+H⁺).

W taki sam sposób z 6a otrzymuje się stereoizomer 7a.

DC (chlorek metylenu/metanol/stęż. amoniak, 30/5/1). Rf~0.3. C26H29NO6 (451.52) MS(ESI): 452 (M+H⁺).

P r z y k ł a d V (11a) i przykład VI (11b)

PL 208 515 B1

Z 1,3-cykloheksanodiolu i 4-jodometylo-2-fenylo-oksazolu otrzymuje się racemat 12 o ciężarze cząsteczkowym 273,33 C16H19NO3 MS (ESI): 274 (M+H⁺).

Rozdzielanie enancjomerów prowadzi się za pomocą HPLC (wysokosprawnej chromatografii cieczowej) na kolumnie chiralnej. Wymywa się przy tym najpierw (+)-enancjomer 12a a następnie (-)-enancjomer 12b. (Chiralpak OD250x4,6; n-heptan : etanol : acetonitryl = 110:2:1 + 0.05% kwasu trifluorooctowego)

Ester metylowy kwasu cis-2-metylo-6-[3-(2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]-benzoesowego 13a

Z 12a i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się 13a o ciężarze cząsteczkowym 435.52 C26H29NO5 MS(ESI): 436 (M+H⁺).

Ester metylowy kwasu cis-2-metylo-6-[3-(2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]benzoesowego 13b

Z 12b i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się 13b o ciężarze cząsteczkowym 435.52 C26H29NO5 MS(ESI): 436 (M+H⁺).

Kwas cis-2-metylo-6-[3-(2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]-benzoesowy 11a Z 13a przez zmydlanie otrzymuje się 11a o ciężarze cząsteczkowym 421.50 C25H27NO5

MS(ESI): 422 (M+H⁺).

Kwas cis-2-metylo-6-[3-(2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]-benzoesowy 11b Z 13b analogicznie otrzymuje się 11b o ciężarze cząsteczkowym 421.50 C25H27NO5 MS (ESI):

422 (M+H⁺).

Cis-3-(2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksanol 15a,b

PL 208 515 B1

Z cykloheksanodiolu i 4-jodometylo-2-p-toluilo-oksazolu otrzymuje się racemat 15 o ciężarze cząsteczkowym 287,36 C17H21NO3 MS (ESI): 288 (M+H⁺).

Rozdzielanie enancjomerów prowadzi się za pomocą HPLC na kolumnie chiralnej. Wymywa się przy tym najpierw (+)-enancjomer 15a a następnie (-)-enancjomer 15b. (Chiralpak OD250x4,6; n-heptan : etanol : acetonitryl = 110 : 5 : 1 + 0.05% kwasu trifluorooctowego)

Ester metylowy kwasu cis-2-metylo-6-[3-(2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]benzoesowego 16a

Z 15a i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się 16a o ciężarze cząsteczkowym 449.55 (C27H31NO5); MS (ESI): 450 (M+H⁺).

Ester metylowy kwasu cis-2-metylo-6-[3-(2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]benzoesowego 16b

Z 15b i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się 16b o ciężarze cząsteczkowym 449.55 (C27H31NO5); MS (ESI): 450 (M+H⁺) .

Kwas cis-2-metylo-6-[3-(2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]-benzoesowy 14a Z 16a otrzymuje się 14a o ciężarze cząsteczkowym 435.52 (C25H29NO5); MS (ESI): 436 (M+H⁺). Kwas cis-2-metylo-6-[3-(2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksylometylo]-benzoesowy 14b Z 16b analogicznie otrzymuje się żądany produkt o ciężarze cząsteczkowym 435.52 (C26H29NO5); MS (ESI): 436 (M+H⁺).

P r z y k ł a d IX (17a) i p r z y k ł a d X (17b)

PL 208 515 B1

Z cykloheksanodiolu i 2-(4-fluorofenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu otrzymuje się racemat 18 o ciężarze cząsteczkowym 305, 35 C17H20FNO3 MS (ESI): 306 (M+H⁺).

Rozdzielanie enancjomerów prowadzi się za pomocą HPLC na kolumnie chiralnej. Wymywa się przy tym najpierw (+)-enancjomer 18a a następnie (-)-enancjomer 18b. (Chiralpak OD 250x4,6; n-heptan :etanol : acetonitryl = 110:2:1 +0.05% kwasu trifluorooctowego)

Ester metylowy kwasu cis-2-{3-[2-(4-florofenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowego 19a

Z 18a i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się 19a o ciężarze cząsteczkowym 467.54 (C27H30FNO5); MS (ESI): 468 (M+H⁺).

Ester metylowy kwasu cis-2-{3-[2-(4-florofenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowego 19b

Z 18b i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się 19b o ciężarze cząsteczkowym 467.54 (C27H30FNO5); MS (ESI): 468 (M+H⁺).

Kwas cis-2-{3-[2-(4-florofenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksylooksymetylo}-6-metylobenzoesowy 17a

Z 19a przez zmydlanie otrzymuje się 17a o ciężarze cząsteczkowym 453.52 (C26H28FNO5) MS(ESI): 454 (M+H⁺).

Kwas cis-2-{3-[2-(4-florofenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylobenzoesowy 17b

Z 19b analogicznie otrzymuje się 17b o ciężarze cząsteczkowym 453.52 (C26H28FNO5); MS(ESI): 454 (M+H⁺) .

P r z y k ł a d XI (20) i p r z y k ł a d XII (21)

PL 208 515 B1

Ester etylowy kwasu 5-bromometylo-2-metylo-benzoesowego 22 i Ester etylowy kwasu 2-bromometylo-5-metylo-benzoesowego 23

23

Roztwór 3.5 g estru etylowego kwasu 2,5-dimetylo-benzoesowego, 3.15 g N-bromosukcynimidu i 100 ml czterochlorku w ę gla ogrzewa się przez 3 godziny pod chł odnicą zwrotną naś wietlaj ą c lampą fotoelektryczną o mocy 300 watów. Odsącza się powstały osad i zatężony przesącz poddaje się chromatografii na żelu krzemionkowym. W ten sposób otrzymuje się mieszaninę z regioizomerycznych bromków benzylowych 22 i 23 w stosunku w przybliżeniu 2:3 (22:23) o ciężarze cząsteczkowym

257,13 (C11H13BrO2); MS (ESI): 257 (M+H⁺).

Ester etylowy kwasu rac-cis-5-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-2-metylo-benzoesowego 24 i ester etylowy kwasu rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-5-metylo-benzoesowego 25

Do zawiesiny 40 mg wodorku sodu (55-65% w oleju parafinowym) w 1 ml dimetyloformamidu w 0°C wkrapla się roztwór 150 mg rac-cis-3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksanolu

3a w 0.5 ml dimetyloformamidu. Po ukończeniu wydzielania gazów dodaje się 198 mg mieszaniny 2:3 estru etylowego kwasu 5-bromometylo-2-metylo-benzoesowego 22 i estru etylowego kwasu 2-bro20

PL 208 515 B1 mometylo-5-metylo-benzoesowego 23. Po 30 minutach w 0°C pozostawia się jeszcze przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej do przereagowania. Wylewa się na roztwór chlorku amonu i dwukrotnie ekstrahuje MTBE. Po wysuszeniu nad siarczanem magnezu, sączeniu i zatężaniu w wyparce rotacyjnej produkt oczyszcza się przez chromatografię na żelu krzemionkowym (eluent: n-heptan/octan etylu 3:1). W ten sposób otrzymuje się szybko wymywający się produkt w postaci estru etylowego rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-5-metylo-benzoesowego 25 o ciężarze czą steczkowym 467,54 (C27H30FNO5); MS(ESI+): 468 (M+H⁺).

Następnie wyodrębnia się później wymywający się produkt w postaci estru etylowego rac-cis-5-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-2-metylobenzoesowego 24 o ciężarze czą steczkowym 467,54 (C27H30FNO5); MS (ESI+): 468 (M+H⁺).

Kwas rac-cis-5-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-2-metylobenzoesowy 20

Zawiesinę 47 mg estru etylowego rac-cis-5-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-2-metylo-benzoesowego 24, 2 ml 1,1-dimetyloetanolu i 50% (wagowych) wodorotlenku potasu ogrzewa się przez 2 godziny w 85°C (łaźnia olejowa). Za pomocą rozcieńczonego kwasu solnego nastawia się pH3 i ekstarahuje dwukrotnie MTBE. Po suszeniu nad siarczanem magnezu, sączeniu i zatężaniu na wyparce rotacyjnej oczyszcza się produkt przez chromatografię. Tak otrzymuje się produkt 20 o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5); MS(ESI+): 440 (M+H⁺).

Analogicznie do 20 wytwarza się:

Kwas rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-5-metylobenzoesowy 21 z estru etylowego kwasu rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-5-metylo-benzoesowego 25

P r z y k ł a d XIII

Kwas rac-trans-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylobenzoesowy 26

Z rac-trans 3b i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6 metylo-benzoesowego otrzymuje się produkt 26 o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5); MS(ESI+): 440 (M+H⁺).

5-(2-(4-fluorofenylo)-oksazol-4-ilometoksymetylo)-1,3-dioksan-5-ylo-metanol 28

PL 208 515 B1

1.0 g (6.7 mmola) 5-hydroksymetylo-(1,3)-dioksan-5-ylo-metanolu i 0.5 g (16,5 mmola) 2 rozpuszcza się w 20 ml suchego DMF. Po dodaniu 300 mg 55%-owego NaH w oleju parafinowym miesza się przez 1 godzinę w temperaturze pokojowej. Obróbkę prowadzi się analogicznie do syntezy związku 5b. Otrzymuje się 28 w postaci białego bezpostaciowego ciała stałego. DC (n-heptan/octan etylu 1:2). Rf=0.4 C16H18FNO5 (323.33), MS 324.2 M+H⁺.

Ester metylowy kwasu 2-{5-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksymetylo]-[1,3]dioksan-5-ylometoksymetylo}-6-metylo-benzoesowego 29

Związek 29 wytwarza się analogicznie do syntezy 5b z 28 i 4

Kwas 2-{5-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksymetylo]-[1,3]dioksan-5-ylometoksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 27

Związek 27 wytwarza się analogicznie do syntezy 6b z 29 przez zmydlanie.

P r z y k ł a d XV

Kwas 2-{1-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksymetylo]-cykloheks-3-enylometoksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 31

Wychodząc z (1-hydroksymetylo-cykloheks-3-enylo)-metanolu, jodku 2 i bromku 4 w sposób opisany dla 27 otrzymuje się produkt 31 o ciężarze cząsteczkowym 465,53 (C27H28FNO5); MS(ESI+): 466 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XVI

Kwas 2-{1-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksymetylo]-cykloheksylometoksymetylo}-6-metylobenzoesowy 32

Wychodząc z (1-hydroksymetylo-cykloheksylo)-metanolu, jodku 2 i bromku 4 w sposób opisany dla 27 otrzymuje się produkt 32 o ciężarze cząsteczkowym 467,53 (C27H30FNO5) MS (ESI+): 468 (M+H⁺).

PL 208 515 B1

P r z y k ł a d XVII

Kwas rac-trans-2-{2-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylobenzoesowy 33

Wychodząc z trans-1,2-dihydroksycykloheksanolu, jodku 2 i bromku 4 w sposób opisany dla 27 otrzymuje się żądany produkt o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5); MS(ESI+) 440 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XVIII

Kwas 2-{4-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 34 Wychodząc z 1,4-cykloheksanodiolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się 34 o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5) MS(ESI+): 440 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XIX

Kwas 2-{4-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cyklopent-2-enyloksymetylo}-6-metylobenzoesowy 35

Wychodząc z cyklopent-2-enteno-1,4-diolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się produkt 35 o ciężarze cząsteczkowym 423,45 (C24H22FNO5); MS(ESI+): 424 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XX

Kwas 2-{5-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilo]metoksy}-cyklooktyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 36

PL 208 515 B1

Wychodząc z 1, 5-cyklooktanodiolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się produkt 36 o ciężarze cząsteczkowym 467,54 (C27H30FNO5); MS (ESI+): 468 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXI

Kwas rac-trans-2-{2-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cyklooktyloksymetylo}-6-metylobenzoesowy 37

Z 1,2-cyklooktanodiolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się żądany produkt o ciężarze cząsteczkowym 467,54 (C27H30FNO5); MS (ESI+): 468 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXII

Kwas rac-cis-2-{2-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-metylo-cykloheksylometoksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 38

Z cis-(2-hydroksymetylo-cykloheksylo)-metanolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się produkt 38 o ciężarze cząsteczkowym 467,54 (C27H30FNO5); MS(ESI+): 468 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXIII

Kwas 2-{2-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]metylo-cykloheksylometoksymetylo}-6-metylobenzoesowy 39

Z (3-hydroksymetylo-cykloheksylo)-metanolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się produkt 39 o ciężarze cząsteczkowym 467,54 (C27H30FNO5); MS(ESI+): 468 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXIV

PL 208 515 B1

Kwas rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy-metylo]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 40

Z cis-(3-hydroksymetylo-cykloheksanolu, jodku 2 i bromku 4 otrzymuje się produkt 40 o ciężarze cząsteczkowym 453,52 (C26H28FNO5); MS(ESI+): 454 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXV

Kwas rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksylometoksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 41

Z cis-3-hydroksymetylo-cykloheksanolu, bromku 4 i jodku 2 (odwrócenie kolejności reakcji) otrzymuje się produkt 41 o ciężarze cząsteczkowym 453,52 (C26H28FNO5); MS(ESI+): 454 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXVI

Kwas rac-cis-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksylometoksy}-6-metylo-benzoesowy 42

Z cis-3-hydroksymetylo-cykloheksanolu, jodku 2 i estru etylowego kwasu 2-hydroksy-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się produkt 42 o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5); MS (ESI+): 440 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXVII

Kwas rac-trans-2-{4-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksylometoksy}-6-metylo-benzoesowy 43

Z trans-4-hydroksymetylo-cykloheksanolu, jodku 2 i estru etylowego kwasu 2-hydroksy-6-metylo-benzoesowego otrzymuje się produkt 43 o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5); MS (ESI+): 440 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXVIII

PL 208 515 B1

Kwas rac-cis-2-(2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksylo}etylo)-6-metylo-benzoesowy 44

Z cis-3-etynylo-cykloheks-2-enolu, estru etylowego kwasu 2-metylo-6-trifluorometanosulfonyloksy-benzoesowego i jodku 2 otrzymuje się produkt 44 o ciężarze cząsteczkowym 437,52 (C26H28FNO4); MS(ESI+): 438 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXIX

Kwas rac-trans-2-(2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksylo}etylo)-6-metylo-benzoesowy 45

Z trans-3-etynylo-cykloheks-2-enolu, estru etylowego kwasu 2-metylo-6-trifluorometanosulfonyloksy-benzoesowego i jodku 2 otrzymuje się produkt 45 o ciężarze cząsteczkowym 437,52 (C26H28FNO4); MS(ESI+): 438 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXX

Kwas rac-trans-2-{3-[2-(4-fluoro-fenylo)-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylobenzoesowy 46

Z mieszaniny racemicznej enancjomerów trans 3b (patrz przykład I) i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego 4 otrzymuje się żądany produkt o ciężarze cząsteczkowym 439,49 (C25H26FNO5); MS(ESI+): 440 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXI

Ester metylowy kwasu 2-(cis-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego 47 i ester metylowy kwasu 2-(trans-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego 48

PL 208 515 B1

8.7 g 1,3-cykloheksanodiolu i 12 g tlenku dibutylocyny rozpuszcza się w 600 ml toluenu i ogrzewa się do wrzenia pod chłodnicą zwrotną w oddzielaczu wody. Podczas trwania reakcji objętość mieszaniny reakcyjnej zmniejsza się do połowy. Po 4 godzinach mieszaninę reakcyjną chłodzi się do temperatury pokojowej i zadaje 300 ml DMF, 9.0 g estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego i 9.4 g fluorku cezu. Miesza się przez dalsze 12 godzin w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńcza się przez dodanie octanu etylu i wymywa nasyconym roztworem NaCl. Fazę organiczną suszy się nad siarczanem magnezu, usuwa w próżni rozpuszczalnik a pozostałość oczyszcza na żelu krzemionkowym przez chromatografię równowagową (n-heptan/octan etylu = 50:1 -> 1:2). Otrzymuje się około 6 g alkoholu 47 (racemat cis) w postaci oleju. C16H22O4 (278.35), MS (ESI): 279 (M+H⁺). Na kolumnie chromatograficznej wymywa się również nieprzeragowany trans-1,3-cykloheksanodiol.

Alkilowanie prowadzi się analogicznie do przykładu I za pomocą wodorku sodu i estru metylowego kwasu 2-bromometylo-6-metylo-benzoesowego. Po analogicznej obróbce następczej i chromatografii, jaką opisano dla racematu cis otrzymuje się racemat trans 48. C16H22O4 (278.35), MS (ESI): 279 (M+H⁺).

Racematy 47 i 48 rozdziela się na fazie chiralnej przez chromatografię (Chiralpak AD?2 250x4.6; n-heptan : etanol : metanol = 25:1:0.5 + 0.1% kwasu trifluorooctowego; Rt(47a)=8.9 min; czas retencji enancjomeru: Rt(47b)=9.9 min (bezwzględne czasy retencji zmieniają się wraz z dokładnymi warunkami chromatografii).

Opisane dalej reakcje można przeprowadzać zarówno z czystymi stereoizomerami jak też z mieszaniną stereoizomerów.

Ester metylowy kwasu 2-{3-[2-(4-bromo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowego 49

Do roztworu 200 mg estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksymetylo)-6-metylobenzoesowego w 5 ml dimetyloformamidu w temperaturze pokojowej dodaje się 50 mg zawiesiny wodorku sodu o stężeniu 60 procent a następnie 408 mg 2-(4-bromo-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu. Po jednej godzinie dodaje się eter metylowo-t-butylowy i ekstrahuje wodą. Fazę organiczną suszy się nad siarczanem magnezu, usuwa w próżni rozpuszczalnik a pozostałość oczyszcza się za pomocą chromatografii RP-HPLC (wysokowydajnej chromatografii cieczowej w odwróconym układzie faz). Otrzymuje się 49 w postaci jasno żółtego oleju. C27H30BrNO5 (528.45), MS(ESI):582.2; 530.2 (M+H⁺).

Kwas 2-{3-[2-(4-bromo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 50

PL 208 515 B1

117 mg 49 miesza się z mieszaniną z 10 ml t-butanolu i 1 ml 10 n ługu potasowego w 90°C. Po dwóch dniach zakwasza się kwasem solnym i ekstrahuje octanem etylu. Oczyszczone fazy organiczne suszy się nad siarczanem magnezu, usuwa w próżni rozpuszczalnik a pozostałość oczyszcza przez chromatografię RP-HPLC. Otrzymuje się 50 w postaci bezpostaciowego ciała stałego. C26H28BrNO5 (514.52), MS (ESI): 514.29; 516.29 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXII

Kwas 2-{3-[2-(3-bromo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylobenzoesowy 51

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-bromofenylo)-4-jodo-metylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do przykładu 50 otrzymuje się produkt 51 o ciężarze cząsteczkowym 514,42 (C26H28BrNO5); MS(ESI+): 514.30; 516.30 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXIII

Kwas 2-{3-[2-(3-fluoro-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylobenzoesowy 52

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-fluoro-fenylo)-4-jodo-metylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 52 o ciężarze cząsteczkowym 453,52 (C26H28FNO5) ; MS (ESI+): 454.35 (M+H⁺).

PL 208 515 B1

P r z y k ł a d XXXIV

Kwas 2-{3-[2-(3-metoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 53

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-metoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 53 o ciężarze cząsteczkowym 465,55 (C27H31NO6) MS (ESI+): 466.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXV

Kwas 2-{3-[2-(3-trifluorometylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}6-metylo-benzoesowy 54

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-trifluorometylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 54 o ciężarze cząsteczkowym 503,52 (C27H28F3NO5); MS (ESI+): 504.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXVI

Kwas 2-{3-[2-(3-chloro-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylobenzoesowy 57

PL 208 515 B1

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-( 3-chloro-fenylo)-4-jodo-metylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 57 o ciężarze cząsteczkowym 469,97 (C26H28ClNO5); MS (ESI+): 470.43 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXVII

Kwas 2-{3-[2-(4-chloro-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylobenzoesowy 58

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-chloro-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 58 o ciężarze cząsteczkowym 469,97 (C26H28CINO5); MS (ESI+): 470.40 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXVIII

Kwas 2-{3-[2-(3-metylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilo-metoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 59

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-metylo-fenylo)-4-jodo-metylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 59 o ciężarze cząsteczkowym 449,55 (C27H31NO5); MS (ESI+): 450.53 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XXXIX

PL 208 515 B1

Kwas 2-{3-[2-(3,4-dimetylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 61

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3,4-dimetylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 61 o ciężarze czą steczkowym 463,58 (C28H33NO5); MS (ESI+): 464.22 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XL

Kwas 2-{3-[2-(2,4-dimetylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 62

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(2,4-dimetylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 62 o ciężarze czą steczkowym 463,58 (C28H33NO5); MS (ESI+): 464.22 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLI

Kwas 2-{3-[2-(2-metylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 63

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(2-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 63 o ciężarze czą steczkowym 449,55 (C27H31NO5); MS (ESI+): 450.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLII

PL 208 515 B1

Kwas 2-{3-[2-(3-trifluorometoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy 64

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-trifluorometoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 64 o ciężarze cząsteczkowym 519,52 (C27H28F3NO6); MS(ESI+): 520.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLIII

Kwas 2-{3-[2-(3,4-dimetoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilo-metoksy]-cykloheksyloksy-metylo}6-metylo-benzoesowy 67

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3,4-dimetoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 67 o ciężarze cząsteczkowym 495,58 (C28H33NO7); MS(ESI+): 496.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLIV

Kwas 2-{3-[2-(3-cyjano-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 68

mg kwasu 2-{3-[2-(3-bromo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowego i 25 mg cyjanku cynku rozpuszcza się w 5 ml dimetyloformamidu. Mieszaninę reakcyjną odgazowuje się, pokrywa argonem i zadaje 20 mg tetrakisfenylofosfinopalladu. Miesza się następnie przez 12 godzin w 100°C. Po schłodzeniu do temperatury pokojowej do mieszaniny

PL 208 515 B1 reakcyjnej dodaje się wody i ekstrahuje octanem etylu. Połączone fazy organiczne suszy się nad siarczanem magnezu, usuwa rozpuszczalnik pod próżnią a pozostałość oczyszcza się metodą RP-HPLC. Otrzymuje się 68 w postaci bezpostaciowego jasnożółtego ciała stałego. C27H28N2O5 (460.53); MS (ESI+): 461.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLV

Kwas 2-metylo-6-[3-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cykloheksyloksy-metylo]-benzoesowy 69

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-fenylo-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 69 o ciężarze cząsteczkowym 435,52 (C26H29NO5); MS(ESI+): 436.32 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLVI

Kwas 2-metylo-6-[3-(5-metylo-2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo]benzoesowy 70

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 70 o ciężarze cząsteczkowym 449,55 (C27H31NO5); MS (ESI+): 450.36 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLVII

Kwas 2-{3-[2-(4-metoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy 71

PL 208 515 B1

Z estru metylowego kwasu 2-(3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-metoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metylo-oksazolu, analogicznie do 50 otrzymuje się produkt 71 o ciężarze cząsteczkowym 465,55 (C27H31NO6); MS (ESI+): 466.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLVIII

[002] W temperaturze pokojowej, do roztworu 200 mg estru metylowego kwasu 2-(1R,3S-3hydroksy-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-benzoesowego (47a) w 5 ml dimetyloformamidu dodaje się 50 mg zawiesiny wodorku sodu o stężeniu 60% a następnie 1.08 mmola 2-(3-fluorofenylo)-4jodometylo-5-metyloksazolu. Zakończenie reakcji śledzi się za pomocą TLC (chromatografii cienkowarstwowej) (około 1 godzina) a następnie dodaje eter metylowo-t.-butylowy (~ 30 ml) i mieszaninę ekstrahuje wodą. Fazę organiczną suszy się nad siarczanem magnezu, usuwa rozpuszczalniki pod próżnią a pozostałość oczyszcza się metodą RP-HPLC. Daje to 72 w postaci jasnożółtego oleju. C27H30FNO5 (467.54); MS(ESI+): 468 (M+H⁺).

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-fluoro-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy (73)

[003] 100 mg 72 miesza się w mieszaninie 10 ml t.-butanolu i 1 ml 10 n wodnego roztworu wodorotlenku potasu w 90°C. Po ukończeniu reakcji, kontrolowanym za pomocą TLC (do dwóch dni), mieszaninę zakwasza się kwasem solnym i ekstrahuje octanem etylu. Połączone fazy organiczne suszy się nad siarczanem magnezu, usuwa rozpuszczalniki pod próżnią a pozostałość oczyszcza się metodą RP-HPLC. Daje to produkt 73 w postaci bezpostaciowego ciała stałego o ciężarze cząsteczkowym 453.52 (C26H28FNO5); MS(ESI+): 454.35 (M+H⁺).

P r z y k ł a d XLIX

PL 208 515 B1

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-metoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (74)

[004] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-metoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 74 o ciężarze cząsteczkowym 465.55 (C27H31NO6); MS(ESI+): 466.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d L

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-trifluorometylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (75)

[005] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-trifluoro-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla i 73, dają produkt 75 o ciężarze cząsteczkowym 503.52 (C27H28F3NO5); MS(ESI+): 504.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LI

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-chloro-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}6-metylo-benzoesowy (76)

[006] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-chloro-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73 dają produkt 76 o ciężarze cząsteczkowym 469.97 (C26H28CINO5); MS(ESI+): 470.43 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LII

PL 208 515 B1

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(4-chloro-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy (77)

[007] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-chlorofenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 77 o ciężarze cząsteczkowym 469.97 (C26H28CINO5); MS(ESI+): 470.40 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LIII

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-metylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy (78)

[008] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksycyklo-heksyloksy-metylo)-6-metylobenzoesowego i 2-(3-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73 dają produkt 78 o ciężarze cząsteczkowym 449.55 (C27H31NO5); MS(ESI+): 450.53 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LIV

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3,4-dimetylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (79)

[009] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksymetylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3,4-dimetylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 79 ciężarze cząsteczkowym 463.58 (C28H33NO5); MS(ESI+): 464.22 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LV

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(2,4-dimetylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (80)

PL 208 515 B1

[010] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(2,4-dimetylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73 dają produkt 80 o ciężarze cząsteczkowym 463.58 (C28H33NO5); MS(ESI+): 464.22 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LVI

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(2-metylo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}6-metylo-benzoesowy (81)

[011] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(2-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 81 o ciężarze cząsteczkowym 449.55 (C27H31NO5); MS(ESI+): 450.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LVII

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-trifluorometoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (82)

[012] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-trifluoro-metoksyfenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73 dają produkt 82 o ciężarze cząsteczkowym 519.52 (C27H28F3NO6); MS(ESI+): 520.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LVIII

PL 208 515 B1

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3,4-dimetoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (83)

[013] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3,4-dimetoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73 dają produkt 83 o ciężarze cząsteczkowym 495.58 (C28H33NO7); MS(ESI+): 496.20 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LIX

Kwas 2-metylo-6-[1R,3S-3-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo]-benzoesowy (84)

[014] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-fenylo-4-jodo-metylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 84 o ciężarze cząsteczkowym 435.52 (C26H29NO5); MS(ESI+): 436.32 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LX

Kwas 2-metylo-6-[1S,3R-3-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo]-benzoesowy (85)

[015] Ester metylowy kwasu 2-(1S,3R-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego (47b) i 2-fenylo-4-jodo-metylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 85 o ciężarze cząsteczkowym 435.52 (C26H29NO5); MS(ESI+): 436.32 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LXI

PL 208 515 B1

Kwas 2-metylo-6-[1R,3S-3-(5-metylo-2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo]-benzoesowy (86)

[016] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 86 o ciężarze cząsteczkowym 449.55 (C27H31NO5); MS(ESI+): 450.36 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LXII

Kwas 2-metylo-6-[1S,3R-3-(5-metylo-2-p-toluilo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo]-benzoesowy (87)

[017] Ester metylowy kwasu 2-(1S,3R-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-metylo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73 dają produkt 87 o ciężarze cząsteczkowym 449.55 (C27H31NO5); MS(ESI+): 450.36 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LXIII

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(4-metoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksymetylo}-6-metylo-benzoesowy (88)

[018] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-metoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 88 o ciężarze cząsteczkowym 465.37 (C27H31NO6); MS(ESI+): 466.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LXIV

PL 208 515 B1

Kwas 2-{1S,3R-3-[2-(4-metoksy-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy (89)

[019] Ester metylowy kwasu 2-(1S,3R-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-metoksy-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 89 o ciężarze cząsteczkowym 465.55 (C27H31NO6); MS(ESI+): 466.37 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LXV

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(3-bromo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}-6-metylo-benzoesowy (90)

[020] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(3-bromo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 90 o ciężarze cząsteczkowym 514.42 (C26H28BrNO5); MS (ESI+): 514.30, 516,30 (M+H⁺).

Kwas 2-{1R,3S-3-[2-(4-bromo-fenylo)-5-metylo-oksazol-4-ilometoksy]-cykloheksyloksy-metylo}6-metylo-benzoesowy (91)

[021] Ester metylowy kwasu 2-(1R,3S-3-hydroksy-cykloheksyloksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego i 2-(4-bromo-fenylo)-4-jodometylo-5-metyloksazol, w takich samych warunkach jak to opisano dla 72 i 73, dają produkt 91 o ciężarze cząsteczkowym 514.42 (C26H28BrNO5); MS(ESI+): 514.30 (M+H⁺).

P r z y k ł a d LXVII

Przebieg procesu syntezy:

PL 208 515 B1

Ester metylowy kwasu 2-(1S, 4R-4-t.-butylodimetylosilanyloksy-cyklopent-2-enyloksy-metylo)-6-metylo]-benzoesowego

8.2 g 1S,4R-4-t.-butylodimetylosilanyloksy-cyklopenten-2-enolu w 20 ml suchego dimetyloformamidu (DMF) dodaje się kroplami w atmosferze argonu w 0°C do zawiesiny 1.6 g NaH o stężeniu 60% w 12 ml suchego DMF. Następnie w 0°C dodaje się 20 ml 2-bromometylo-6-metylo-benzoesanu metylu. Po ukończeniu dodawania usuwa się łaźnię wody z lodem i mieszaninę reakcyjną miesza się w temperaturze pokojowej przez 6 h. Następnie dodaje się 200 ml eteru metylowo-t.-butylowego (MTBE) i fazę organiczną wymywa 200 ml wody i 200 ml nasyconego roztworu NaCl. Fazę organiczną suszy się nad MgSO4 i usuwa rozpuszczalniki. Pozostałą resztę oczyszcza się metodą chromatografii (SiO2, n-heptan/MTBE 8:1 => 3:1) otrzymując produkt w postaci estru metylowego kwasu 2-(1S,4R-4-t.-butylodimetylosilanyloksy-cyklopent-2-enyloksy-metylo)-6-metylo]-benzoesowego w postaci żółtego oleju. C21H32O4Si (376.57), LCMS (ESI): 377 (MH⁺).

Ester metylowy kwasu 2-(1S,4R-4-hydroksy-cyklopent-2-enylooksy-metylo)-6-metylo-benzoesowego

Do roztworu 2.3 g estru metylowego kwasu 2-(1S,4R-4-t.-butylodimetylosilanyloksy-cyklopent-2-enyloksymetylo)-6-metylo]-benzoesowego w 20 ml THF dodaje się 20 ml 1 molowego roztworu fluorku tetrabutyloammoniowego w THF i miesza się przez 20 minut w temperaturze pokojowej. Mieszaninę reakcyjną rozcieńcza się 100 ml MTBE i 3 krotnie wymywa 100 ml wody a następnie 50 ml nasyPL 208 515 B1 conego roztworu NaCl. Suszy się fazę organiczną nad MgSO4 i usuwa rozpuszczalniki. Pozostałą resztę oczyszcza się metodą chromatografii (SiO2, n-heptan/MTBE 1:1) otrzymując produkt w postaci estru metylowego kwasu 2-(1S,4R-4-hydroksy-cyklopent-2-enyloksy-metylo)-6-metylo]-benzoesowego, jako żółtawego oleju. C15H18O4 (262.31), LCMS (ESI): 263 (MH⁺).

Ester metylowy kwasu 2-metylo-6-[1S,4R-4-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cyklopent2-enyloksy-metylo)-benzoesowego

300 mg estru metylowego kwasu 2-(1S,4R-4-hydroksy-cyklopent-2-enyloksy-metylo)-6-metylobenzoesowego w 2 ml suchego DMF dodaje się kroplami w atmosferze argonu w 0°C do zawiesiny 55 mg NaH o stężeniu 60% w 3 ml suchego DMF. Po 20 minutach mieszania w temperaturze pokojowej dodaje się roztworu 320 mg chlorku 5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometylu w 1 ml DMF. Mieszaninę reakcyjną miesza się w temperaturze pokojowej przez 90 minut a następnie dodaje się 0.5 ml izopro-panolu a potem 20 ml MTBE. Roztwór wymywa się 3 krotnie 20 ml wody i 20 ml nasyconego roztworu NaCl. Fazę organiczną suszy się nad MgSO4 i usuwa rozpuszczalniki. Pozostałą resztę oczyszcza się metodą chromatografii (SiO2, n-heptan/MTBE 5:1). Zbiera się frakcje zawierające produkt i ponownie poddaje chromatografii po usunięciu rozpuszczalników (SiO2, n-heptan/octan etylu 10:1) otrzymując produkt w postaci estru metylowego kwasu 2-metylo-6-[1S,4R-4-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cyklopent-2-enyloksymetylo]-benzoesowego, jako żółtawego oleju. C25H25NO5 (419.48), LCMS (ESI): 420 (MH⁺).

Kwas 2-metylo-6-[1S,4R-4-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cyklopent-2-enyloksymetylo]-benzoesowy mg estru metylowego kwasu 2-metylo-6-[1S,4R-4-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cyklopent-2-enyloksy-metylo]-benzoesowego w 1 ml 10 molowego wodnego roztworu KOH i 1 ml t.-butanolu miesza się przez 4 dni w 100°C. Mieszaninę rozcieńcza się za pomocą 10 ml wody i trzykrotnie ekstrahuje 10 ml octanu etylu. Połączone fazy organiczne suszy się nad MgSO4 a następnie usuwa rozpuszczalniki. Oczyszczanie pozostałości metodą HPLC daje kwas 2-metylo-6-[1S,4R-4-(5-metylo-2-fenylo-oksazol-4-ilometoksy)-cyklopent-2-enyloksymetylo]-benzoesowy w postaci bezbarwnego oleju. C24H23NO5 (405.45), LCMS (ESI): 406 (MH⁺).

T a b e l a 1a

Numer przykładu	EC50 PPARa [nM]
XLVIII	0.25
XLIX	0.52
L	0.19
LI	0.31
LII	0.10
LIII	0.40
LIV	0.08
LV	0.09
LVI	0.54
LVII	0.13
LVIII	0.46
LIX	0.20
LX	10
LXI	0.08
LXII	0.56
LXIII	0.13
LXIV	1.1
LXV	0.48

PL 208 515 B1

Claims (19)

1. Związki o wzorze I:

w których podstawniki oznaczają:

pierścień A oznacza (C3-C8)-cykloalkil, (C3-C8)-cykloalkenyl, przy czym w pierścieniu cykloalkilowym jeden lub dwa atomy węgla może być zastąpione atomami tlenu;

R1, R2, R4, R5 niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil,

-O-(C 1-C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6)-alkil;

X oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

2. Związki o wzorze I, według zastrz. 1, znamienne tym, że podstawniki we wzorze 1 oznaczają: pierścień A oznacza (C3-C8)-cykloalkil, (C3-C8)-cykloalkenyl, przy czym w pierścieniu cykloalkilowym dwa atomy węgla mogą być zastąpione atomami tlenu;

R1, R2, R4, niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil,

-O-(C1-C6)-alkil;

R5 oznacza (C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6)-alkil;

X oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

Y oznacza (C 1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

3. Związki o wzorze I, według zastrz. 1 lub 2, znamienne tym, że podstawniki we wzorze I oznaczają: pierścień A oznacza (C6-C8)-cykloalkil, (C5-C6)-cykloalkenyl;

R1, R2 niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil, -O-(C1C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C1-C6) -alkil;

X oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

4. Związki o wzorze I, według jednego lub więcej z zastrz. 1 do 3 o budowie la:

w którym podstawniki oznaczają: pierścień A oznacza cykloheksyl;

R1, R2, niezależnie od siebie oznaczają H, F, Cl, Br, OH, NO2, CF3, OCF3, (C1-C6) -alkil, -O-(C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H, (C 1-C6)-alkil;

X oznacza (Ci-C6) -alkil, przy czym jeden lub więcej atomów węgla w grupie alkilowej może być zastąpione atomami tlenu;

PL 208 515 B1

Y oznacza (C1-C6)-alkil, przy czym jeden lub wię cej atomów węgla w grupie alkilowej moż e być zastąpione atomami tlenu;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

5. Związki wzorze I według jednego lub więcej zastrz. 1-3:

znamienne tym, że podstawniki oznaczają: pierścień A oznacza 1,3-cykloheksyl;

R1 oznacza H, F, Cl, CN, CF3, OCF3, (C1-C6)-alkil lub -O-(C1-C6)-alkil;

R2 oznacza H, (C1-C6)-alkil lub -O-(C1-C6)-alkil;

R3 oznacza H;

R4 oznacza H, (C1-C6)-alkil;

R5 oznacza (C1-C6)-alkil;

X oznacza CH2-O, CH2-O-CH2;

Y oznacza CH2-O-CH2, O-CH2, CH2-CH2; oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

6. Związki o wzorze I, według jednego lub więcej zastrz. 1-3 i 5, znamienne tym, że podstawniki we wzorze 1 oznaczają:

pierścień A oznacza 1,3-cykloheksyl;

R1 oznacza H, F, Cl, CH3, OCH3, CF3, OCF3, CN;

R2 oznacza H, CH3, OCH3;

R3 oznacza H;

R4 oznacza H, CH3;

R5 oznacza CH3;

X oznacza CH2-O, CH2-O-CH2;

Y oznacza CH2-O-CH2, O-CH2, CH2-CH2;

oraz ich fizjologicznie tolerowane sole.

7. Środki lecznicze zawierające jeden lub więcej związków określonych w zastrz. 1 do 6.

8. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia zaburzeń przemiany materii lipidów.

9. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia cukrzycy typu II

10. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia zespołu X.

11. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia upośledzonej tolerancji glukozy.

12. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia zaburzeń przyjmowania pokarmów.

13. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia otyłości.

14. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia kardiomiopatii.

15. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia niewydolności serca.

16. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia osteoporozy.

17. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia stwardnienia tętnic.

18. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia choroby Alzheimera (Morbus Alzheimer).

19. Zastosowanie związków określonych w zastrz. 1 do 6 do wytwarzania leków do leczenia zapaleń.