Przedmiotem wynalazku jest srodek regulujacy naturalny wzrost i/lub rozwój roslin i/lub zwiekszajacy ilosc odkladajacych sie weglowodanów. Srodek wedlug wynalazku zmienia naturalny wzrost i/lub rozwój roslin w kierunku uzyskania roslin o wzmocnionych cechach korzystnych z punktu widzenia rolniczego lub Ogrodniczego. Pód pojeciem „naturalny wzrost lub rozwój", nalezy rozumiec normalny cykl rozwoju rosliny zgodny z jej genetyka i otoczeniem, bez sztucznych wplywów zewnetrznych.Regulacja naturalnego wzrostu i rozwoju nie obejmuje niszczenia roslin lub dzialania chwastobójczego.Stosujac srodek wedlug wynalazku w ilosciach fltotoksycznych lub dzialajacych smiertelnie mozna uzyskac calkowite zahamowanie wzrostu pewnych roslin, jednak wedlug wynalazku brano pod uwagejedynie takie ilosci srodków, które regulowalyby naturalny wzrost i rozwój. Oczywiscie ilosci te beda rózne w zaleznosci nie tylko od uzytego srodka, lecz równiez od tego jaki sie chce osiagnac skutek, od gatunku rosliny, odetapu jej rozwoju oraz od tego, czy dzialanie ma byc stale czy tez chwilowe. Ponadto, na ilosc srodka niezbednadla uzyskania odpowiedniego efektu wplywac bedzie srodowisko, w którym wzrasta roslina, sposób traktowania rosliny tym srodkiem, warunki atmosferyczne, takie jak temperatura lub opady deszczu itp.Stwierdzono, ze pozadany efekt regulowania naturalnego wzrostu rosliny lub jej rozwoju osiaga sie traktujac srodkiem wedlug wynalazku nasiona, wschody przed i po pojawieniu sie ich, korzenie,lodygi, liscie, kwiaty, owoce lub inne czesci rosliny.Srodek mozna stosowac bezposrednio po jednej lub wiecej czesci rosliny lub tez posrednio,do srodowi¬ ska, w którym roslina rosnie.Znany z opisu patentowego St. Zjedn. Ameryki nr 3 556 762 srodek powodujacy wzrost ilosci odklada¬ nych w roslinie weglowodanów zawiera jako substancje aktywna zwiazek o zblizonym wzorze ogólnym, z tym, ze podstawniki maja inne znaczenie, niz zwiazek uzyty jako substancja aktywna srodka wedlug wynalazku. Wymieniony we wspomnianym opisie patentowym zwiazek podstawianyjest przy atomie azotu jedynie grupa kwasu metylenooctowego lub kwasu metylenofosfonoglicynowego.Srodek znany nie posiada jednak zdolnosci równoczesnego regulowania wzrostu i rozwoju roslin.Celem wynalazku jest znalezienie srodka regulujacego naturalny wzrost i/lub rozwój roslin, który zwiekszalby równoczesnie ilosc odkladajacych sie w roslinie weglowodanów.Srodek regulujacy naturalny wzrost i/lub rozwój roslin i/lub zwiekszajacy ilosc odkladajacych sie weglowodanów wedlug wynalazku zawiera jako substancje aktywna nowy zwiazek o ogólnym wzorze2 118 710 przedstawionym na rysunku, w którym R oznacza atom wodoru, grupe formylowa, grupe benzoilowa, grupe nitrobenzoilowa lub chlorowana grupe benzoilowa, Y i Z takie same lub rózne oznaczaja atom wodoru lub nizszy rodnik alkilowy, a X oznacza grupe hydroksylowa, grupe alkoksylowa lub grupe chloroalkoksylowa zawierajace do 12 atomów wegla, nizsza grupe alkenoksylowa, grupe cykloheksyloksylowa, grupe morfoli- nowa, grupe pirolidynylowa, grupe piperydynowa lub grupe o wzorze NHR\ w którym R' oznacza atom wodoru, nizszy rodnik alkilowy lub alkenylowy, rodnik cykloheksylowy, rodnik fenyloalkilowy zawierajacy do 8 atomów wegla, rodnik fenylowy, chlorowany rodnik fenylowy lub rodnik anizylowy. Ponadto substan¬ cja aktywna srodka wedlug wynalazku moga byc ewentualnie pewne sole tych zwiazków, takiejak sole metali I lub II grupy o liczbie atomowej do 30, chlorowodorki, sole pirydyny, sole amoniowe, sole nizszych amin alifatycznych, sole nizszych alkanoloamin lub sole aniliny. 5 * ft»d;Rpjecieji(JinizszyM nalezy rozumiec rodnik alifatyczny zawierajacy w lancuchu prostym lub rozgale¬ zionym do 4 atomów wegla. W przypadku lancuchów nasyconych grupa n najnizsza jest rodnikiem metylo¬ wym, a w przypadku lancuchów nienasyconych rodnikiem winylowym i etynylowym. Jako rodnik fegjjg^ffiaw.y najnizszym jest rodnik benzylowy, rodnik a-metylobenzylowy oraz rodnik fenyloetylowy.*' Jako sole zwiazku o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku w srodku wedlug wynalazku zawarte sa sole jedno-, dwu- i trójzasadowe wymienionych powyzej kationów, a w przypadku gdy kation jest dwuwartosciowy, sole utworzone z jednej lub dwóch czasteczek kwasu. Pod pojeciem sole amin nalezy rozumiec sole amin pierwszo-, drugo- i trzeciorzedowych odpowiednich weglowodorów alifatycznych i grup alkanolowych.Korzystna grupa substancji aktywnych srodka wedlug wynalazku sa zwiazki o wzorze przedstawionym na rysunku w postaci soli z metalem grupy I lub II o liczbie atomowej do 30 albo z nizsza amina alifatyczna.Inna korzystna grupe substancji aktywnych srodka wedlug wynalazku sa zwiazki o wzorze przedstawio¬ nym na rysunku, w którym Y, Z i X maja wyzej podane znaczenie a R oznacza atom wodoru. W tej grupie korzystne sa te zwiazki, w których poza R równiez Y i Z oznaczaja atomy wodoru. Wsród tych z kolei zwiazków korzystne sa zwiazki o wzorze przedstawionym na rysunku, w którym Y, Z i R oznaczaja atomy wodoru, a X oznacza grupe alkoksylowa zawierajaca do 12 atomów wegla lub grupe NHR\ w którym R* ma wyzej podane znaczenie.Regulacja naturalnego wzrostu lub rozwoju poprzez traktowanie chemiczne mozna osiagnac droga oddzialywania srodka wedlug wynalazku na przebieg procesów fizjologicznych zachodzacych w roslinie lub tez na morfologie rosliny. Regulacje taka mozna równiez osiagnac poprzez równoczesne lub tez nastepujace po sobie oddzialywanie substancji chemicznej na fizjologie i morfologie rosliny.Ogólnie rzecz biorac, skutki regulacji naturalnego wzrostu lub rozwoju rosliny prowadzacej do zmian morfologicznych mozna latwo zauwazyc poprzez obserwacje wizualna. Zmiany takie beda widoczne w rozmiarach, ksztalcie, kolorze i teksturze rosliny lub jej czesci, jak równiez w ilosci owoców lub kwiatów.Z drugiej strony regulacja poprzez zmiany w procesach fizjologicznych zachodzacych wewnatrz rosliny jest zwykle niezauwazalna z zewnatrz. Sa to najczesciej zmiany w procesie wytwarzania, umiejscowiania, przechowywania oraz wykorzystania naturalnie w roslinie wystepujacych zwiazków chemicznych, takichjak hormony. Zmiany fizjologiczne mozna zauwazyc wtedy, gdy ich nastepstwem sa zmiany w morfologii. Jest szereg sposobów analitycznych oznaczenia charakteru i rozmiaru zmian w róznych procesach fizjologicznych.Poszczególne nowe zwiazki wchodzace w sklad substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku do regulacji naturalnego wzrostu lub rozwoju uzywa sie rozmaity sposób. Nalezy raz jeszcze podkreslic, ze skutek oddzialywania zalezy od rodzaju i ilosci uzytej substancji aktywnej oraz od rodzaju rosliny.Zwiazek stanowiacy substancje aktywna srodka wedlug wynalazku czesto wywoluja utrate ilosci przez rosline. Stwierdzono, ze utrata lisci nie jest skutkiem dzialania chwastobójczego i rzeczywiscie, niszczenie traktowanej rosliny jest niepozadane skoro liscie nie odpadaja od niezywej rosliny. Raczej niezbednejest, aby roslina pozostawala zywa, podczas gdy liscie oddzielaja sie i odpadaja, co pozwala na dalszy rozwój produktywnych czesci rosliny. Korzystne jest zahamowanie odrastania lisci, co ulatwia zbiory. Stosowanie defoliantów jest pozyteczne przy zbiorach takich upraw jak len, bawelna, fasola itp.Rosliny traktowane srodkiem wedlug wynalazu moga równiez reagowac w ten sposób, ze opóznionyjest ich wzrost wegetatywny. Takareakcja rosliny ma wiele róznych zalet uzytkowych. W przypadku niektórych roslin opóznienie to powoduje zmniejszenie lub wyeliminowanie normalnej przewagi wzrostu wierzcholko¬ wego, prowadzac do skrócenia glównej lodygi i wzrostu rozgalezienia bocznego. Takazmiana naturalnego wzrostu i/lub rozwoju powoduje uzyskanie mniejszych, krzaczastych roslin, które czesto sa odporne na susze i porazenie przez szkodniki.W przypadku traw darniowych opóznienie wegetacji jest równiez bardzo pozadane. Jezeli wzrost pionowy takich roslin jest powolny, to jak stwierdzono, zwiekszony jest rozwój korzeni, co prowadzi do118 710 3 uzyskania darni gestej i mocniejszej. Oczywiscie takie opóznienie wegetacji traw darniowych sluzy tez przedluzeniu okresów miedzy strzyzeniami trawników, boisk do golfa i tym podobnych przestrzeni trawiastych.W przypadku wielu rosli, takich jak rosliny na kiszonki, ziemniaki, trzcina cukrowa, buraki, winorosl, melony i drzewa owocowe opóznienie wegetacji spowodowane zastosowaniem srodka wedlug wynalazku powoduje wzrost zawartosci weglowodanów w roslinach podczas zbiorów. Uwaza sie, ze przez opóznienie wegetacji lub jej przytlumienie w odpowiednim stadium rozwoju rosliny, roslina zuzywa mniej dostepnego weglowodanu, a wiec zwieksza sie w niej zawartosc skrobi i/lub sacharozy.W przypadku drzew owocowych, takich jak jablonie, opóznienie wegetacji równiez uzewnetrznia sie wystepowaniem krótszych galezi, co prowadzi do uzyskania drzew bardziej zwartych i nizszych. Ulatwia to dostep do sadu i upraszcza zbieranie owoców.Jak to ilustruja ponizej podane przyklady, regulacja naturalnego wzrostu lub rozwoju roslin srodkiem wedlug wynalazku przejawia sie równiez i w inny sposób. Na przyklad, traktowanie roslin srodkiem zawierajacym jako substancje aktywna zwiazek o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku moze powodowac rozwój paków pachwinowych, zmiane ksztaltu lisci, opóznienie lub przyspieszenie zwiazywania owoców lub straczków itp. Pomimo, ze opisane powyzej skutki regulacji moga byc pozadane, to przy ocenie regulatora najczesciej bierze sie pod uwage czynnik ekonomiczny, który ma pierwszorzedne znaczenie. Tak wiec przy ocenie regulacji wzrostu lub rozwoju rosliny trzeba bracpod uwage wzrost wydajnosci poszczegól¬ nych roslin z jednostki powierzchni i zmniejszenie kosztów zbiorów i/lub nastepnych operacji.Srodki regulujace wzrost lub rozwój roslin wedlug wynalazku, wtym równiez i koncentraty wymagajace rozcienczenia przed uzyciem, zawieraja co najmniej jedna substancje aktywna i skladniki dodatkowe w postaci cieklej lub stalej. Srodki te otrzymuje sie przez zmieszanie substancji aktywnej z dodatkami, takimi jak rozcienczalniki, domieszki objetosciowe, nosniki lub srodki do kondycjonowania,przy czym uzyskuje sie kompozycje w postaci dokladnie roztworów,dyspersji lub emulsji. Substancje aktywna mozna wiec mieszac z takim dodatkiem jak rozdrobnione cialo stale, ciecz pochodzenia organicznego, woda, srodek zwilzajacy, dyspergujacy lub emulgujacy oraz ich mieszanine. Z punktu widzenia ekonomii i wygody korzystnym rozcienczalnikiem jest woda, szczególnie w przypadku dobrze rozpuszczalnych w wodzie soli glicyny, takich jak sole metali alkalicznych, sole amin i sole amonowe. Stosujac takie dodatki mozna latwo przygotowac roztwory zawierajace az 0,6 kg lub wiecej substancji aktywnej w 1 litrze.Korzystnie jest, jezeli srodek wedlug wynalazku, szczególnie w postaci cieklej lub rozpuszczalnego proszku, zawierajako skladnik do kondycjonowaniajeden lub wiecej srodków powierzchniowo czynnych w ilosci wystarczajacej do uzyskania kompozycji latwo dyspergujacej w wodzie lub w oleju. Dodanie do srodka wedlug wynalazku srodka powierzchniowego czynnego znacznie poteguje skutecznosc jego dzialania. Pod pojeciem srodki powierzchniowo czynne nalezy rozumiec m. in. srodki zwilzajace, srodki dyspergujace i srodki emulgujace. Jako te srodki mozna stosowac z równym powodzeniem srodki powierzchniowo czynne anionowe, kationowe i niejonowe.Jako srodki zwilzajace korzystnie jest stosowac alkilobenzeno i alkiloanftalenosulfoniany siarczano¬ wane alkohole tluszczowe, aminy lub amidy, sól sodowa estru kwasu izotienowego i dlugolancuchowych kwasów tluszczowych, estry soli sodowej sulfobursztynianu, sulfonowane lub siarczanowe estry kwasów tluszczowych, sulfoniany frakcji ropy naftowej, sulfonowane oleje roslinne, dwu- trzeciorzedowe glikole acetylenowe, polioksyetylenowane alkilofenole, szczególnie izooktylofenol i nonylofenol orazpolioksyetyla- nowane pochodne jednoestrów wyzszych kwasów tluszczowych i odwodnionych heksytoli, na przyklad sorbitu. Jako srodki dyspergujace korzystnie jest stosowac metyloceluloze, alkohol poliwinylowy, lignosul- foniany sodowe, polimeryczne alkilonaftalenosulfoniany, naftalenosulfonian sodowy, polimetylenodwunaf- talenosulfonian oraz lauryniany sodu N-metylo-N- (kwas o dlugim lancuchu).Srodki wedlug wynalazku w postaci proszku dajacego sie zdyspergowac w wodzie przygotowuje sie mieszajac jeden lub wiecej skladników aktywnych, obojetna domieszke objetosciowa w stanie stalym oraz jeden lub wiecej srodek zwilzajacy i dyspergujacy. Obojetna domieszka objetosciowa w stanie stalym jest zwykle pochodzenia mineralnego, jak na przyklad glinki naturalne, ziemia okrzemkowa i syntetyczne mineraly z krzemionki itp. Jak przyklady takich domieszek wymienic mozna koalinity, atapulgit i syntety¬ czny krzemian magnezowy. Proszki takie, dajace sie dyspergowac w wodzie zawierajace zwykle 5-95 czesci wagowych skladnika aktywnego, 0,25-25 czesci wagowych srodka zwilzajacego, 0,25-23 czesci wagowych dyspergatora i 4,5-94,5 czesci wagowych obojetnej domieszki objetosciowej w stanie stalym, przy czym wszystkie czesci oznaczaja czesci wagowe w stosunku do calej masy srodka. W razie potrzeby, okolo 0,1-2,0 czesci wagowych obojetnej domieszki objetosciowej w stanie stalym mozna zastapic przez inhibitor korozji lub srodek przeciwpienny lub przez oba te skladniki.Srodki wedlug wynalazku w postaci zawiesiny wodnej przygotowuje sieprzez zmieszanie i rozdrobnienie wodnej zawiesiny nierozpuszczalnej w wodzie substancji aktywnej w obecnosci srodków dyspergujacych.4 118 710 Uzyskuje sie stezona zawiesine zawierajaca bardzo rozdrobnione czesci. Otrzymana w rezultacie stezona zawiesina w wodzie charakteryzuje sie bardzo malymi rozmiarami czastek, co umozliwia, po rozcienczeniu i rozpryskaniu, równomierne pokrycie powierzchni opryskiwanej czastkami substancji aktywnej.Oleje dajace sie emulgowac sa zwykle roztworami substancji aktywnej w nie mieszajacym sie z woda lub mieszajacym sie czesciowo z woda rozpuszczalniku zawierajacym srodek powierzchniowo czynny. Jako rozpuszczalnik stosowac mozna weglowodory i nie mieszajace sie z woda estry, etery i kationy. Srodki wedlug wynalazku w postaci dajacych sie emulgowac olejów zawieraja zwykle 5-95 czesci substancji aktywnej, 1-50 czesci srodka powierzchniowo czynnego i 4-94 czesci rozpuszczalnika, przy czym wszystkie czesci sa czesciami wagowymi w stosunku do calkowitego ciezaru oleju dajcego sie emulgowac.Zgodnie z wynalazkiem efektywne ilosci pochodnych glicyny nanosi sie na rosliny bezposrednio lub posrednio. Srodki ciekle lub w postaci ziarenek nanosi sie sposobami konwencjonalnymi, na przyklad za pomoca opylaczy mechanicznych, lanc, za pomoca opryskiwaczy recznych oraz opryskiwaczo-opylaczy.Srodki wedlug wynalazku mozna równiez stosowac z samolotu, jako pyly i ciecze do opryskiwania, poniewaz sa one bardzo skuteczne w malych dawkach.Stosowanie odpowiedniej ilosci zwiazkowo wzorze przedstawionym na rysunkujako substancji aktyw¬ nej srodka wedlug wynalazku na rosliny jest istotne i wazne z punktu widzenia praktycznego. Wlasciwa ilosc substancji aktywnej, która trzeba zastosowac zalezy od pozadanych skutków, jak równiez od innych czynników, takich jak gatunek rosliny, stadiumjej rozwoju, warunki otoczenia i zwiazki wchodzace w sklad substancji aktywnej. Ogólnie rzecz biorac, substancje aktywne stosuje sie w ilosci odpowiadajacej 0,011-11,3 kg/ha. Trzeba pamietac, ze uzyta ilosc substancji aktywnej ma byc wystarczajaca do regulacji naturalnego wzrostu i/lub rozwoju traktowanej rosliny, ale nie moze dzialac chwastobójczo i niszczaco na te rosliny. Spdziewac sie mozna, ze doswiadczenie pozwoli latwo oznaczyc odpowiednie ilosci stosowanych substancji aktywnych srodka wedlug wynalazku.Przyklad I. Podczas oznaczania dzialania regulujacego zwiazków o wzorze przedstawionym na rysunku, uzytych jako substancja aktywna srodka na trzcinie cukrowej, uzywano te zwiazki w ilosciach zmieniajacych sie w zakresie 0,11-5,7 kg/ha. W zaleznosci od lokalnej praktyki hodowlanej trzcina cukrowa rosnie 9-30 miesiecy przed zniwami. W celu wyznaczenia ilosci srodka regulujacego nalezy wziac pod uwage zarówno wiek rosliny jak i stadium dojrzewania. Zwykle trzcine cukrowa traktowano chemicznie 2-10 tygodni przed zaplanowana data zbioru.Poszczególne lodygi trzciny cukrowej traktowano srodkiem regulujacym zawierajacym jako substancje aktywna zwiazki o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku okolo 4 tygodnie przez zbiorem. W celu unikniecia bledów zwiazanych z wyborem niewlasciwych prób zastosowano trzcine starsza, korzystnie 13-23 miesieczna. Kazdym badanym zwiazkiem traktowano co najmniej 5 lodyg i otrzymane wyniki usredniano. W celupoprawienia dokladnosci analizy brano pod uwage tylko 15 koncowych wezlów z kazdej lodygi. W taki sam sposób postepowano z identyczna liczba nietraktowanych badanymi substancjami aktwnymi lodyg trzciny cukrowej w tym samym wieku, stanowiacym grupe kontrolna. Porównywanie wynikówotrzymanych dla trzciny traktowanej chemicznie oraz dla grupy kontrolnejjest dogodnym sposobem oznaczania dzialania srodka regulujacego.Analize przeprowadzono sposobem opracowanym przez T. Tanimoto i opisanym w Hawaiian Planters*Record, 57,133-150. Jako wyniki analizy otrzymano wartosci (Juice Purity) i procentowa zawartosc sacharozy oznaczona czystosc soku polarymetrycznie. (Pol. percent cane).Wielkosc-Pol percent cane — oznaczaprocentowa zawartosc sacharozy, o ile jest to jedyna substancja w roztworze, która skreca plaszczy¬ zne swiatla spolaryzowanego. Oznaczenie polarymetryczne procentowej zawartosci sacharozyjest uznane za skuteczny sposób oznaczenia zawartosci sacharozy w soku cukrowym z trzciny.Okolo 38 mg badanej substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku rozpuszczano w malej ilosci wody zawierajacej nieco srodka powierzchniowo czynnego. Otrzymanym roztworem traktowano wierzcholek kazdej lodygi z wyjatkiem lodyg grupy kontrolnej. Po zbiorach, usuwano z kazdej lodygi wierzcholek z 15 wezlami i po polaczeniu, analizowano.Jako substancje aktywna srodka wedlug wynalazku stosowano N-fosfonometyloglicyne, oznaczana dalej A, do lodyg trzciny cukrowej, w 4 testach w róznych okresach czasu. Z otrzymanych rezultatów wynikalo, ze w wyniku dzialania regulatorów czystosc soku wzrasta o 4,9-20,6%, a procentowa zawartosc sacharozy o 1,3-6,4. Przyrosty te obliczono droga arytmetycznego odejmowania danych dla trzciny trakto¬ wanej i nietraktowanej srodkiem wedlug wynalazu. Zastosowanie soli jedno- dwumetyloaminowej N- fosfonometyloglicyny jako substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku oznaczanej dalej B spowodowalo, co wynikalo z 3 testów przeprowadzonych w róznych okresach czasu, wzrost czystosci soku o 3,6-17,5% i wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 2,3-3,9.W sposób opisany powyzej w tym samym czasie co zwiazek A zbadano dzialanie jako substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku nastepujace zwiazki: sól jednosodowa N-fosfonometyloglicyny (C),118 710 5 N-fosfonometyloglicynian metylu (D), N-fosfonometyloglicynian etylu ( ), N-fosfonometyloglicynian 2- chloroetylu (P), N-fosfonometyloglicynian n-propylu (G), N-fosfonometyloglicynian n-butylu (B), N- fosfonometyloglicynian n-heksylu (I), N-fosfonometyloglicynian cykloheksylu (J), N-fosfonometylogli¬ cynian n-oktylu (K), N-fosfonometyloglicynian n-decylu (D) i N-fosfonometyloglicynian n-dodecylu ( ).Przy stosowaniu tych substancji aktwnych uzyskano wzrost czystosci soku o 5,1-12,9% i wzrost procentowej zawartosci sachorozy o 1,8-5,3.W sposób opisany powyzej w innym tekscie zbadano dodatkowo 13 nastepujacych zwiazków jako substancji aktywnych: sól dwulitowa N-fosfonometyloglicyny (N), sól jednometyloaminowa N- fosfonometyloglicyny (C), sól jedno-dwuizopropyloaminowa N-fosfonometyloglicyny (P), sóljednodwueta- noloamina N-fosfonometyloglicyny (Q), czterometylenoamid N-fosfonometyloglicyny (R), sól dwusodowa N-fosfonometyloglicyny (S), sól trójsodowa N-fosfonometyloglicyny (T), sól jednoaminowa N- fosfonometyloglicyny (N), sól wapniowa N-fosfonometyloglicyny (V), sóljednopotasowa N-fosfonometylo¬ glicyny (W), sól pólmagnezowa N-fosfonometyloglicyny (X), sól pólmiedziowa N-fosfonometyloglicyny (X) oraz amid N-fosfonometyloglicyny (Z).Stwierdzono, ze zwiazki stosowane jako substancje aktywne P, U i X powodowaly obnizenie czystosci soku oraz procentowej zawartosci sacharozy, w podobnym tekscie, w którym lodygi traktowano w wiekszym odstepie czasu od zbiorów uzyskano wyniki swiadczace o zwiekszeniu czystosci soku i procentowej zawar¬ tosci sacharozy. Stwierdzono równiez, ze zwiazki O i S obnizyly czystosc soku natomiast powiekszyly procentowa zawartosc sacharozy. Pozostale osiem zwiazków zwiekszalo czystosc soku o 0,2-5,3%, a jak to wykazano dalej, inne 10 z tych zwiazków zwiekszalo procentowa zawartosc sacharozy o 0,3-2,1. W celu lepszego uwypuklenia znaczenia wzrostu procentowej zawartosci sacharozy o 0,3 nalezy podkreslic, ze test prowadzono na obszarze, na którym srednia wydajnosc trzciny wynosila 228-259 t/ha i z tej ilosci trzciny otrzymuje sie okolo 22,8 ton cukru. Mozna wiec latwo obliczyc, ze wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 0,3 daje w efekcie dodatkowe 683 kg cukru/ha.W sposób opisany powyzej, w jeszcze innym tekscie zbadano dzialania jeszcze 11 nastepujacych zwiazków jako substancji aktywnych. Sa to sól jedno-dwumetyloaminowa N-fosfonometyloglicyny (AA), sól jednoanilinowa N-fosfonometyloglicyny (BB), sól jednofenyloaminowa N-fosfonometyloglicyny (CC), pólwodzian pólchlorowodorku N-fosfonometyloglicyny (DD), sól jedno-dwu(propargiló)aminowa N- fpsfonometyloglicyny (EE), sól jednosodowa N-fosfonometyliglicynianu etylu (PP), sól jedno- etanoloaminowa N-fosfonometyloglicyny (GG), sól jedno-dwualliloaminowa N-fosfonometyloglicyny (HH), N-acetylo-N-(dwuetoksyfosfinylometylo) glicynian metylu (II), N-formylo-N-fosfonometyloglicy- nian trójetylowy (JJ), N-formylo-N-fosfonometyloglicynian trójmetylowy (KK).Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, ze zwiazek II powodowal obnizenie czystosci soku, a zwiazek JJ powodowal obnizenie czystosci soku i procentowej zawartosci cukru. Jak juz poprzednio wspomniano traktowanie roslin w wiekszym odstepie czasu od daty zbiorów powodowalo wzrost obu badanych wskazników.Jak wynika z przeprowadzonych badan, 9 zwiazków powodowalo wzrost czystosci soku o 0,2-10,5%, a inne zwiazki powoduja wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 0,5-3,8.Wyzej opisane testy powtórzono w innym czasie stosujac jako substancje aktywna srodka wedlug wynalazku zwiazki C, D, F, I, J i L. W badaniach tych zwiazków D i F powodowaly zmniejszenie czystosci soku, chociaz te same zwiazki powodowaly wzrost tej wartosci przy stosowaniu ich w dluzszym odstepie czasu od daty zbiorów. Pozostale 4 zwiazki powodowaly wzrost czystosci soku o 2,4-11,4%, a wszystkie 6 zwiazków powodowalo wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 0,1-3,0.Przyklad II. Inne dzialanie regulujace substancji aktywnych o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku, badano stosujac ponizej opisany test. Do badan zastosowano zwiazek B, a jako rosline dojrzala bawelne odmiany Coker 413 majaca 95% otwartych torebek nasiennych. Zwiazek badany wraz ze srodkiem powierzchniowo czynnym stosowano za pomoca rozpylacza w dwóch róznych ilosciach.Stosujac zwiazek B w ilosci 2,3kg/ha nie zauwazono zadnego oddzialywaniana bawelnepo 3dniach. Po 14 dniach i 3 dniach stwierdzono natomiast utrate lub opadniecie 55% i 83% ilosci. Stosujac ten sam zwiazek w ilosci 4,5 kg/ha na 3 dzien po spryskaniu zauwazono utate lub opadniecie 5% lisci i liscie poskrecaly sie w kielichy. Efekt ten stwierdzono w przypadku 88% i 100% lisci. Nie zauwazono zadnego odrastania przy jakiejkolwiek ilosci uzytego zwiazku oraz zadnej utraty lisci lub opadania ich w przypadku kontrolnych roslin.W ramach testu bawelne potraktowano równiez mieszanine 2 handlowych defoliantów w ilosci zwykle stosowanej w praktyce. Stwierdzono utrate lub opadniecie 58% lisci po 3 dniach od spryskiwania,a wiec duzo szybciej niz w przypadku stosowania zwiazku B i podobnie,jak w przypadku zwiazku B stosowanego w ilosci 4,5 kg/ha. Jednakze u roslin bawelny traktowanych mieszanina tych zwiazków jako substancji aktywnych stwierdzono 67% i 93% odrostów lub nowych lisci.6 118710 Przyklad III. Przeprowadzono równiez badania nad regulujacym dzialaniem substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku o wzorze przedstawionym na rysunku stosujac buraki stolowe Harty Wpnder, hodowane w ciagu 50 dni. Jako badana substancje aktywna stosowano zwiazek A, zmieszany z acetonem, #oda oraz 0,05% srodka powierzchniowo czynnego.Rosline spryskiwano tym srodkiem w ilosci 1,0, 0,5 i 0,25 mg substancji aktywnej srodka na rosline za pomoca recznego rozpylacza i po 2 i 4 tygodniach zbierano korzenie. Oznaczono zawartosc sacharozy i wszystkich weglowodanów, stosujac „sposób antronowy", w soku wycisnietym z korzeni. Zebrano równiez wyniki dla roslin nietraktowanych chemicznie oraz dla roslin traktowanych jedynie rozpuszczalnikiem zawierajacym srodek powierzchniowo czynny.Wyniki uzyskano po 2 tygodniach od spryskiwania ujawnily, ze buraki traktowanejedynie rozpuszczal¬ nikiem ze srodkiem powierzchniowo czynnym zawieraly 11% wiecej sacharozy niz buraki nietraktowane, natomiast buraki traktowane srodkiem wedlug wynalazku zawierajacym rózne ilosci zwiazku A jako substancji aktywnej zawieraly o 15-32% wiecej sacharozy niz buraki niektraktowane chemicznie. Ponadto buraki traktowane zwiazkiem A po 2tygodniach zawieraly o 4-18% wiecej sacharozy, niz buraki traktowane tylko rozpuszczalnikiem.Oznaczenie calkowitej zawartosci weglowodanów po 2 tygodniach wykazalo, ze wszystkie traktowane rosliny zawieraly co najmniej 10% wiecej weglowodanów niz rosliny nietraktowane chemicznie. Nalezy dodac, ze buraki traktowane zwiazkiem A jako substancje aktywna srodka w ilosci najmniejszej, a wiec 0,25 mg na rosline zawieraly mniej weglowodanów niz buraki traktowane tylko rozpuszczalnikiem ze srodkiem powierzchniowo czynnym.Po 4 tygodniach od spryskania stwierdzono, ze najwiecej sacharozy i wszystkich weglowodanów zawieraja buraki nietraktowane chemicznie. Wyniki te ilustruja fakt, ze dzialanie regulujace srodka wedlug wynalazku zawierajacego jako substancje aktywna zwiazek o wzorze przedstawionym na rysunku moze byc czasowe lub przejsciowe.Przyklad IV.W innym nieco tescie zbadano szereg substancji aktywnych o wzorze przedstawionym na rysunku pod katem ich regulujacego dzialania na wegetacje traw darniowych. W kilku doniczkach posadzono kostrzewe K-31 lub wiechline Merion. Po 4 tygodniach rosliny opryskano, za pomoca recznego rozpylacza, badanym srodkiem wedlug wynalazku zlozonym z substancji aktywnej zmieszanej z acetonem i woda i 0,5% srodka powierzchniowo czynnego. Po nastepnych 2 tygodniach zbierano obserwacje i wyniki porównywano z danymi dla grupy roslin kontrolnych.W przypadku stosowania jako substancji aktywnej N-(dwumetoksyfosfinylometylo) glicynianu etylu (LL) lub N^alliloamidu N-fosfonometyloglicyny (MM) w ilosci okolo 5,7 kg/ha i 2,8 kg/ha wzrost wegeta¬ tywny lub wysokosc kostrzewy byla co najmniej o 25% mniejsza od wysokosci roslin kontrolnych. Kazdy z tych zwiazków stosowany w ilosci 5,7 kg/ha wykazywal niewielka toksycznosc w stosunku do wiechliny.Zwiazek A stosowany w ilosci 0,57 kg/ha wykazywal podobne dzialanie w stosunku do kostrzewy i wiechliny.W przypadku stosowania soli jednoetyloaminowej N-fosfonometyloglicyny (NN) lub soli jedno- butyloaminowej N-fosfonometyloglicyny (OO) w ilosci okolo 0,57 kg/ha i 0,28 kg/ha, wzrost lub wysokosc kostrzewy byla co najmniej 25% mniejsza niz dla roslin kontrolnych, a wiechlina ulegla zniszczeniu przy stosowaniu tych zwiazków w ilosci 0,57 kg/ha.Sól jednoizobutyloaminowa N-fosfonometyloglicyny (PP) stosowana jest substancja aktywna w ilosci 1, lkg/ha oraz 0,57 kg/ha powodowala ponizej wspomnianejuz opóznienie wegetacji kostrzewy.Nie badano tego zwiazku na wiechlinie.Zastosowanie N-(p-anisylo)-amidu N-fosfonometyloglicyny (QQ) w ilosci 5,7 kg/ha nie powodowalo zadnego skutku na kostrzewie, natomiast opóznilo wzrost lub wysokosc wiechliny o co najmiej 25%.Stosujac jako substancje aktywna zwiazku Z w ilosci 5,7 kg/ha i zwiazek FF w ilosci 1,1 kg/ha stwierdzono umiarkowana fitotoksycznosc, a stosujac zwiazek V w ilosci 5,7 kg/ha — mala toksycznosc w stosunku do kostrzewy. Zmniejszajac ilosc uzywanych zwiazków do 2,8 kg/ha dla zwiazku V, do 1,1 kg/ha dla zwiazku Z i do 0,57 kg/ha dla zwiazku FF wyeliminowano fitotoksycznosc, a wzrost lub wysokosc kostrzewy byla co najmniej 25% mniejsza niz u roslin kontrolnych. Zwiazki V, FF i Z stosowano w ilosci 2,8 kg/ha niszczyly wiechline calkowicie. W przypadku stosowania jako substancji aktywnej N-(3,4- dwuchlorofeny!o)amidu N-fosfonometyloglicyny (RR) do kostrzewy w ilosci 5,7,2,8i 1,1 kg/ha uzyskiwano opóznienie wegetacji lub zmniejszenie wysokosci co najmniej o 25%. Zwiazek ten stosowany nawet w wiekszych ilosciach nie wywieral wplywu na wiechline.Jak widac z zamieszczonych przykladów, srodek wedlug wynalazku zawierajacyjako substancje czynna zwiazek o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku dzialaja w rózny sposób na rózne rosliny i zarówno stopien oddzialywania jak i rodzaj zalezy od ilosci zastosowanego srodka, stadium rozwoju rosliny, warun¬ ków otoczenia itp.118710 7 Przyklad V. Jeszcze inny skutek oddzialywania regulujacego srodka zawierajacego zwiazki o wzorze przedstawionym na rysunku, badano na jabloniach odmiany Mclntosh rosnacych w sadzie, stosujac jako substancje aktwna zwiazek B. Drzewa zasadniczo przestaly juz kwitnac i mialy rozwiniete liscie. Srodek wytworzono przez zmieszanie badanego zwiazku jako substancji aktywnej z woda i dodanie 0,05% srodka powierzchniowo czynnego. Na kazdym drzewie wybrano 4 galezie i zmierzono ich dlugosc ód zaznaczonego miejsca rozgalezienia. Tewybrane galezie potraktowano srodkiem zawierajacym substancje aktywnaw ilosci 0,57, 0,28, 0,14 i 0,07 kg/ha. Ta sama iloscia substancji chemicznej traktowano galezie 2 drzew, do kazdej ilosci substancji aktywnej stosowano inne drzewa, a 3 drzewa zaznaczono jako drzewa kontrolne, nietrakto- wane chemicznie.Po 5 tygodniach galezie wszystkch drzew traktowanych chemicznie i kontrolnych zmierzono ponownie.W przypadku 3 pojedynczych galezi stwierdzono zmniejszenie ich dlugosci. Zalozono blad w pomiarach poczatkowych i wyniki dla tych 3 galezi odrzucono, nie biorac ich pod uwage przy obliczaniu sredniego wzrostu galezi. Stwierdzono, ze sredni przyrost galezi drzew kontrolnych wynosil 13 cm. W przypadku galezi traktowanych badana substancja aktywna w ilosci 0,07 kg/ha przyrost wyniósl 11,8 cm, a opóznienie wzrostu wegetatywnego wynosilo ponad 9%. W przypadku galezi traktowanych badana substancja aktwna w ilosci 0,57 kg/ha sredni przyrost wynosil tylko 7,8 cm, a opóznienie wzrostu wegetatywnego 40%.W czasie tych pomiarów stwierdzono obecnosc owoców na co najmniej kilku galeziach traktowanych rózna iloscia substancji aktywnej oraz na kilku galeziach drzew kontrolnych.Przyklad VI. Przeprowadzajac test opisany w przykladzie I kilka dodatkowych lodyg trzciny cukro¬ wej potraktowano jako substancje aktywna srodka wedlug wynalazku zwiazkami o ogólnym wzorze przed¬ stawionym na rysunku, ale scieto je dopiero po 5 tygodniach. W tym samym czasie scieto równiez lodygi kontrolne, nietraktowane chemicznie i wszystkie badano w sposób opisany w przykladzie I.Jeden z 4 testów, w którym stosowano jako substancje aktywna zwiazek A wykazal zmniejszenie obu wskazników, podczas gdy pozostale trzy testy wykazaly wzrost czystosci soku 9,0-14,0% i wzrost procento¬ wej zawartosci sacharozy o 4,0^,9%.Wtrzech testach, w których stosowanojako substancjeaktywna zwiazek B stwierdzono wzrost czystosci soku o 8,4-10,5% i wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 3,6-5,6%. W tych testach tak, jak w przykldzie Ipodaneprzyrosty oznaczaja róznice arytmetyczna wyników uzyskanych dla lodygopryskanych i kontrolnych.W przypadku stosownia jako substancji aktywnych zwiazków od C do M stwierdzono wzrost czystosci soku o 2,2-10,6% i wzrost procentowej zawartosci sacharozy p 2,0-5,5. W przypadku stosowania jako substancji aktywnej zwiazków od N do Z stwierdzono zmniejszenie czystosci soku w przypadku zwiazku M, podczas gdy w przypadku pozostalych 12 zwiazków uzyskano wzrost o 6,3-14,8%. Wszystkie te zwiazki powodowaly zwiekszenie procentowej zawartosci sacharozy w granicach 0,1-4,7.Stosujacjako substancje aktywna zwiazki od AA do KK stwierdzono wzrost czystosci sokuo 2,8-14,5% oraz wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 1,2-6,9. W ponownie przeprowadzonym tescie ze zwiaz¬ kami C, D, F, I, J i L stwierdzono wzrost czynnosci soku o 7,0-14,1% oraz wzrost procentowej zawartosci sacharozy o 2,0-4,8.Przyklad VII. Dzialanie regulujace srodka wedlug wynalazku zawierajacego jako substancje aktywna zwiazki o ogólnym wzorze przedstwionym na rysunku badano równiez na zbozach.Kilka roslin pszenicy odmiany Waldron hodowano z nasion w aluminiowych pojemnikach w ciagu 1 tygodnia. Nastepnie mierzono wysokosc rosliny do wierzcholka okólka. Przygotowano srodek zawierajacy 1% roztwór zwiazku A jako substancje aktywna w acetonie. 2 ml tego roztworu zmieszano z 0,8 ml acetonu i 2,8 ml wody zawierajacej 0,05% Aerozolu OT. Otrzymanym srodkiem opryskano rosliny w ilosci okolo 5,7 kg/hA, pozostawiajac 1 doniczke nie opryskana jako kontrolna. Nastepnie wszystkie przeniesiono do cieplarni i podlewano woda od spodu. Po dwóch dniach do kazdej doniczki dolano 40 ml 1,5% roztworu Rapid-Gro jako nawozu.Pb 2 tygodniach od opryskania zmierzono ponownie wysokosc kazdej rosliny w doniczkach do wierz¬ cholka okólka. Po oznaczeniu sredniego przyrostu wysokosci roslin w doniczce kontrolnej stwierdzono przez bezposrednie porównanie, ze co najmniej 2/3 roslin pszenicy traktowanych badanym zwiazkiem wykazuje 26% lub wieksze zmniejszenie wzrostu wegetatywnego. Stwierdzono równiezslaba fitotoksycznosc badanych zwiazków.W kolejnym tescie, w którym stosowano te same zwiazki, uzyto rosliny pszenicy wyzej wspomnianej odmiany zasadzone w doniczkach i wyhodowane do stadium 41isci. Zmierzono ich wysokosc do wierzcholka okalka i opryskano je srodkiem zawierajacym jako substancje aktywna zwiazek w róznych ilosciach, zachowujac nieopryskane doniczki kontrolne. Dalej postepowano w sposób opisany powyzej. Pomiary przeprowadzono w 2 tygodnie po opryskaniu.U wszystkich roslin pszenicy traktowanych srodkiem zawierajacym substancje aktywna w ilosci 5,7,2,8, 1,1 i 0,57 kg/ha stwierdzono zmniejszenie wzrostu wegetatywnego o co najmniej 26%. W przypadku8 118 710 traktowania roslin badanych substancjami aktywnymi w ilosciach 5,7 i 2,8 kg/ha stwierdzono ich fitotoksy¬ cznosc, natomiast nic wystepowala ona przy ilosciach 1,1 i 0,5 kg/ha. Przy tych malych ilosciach wystepo¬ walo opóznienie kwitnienia.Przyklad VIII. Dzialanie regulujace srodka zawierajacego substancje aktywna o wzorze przedstawio¬ nym na rysunku stwierdzono równiez w serii testów przeprowadzonych na reprezentantach jedno i dwulis¬ ciennych roslin uprawnych. W kazdym z tych testów badane substancje aktywne mieszano z acetonem i/lub woda oraz mala iloscia srodka powierzchniowo czynego. Ilosc stosowanej substancji aktywnej zmieniano w zaleznosci od uzytego zwiazku wchodzacego w sklad substancji aktywnej oraz testu. Reprezentantem jednolisciennych roslin uprawnych byla kukurydza odmiany XL-45 lub Pioneer 3567, a roslin dwuliscien¬ nych — soja odmiany Wayne lub Górscy. We wszystkich testach hodowano równiezdlaporównania rosliny kontrolne.Test A wykonano nastepujaco. Kilka roslin kukurydzy hodowano z nasion w aluminiowych pojemni¬ kach w ciagu 1 tygodnia. Nastepnie mierzono wysokosc roslin do wierzcholka okólka i opryskiwano je przygotowanym srodkiem wedlug wynalazku zawierajacym w okreslonej ilosci substancje aktywna. Wszyst¬ kie naczynia przeniesiono do cieplarni i podlewano woda od spodu. Po 2 dniach do kazdego naczynia wlano 40 ml 1,5% roztworu Rapid-Gro jako nawozu. Po 2 tygodniach od opryskiwania mierzono ponownie wysokosc kazdej rosliny w naczyniach od wierzcholka okólka i wyniki porównano bezposrednio z wynikami uzyskanymi dla roslin kontrolnych.TestB wykonano nastepujaco. Kilka roslin soji hodowano z nasion w aluminiowych naczyniach w ciagu I tygodnia i mierzono wysokosc kazdej rosliny do wierzcholka ostatniego paczka. Rosliny opryskiwano srodkiem wedlug* wynalazku zawierajacym substancje aktywna i dalej postepowano w sposób opisany w tescie A. Po 2 tygodniach od opryskiwania zmierzono wysokosc kazdej rosliny do wierzcholka koncowego paczka i wyniki porównano z wynikami uzyskanymi dla roslin kontrolnych.TestC wykonano nastepujaco/Rosliny kukurydzy hodowano z nasion w indywidualnych doniczkach z tworzywa sztucznego. Po 4 tygodniach kilka doniczek, w których rosly rosliny o tych samych rozmiarach opryskano srodkiem wedlug wynalazku zawierajacym substancje aktywna o okreslonej ilosci, przeniesiono do cieplarni i podlewano oraz nawozono w sposób opisany powyzej. Rosliny sluzace jako grupa kontrolna byly w przyblizeniu tych samych rozmiarów, co pozostale rosliny w czasie opryskiwania.Trzy tygodnie po opryskaniu mierzono wysokosc kazdej rosliny do podstawy wydluzonego liscia, opisano inne zauwazone zmiany i porównano bezposrednio z roslinami grupy kontrolnej.Test D wykonano nastepujaco. Kilka roslin soji hodowano z nasion w doniczkach z tworzywa sztu¬ cznego i tuz przed opryskaniem przerwanoje tak, aby zostala jedna roslina w kazdej doniczce. Kazda rosline opryskano srodkiem wedlug wynalazku. Niektóre rosliny hodowano 4 tygodnie do stadium 3-4 lisci, a niektóre 6 tygodni do stadium 5-6 lisci przed opryskaniem. Rosliny traktowano srodkiem wedlug wynalazku i kontrolne mialy w przyblizeniu te same rozmiary w czasie opryskiwania. Po opryskaniu wszystkie rosliny przeniesiono do cieplarni, podlewano i nawozono w sposób opisany powyzej. Dwa tygodnie po opryskaniu zmierzono wysokosc kazdej rosliny do wierzcholka koncowego paka, opisano inne widoczne zmiany i porównano bezposrednio z roslinami kontrolnymi. Jezeli tego nie zaznaczono oddzielnie, wyniki badan stanowia srednia z danych dla 2 roslin rozwinietych do stadium 3 lisci.W testach A-D ilosci zastosowanej substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku wyrazono w kg/ha.We wszystkich testach liczba roslin w doniczkach byla bardzo mala, a wiec rzeczywista ilosc badanego zwiazku przypadajaca na rosline byla, ogólnie rzecz biorac, nieco mniejsza niz to wynika z wielkosci kg/ha.Stosujac w tescie Ajako substancje aktywna sóljedno-sodowa N-benzoilo-N-fosfonometyloglicyny (SS) lub N'-(m-anizylo)amid N-fosfonoglicyny (TT) w ilosci okolo 6,8 kg/ha u co najmniej 2/3 traktowanych roslin kukurydzy stwierdzono zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Takie same wyniki uzyskano stosujac jako substancje aktywna N,N-pieciometylenoamid N-fosfonometyloglicyny (UU) w ilosci 6,8 kg/ha, natomiast zastosowanie tego zwiazku w ilosci 3,4 kg/ha nie przynioslo zadnego efektu. Zwiazki TT i UU stosowane jako substancja aktywna w ilosci 6,8 kg/ha powodowaly chloroze w niewielkim stopniu.Stosujac w tescie A jako substancje aktywna N-fosfonometyloglicynian allilu (VV), sól cynkowa N-fosfonometyloglicyny (WW), zwiazek M lub AA w ilosci 3,4 kg/ha u co najmniej 2/3 liczby roslin kukurydzy stwierdzono opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w stosunku do roslin kontrol¬ nych. Zastosowanie zwiazku Wjako substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku spowodowalo nekroze w niewielkim stopniu, a zastosowanie pozostalych 3 zwiazkówspowodowalo chloroze w niewielkim stopniu.Stosujac jako substancje aktywna zwiazek K i L w tescie A w ilosci 6,8 kg/ha stwierdzono ten sam stopien opóznienia wzrostu, a w przypadku zwiazku K wystepowanie chlorozy.118710 9 Stosujac w tescie C jako substancje aktywna zwiazek K i L w ilosci okolo 1,23 kg/ha nie stwierdzono zadnych zmian. Natomiast zastosowanie w tym tescie zwiazku WW w ilosci 0,68 kg/ha spowodowalo opóznienie wzrostu na calej wysokosci o co najmniej 15% w porównaniu z roslinami kontrolnymi.Stosujac w tescie A jako substancje aktywna sól magnezowa N-fosfonometyloglicyny (XX) i zwiazek B, V, W, X i Y u co najmniej 2/3 liczby roslin kukurydzy stwierdzono zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Zastosowane jako substancje aktywne srodka wedlug wynalazku zwiazki V i XX wywolaly chloroze i nakroze w niewielkim stopniu.Stosujac jako substancje aktywne srodka te 6 zwiazków w tescie C w ilosci okolo 9,5 kg/ha stwierdzono opóznienie wzrostu wegetatywnego o co najmniej 15% u roslin traktowanych zwiazkiem B, W, Xi XX. Te same 4 zwiazki i zwiazek Y stosowane jako substancje aktywne w tej ilosci wywolaly pewne dzialanie fitotoksyczne. Zwiazek V stosowany jako substancja aktywna w tym tescie nie wywolal zadnych zmian u roslin. Ponadto stwierdzono, ze stosowane jako substancje aktywne zwiazki W i Y opóznialy pojawienie sie pedu kolby kukurydzy. Zwiazek W powodowal równiez maly rozwój meskiego kwiatostanu kukurydzy, a zwiazek Y wywolal zanik pylku.Stosujac w tescie B jako substancje aktywna srodka wedlug wynalazku N'-(m-chlorofenylo)amid N-fosfonometyloglicyny (YY), sól jednosodowa N-(p-nitrobenzoilo)N-fosfonometyIoglicyny (ZZ) oraz zwiazek G, K i L w ilosci 6,6 kg/ha u co najmniej 2/3 liczby roslin stwierdzono zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w stosunku do roslin kontrolnych. Zwiazki G, K i L zastosowano jako substancje aktywna wywolaly chloroze w niewielkim stopniu, zwiazki K, L i ZZ zmiane lisci, a zwiazek G, K i L rozwój paczków pachwinowych.Tesame 5 zwiazków zastosowano jako substancje aktywne srodka wedlug wynalazku w tescie D w ilosci 5,7 kg/ha i stwierdzono, ze maja one z wyjatkiem zwiazku ZZ, pewne wlasciwosci fitotoksyczne. Substancje aktywne zawierajace zwiazki G, K, L i ZZ hamowaly zawiazywanie straczków, a zawierajace zwiazki G, K i L równiez powodowala opóznienie w zawiazywaniu straczków oraz niewielka chloroze. Stosujacjako substan¬ cje aktywna zwizek L w tescie D w ilosci 2,8 kg/ha nie stwierdzono jako fitotoksycznosci, natomiast stwierdzono potegowanie sie zawiazywania straczków.Zastosowanie w tescie B jako substancji aktywnej pochodnej morfolinowej N-fosfonometyloglicyny (AAA) powodowalo niewielka chloroze oraz zmiany w ulistnieniu. Stosujac w tym samym tescie jako substancje aktywna zwiazek W w ilosci 3,4kg/ha stwierdzono u co najmniej 2/3 liczby roslin soji opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w stosunku do roslin kontrolnych. Pdnadto stwierdzono zahamo¬ wanie rozwoju wierzcholkowego i paczków pachwinowych.Stosujac w tescie A jako substancje aktywne zwizki E, F, O, P, Q, NN, CC i PP w ilosci 6,8 kg/ha oraz powyzsze zwiazki i dodatkowo zwiazek FF w ilosci 3,4 kg/ha stwierdzono ich dzialanie toksyczne w stosunku do roslin kukurydzy. Obnizenie ilosci zwiazków do 1,36 kg/ha nie wyeliminowalo dzialania toksycznego zwiazków E, P, Q i OO. Pozostale substancje aktywne nie dzialaly toksycznie i u co najmniej 2/3 liczby roslin kukurydzy powodowaly opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej. Stwierdzono równiez nie¬ wielka nekroze i chloroze u roslin traktowanych zwiazkami F, O i FF uzytymi jako substancje aktywne.Obnizenie ilosci stosowanych substancji aktywnych do 0,68 kg/ha wyeliminowalo dzialanie toksyczne zwiazków E, P, Q i OO i powodowalo zmniejszenie wzrostu wegetatywnego i wystepowanie niewielkiej nekrozy i chlorozy tak, jak opisano to powyzej.Stosujac w tescie B jako substancje aktywna sól jednoizopropyloaminowa N-fosfonometyloglicyny (BBB) oraz zwiazek NN, OO i PP w ilosci PP kg/ha i 3,4 kg/ha stwierdzono pewne dzialanie toksyczne tych substancji aktywnych na rosliny.Podobne wyniki uzyskano stosujac jako substancje aktywne zwiazki OO i BBB w ilosci 1,36 kg/ha. W przypadku natomiast zwiazków NN i PP stosowanych jako substancje aktywne w tej ilosci nie stwierdzono dzialania toksycznego, a u co najmniej 2/3 liczby roslin soji stwierdzono opóznienie lub zmniejszenie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w stosunku do roslin kontrolnych.Ponadto stwierdzono niewielka chloroze oraz rozwój paczków pachwinowych i zahamowanie rozwoju lisci. Obnizajac ilosc stosowanych jako substancje aktywne zwiazków OO i BBB do 0,68 kg/ha wyelimino¬ wano ich dzialanie toksyczne, a w przypadku zwiazku OO uzyskano podobny stopien opóznienia wzrostu wegetatywnego, jak to podano powyzej. W obu przpadkach, zaobserwowano równiez zmiany w ulistnieniu, w rozwój paczków pochwinowych w przypadku zwiazku OO.Stosujac w tescie B jako substancje aktywne zwiazki E, F, I, O, P i Q w ilosci 6,8 kg/ha i 3,4 kg/ha zauwazono pewne dzialanie toksyczne. Przez obnizenie ilosci zwiazków stosowanych jako substancje aktywne do 1,3 kg/ha wyeliminowano dzialanie fitotoksyczne i u co najmniej 2/3 liczby roslin soji traktowa¬ nych tymi zwiazkami, z wyjatkiem roslin traktowanych jako substancje aktywne srodka wedlug wynalazku zwiazkiem I, stwierdzono opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Takie same wyniki uzyskano stosujac jako substancje aktywne srodka zwiazki E i G w ilosci 0,68 kg/ha. W przypadku zastosowaniajako substancji aktywnej zwiazków E i F zaobserwowano wystepo-10 118 710 wanie niewielkiej chlorozy i zahamowanie rozwoju lisci. Wszystkie wymienione powyzej substancje aktywne zastosowane w ilosci 1,36 kg/ha powodowaly rozwój paczków pachwinowych i/lub zmiany w ulistnieniu.Stosujac w tescie D jako substancje aktywne zwiazki E, F i D w ilosci 1,1 kg/ha stwierdzono ich niewielka fitotoksycznosc oraz powodowanie pewnego zahamowania zawiazywania straczków.W tym samym tescie zastosowane jako substancje aktywne zwiazki O, P i Q w tej samej ilosci nie wykazaly fitotoksycznosci, a zwiazek Q powodowal srednie zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatyw¬ nego o co najmniej 15% w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Stosowane w tych ilosciachjako substancje aktywne zwiazki O, P i Q powodowaly zmiany w ulistnieniu i rozwój paczków pachwinowych. Ponadto zastosowany jako substancja aktywna zwiazek O powodowal równiez spotegowanie zawiazywania stracz¬ ków, a zwiazek Q zmienial równiez kwiatostan. Zwizek Q zastosowanyjako substancja aktywna w ilosci 0,3 kg/ha powodowal wczesne zawiazywanie straczków i zmiany w ulistnieniu.Stosujac w tescie D jako substancje aktywne zwiazki E, F i I w ilosci 0,37 kg/ha stwierdzono opóznienie wzrostu wegetatywnego srednio o 15% w porównaniu z roslinami kontrolnymi. W przypadku zastosowania jako substancji aktywnej zwiazku E stwierdzono wystepowanie niewielkiej chlorozy, rozwoju paczków pachwinowych i zahamowanie rozwoju wierzcholkowego, a w przypadku zwiazku I rozwoju paczków pachwinowych oraz zmian w ulistnieniu i kwiatostanie. W przypadkuzastosowaniajako substancji aktywnej zwiazku E stwierdzono zmiany w ulistnieniu, ciemny kolor ulistnienia oraz spotegowanie zawiazywanie straczków.Stosujac w tescie A jako substancje aktywna zwiazek N w ilosci 6,8 i 3,4 kg/ha u co najmniej 2/3 liczby roslin kukurydzy stwierdzono zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Przy tej ilosci nie stwierdzono fitotoksycznosci, natomiast wystapila ona przy nieco wiekszych dawkach. Ponadto stwierdzono, ze ta sama substancja aktywna srodka wedlug wynalazku wykazuje fitotoksycznosc w tescie C przy ilosci 0,68 kg/ha a przy ilosci 0,28 kg/ha fitotoksy¬ cznosci nie wykazje, a powoduje opóznienie wzrostu wegetatywnego srednio o co najmniej 15% w porówna¬ niu z roslinami kontrolnymi.Zastosowane w tescie B jako substancje aktywne zwiazki BB i FF w ilosci 3,4 kg/ha wykazaly wlasciwosci fitotoksyczne, natomiast zwiazki zastosowane jako substancje aktywne AA, CC, EE i HH spowodowaly opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej u co najmniej 2/3 liczby roslin soji traktowanych chemicznie. Stwierdzono równiez wystepowanie niewielkiej chlorozy, rozwoju paczków pach¬ winowych, zmian w ulistnieniu i/lub zahamowanie. Zastosowanie w tym samym tescie jako substancji aktywnej srodka wedlug wynalazku zwiazków BB, CC, FF i HH w ilosci 1,36 kg/ha nie wykazalo ich fitotoksycznosci, a w przypadku zastosowania zwiazków CC i FF stwierdzono opóznienie wzrostu wegeta¬ tywnego w opisanym powyzej stopniu. Wszystkie cztery substancje aktywne spowodowaly rozwój paczków pachwinowych.Stosujacjako substancje aktywne srodka wedlug wynalazku CC, FF i HH w tescie D, w ilosci 2,8 kg/ha stwierdzono ich pewna fitotoksycznosc i zahamowanie zawiazywania straczków. Fitotoksycznosc zaobser¬ wowano równiez stosujac jako substancje aktywne zwiazki AA, BB, CC i FF w ilosci 1,1 kg/ha natomiast stwierdzono, ze zastosowany jako substancja aktywna zwiazek HH stosowany w tej ilosci niejest fitotoksy- czy. Zaobserwowano równiez opóznienie lub zahamowanie w zawiazywaniu straczków i/lub zmiany ulist¬ nienia u roslin traktowanych powyzszymi srodkami z wyjatkiem roslin opryskanych srodkiem zawierajacym jako substancje aktywna zwiazek BB. Stosujac jako substancje aktywne zwiazki AA, BB, CC i FF w ilosci 0,57 kg/ha stwierdzono zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego srednio o co najmniej 15% w porównaniu z roslinami kontrolnymi, a w pewnych przypadkach równiez wystepowanie zmian w ulistnieniu.Stosujac w tescie B jako substancje aktywne zwiazki B, V, X i XX w ilosci 6,8 kg/ha u co najmniej 2/3 liczby roslin soji stwierdzono opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. W przypadku stosowania zwiazku X zauwazono wystepowanie niewielkiej chlorozy, zahamo¬ wania rozwoju wierzcholkowego oraz rozwój paczków pachwinowych. Stosujac te same substancje w tescie D w ilosci 5,7 kg/ha u roslin soji, traktowanych nimi w stadium 5-6 lisci, stwierdzono srednie opóznienie wzrostu wegetatywnego u co najmniej 15%, a w przypadku stosowania zwiazków B i X wystepowanie równiez zmian w ulistnieniu. Zastosowaniejako substancji aktywnych zwiazków V, Xi XX wtej samej ilosci do roslin w stadium 3-4 lisci spowodowalo ten sam stopien opóznienia rozwoju, a zwiazek X wykazalpewne wlasciwosci fitotoksyczne. Zastosowanie jako substancji aktywnej zwiazku X w ilosci 2,8 kg/ha do roslin w stadium 3-4 lisci wyeliminowalo dzialanie fitotoksyczne nie eliminujac dzialania opózniajacego. Stwier¬ dzono ponadto, ze zwiazki te zastosowane w ilosci 5,7 i 2,8 kg/ha powodowaly zmiany kwiatostanu.Zastosowany w tescie B jako substancje aktywna zwiazek C w ilosci 6,8 kg/ha oraz 3,4 kg/ha wykazal wlasciwosci fitotoksyczne. Zastosowanie go w tym samym tescie w ilosci 1,36 kg/ha powodowalo u co najmniej 2/3 liczby roslin zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w stosunku do roslin kontrolnych oraz rozwój paczków pachwinowych. Zastosowanie jako substancji aktywnej tego zwiazku w tescie D w ilosci 2,8 kg/ha i 1,1 kg/ha do roslin w obu stadiach rozwoju spowodowalo srednief 118 710 11 opóznienie wzrostu wegetatywnego u co najmniej 15%. Przy ilosci 2,8 kg/ha zaobserwowano dzialanie fitotoksyczne. Zastosowanie zwiazku C w ilosci 1,1 kg/ha spowodowalo wczesne zawiazywanie straczków u roslin stadium 5-6 lisci.Zwiazek GG zastosowany jako substancja aktywna w tescie A w ilosci 6,8 oraz 3,4 kg/ha wykazal dzialanie fitotoksyczne. Dzialanie to nie wystepowalo przy stosowaniu substancji aktywnej w ilosci 1,36 kg/ha. Przy tej ilosci u co najmniej 2/3 liczby roslin kukurydzy stwierdzono opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Zwiazek ten zastosowany jako substancja aktywna w tescie C w ilosci 1,8 kg/ha wykazal wlasciwosci toksyczne, a ponadto powodowal opóznienie wzrostu wegetatywnego srednio o co najmniej 15%. U roslin traktowanych tym zwiazkiem stwierdzano brak pylku.Stosujacjako substancje aktywna zwiazek W w tescie D w ilosci 5,7 kg/ha i 2,8 kg/ha do roslin soji w obu stadiach rozwoju srednie opóznienie wzrostu wegetatywnego o co najmniej 15%. Przy wiekszej ilosci, a wiec 5,7 kg/ha, wystapila fitotoksycznosc. Substancje aktywne zastosowane w mniejszej ilosci powodowaly niewielka chloroze u roslin w obu stadiach rozwoju i opóznialy zawiazywanie straczków w stadium wczesniejszym.Stosujac w tescie D jako substancje aktywne zwiazek Y w ilosci 6,8 kg/ha zaobserwowano rozwój paczków pachwinowych oraz zmiany w ulistnieniu. Stosujac ten zwiazekjako substancje aktywna w tescie D w ilosci 5,7 kg/ha stwierdzono pewna fitotoksycznosc oraz srednie opóznienie wzrostu wegetatywnego u co najmniej 15%. Zmniejszenie ilosci stosowanej substancji aktywnej do 2,75 kg/ha wyeliminowano dzialanie fitotoksyczne uzyskujac równoczesnie opóznienie wzrostu w stopniu wyzej wspomnianym u roslin w stadium 3-4 lisci. Stwierdzono równiez opóznienie w zawiazywaniu straczków i zmiane kwiatostanu.Stosujac w tescie D jako substancje aktywna zwiazek N w ilosci 2,8 i 1,1 kg/ha stwierdzono srednie opóznienie wzrostu wegetatywnego u co najmniej 15% roslin soji w stadium 3-4 lisci. Stwierdzono ponadto fitotoksycznosc przy stosowaniu jako substancji aktywnej zwiazku N w wiekszej ilosci. Takichwyników nie uzyskano u roslin w innym stadium rozwoju. U roslin soji w stadium 3-4 lisci traktowanych srodkiem zawierajacych 2,8 kg/ha substancji aktywnej stwierdzono niewielka chloroze, rozwój paczków pachwino¬ wych oraz zmiane kwiatostanu, podczs gdy u tych roslin traktowanych srodkiem w ilosci 1,1 kg/ha substancji aktywnej zaobserwowano tylko zmiane w ulistnieniu i kwiatostanie.Zastosowanie w tescie D jako substancji aktywnej zwiazku D w ilosci 2,8 kg/ha i 1,1 kg/ha spowodo¬ walo srednie opóznienie wzrostu wegetatywnego o co najmniej 15% u roslin w stadium 5-6 lisci. Taki sam efekt zaobserwowano u roslin w stadium 3-4lisci przy traktowaniu ich srodkiem w ilosci 2,8 kg/ha substancji aktywnej. Przy tej ilosci wystapilo równiez niewielkie fitotoksyczne dzialanie substancji aktywnej. Traktowa¬ nie roslin w stadium 5-6 lisci zwiazkiem D w ilosci 1,1 kg/ha spowodowalo zmiane w ulistnieniu, a zwiekszenie ilosci zwiazku do 2,8 kg/ha spowodowalo niewielka chloroze, opóznienie zawiazywania sie straczków oraz zahamowanie rozwoju paczków pachwinowych.Stosujac zwiazek A w testach A i C w ilosci 5,7 kg/ha u co najmniej 2/3 liczby roslin kukurydzy i soji stwierdzono zmniejszenie lub opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Podobne wyniki uzyskano w przypadku stosowania jako substancji aktywnej zwiazku w testach B i D w róznych ilosciach. W testach tych stwierdzono jednak wystepowanie dzialania fitotoksycznego.Stosujac jako substancje aktywna zwiazek U w tescie B w ilosci 6,8 kg/ha i 3,4 kg/ha zaobserwowano jego fitotoksycznosc. Obnizajac ilosc substancji aktwnej do 1,36 kg/ha i 0,68 kg/ha wyeliminowano fitoto¬ ksycznosc uzyskujac równoczesnie u co najmniej 2/3 liczby roslin soji opóznienie wzrostu wegetatywnego o 26% lub wiecej w porównaniu z roslinami kontrolnymi. Przy ilosci 1,36 kg/ha stwierdzono wystepowanie pewnych zmian w ulistnieniu. Stosujac jako substancje aktywna zwiazek U w tescie D w ilosci 1,1 kg/ha i 0,57 kg/ha nie stwierdzono zmian u roslin w stadium 5-6 lisci przy wiekszej ilosci substancji aktywnej oraz u roslin w stadium 3-4 lisci przy mniejszej ilosci substancji aktywnej z roslin w róznych stadiach rozwoju przy innych ilosciach substancji aktywnej stwierdzono srednie opóznienie wzrostu wegetatywnego o co najmniej 15% w porównaniu z roslinami kontrolnymi. W ostatnim tescie zaobserwowano zmiane kwiatostanu, jak równiez znieksztalcenie lisci u roslin w stadium 5-6 lisci i opóznienie zawiazywania straczków u roslin w stadium 3-4 lisci.Z zamieszczonych danych dotyczacych róznych zwiazków o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku stosowanych jako substancje aktywne srodka wedlug wynalazku do róznych roslin widac wyraznie, ze uzyskany efekt regulujacy zalezy od ilosci zastosowanej substancji aktywnej, rodzaju rosliny i stadium jej rozwoju oraz innych znanych czynników.12 118710 Zastrzezenia patentowe 1. Srodek regulujacy naturalny wzrost i/lub rozwój roslin i/lub zwiekszajacy ilosc odkladajacych sie weglowodanów, zawierajacy substancje aktywna i skladniki dodatkowe w postaci cieklej lub stalej, znamien¬ ny tym, ze jako substancje aktywna zawiera efektywna nie powodujaca smiertelnosci dawke zwiazku o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku, w którym R oznacza grupe formylowa, grupe acetylowa, grupe benzoilowa, grupe nitrobenzoilowa lub chlorowana grupe benzoilowa, Y i Z, takie same lub rózne, oznaczaja atom wodoru lub nizszy rodnik alkilowy, X oznacza grupe hydroksylowa, grupe alkoksylowa lub chloroalkoksylowa zawierajace do 12 atomów wegla, nizsza grupe alkenoksylowa, grupe cykloheksyloksy- lowa, grupe morfolinowa, grupe pirolidynylowa, grupe piperydynowa lub grupe o wzorze NHR' w którym R' oznacza atom wodoru, nizszy rodnik alkilowy lub alkenylowy, rodnik cykloheksylowy, rodnik fenyloalki- lowy zawierajacy do 8 atomów wegla, rodnik fenylowy, chlorowany rodnik fenylowy lub rodnik anizylowy, ewentualnie w postaci soli, takich jak sole metali grupy I lub II o liczbie atomowej do 30, chlorowodorki, sole pirydyny, sole amoniowe, sole nizszych amin alifatycznych, sole nizszych alkanoloamin lub sole aniliny. 2. Srodek regulujacy naturalny wzrost i/lub rozwój roslin i/lub zwiekszajacy ilosc odkladajacych sie weglowodanów, zawierajacy substancje aktywna i skladniki dodatkowe w postaci cieklej lub stalej, znamien¬ ny tym, ze jako substancje aktywna zawiera efektywna, nie powodujaca smiertelnosci dawke zwiazku o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku, w którym R oznacza atom wodoru, Y i Z oznaczaja takie same lub rózne nizsze rodniki alkilowe, X oznacza grupe alkoksylowa lub chloroalkoksylowa zawierajaca 1-4 atomów wegla lub nizsza grupe alkenoksylowa. 3. Srodek regulujacy naturalny wzrost i/lub rozwój roslin i/lub zwiekszajacy ilosc odkladajacych sie weglowodanów, zawierajacy substancje aktywna i skladniki dodatkowe w postaci cieklej lub stalej, znamien¬ ny tym, ze jako substancje aktywna zawiera efektywna, nie powodujaca smiertelnosci dawke zwiazku o ogólnym wzorze przedstawionym na rysunku, w którym R oznacza atom wodoru, Yi Z oznaczaja takie same lub rózne nizsze rodniki alkilowe, X oznacza grupe alkoksylowa lub chloroalkoksylowa zawierajaca 5-12 atomów wegla lub grupe cykloheksyloksylowa. 0 H y nv X-C-CH2-N-(H-Pv L L OZ Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 120 egz.Cena 100 zl PL