PL186851B1

PL186851B1 - Pochodne piperazynodionu jako środki farmaceutyczne

Info

Publication number: PL186851B1
Application number: PL95320915A
Authority: PL
Inventors: Philip A. Ashworth; Sukhjit Hunjan; Ian Andrew Pretswell; Hamish Ryder; Stephen J. Brocchini
Original assignee: Xenova Ltd
Priority date: 1994-12-23
Filing date: 1995-12-22
Publication date: 2004-03-31
Also published as: MY131762A; DK0799210T3; EP0799210B1; CZ288935B6; GB2311780B; BR9510429A; BG101601A; DE69522342D1; NO972938L; CZ190297A3; GB9712179D0; FI972661A0; IL116526A; BG63305B1; ATE204569T1; SK83597A3; CN1176637A; NO972938D0; IL116526A0; WO1996020180A1

Abstract

1. Pochodne piperazynodionu o wzorze ogólnym 1 W Z Ó R 1 w którym R 1 oznacza wodór lub grupe o w zorze -C O R 3. w którym R3 jest wybrany sposród: (i) grupy o wzorze. (A) w którym v oznacza liczbe I, oraz n oznacza liczbe 0 albo 1, m ma wartosc 0, 1, 2 albo 3 i co najmniej jeden z sym boli n i m ma wartosc inna niz 0, oraz R4 i R5 lacznie z atom em azotu, do którego sa przylaczone tw orza grupe heterocyk liczn a w ybrana sposród grup (1) do (4). (1) (2 ) (3) (4) w których R6 i R 7, które sa takie sam e lub rózne, oznaczaja wodór albo C 1 -C 6-alkoksyl albo R6 1 R 7 tworza lacznie metyle- nodioksy-grupe, Y oznacza O albo -N R 8, gdzie R8 oznacza C 1 -C 6-alkil albo fenyl, ewentualnie podstaw iony przez C F3, oraz R oznacza wodór albo grupe o wzorze -C O R 3 zdefiniowana powyzej, z zastrzezeniem , ze jeden z podstaw ników R 1 1 R2 oznacza wodór a drugi ma znaczenie inne niz wo d ó r albo d o p u szczaln e farm aceutycznie so le tych z w ia zk ó w PL PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku są nowe pochodne piperazynodionu związki użyteczne jako modulatory oporności wielolekowej (MDR), sposoby wytwarzania tych związków oraz kompozycje farmaceutyczne i weterynaryjne zawierające te związki.

Oporność nowotworów na leczenie niektórymi środkami cytotoksycznymi stanowi przeszkodę w skutecznej chemioterapii pacjentów chorych na nowotwory. Nowotwór może nabyć

186 851 oporność na środek cytotoksyczny stosowany w poprzednim leczeniu. Nowotwór może również przejawiać oporność wewnętrzną (swoistą) albo oporność krzyżową na środek cytotoksyczny, z którym nie miał uprzedniego kontaktu i który to środek charakteryzuje się odmienną budową chemiczną i innym mechanizmem działania niż lek stosowany w poprzednich etapach leczenia tego nowotworu.

Analogicznie, niektóre patogeny mogą nabywać oporność na środki farmaceutyczne używane w poprzednich kuracjach chorób lub zaburzeń powodowanych przez te patogeny. Patogeny mogą również przejawiać oporność wewnętrzną lub oporność krzyżową na środki farmaceutyczne, z którymi uprzednio nie miały kontaktu. Przykładami tego zjawiska są wykazujące oporność wielolekowąformy malarii, gruźlicy, leiszmaniozy i czerwonki pełzakowej.

Powyższe zjawiska określa się wspólną nazwą oporności wielolekowej (MDR). Jak to bardziej szczegółowo opisano w dalszej części, u podłoża mechanizmu powstawania MDR leży błonowa glikoproteina osocza (P-gp). P-gp posiada właściwości wiązania leków. Niektóre środki, wykazujące zdolność modulowania MDR mogą być zatem również użyteczne do dostarczania leków z pokonaniem bariery; krew-mózg i do leczenia choroby AIDS oraz zespołu związanego z AIDS.

Niedogodnością leków dotychczas stosowanych do modulowania MDR, zwanych środkami modyfikującymi oporność albo RMA jest to, że często charakteryzują się one niekorzystnym profilem farmakokinetycznym i/lub toksycznością jeśli są użyte w stężeniach potrzebnych do osiągnięcia efektu modulowania MDR.

Obecnie okazało się, że seria pochodnych piperazynodionu wykazuje aktywność modulatorów oporności wielolekowej. Przed miotem wynalazku są zatem pochodne piperazynodionu o wzorze 1:

wzór 1 w którym

R1 oznacza wodór lub grupę o wzorze -COR³, w którym R³ jest wybrany spośród:

(i) grupy o wzorze:

NH-—(CH₂)m —N<

R⁴

R5 (A) w którym v oznacza liczbę 1, oraz n oznacza liczbę 0 albo 1, m ma wartość 0, 1, 2 albo 3 i co najmniej jeden z symboli n i m ma wartość inną niż 0, oraz

R⁴ i r5 łącznie z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną wybraną spośród grup (1) do (4):

(1)

186 851

(4) w których Rń i R⁷, które są takie same lub różne, oznaczają wodór albo Ci-Cń-alkoksyl albo R⁶ i R7 tworzą łącznie metylenodioksy-grupę, Y oznacza O albo -NR⁸, gdzie R⁸ oznacza Ci-Cń-alkil albo fenyl, ewentualnie podstawiony przez CF3, oraz

R² oznacza wodór albo grupę o wzorze -COR³ zdefiniowaną powyżej, z zastrzeżeniem, że jeden z podstawników R 'i R² oznacza wodór a drugi ma znaczenie inne niż wodór albo dopuszczalne farmaceutycznie sole tych związków.

Grupa alkilowa może być liniowa albo rozgałęziona. Grupą Ci-Cń-alkilową jest na ogół grupa Ci-Cą-alkilowa, przykładowo metylowa, etylowa, propylowa, i-propylowa, n-butylowa, II-rzęd.-butylowa albo tert-butylowa. Grupą Ci-Cń-alkoksylową jest na ogół grupa Ci-Cą-alkoksylowa, przykładowo metoksylowa, etoksylowa, propoksylowa, i-propoksylowa, n-butoksylowa, Il-rzęd.-butoksylowa albo tert-butoksylowa.

Dla Ri oznaczającego grupę o wzorze -COR3, liczba całkowita v we wzorze (A) oznacza i. Przy r3 oznaczającym grupę o wzorze (A), n na ogół oznacza i a m ma wartość 0, i, 2 albo 3, albo n ma wartość 0 a m ma wartość 2.

Jeśli R⁴ i R⁵ tworzą razem pierścień heterocykliczny (i), wówczas R6 i r7 są na ogół takie same i korzystnie oznaczają wodór albo grupę metoksylową bądź razem tworzą metyłenodioksy-grupę. Jeśli R4 i r5 tworzą łącznie pierścień heterocykliczny (2), wówczas Y oznacza O albo -NR⁸, R⁸korzystnie oznacza metyl, fenyl albo 3-trójfluorometylofenyl.

W pierwszym aspekcie wynalazku, przedmiotem jest związek o wzorze i, w którym Ri oznacza wodór, a r2 oznacza grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną powyżej.

W drugim aspekcie wynalazku, przedmiotem jest związek o wzorze i, w którym R2 oznacza wodór a Ri oznacza grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną powyżej.

Korzystne jest, jeśli we wzorze A, w rozwiązaniach pierwszym i drugim opisanych powyżej, n ma wartość 0 a m ma wartość 2, albo n równa się i a m ma wartość i, 2 lub 3, i albo n oznacza liczbę i m oznacza liczbę 0, oraz r4 i r5 tworzą łącznie z atomem azotu do którego są przyłączone grupę heterocykliczną wybraną spośród grup o takich wzorach, w których, (i): obydwa podstawniki Rń i r7 oznaczają wodór albo obydwa oznaczają grupę Ci-Cń-alkoksylową albo w których Rń i R⁷ łącznie tworzą grupę metylenodioksylową, (2), w których Y oznacza O albo -NR⁸, R8 oznacza metyl, fenyl albo trójfluorometylofenyl lub (3) i (4).

Korzystnie, r4 i r5 tworzą łącznie pierścień heterocykliczny (i), w którym obydwa podstawniki r2 i r7 oznaczają wodór albo OMe bądź łącznie tworzą metylenodioksy-grupę.

Przykłady korzystnych związków o wzorze i są podane poniżej:

Chlorowodorek N-[2-(i ©GA-tetrahydro^-izochinolilofetyloj-ą-f^Z/tZFó-benzylideno-i-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9i iń),

Chlorowodorek N-^-^-fenylo-i-piperazynyhojmetylofenylohą-^Z^Zhó-benzylideno-i -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9i0-),

N-[4-(4-Metylo-i-piperazynylo)etylo]]4--[3Z,6Z))6-benzylldeno-i-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9007),

Chlorowodorek N-(2-morfolinoetylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno- i -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylidenojmetylobenzamidu (9053),

Chlorowodorek N-(4-morfolinoetylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-l-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9054),

N-{4-[2-(i,2,3,4-Tetrahydro-P-karbolin-2-ylo)etylofenylo}-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-i-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9080),

186 851

N-[4-( 1,2,3,4-Tetrahydro-P-karbolin-2-ylo)metylofenylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9096),

N- {4-[ 2-(4-Fenylo-1 -piperazynylo)etylo]fenylo} -4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1 -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9103),

N-{4-[2-( 1,2,3,4-Tetrahydro-2-izochinolilo)etylo]fenylo}-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9065),

N-{4-[2-(4-(3-Trójfluorometylofenylo)-1-piperazynylo)etylofenylo}-4-[(3Z,6Z)-6-ben-zylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9049),

N-{4-[2-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)etylo]fenylo}-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-l-metylo-2,5-diokso-3-piperazyriylideno]rnet.ylobe'nzamid (9006),

N-[2-(6,7-Dimetoksy-l,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)etylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1 -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9008),

Chlorowodorek N-[4-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)metyloferylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9064),

Chlorowodorek N-{4-[2-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)etylo]fenylo}-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9051),

N-[4-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)metylofenylo]-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-netylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9128),

N-[2-(6,7^JDimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)etylo]-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9136),

N-{4-[2-(4-Fenylo-1-piperazynylo)etylo]fenylo}-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-l-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzanid (9083),

Chlorowodorek N-{4-[3-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)propylo]ferylo}-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9161),

1-{4-[(3Z,6Z)-6-Benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzoilo}-4-(6,7-dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydroizochinolilo)metylopiperydyna (9200),

Związki o wzorze 1 wytwarza się sposobem, który polega na reakcji 1-acetylo-3-benzylideno-4-metylo-2,5-piperazynodionu o wzorze 2:

z aldehydem o wzorze 3:

wzór 2

OHC

wzór 3 w którym R¹ i r2 mają znaczenie podane w definicji wzoru 1, w rozpuszczalniku organicznym, wobec zasady, i o ile to wskazane, przeprowadza się wytworzony związek w jego sól dopuszczalną famaceutycznie.

Jako zasadę stosuje się węglan cezu, węglan sodu, węglan potasu, wodorek sodowy, tert-butoksylan potasowy i trójetyloaminę. Reakcje prowadzi się w zakresie temperatur od 0°C do temperatury refluksu rozpuszczalnika.

Rozpuszczalnikami odpowiednimi do tej reakcji są: dimetyloformamid (DMF), tetrahydrofuran (THF) a w przypadku użycia tert-butoksylanu potasowego - tert-butanol i jego mieszaniny..

186 851

Jeśli jako rozpuszczalnik stosuje się DMF, wówczas reakcję na ogół prowadzi się w zakresie temperatur od 0°C do temperatury wrzenia, przykładowo w zakresie 80°C - 95°C, gdy w reakcji jednocześnie stosuje się węglan cezu jako zasadę.

Jeśli jako zasadę stosuje się wodorek sodu albo tert-butoksylan potasu, wówczas mieszaninę reakcyjną na ogół ogrzewa się od temperatury 0°C do temperatury pokojowej albo do temperatury 40°C.

Reakcja prowadzi się w czasie od 1 godziny do 4 godzin, przykładowo od 2 do 3 godzin..

Związek o wzorze 2 można otrzymać w sposób opisany w przykładzie referencyjnym I. Związki o wzorze 3 można otrzymać z dostępnych w handlu substancji wyjściowych znanymi sposobami, przy czym wybór konkretnej substancji wyjściowej i odpowiedniego sposobu zależy od rodzaju aldehydu. Przykładowo, aldehyd o wzorze 3, w którym jeden z podstawników R¹ i R² oznacza wodór a drugi oznacza grupę o wzorze -COR³ zdefiniowanym powyżej, można wytworzyć w sposób polegający na działaniu na związek o wzorze 4:

R¹¹

OHC

R²¹ wzór 4 w którym jeden z podstawników R¹¹ i R²¹ oznacza wodór a drugi oznacza grupę -COOH, -COX, w której X oznacza chlorowiec albo -CO(OCOR'), w której R' oznacza C1-C6-alkil, aminą o wzorze:

H-R3, w którym R³ ma znaczenie podane powyżej. Reakcję prowadzi się; w obojętnym rozpuszczalniku organicznym, w obecności środka sprzęgającego jeśli Rⁿ albo R21 oznacza -COOH.

Odpowiednimi środkami sprzęgającymi, stosowanymi w przypadkach, gdy RH albo R1²oznacza-COOH są: 1,3-dicykloheksylokarbodiimid, 1-cykloheksylo-3-(2-morfolinoetylo)karbodiimid, metylosulfonian, p-toluenosulfonian i jodek 2-chloro-1-metylopirydyniowy.

Jeśli Rⁿ albo R²1 oznacza grupę -COX albo -CO(OCOR') zdefiniowaną powyżej, wówczas reakcję prowadzi się korzystnie w obecności zasady, np. trzeciorzędowej aminy, takiej jak Et₃N albo pirydyny. Jako rozpuszczalnik, dogodnie stosuje się dichlorometan.

Aktywowane związki o wzorze 4, w którym r1 albo R²¹ oznacza grupę -COX albo -CO(OCOR') można syntetyzować z odpowiedniego związku o wzorze 4, w którym R® albo R²1 oznacza grupę karboksylową-COOH, wykorzystując sposoby znane w syntezie organicznej.

Przykładowo, związki, w których R albo R^{2 r} oznacza -COX można wytwarzać przez działanie na związek z grupą karboksylową środkiem halogenującym, np. środkiem chlorującym takim jak SOCI2, PCI3, chlorek oksalilu albo PCI5.

Związki, w których R^H albo R²1 oznacza -CO(OCOR') można wytworzyć przez działanie na związek z grupą karboksylową chlorowcomrówczanem CrC6-alkilowym w obecności trzeciorzędowej aminy, przykładowo działaniem EtOCOCl albo i-BuOCOCl wobec Et₃N. W tym przypadku, wygodne jest działanie na otrzymaną mieszaninę bezpośrednio aminą, H-R^J.

Jeśli R³ oznacza grupę o wzorze A zdefiniowanym powyżej, w którym n ma wartość 1 a v oznacza 1, wówczas aminę H-R³ można otrzymać przez redukcję odpowiedniego nitrozwiązku o wzorze 5:

NO₂

(CH2)m N ,R⁴

R⁵ wzór w którym m, R⁴ i R5 mają znaczenie podane powyżej dla wzoru A.

186 851

Redukcję można dogodnie prowadzić stosując pył żelaza i stężony kwas solny w metanolu, na ogół w temperaturze wrzenia. Alternatywnie można prowadzić redukcję wodorem stosując pallad na węglu jako katalizator.

Związek o wzorze 5 można otrzymać w reakcji związku o wzorze 6:

NO₂ (CH₂)m —X wzór 6 w którym m ma znaczenie podane w definicji związku 5 a X oznacza chlorowiec, z aminą o wzorze 7:

Η—N

R⁴

R⁵ wzór 7 w którym R⁴ i R⁵ mają znaczenie podane powyżej dla związku o wzorze A, w rozpuszczalniku organicznym, wobec zasady. Jako rozpuszczalnik organiczny na ogół stosuje się DMF albo acetonitryl a jako zasadę, na ogół K2CO3. Reakcję prowadzi się na ogół w zakresie temperatur od temperatury pokojowej do 100°C, np. od 60°C do 80°C. Zazwyczaj reakcję prowadzi się w czasie od godziny do 30 godzin, przykładowo od około 8 godzin do około 12 godzin, na ogół od około 8 godzin do około 12 godzin.

Jeśli R oznacza grupę o wzorze A zdefiniowanym powyżej, w którym n ma wartość 0 a v oznacza 1, wówczas aminę H-R3 można otrzymać przez redukcję odpowiedniego nitrylu o wzorze 8:

/^R4

NC (CH₂)_m.-i N

R⁵ , .

wzór 8 w którym m ma wartość 1, 2 albo 3 a R4 i R⁵ mają znaczenie podane powyżej dla wzoru A. Redukcję można dogodnie prowadzić z użyciem LiA1HR w eterze dimetylowym glikolu etylenowego, w temperaturze od 0°C do 40°C, zazwyczaj ogrzewając mieszaninę reakcyjną od temperatury 0°C do temperatury pokojowej, np. od 0°C do 20°C. Inne aminy H-R3 można wytwarzać analogicznie, stosując znane substancje' wyjściowe albo produkty dostępne w handlu.

Nitryl o wzorze 8 można otrzymać w reakcji związku o wzorze 7 zdefiniowanym powyżej ze związkiem o wzorze 10:

wzór 10 w którym X oznacza chlorowiec a m ma znaczenie podane w definicji związku 8, w rozpuszczalniku organicznym, w obecności zasady. Jako rozpuszczalnik dogodnie stosuje się acetonitryl, a jako zasadę, np. K2CO3. Reakcję prowadzi się na ogół w temperaturze wrzenia rozpuszczalnika, w czasie od godziny do 30 godzin, przykładowo od godziny do 20 godzin.

Związki o wzorze 1 można przeprowadzić w sole dopuszczalne farmaceutycznie, jak również sole można przeprowadzić w wolne związki z zastosowaniem znanych sposobów.

Odpowiednimi solami są sole z dopuszczalnymi farmaceutycznie kwasami nieorganicznymi i organicznymi. Jako przykłady kwasów nieorganicznych można wymienić kwas chlorowodorowy, siarkowy i ortofosforowy. Przykłady kwasów organicznych obejmują kwas p-toluenosulfonowy, kwas metanosulfonowy, kwas śluzowy i bursztynowy.

Komórki rakowe wykazujące oporność wielolekową, zwane komórkami MDR, odznaczają się obniżeniem akumulacji leku wewnątrz komórki w porównaniu z odpowiednimi

186 851 komórkami wrażliwymi na lek. Badania z użyciem hodowanych in vitro linii komórek MDR wykazały, że oporność wielolekowa jest często związana ze zwiększoną ekspresją błonowej glikoproteiny osocza (P-gp) o właściwościach wiązania leków. Uważa się, że P-gp funkcjonuje jak pompa usuwająca dla wielu związków hydrofobowych. Badania techniką transfekcji z użyciem klonowanej P-gp wykazały, że nadekspresja tej glikoproteiny może nadawać komórkom fenotyp MDR (patrz, np. Ann. Rev. Biochem. 58, 137-171, 1989).

Główną funkcją P-gp w normalnych tkankach jest wydalanie z komórek toksyn wewnątrzkomórkowych. Istnieje dowód na to, że nadekspresja P-gp może odgrywać rolę kliniczną w oporności wielolekowej. Zwiększone poziomy mRNA dla P-gp albo samego białka wykryto w wielu rodzajach ludzkich nowotworów - w białaczkach, chłoniakach, mięsakach i rakach. W niektórych przypadkach rzeczywiście wykrywano zwiększone poziomy P-gp w biopsjach nowotworowych pobranych po nawrocie choroby po chemioterapii.

Wykazano, że hamowanie funkcji P-gp w MDR, w której bierze udział P-gp prowadzi do wyraźnej akumulacji środka p-nowotworowego w tych komórkach. Przykładowo, wykryto, że werapamil będący znanym antagonistą kanałów wapniowych, uczula komórki MDR na alkaloidy Vinca in vitro i in vivo (Cancer Res. 41, 1967-1972, 1981). Proponowany mechanizm działania polega na współzawodnictwie ze środkiem p-nowotworowym pod względem wiązania z P-gp. Opisano wiele niespokrewnionych strukturalnie środków modyfikujących oporność wielolekową działających według tego mechanizmu, takich jak tamoksyfen (Nolvadex; ICI) i związki pokrewne, cyklosporyna A i jej pochodne.

Związki o wzorze 1 i ich dopuszczalne farmaceutycznie sole (w dalszej części opisu zwane związkami według wynalazku) wykazały w próbach biologicznych aktywność w modulowaniu oporności wielolekowej. Wyniki tych prób są opisane w przy kładzie III. Związki według wynalazku mogą być zatem stosowane jako środki modyfikujące oporność wielolekową. Nazwano je środkami modyfikującymi oporność wielolekową lub RMA. Związki te mogą modulować, np. zmniejszać lub eliminować oporność wielolekową.

Związki według wynalazku mogą być zatem stosowane w sposobie wzmacniania cytotoksyczności środka wykazującego cytotoksyczność w stosunku do komórki rakowej. Sposób ten polega przykładowo na podaniu jednego ze związków według wynalazku do komórki nowotworowej w czasie, gdy ta komórka nowotworowa jest poddana działaniu danego środka cytotoksycznego. W ten sposób można zwiększyć efekt leczniczy środka chemioterapeutycznego albo przeciwnowotworowego. Można zmniejszyć albo wyeliminować oporność wielolekową komórki nowotworowej na środek cytotoksyczny podczas chemioterapii.

Związki według wynalazku można również stosować w sposobie leczenia choroby, w której oporność wielolekową wykazuje patogen, np. wykazujące oporność wielolekową formy zarazków malarii (Plasmodium falciparum), gruźlicy, leiszmaniozy i czerwonki pełzakowej. W sposobie tym podaje się na przykład jeden ze związków według wynalazku (oddzielnie, równocześnie lub kolejno) z lekiem, w stosunku do którego patogen ten wykazuje oporność wielolekową. W ten sposób można zwiększyć efekt leczniczy stosowanego leku.

U pacjenta (człowieka lub zwierzęcia) chorego na raka można leczyć oporność na środek leczniczy w sposób polegający na podaniu temu pacjentowi jednego ze związków według wynalazku. Związek według wynalazku podaje się w ilości skutecznie potęgującej cytotoksyczność tego chemioterapeutyku. Przykładami środków chemioterapeutycznych albo p-nowotworowych korzystnych w kontekście niniejszego wynalazku są alkaloidy Vinca, takie jak winkrystyna i winblastyna, antybiotyki antracyklinowe, takie jak daunorubicyna i doksorubicyna, mitoksantron, aktynomycyna D, taksany, np. taksol, epipodofilotoksyny, np. etopozyd i plikamycyna.

Ponadto, u pacjenta (człowieka lub zwierzęcia) cierpiącego na chorobę, w której oporność wielolekową wykazuje patogen wywołujący tę chorobę, można leczyć oporność na środek leczniczy w sposób polegający na podaniu temu pacjentowi jednego ze związków według wynalazku. Przykładami takich chorób są wykazujące oporność wielolekową formy zarazków malarii (Plasmodium falciparum), gruźlicy, leiszmaniozy i czerwonki pełzakowej.

Modulatory MDR mają również zastosowanie do dostarczania leków z pokonaniem bariery; krew-mózg i do leczenia choroby AIDS i zespołu związanego z AIDS. Związki według

186 851 wynalazku mogą być zatem użyte w sposobie ułatwiania przechodzenia leków przez barierę krew-mózg i do leczenia AIDS i zespołu związanego z AIDS. Pacjent (człowiek albo zwierzę) wymagający tego typu traktowania może być leczony sposobem polegającym na podaniu temu pacjentowi jednego ze związków według wynalazku. Kolejnym aspektem wynalazku jest kompozycja farmaceutyczna albo weterynaryjna zawierająca jako składnik aktywny pochodną piperazynodionu o wzorze ogólnym 1 jak zdefiniowana w zastrz. 1.

Związki według wynalazku można podawać w wielu różnych formach dawkowania, np. doustnie, np. w formie tabletek, kapsułek, tabletek powlekanych powłoczką cukrową albo błonotwórczą, w' formie ciekłych roztworów albo zawiesin bądź parenteralnie. np. domięśniowo, dożylnie albo podskórnie. Związki według wynalazku można również podawać drogą iniekcji albo infuzji.

Sposób dawkowania zależy od wielu czynników, takich jak wiek, waga i stan pacjenta oraz droga podania. Na ogół jednak, dawkowanie dostosowane do określonej drogi podania przy podawaniu związku według wynalazku jako jedynego leku dorosłym ludziom wynosi od 0,001 do 50 mg/kg i najczęściej mieści się w zakresie od 0,01 do 5 mg/kg masy ciała. Taką dawkę można podać np. od 1 do 5 razy dziennie, w formie jednorazowej szybkiej infuzji, infuzji trwającej kilka godzin i/lub wielokrotnego podawania.

Pochodną piperazynodionu o wzorze 1 albo jej sól dopuszczalną farmaceutycznie przygotowuje się w postaci kompozycji farmaceutycznej, ludzkiej lub weterynaryjnej, zawierającej ponadto dopuszczalny farmaceutycznie albo weterynaryjnie nośnik albo rozcieńczalnik. Kompozycje te na ogół przygotowuje się wykorzystując znane sposoby i podaje się je w formach odpowiednich do użycia dla ludzi i w weterynarii. W ten sposób dostarcza się modulator oporności wielolekowej zawierający dowolny związek według wynalazku.

Przykładowo, stałe formy doustne mogą zawierać łącznie ze związkiem aktywnym, rozcieńczalniki takie jak laktoza, dekstroza, sacharoza, celuloza, skrobię kukurydzianą albo ziemniaczan<ą środki poślizgowe, takie jak krzemionka, talk, kwas stearynowy, stearynian magnezowy albo wapniowy i/lub glikole polietylenowe, środki wiążące, takie jak skrobie, gumy arabskie, żelatynę, metylocelulozę, karboksymetylocelulozę albo poliwinylopirolidon, środki rozsadzające, takie jak skrobia, kwas alginowy, alginiany albo glikolan sodowoskrobiowy, mieszanki musujące, barwniki, środki słodzące, środki zwilżające, takie jak lecytyna, polimery kwasu sorbowego (polisorbaty), laurylosiarczany. Takie preparaty mogą być wytwarzane znanymi sposobami, np. przez mieszanie, granulowanie, tabletkowanie, powlekanie cukrowe albo powlekanie powłoczkami błonotwórczymi.

Ciekłe zawiesiny do podawania doustnego można przygotowywać w formie syropów, emulsji i zawiesin. Syropy mogą zawierać jako nośnik np. sacharozę albo sacharozę z glicerolem i/lub mannitol i/lub sorbitol. Zwłaszcza syrop dla pacjentów chorych na cukrzycę może jako nośniki zawierać tylko produkty, które nie ulegają metabolizmowi do glukozy (np. sorbitol) albo takie, które jedynie w niewielkim stopniu ulegają metabolizacji do glukozy. Takie zawiesiny i emulsje mogą np. zawierać jako nośnik gumę naturalną, agar, alginian sodu, pektynę, metylocelulozę, karboksymetylocelulozę albo alkohol poliwinylowy.

Zawiesiny albo roztwory do iniekcji domięśniowych mogą oprócz związku aktywnego zawierać nośnik dopuszczalny farmaceutycznie, taki jak woda sterylna, olej z oliwek, oleinian etylu, glikole takie jak glikol propylenowy i o ile to potrzebne, odpowiednia ilość chlorowodorku lidokainy. Niektóre związki według wynalazku są nierozpuszczalne w wodzie. Związki te można wprowadzać do liposomów.

Wynalazek jest zilustrowany poniższymi przykładami.

Przykład referencyjny I. 1-Acetylo-3-benzylideno-4-metylo-2,5-piperazynodion.

Na ilość 25,0 g (126 milimoli) 1,4-diacetylo-2,5-piperazynodionu (opisanego przez S. M. Marcuccio i J. A. Elix w Aust. J. Chem. 1984, 37, 1791) w 200 ml DMF działano w temperaturze 130°C ilością 17,6 ml (126 milimoli) trój etyloaminy i 13,0 ml (126 milimoli) benzaldehydu. Po 4 godzinach mieszaninę schłodzono do temperatury pokojowej i wylano do 1000 ml octanu etylu, po czym trzy razy przemyto solanką. Osad wytrącony w tym etapie odfiltrowano. Filtrat wysuszono nad MgSOą i usunięto rozpuszczalnik pod zmniejszonym

186 851 ciśnieniem. Pozostałość rekrystalizowano z układu octan etylu:heksan. Otrzymano 11,78 g (38%) l-acetylo-3-ben/.ylidenc>-2,5-piperaz.ynodionu.

Na ten związek działano NaH i MeJ w układzie DMF:THF (1:5), w temperaturze 0°C i następnie pozostawiono do ogrzania do temperatury pokojowej, uzyskując tytułowy związek z wydajnością 57%.

Przykład referencyjny II. Wytwarzanie amin H-R³ drogą podstawienia nitrobenzenu.

2.1

Prowadzono reakcję 4-brcmcetylc-nitrcbenzenu (2a) z 1-fenylopiperazyną (2b) wobec K2CO3 w DMF, w temperaturze 80°C w czasie 8 godzin. Związek 2c otrzymano z 58% wydajnością. Związek ten poddano redukcji pyłem żelaza i stężonym kwasem solnym w metanolu, utrzymując mieszaninę w stanie wrzenia przez 3 godziny. Żądaną aminę 2.1 otrzymano z 40% wydajnością.

Wykorzystując analogiczną drogę syntezy lecz stosując tam, gdzie to wskazane 4-bromometylonitrobenzen albo 4-(3-bromopropylo)nitrobenzen zamiast 4-(2-bromoetylo)nitrobenzenu (2a) i zastępując 4-fenylopiperazynę (2b) odpowiednim związkiem o wzorze 7, otrzymano dalsze aminy H-R³, wykazane w tabeli 1.

Warunki stosowane w każdym etapie wytwarzania tych dalszych amin zostały opisane powyżej dla aminy 2.1.

186 851

Tabela 1

186 851

c.d. tabeli 1

186 851

c.d. tabeli 1

co

CM

X

CM x

186 851

Przykład referencyjny III. Wytwarzanie amin H-R³ poprzez pochodną nitrylową

OMe

3.1

Prowadzono reakcję chlorowodorku 6,7-dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydroizochinoliny (3a) z chloroacetonitrylem wobec K2CO3, w acetonitrylu, utrzymując mieszaninę w stanie wrzenia w czasie 24 godzin. Otrzymano związek 3b z wydajnością 92%. Na związek 3b działano następnie LiAlH4 w eterze dimetylowym glikolu etylenowego w temperaturze pokojowej przez dobę. Następnie ogrzano mieszaninę do temperatury 40°C i utrzymywano ją w tej temperaturze przez 30 minut. Żądaną aminę 3.1 otrzymano z 98% wydajnością.

Postępując w podobny sposób lecz modyfikując tam, gdzie to potrzebne warunki pierwszego etapu i zastępując związek 3a odpowiednim związkiem o wzorze 7, wytworzono dalsze aminy H-R³ wymienione w tabeli 2.

Tabela 2

Związek 0	wzorze 7	Warunki pierwszego etapu	Amina	0 wzorze (numer)	H-R³
/	\		K2CO3, C1CH₂CN,		f......	\
HN	NMe			\ /N	NMe
V_	J		CH₃CN, temp. wrz.	h₂n^~	V_	/
			20 godzin
n HN^>	0		K2CO3, C1CH₂CN, CH₃CN, temp. wrz.	h₂n^		0
			20 godzin		(3.4)
		.OMe				.OMe
HCl HN___Λ	O	K2CO3, CICH2CN,		-OO
'OMe	CH₃CN, temp. wrz.		OMe
			20 godzin		(3.5)

186 851

3. Amina 4.3

4.3

Na związek 4c działano 6,7-dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydroizochinoliną w dichlorometanie, w temperaturze 0°C, wobec jodku 2-chloro-1-metylopirydyniowego i trietyloaminy. Roztwór pozostawiono do ogrzania do temperatury pokojowej do następnego dnia. Na związek 4d, który otrzymano z wydajnością 93%, działano kwasem trójfluorooctowym w dichlorometanie, w temperaturze pokojowej przez 30 minut. Związek 4e otrzymano z wydajnością 10% po maceracji z acetonem. Na ten związek działano LiAll U w THF w temperaturze 10°C, po czym pozostawiono do ogrzania do temperatury pokojowej. Związek 4.3 otrzymano z wydajnością 75%.

Przykład referencyjny V. Wytwarzanie aldehydów o wzorze 3.

Sposób 1

Aldehydy o wzorze 3a, podane w poniższej tabeli 3, wytworzono przez działanie na kwas 3-formylobenzoesowy odpowiednią aminą H-R³ (związek otrzymany w jednym z przykładów referencyjnych II i III) w dichlorometanie wobec jodku 2-chloro-1-metylopirydyniowego, w temperaturze 0°C. Mieszaninę reakcyjną pozostawiono do ogrzania do temperatury pokojowej do następnego dnia.

Tabela 3: Aldehydy o wzorze 3A

OHC

186 851

Numer aldehydu		Odpowiednia amina H-R³
6.1		2.2
6.2	—NH	2.1
6.3		2.7
6.5		3.5

Sposób 2

Aldehydy o wzorze 3b, podane w poniższej tabeli 4, wytworzono przez działanie na chlorek 4-formylobenzoilu odpowiednią aminą H-R³ w dichlorometanie, wobec trójetyloaminy, w temperaturze 0°C. W przypadku aldehydu 6.32, zamiast chlorku 4-formylobenzoilu użyto 4-karboksybenzaldehyd i dodatkowo w mieszaninie reakcyjnej występował jodek 2-chloro-1-pirydyniowy. Mieszaninę reakcyjną pozostawiono do ogrzania do temperatury pokojowej do następnego dnia. Każda amina była albo związkiem wytworzonym w jednym z przykładów referencyjnych II albo III, albo była produktem dostępnym w handlu.

Tabela 4: Aldehydy o wzorze 3b

Numer aldehydu	R3	Odpowiednia amina H-R³
6.7	-	CTxxUU,_?,_t	2.2
6.8	—NH''	/~~\ NMe	3.2
6.9	-NH^^	.ca:	3.1

186 851

c.d. tabeli 4

6.11	—NH	_/CF₃ '-d	produkt handlowy
6.13	—NH \	0	produkt handlowy
6.14	—-N^	0	produkt handlowy
6.15	ppOOC —	2.7
6.16	pr⁹ —NH		2.3
6.21	-«O-¹	LU	2.5
6.22	-J0T⁹	jy	2.8
6.23	—NH	2.1
6.24	pp^c —NH	N—Ph	2.6

186 851

Przykład i. Wytwarzanie związków o wzorze i.

W reakcji l-acetylo-3-benzylideno-4-metylo-2,5-piperazynodionu opisanego w przykładzie referencyjnym l, z aldehydem wytworzonym w przykładzie referencyjnych V, w DMF. wobec CS2CO3 w zakresie temperatur od 80° do 90°C, otrzymano związki o wzorze i podane w tabeli 5.

Tabela 5

Numer aldehydu	Związek 0 wzorze i
1	2
6.7	9006
6.8	9007
6.9	9008
6.11	9049
6.1	9051
6.13	9053
6.14	9054
6.15	9064
6.16	9065
6.21	9080
6.2	9083
6.22	9096
6.23	9103
6 24	9104

186 851

c.d. tabeli 5

1	2
6.25	9116
6.3	9128
6.5	9136
6.27	9161
6.32	9200

Związki 9116, 9104, 9053, 9054, 9064 i 9051 przeprowadzono w ostatnim etapie w ich chlorowodorki drogą przepuszczania gazowego chlorowodoru przez roztwór każdego ze związków w THF. (Do testów biologicznych opisanych w przykładzie III użyto chlorowodorki tych związków a nie wolne zasady).

Przykład 2. Kompozycja farmaceutyczna

Tabletki o wadzie 0,15 g każda, zawierające po 25 mg związku według wynalazku można wytwarzać następująco: Receptura na 10.000 tabletek

Związek według wynalazku 250 g

Laktoza 800 g

Skrobia kukurydziana 415 g

Talk, puder 30 g

Stearynian magnezowy 5 g

Zmieszano związek według wynalazku, laktozę i połowę ilości skrobi kukurydzianej. Mieszaninę tę wytłoczono przez sito o wielkości oczek 0.5 mesh. Skrobię kukurydzianą (10 g) zawieszono w ciepłej wodzie (90 ml). Otrzymaną pastę użyto do granulacji proszku. Granulat wysuszono i rozdrobniono na małe fragmenty na sicie 1,4 mesh. Dodano pozostałą ilość skrobi, talk i stearynian magnezowy, dokładnie zmieszano i wytworzono tabletki.

Przykład 3. Testowanie związków o wzorze 1 na działanie modulatorów oporności wielolekowej (MDR). .

Materiały i metody:

Prowadzono hodowlę mysiej linii komórek raka sutka, EMT6, i jej podtypu - linii AR 1,0 z opornością MDR, w pożywce RPMI 1640 zawierającej 10% płodowej surowicy bydlęcej i 2 mM glutaminianu, w temperaturze 37°C, w atmosferze zawierającej 5%o CO2 Komórki pasażowano w zakresie od 1 w 200 do 1 w 2000 w przypadku linii komórek rodzicielskich w zakresie od oporności MDR po trypsynizacji (0,25% trypsyny, 0,2 g. litr'¹, EDTA.

1. Próba na akumulację leku

Komórki AR 1.0 wysiewano do 96-dołkowych, nieprzezroczystych płytek hodowlanych (Canberra Packard). Pożywka do próby zawierała mieszaninę trytowanej daunorubicyny (DNR), będącej środkiem cytotoksycznym i nieznakowanej dau^^ic^y (0,3 μ Cl/ml;

(iM). Przygotowano rozcieńczenia seryjne związków o wzorze 1 w pożywce do próby w zakresie stężeń od 5 nM do 100 iM. Komórki inkubowano przez godzinę w temperaturze 37°C, następnie przemywano je i oznaczano radioaktywność związaną w komórkach. Wyniki wyrażono jako procent maksymalnej akumulacji przyjmując jako 100% akumulacji tę wartość, jaką obserwowano w obecności znanego środka modulującego oporność (RMA), werapamilu, w stężeniu 100 iM. Tam, gdzie było to możliwe oznaczano wartość IC50. Wyniki są podane w tabeli 6.

186 851

Tabela 6

Numer związku	IC50 (gM) Akumulacja	Akumulacja maksymalna
9006	0,400
9007		30%
9008	3,000
9049		20%
9051	0,150
9053	50,000
9054		32%
9064	0,300
9065	6,000
9080		18%
9083	2,000
9096		20%
9103		20%
9104	5,000
9116	4,000
9128	3,000
9136	0,900
9161		20%
9200	1,700

2. Wzmacnianie toksyczności doksorubicyny

Związki o wzorze 1 badano na ich właściwości potęgowania toksyczności doksorubicyny w komórkach AR 1.0. W początkowych próbach proliferacji, związki mianowano wobec stałego stężenia doksorubicyny (0,86 (μΜ), która sama jest nietoksyczna dla komórek AR 1.0. Po czterodniowej inkubacji z doksorubicyną oznaczano proliferację metodą kolorymetryczną z użyciem sulforodaminy B (Skehan i wsp., J. Natl. Cancer Inst. 82, 1107-1112, 1990). Wyniki są przedstawione w tabeli 7.

Związki, które wykazały zdolność uwrażliwiania komórek AR 1.0 na stężenie 0,86 μΜ doksorubicyny bez ujawniania toksyczności własnej wybrano do dalszych badań. Komórki hodowano przez cztery dni w obecności doksorubicyny w stężeniach w zakresie od 0,01 nM do 50 μM i przy stałych stężeniach każdego związku. Proliferację oznaczano ilościowo w sposób opisany przez Skehan'a (jak wyżej). Wyprowadzono wartości IC50 (stężenie potrzebne do zmniejszenia proliferacji do 50% w porównaniu z nietraktowanymi komórkami kontrolnymi) dla samej doksorubicyny i dla każdego badanego związku i wartości te użyto do wyliczenia wskaźnika wzmocnienia (PI):

IC50 dla samej doksorubicyny PI = ---------------------------------------IC50 dla doksorubicyny + RMA

186 851

Wyniki są przedstawione w tabeli 8.

Tabela 7

Numer związku	Toksyczność związku (IC₅0 pM)	Toksyczność ze związkiem cytotoksycznym (IC50 pM)
9006	2	0,04
9008	10	2,00
9049	2	0,20
9051	2	0,01
9053	40	4,00
9054	50	30,00
9064	2	0,01
9065	2	0,20
9083	3	0,10
9104	40	0,05
9116	8	1,00
9128	10	2,00
9136	13	2,00
9200	13	0,80

Tabela 8

Wskaźniki wzmocnienia
Numer związku	Wskaźnik wzmocnienia (RMA w stęż. 1 pM)
9006	1000
9049	15
9051	2000
9064	750
9065	15
9104	17
9136	25

Przykład 4. Charakteryzacja (identyfikacja) związków według wynalazku Związki i ich sole wytworzone w przykładach I i II charakteryzowano metodami spektroskopii masowej i protonowego NMR. Wyniki są przedstawione w tabelach 9 i 10.

186 851

Tabela 9

Numer związ- ku	Wzór suma- ryczny	Wyniki spektroskopii masowej	Wyniki analizy 'H NMR	Mikroanaliza
Masa (inten- sywność)	Technika oznacz.	Rozpusz- czalnik/pole	δ	Wyliczono	Oznaczono
9054	^C 30^H 28^N 4	509(40)	Cl	d--DMSO-	2.96 (3H,s),	C	6^.1	66.0
	HCl	508(45)		/300 MHz	3.40 (4H,bs),
		331(35)			3.99 (4H,bs),
		178(100)			6.98 (iH,s), 7.20 (iH,s),	H	5.35	5.30
					7,43-7.56 (7H,m), 7.82 (2H,d), 7.89 (2H,d) 8.12 (2H,d), 10.43 (1H,s) 10.83 (iH,s)	N	10.3	10.3

Tabela 10

Numer związku	Wzór sumaryczny	Wyniki spektroskopii masowej	Ή
Masa (intensyw- ność)	Technika oznacz.	Rozpuszczalnik- /pole	5
1	2	3	4	5	6
9006	C39H 3sN oO 5	643(100)	ESI	d--MSO- /400MHz	2.87 (3H,s), 2.89-3.23 (8H, m), 3.73 (2x3H,s), 4.20-4.54 (2H,m), 6.78 (iH,s), 6.82 (iH,s), 6.88 (1H,s), 7.09 (iH,s), 7.20-8.07 (i3H,m), 10.30 (1H,s), 10.62 (iH,s), 1i.01(1H,bs)
9007	C₂₇H3,N 5O3	474(100)	ESI	CDCl₃- /400MHz	2.35 (3H,s), 2.49-2.73 (10H,m), 3.02 (3H,s), 3.59 (2H,m), 7.07 (iH,s), 7.28-7.44. (6H,m), 7.50 (2H,d), 7.86 (2H,d)
9008	C 33H 34N 4O5	567(100)	ESl	CDCl3- /400MHz	2 76-2.90 (6H,m), 3.02 (3H,s), 3.61-3.70 (4H,m), 3.85 (2x3H,s), 6.55 (1H,s), 6.64 (iH,s), 6.94 (iH,bs), 7.07 (iH,s), 7.27-7.43 (6H,m), 7.47 (2H,d), 7.85 (2H,d)
9049	C39H3₆F₃N₅C^3	680(100)		CDCls- /400MHz	2.64-2.75 (6H,m), 2 87 (2H,m), 3.04 (3H,s), 3.23-3.31 (4H,m), 7.04-7.10 (3H,m), 7.12 (iH,s), 7.23-7.42 (9H,m), 7.55 (2H,d), 7.59 (2H,d), 7 78 (iH,s), 7.96 (2H,d)

186 851

c.d. tabeli 10

1	2	3	4	5	6
9051	CaęHasN 4O5.HCI	643(22), 348(30), 206(100)	CI	d6-MSO- /400MHz	2.86 (3H,s), 2.92-3.18 (6H,m), 3.36-3.48 (2H,m), 3.73 (2x3H,s), 4.22-4.55 (2H,m), 6.78 (1H,s), 6.82 (1H,s), 6.89 (1H,s), 7.09 (1H,s), 7.28-8.14 (13H,m), 10.29 (1H,s), 10.69 (2H,bs)
9053	C₂₆H 28N4O4 HCl	461(100), 331(10)	FAB+	d6-MSO- /300MHz	2.82 (3H,s), 3.05-3.20 (2H,bs),3.45-3.62 (2H,bs, 3.68-3.78 (4H,bs), 3.80-3.90 (2H,bs), 3.90-4.00 (2H,bs), 6.82 (1H,s), 7.07 (1H,s), 7.33-7.48 (5H,m), 7.66 (2H,d), 7.96 (2H.d), 8.80-9.05(1 H,bs), 10.15 (1H,s), 10.95-11.15 (1H,bs)
9064	C₃₈H 36N 4O 5 HCl	629(100)	ESI	d₆-MSO- /400MHz	2.87 (3H,s), 2.90-3.40 (4H,m), 3.70 (2x3H,s), 4.10-4.52 (4H,m), 6.80 (2xlH,s), 6.89 (1H,s), 7.11 (1H,s), 7.30-7.45 (5H,m), 7.59(2H,d), 7.73 (2H,d), 7.91 (2H,d), 8.02 (2H,d), 10.46 (1H,s), 10.64 (2H.bs)
9065	C37H 34N 4O 3	582(10), 449(30), 331(100)	Cl	CDCl3 /400MHz	2.65-3.10 (11H,m), 3.74 (2H,s), 6 95-8.10 (21H,m)
9080	C39H 35N 5O 3	622(100)	ESI	d6-MSO- /400MHz	2.64-2.90 (8H,m), 2.86 (3H,s), 3.68 (2H,s), 6.88 (1H,s), 6.907.04 (2H,m), 7.10 (1H,s) 7.227.48 (9H,m), 7.72 (4H,m), 8.00 (2H,d) 10.19 (lH,s), 10.67 (1H,s)
9096	C38H33N5O3	608(15), 291(100)	Cl	d6-MSO- /400MHz	2.74 (3Hs), 2.70 (2H,m), 2.80 (2H,m), 3.58 (2H,s), 3.70 (2H,s), 6.88 (1H,s), 6.88 (1H,s), 6.90-7.05 (2H,m), 7.10 (1H,s), 7.20-7.50 (9H,m), 7.65-7.80 (4H,m), 8.00 (2H,d), 10.27 (1H,s), 10.62 (1H,s)
9103	C38H37N5O3	612(87), 175(100)	Cl	d6-MSO- /400MHz	2.5-2.6 (6H.m), 2.75 (2H,m), 2.85 (3H,s), 3.11 (4H,m), 6.75 (1H,t), 6.88 (1H,s), 6.90 (2H,d), 7.1 (1H,s), 7.2 (3H,m), 7.28-7.49 (7H,m), 7.75 (3H,m), 8.1 (2H,d), 10.15 (lH,s), 10.6 (lH.bs)

186 851

c.d. tabeli 10

1	2	3	4	5	6
9104	C,₇H₃5N ?O.HCl	598(100)	Cl	d₆-MSO- /400MHz	2.5 (4H,m), 2.85 (3H,s), 3.11 (4H,m), 3.5 (2H,s), 6.75 (1H,t), 6.88 (1H,s), 6.90 (2H,d), 7.1 (1H,s), 7.2 (3H,m), 7.28-7.49 (7H,m), 7.75 (3H,m), 8.1 (2H,d)
9116	C₃,H₃0N4O₃ HCl	507(100)	Cl	CDCI3- /300MHz	2.90 (3H,s), 3.0-4.8 (10H,m), 6.86 (1H,s), 7.11(lH,s), 7.15-7.50 (9H,m), 7.68 (2H,d), 7.96 (2H,d), 8.77 (lH,bs), 10.34 (lH,bs), 10.42 (lH,b)
9161	C40H40N 4O 5	657(7)	Cl	CDCI3- /400MHz	1.92 (2H,m), 2.47-2.85 (8H,m), 2.99 (3H,s), 3.57 (2H,s), 3.85 (2x3H,s), 6.52 (1H,s), 6.59 (1H,s), 7.10 (1H,s), 7.15-7 60 (13H,m), 7.85 (1H,m), 7.98 (1H,s), 8.08 (1H,s)
9083	C ₃₈H3₇N5O₃	612(100)	ESI	CDCI3- /400MHz	2.62-2.72 (6H,m), 2.82-2.89 (2H,m), 2.99 (3H,s), 3,25 (4H,m), 6.88 (1H,t), 6.96 (2H,d), 7.09 (1H, s), 7,20-7.29 (6H,m), 7.32-7.42 (4H,m), 7.53-7.61 (4H,m), 7.85 (1H,m), 7.97 (1H,s), 8.05 (1H,s), 8.53 (1H,bs)
9128	C38H36N5O4	629(100)	ESI	CDCI3- /400MHz	2.74 (m,2H), 2.83 (m,2H), 3.01 (s,3H), 3.55 (s,2H), 3.69 (2,2H), 3.82 (s,3H), 3.85 (s,3H), 6.49(s,1H), 6.58 (s, 1H), 7.09 (s,1H), 7.25-7.44 (10H,m), 7.58-7.64 (4H,m), 7.92 (1H.s) 7.96 (1H,s)
9136	C33H34N4O5	567(100)	Cl	CDCI3- /400MHz	2.75-2.90 (6H,m), 3.00 (3H,s), 3.60-3.72 (4H,m), 3.84(6H,s), 6.54 (1H,s), 6.60 (1H,s), 7.037.11 (2H,m), 7.24-7.78 (10H,m), 7.84 (1H,s)
9200	^C 37^H40^N4^O5	620(32)	El	CDCl₃- /400MHz	1.05-2.00 (9H,m), 2.35-2.45 (2H,d), 2.62-2.84 (4H,m), 3.2(3H,s), 3.55 (2H,s), 3.84 (2x3H,s), 6.52 (1H,s), 6.60 (1H,s), 7.06 (1H,s), 7.20-7 55 (11H,m)

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 4,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Pochodne piperazynodionu o wzorze ogólnym 1:

wzór 1 w którym

R1 oznacza wodór lub grupę o wzorze -COR³, w którym R³ jest wybrany spośród: (i) grupy o wzorze:

(A) w którym v oznacza liczbę 1, oraz n oznacza liczbę 0 albo 1, m ma wartość 0, 1, 2 albo 3 i co najmniej jeden z symboli n i m ma wartość inną niż 0, oraz

R4 i R5 łącznie z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną wybraną spośród grup (1) do (4):

w których R⁶ i R⁷, które są takie same lub różne, oznaczają wodór albo Cf-Cń-alkoksyl albo R⁶ i R7 tworzą łącznie metylenodioksy-grupę, Y oznacza O albo -NR⁸, gdzie R⁸ oznacza C-Cń-alkil albo fenyl, ewentualnie podstawiony przez CF3, oraz

R² oznacza wodór albo grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną powyżej, z zastrzeżeniem, że jeden z podstawników R¹ i R² oznacza wodór a drugi ma znaczenie inne niż wodór albo dopuszczalne farmaceutycznie sole tych związków.
2. Związek według zastrz. 1, znamienny tym, że R¹ oznacza wodór a r2 oznacza grupę o wzorze -COr3 zdefiniowaną w zastrz. 1.
3. Związek według zastrz. 1, r2 oznacza wodór a R¹ oznacza grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną w zastrz. 1.

186 851
4. Związek według zastrz. 1 albo 2, albo 3, znamienny tym, że we wzorze (A) n ma wartość 0 a m ma wartość 2 albo n równa się 1 a m ma wartość 0, 1, 2 albo 3 albo n ma wartość 1 a m ma wartość 0, oraz sy-grupę, grupy (2), w której Y oznacza O albo -NR⁸, R⁸ oznacza metyl, fenyl albo trójfluorometylofenyl, grupy (3) albo grupy (4).
5. Związek wybrany spośród następujących związków:

Chlorowodorek N-[2-(1,2,3,4-tetrahydro-2-izochinolilo)etylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9116),

Chlorowodorek N-[4-(4-fenylo-1-piperazynylo)metylofenylo]-4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9104),

N-[4-(4-Metylo-1-piperazynylo)etylo]]4-[(3Z,6Z))6-benzylldeno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9007),

Chlorowodorek N-(2[morfolinoetylo]-4-((3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-dioksO[3-piperazynylidenojmetylobenzamidu (9053),

Chlorowodorek N-(4-morfolinoetylo)-4[((3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-dioksO[3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9054),

N['4-[2-(1,2,3,4[Tetrahydro-β-karbolin-2-ylo)etylo]-fenylo}-4-((3Z,6Z)-6-benzylideno-1 -metylo-Z^-dioksoG-piperazynylideno^etylobenzamid (9080),

N[[4-(1,2,3,4[Tetrahydro-β-karbolin-2-ylo)metylofenylo]-4-[(3Z,6Z)-6[benzylideno-1[ -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9096),

N-{4-[2-(4-Fenylo-1[piperazynylo)etylo]fenylo}-4-((3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylO[ -2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9103),

N- {4-(2-( 1,2,3,4-Tetrahydro-2-izochinollio)etylo]fenylo}-4-[(3Z,6Z)[6[benzylidenO[ -1 [metylo[2,5[diokso[3[piperazynylideno]metylobenzamid (9065),

N-{4-(2[(4[(3[Trójfluorometylofenylo)[1[piperazynylo)etylo]fenylo}-4[[(3Z,6Z)[6[ [benzylideno-1-metylO[2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9049),

N[{4[[2-(6,7[Dimetoksy-1,2,3,4[tetrahydro-2[izochinolilo)etylo]fenylo}-4-[(3Z,6))-6[benzylideno-1 -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9006),

N-[2[(6,7[Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2[izochinolilo)etylo][4-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9008),

Chlorowodorek N-[4-(6,7[Dimetoksy-1,2,3,4[tetrahydro-2[izochinolilo)metylofenylo][ [4[[(3Z,6Z)-6-benzyłideno-1[metylo-2,5[dioksO[3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9064),

Chlorowodorek N[{4-[2[(6,7[Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydro-2[izochinolilo)etylo]fenylo}-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-l-metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9051),

N-[4-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4[tetrahydrO[2-izochinolilo)-metylofenylo]-3-[(3Z,6z)-6-benzylideno-1 -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9128),

N-[2-(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4[tetrahydro-2[izochinolilo)etylo]-3[[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1[metylO[2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamid (9136),

N- {4[[2[(4[Fenylo-1 -piperazynylo)etylo]fenylo} -3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1 -metylo©—-diokso-B-pipcrazynylideiiobnetylobenzamid (9083),

Chlorowodorek N- {4[[3[(6,7-Dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydrO[2-izochmolilo)propylo]fe[ nylo}-3-[(3Z,6Z)-6-benzylideno-1[metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzamidu (9161),

1 - {4-[(3Z,6Z)-6-Benzylideno-1 -metylo-2,5-diokso-3-piperazynylideno]metylobenzoilo}-4-(6,7-dimetoksy-1,2,3,4-tetrahydroizochinolilo)metylopiperydyna (9200),
6. Kompozycja farmaceutyczna albo weterynaryjna zawierająca farmaceutycznie albo weterynaryjnie dopuszczalny nośnik albo rozcieńczalnik oraz składnik aktywny, znamienna tym, ze jako składnik aktywny zawiera pochodny piperazynodionu o wzorze ogólnym 1:

186 851 wzór 1 w którym

Ri oznacza wodór lub grupę o wzorze -COR³, w którym R³ jest wybrany spośród (i) grupy o wzorze:

(CH2)m —N<f

R⁴

R5 (A) w którym v oznacza liczbę 1, oraz n oznacza liczbę 0 albo 1, m ma wartość 0, 1, 2 albo 3 i co najmniej jeden z symboli n i m ma wartość inną niż 0, oraz

R⁴ i R⁵ łącznie z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną wybraną spośród grup (1) do (4):

(1)

ΓΆ i ' \_y

-<x

NH (3) (4) w których R⁶ i R⁷, które są takie same lub różne, oznaczają wodór albo C1-C6-alkoksyl albo R6 i r7 tworzą łącznie metylenodioksy-grupę, Y oznacza O albo -NR⁸, gdzie R⁸ oznacza Ci-C6-alkil albo fenyl, ewentualnie podstawiony przez CF3, oraz

R² oznacza wodór albo grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną powyżej, z zastrzeżeniem, że jeden z podstawników Ri i R² oznacza wodór a drugi ma znaczenie inne niż wodór albo dopuszczalne farmaceutycznie sole tych związków.
7. Sposób wytwarzania pochodnych piperazynodionu o wzorze ogólnym 1:

O wzór 1

186 851 w którym

R1 oznacza wodór lub grupę o wzorze -COR³, w którym r3 jest wybrany spośród: (i) grupy o wzorze (A) w którym v oznacza liczbę 1, oraz n oznacza liczbę 0 albo 1, m ma wartość 0, 1, 2 albo 3 i co najmniej jeden z symboli n i m ma wartość inną niż 0, oraz

R i R⁵ łącznie z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną wybraną spośród grup (1) do (4):

/Λ i ' V_/ w których R6 i r7, które są takie same lub różne, oznaczają wodór albo C-Cń-alkoksyl albo R6 i r7 tworzą łącznie metylenodioksy-grupę, Y oznacza O albo -NR8, gdzie r8 oznacza C-Cń-alkil albo fenyl, ewentualnie podstawiony przez CF3, oraz r2 oznacza wodór albo grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną powyżej, z zastrzeżeniem, że jeden z podstawników R? i r2 oznacza wodór, a drugi ma znaczenie inne niż wodór albo dopuszczalnych farmaceutycznie soli tych związków, znamienny tym, że na l-acetylo-3-benzylideno-4-metylo-2,5-piperazynodion działa się aldehydem o wzorze 3:

wzór 3 w którym R1 i R2 mają wyżej podane znaczenia, w rozpuszczalniku organicznym, wobec zasady wybranej pośród sodu, węglanu potasu lub węglanu cezu, wodorku sodu, t-butoksylanu potasu, i trietyloaminy, w temperaturze zawartej w przedziale 0°C a temperaturą wrzenia rozpuszczalnika, przez okres od 1 do 4 godzin, i o ile to wskazane, przeprowadza się wytworzony związek w jego sól dopuszczalną farmaceutycznie.
8. Pochodne perazynodionu o wzorze ogólnym 1:

186 851 wzór 1 w którym

R1 oznacza wodór lub grupę o wzorze -COR3, w którym R3 jest wybrany spośród: (i) grupy o wzorze:

NH

R⁴

R5 (A) w którym v oznacza liczbę 1, oraz n oznacza liczbę 0 albo 1, m ma wartość 0, 1, 2 albo 3 i co najmniej jeden z symboli n i m ma wartość inną niż 0, oraz

R8 i R 8 łącznie z atomem azotu, do którego są przyłączone tworzą grupę heterocykliczną wybraną spośród grup (1) do (4):

w których r6 i r7, które są takie same lub różne, oznaczają wodór albo C-C6-alkoksyl albo R6 i r7 tworzą łącznie metylenodioksy-grupę, Y oznacza O albo -NR⁸, gdzie R⁸ oznacza G-Ci.-alkil albo fenyl, ewentualnie podstawiony przez CF3, oraz

R² oznacza wodór albo grupę o wzorze -COR3 zdefiniowaną powyżej, z zastrzeżeniem, że jeden z podstawników R1 i r2 oznacza wodór a drugi ma znaczenie inne niż wodór albo dopuszczalne farmaceutycznie sole tych związków do wytwarzania leku, do modulowania oporności wielolekowej.