Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych, podstawionych kwasów a-fluoromety- lq-a-aminoalkanokarbaksylowych oraz ich farma¬ kologicznie dopuszczalnych soli addycyjnych z kwasami.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku maja cenne wlasciwosci biologiczne, w tym równiez hamuja dzialanie dekarboksylazy.Znany jest nie podstawiony kwas a-fluorome- tylo-a-aminokarboksylowy, mianowicie 2-fluoro- metyloalanina o wzorze la [Kollonitsch i wspól¬ pracownicy, J. Org. Chem. 40, 3808—3809 (1975)].Zwiazek ten, któremu nie przypisywano zadnych szczególnych wlasciwosci biologicznych, wytwarza sie przez fluorowanie i dehydroksylacje 2-hydro- ksymetyloalaniny.Wiadomo, ze a-metyloaminokwasy, takie jak L- - lodopa), która przeciwdziala nadcisnieniu, maja zdolnosc hamowania dzialania dekarboksylazy (Goodman i wspólpracownicy, The Pharmacologi- cal Basis of Therapeutics, Mc Milian Company, New York, New York 1970, str. 577 i kanadyjski opis patentowy nr 737 907). Stwierdzono, ze nowe kwasy wytwarzane sposobem wedlug wynalazku maja zdolnosc hamowania dzialania dekarboksyla¬ zy znacznie wieksza niz te znane a-metyloamino¬ kwasy.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie zwiazki o ogólnym wzorze 1, w którym R ozna- 15 25 30 cza podstawiony rodnik alkilowy taki jak rodnik o wzorze 6,7,8, NH2—(CH2)3— lub HOOC— i Ri oznacza atom wodoru jak równiez farmakolo¬ gicznie dopuszczalne sole addycyjne tych zwiaz¬ ków z kwasami organicznymi albo nieorganiczny¬ mi. Jako kwasy nieorganiczne do wytwarzania tych soli. korzystnie stosuje sie kwasy chlorowoowodo- rowe, np. kwas solny, jodowodorowy lub bromo- wodorowy, a takze kwas siarkowy i kwas fosforo¬ wy. Z soli tych szczególnie korzystne wlasciwosci maja sole z kwasami chlorowcowodorowyimi, zwla¬ szcza chlorowodorki.Zwiazki o wzorze 1 maja asymetryczny atom wegla i moga wystepowac w postaciach optycznie czynnych, to jest jako izomery optyczne. Izomery te oznacza sie umownymi symbolami L i D, + i —, 1 i d, S i R oraz kombinacjami tych symboli.Jezeli przy nazwie zwiazku lub wzorze nie podano oznaczenia izomeru, wówczas nazwa ta albo wzór obejmuje pojedyncze izomery, ich mieszaniny i racematy. Ogólnie biorac, najkorzystniejsze wla¬ sciwosci maja zwiazki w postaci izomerów o kon¬ figuracji S.Bardzo korzystne wlasciwosci maja zwiazki o wzorze 2, w którym Ri oznacza atom wodoru, a szczególnie, gdy zwiazek wystepuje w postaci izo¬ meru o konfiguracji S. Szczególnie korzystne wla¬ sciwosci maja takie zwiazki o wzorze 3, w któ¬ rych Ri oznacza atom wodoru, przy czym korzy- 115 731 \3 115 731 4 stnymi wlasciwosciami wyróznia sie izomer o kon¬ figuracji S.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku nadaja sie do stosowania jako srodki czynne fizjologicznie lub chemolecznicze, przy czym w ' wiekszosci przypadków biologiczna aktywnosc tych zwiazków jest w duzej mierze wynikiem ich duzej zdolnosci hamowania dzialania dekarboksy- lazy.Dekarboksylazy sa enzymami, które dzialaja na w substraty bedace a-aminokwasami, powodujac ich dekarboksylacje i wytwarzanie odpowiednich amin.Dzialanie to obrazuje schemat 1, przy czym we wzorach wystepujacych w tym schemacie L ozna¬ cza rodnik alkilowy albo aralkilowy. Hamujac ten 1J proces dekarboksylacji mozna w procesach bio¬ syntezy licznych biologicznie waznych amin wpro¬ wadzac zmiany lub hamowac te procesy, powo¬ dujac skutki uzyteczne fizjologicznie. Na przyklad cnfluorometylo-dopa hamuje dzialanie dopadekar- 20 boksylazy i w polaczeniu z dopa moze byc stoso¬ wane w celu zwiekszenia uzytecznosci tego srod¬ ka przy leczeniu choroby Parkinsona. taminy poprzez dekarboksylacje histydyny (ED50 25 dla myszy wynosi okolo 0,4 mg/kg) totez zwiazek iten sani i w polaczeniu z antagonistami histami¬ ny jest uzyteczny przy zapobieganiu schorzeniom zoladka i przy traktowaniu stanów alergicznych, •a-fluorometyloornityna dzieki zdolnosci namowa- 30 nia dzialania dekarboksylazy ornityny przerywa biosynteze poliaminy i jest uzyteczna przy zwal¬ czaniu pewnych nowotworów, a-fluorometyloargi- nina jest skutecznym srodkiem przeeiwbakteryj- nyni, a kwas a-fluorometyloglutaminowy dziala 35 pobudzajaco na osrodkowy uklad nerwowy.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz¬ ku maja zasadniczo okreslona zdolnosc hamowania dzialania delkarboksylazy, a mianowicie kwas a- -fluorometylo^a-aminokarboksylowy ogólnie bio- 40 rac hamuje dekarboksylacje odpowiadajacego mu kwasu a-fluorometylowego.Na przyklad a-fluorometylo-dopa hamuje dekar¬ boksylacje dopa, a a-fluorometylohistydyna hamu¬ je dekarboksylacje hisitydyn itp. Dzieki tej spe- 45 cyficznej i siimej zdolnosci hamowania dzialania dekarboksylazy zwiazki wytwarzane sposobem we¬ dlug wynalazku sa równiez uzyteczne jako srodki diagnostyczne, w celu okreslenia obecnosci i zna¬ czenia odpowiedniej dekarboksylazy w odniesie- 50 niu do schorzen albo do dzialania ukladów biolo¬ gicznych.Na przyklad znaczenie kwasu a-aminomaslowe- go w srodkowym ukladzie nerwowym mozna ba¬ dac hamujac biosynteze tego kwasu za pomoca 95 kwasu a-fluorometyloglutaminowego itp. Tej uzy¬ tecznosci w diagnostyce sprzyja silna i w wielu przypadkach nieodwracalna zdolnosc hamowania dzialania dekarboksylazy przez kwasy a-fluorome- tyloaminokarboksylowe wytwarzane zgodnie z wy- «o nalazkiem.Przykladowe zwiazki, poddawane zwyklym pró¬ bom in vitro, wykazuja zdolnosc hamowania dzia¬ lania dekarboksylazy. Stwierdzono, tez, ze a-fluo- rometylo-3,4Hdwuhydroksyfenyiloalanina, a-fluoro- «s metylotyrozyna i a-fluorometylomeitatyrozyna dzia¬ laja równiez przeciwko nadcisnieniu. Dzialanie to stwierdzono obserwujac obnizanie cisnienia krwi przy doustnym lub pozajelitowym podawaniu tych zwiazków szczurom o^ samoistnym nadcisnieniu.Wskazuje to, ze zwiazki te sa skuteczne jako srod¬ ki przeciwko nadcisnieniu u ludzi, jezeli podaje sie je w zwykly sposób i w postaci odpowiednich preparatów. Preparaty te wytwarza sie w zwykly sposób i przewaznie zawieraja one znane rozcien¬ czalniki dopuszczalne farmakologicznie.Sposób wytwarzania zwiazków o wzorze 1 po¬ lega na reakcji kwasu a-hydrolksymetylo-a-amino- kariboksylowego o wzorze 9 z czterofluorkiem siar¬ ki w cieklym fluorowodorze. Reakcje te, której przebieg przedstawia schemat 2, zwylkle prowadzi sie w temperaturze od okolo —80°C do okolo 20°C. * Reakcja tego typu, zwana reakcja fluorowania i dehydroksylacji, jest podana w Journal of Organie Chemistry 40, 3809—3810 (1975). Jako promotor tej reakcji mozna stosowac trójfluorek boru..Stwierdzono, ze przebieg reakcji fluorowania i dehydroksylacji pewnych kwasów a-hydroksyme- tylo^a-aminokarboksylowych podstawionych rod¬ nikiem arylowym mozna znacznie polepszyc stosu¬ jac trójfluorek boru lub trójchlorek glinu równo¬ czesnie z cztearafluorikiem siarki. W szczególnosci sposób ten nadaje sie do wytwarzania zwiazków o wzorze 4, w którym R' oznacza rodnik o wzorze 10, 11 lub 12, na drodze reakcji zwiazku o wzo¬ rze 5, w którym R' ma wyzej podane znaczenie, z SF4 i BF3 albo A1C13 w srodowisku cieklego fluo¬ rowodoru, w temperaturze od okolo —80°C do okolo 20°C. Reakcje te korzystnie prowadzi sie pod cisnieniem atmosferycznym, ale mozna tez stosowac cisnienie wyzsze.Reakcja przebiega w temperaturze od okolo —80°C do okolo 20°C, a korzystnie stosuje sie tem¬ perature —80°C do 0°C. Reakcje te mozna prowa¬ dzic dogodnie wprowadzajac do ukladu reakcyjne¬ go zawierajacego zwiazek o wzorze 5 i fluowodór juz od poczatku SF4 i BF3 albo A1C13, ale mozna tez do ukladu wprowadzac najpierw tylko SF4 i prowadzic proces w ciagu pewnego czasu, a na¬ stepnie dodawac BF3 lub A1C13 i kontynuowac re¬ akcje az do jej zakonczenia. Stosujac BF3 lub A1C1 w ukladzie reakcyjnym zawierajacym SF4 i HF zwieksza sie znacznie wydajnosc produktu o wzo¬ rze 4.Korzystnie sposobem wedlug wynalazku wytwa¬ rza sie kwas a-fluorometyloglutaminowy oraz a- -fluorometyloornityne. Poniewaz znane sa oba op¬ tyczne izomery a-metyloornityny, mozna wytwa¬ rzac oba te izomery a-fluorometyloornityna stano¬ wi dogodny produkt wyjsciowy do syntezy a-fluo- rometyloargininy przez reakcje z Snmetyloizotio- moGznikiem, jak to przedstawia schemat 3.Sole addycyjne zwiazków o wzorze 1 z kwasa¬ mi wytwarza sie w zwykly sposób, dzialajac na wolny aminokwas okreslonym kwasem prze¬ waznie w odpowiednim roizpuiszczalniku.Pojedyncze enancjomary zwiazków o wzorze 1 mozna tez wytwarzac rozdzielajac znanymi meto¬ dami racamat fluorowanego aminokwasu albo roz¬ dzielajac równiez znanymi sposobami racemat a-115 731 -hydraksymetylo-a-aminokwasu i nastepnie podda¬ jac enacjomer procesowi fluorowania z dehydro- ksylacja. Znane sposoby rozdzielania enancjome- rów polegaja na wytwarzaniu soli a-aminokwasu z optycznie czynna zasada i nastepnie odzyskiwa¬ niu okreslonego enancjomeru z tej soli.Podane nizej przyklady ilustruja sposoby wy¬ twarzania niefftorych zwiazków o wzorze 1 zgod¬ nie z wynalazkiem. Opisane w przykladach reak¬ cje fluorowania z dehydroksylacja prowadzi sie w reaktorach z tworzywa znanego pod nazwa KEL-F. Temperatury topnienia zwiazków oznacza sie w otwartej kapilarze i podaje bez ich korygo¬ wania.Przyklad I. Wytwarzanie R, S-a-/fluorome- tylo/-3-hydroksytyrozyny o wzorze 13. 1,5 g chlorowodorku R,S-a-/hydroksymetylo/-3- -hydroksytyrozyny (chlorowodorek a-hydroksyme- tylo DOPA) rozpuszcza sie w 50 ml bezwodnego fluorowodonku, chlodzac w kapieli ze stalego C02 z acetonem, po czyim usuwa sie kapiel chlodzaca i odparowuje fluorowodór w strumieniu gazowego azotu, przeprowadzajac wyjsciowy produfct z chlo¬ rowodorku w fluorowodorek. (Operacji tej mozna uniknac, stosujac jako produkt wyjsciowy 1,3 g wolnego aminokwasu).Otrzymany fluorowodorek rozpuszcza sie ponow¬ nie wprowadzajac do ochlodzonego w podanej wy¬ zej kapieli reaktora strumien gazowego fluorowo¬ doru az do nagromadzania sie w -reaktorze 30 ml cieklego HF. Nastepnie wprowadza sie do reakto¬ ra gazowy czterofluorek siarki (1,2 ml mierzone w stanie cieklym w temperaturze —78°C), usuwa sie kapiel z CO2 i acetonu i zastepuje ja kapiela o stalej temperaturze —12°C. Po okresie dojrze¬ wania wynoszacym 15 godzin odparowuje sie roz¬ puszczalnik w strumieniu azotu, pozostalosc rozpu¬ szcza sie w 50 ml 2,5 m wodnego roztworu HC1, odparowuje do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem i analizuje produkt w aparacie Spinco-Beck- man do analizy aminokwasów. Analiza ta wyka¬ zuje, ze wytworzyla sie a-fluorometylo-3-hydro- ksytyrozyna.Produkt bedacy R,SHa-fluorometylo-3-hydroksy- tyrozyna wyosobnia sie chromatograficznie przy uzyciu wymieniacza jonowego w sposób opisany w przykladzie II w odniesieniu do S^a-fluorome- tylo-3-hydroksytyrozyny.Przyklad II. Wytwarzanie S^a-fluorometylo- -3-hydroksytyrozyny A. Wytwarzanie R-a-hydroksymetylo-3^hydroksy- tyirozyny 50 g kwasu 3-/3',4'-"dwuaoe1JOiksyfenylo/- -2^acetaimino-2-ace.toksymetylopropionowego doda¬ je sie mieszajac do 204 ml 4 m wodnego roztwo¬ ru KOH i miesza w atmosferze azotu w ciagu 1 godziny, otrzymujac z wydajnoscia praktycznie równa teoretycznej roztwór soli sodowej kwasu 3-/3',4/Hdwiuhydroksyfenylo/-2-acetamino-2-hydro- ksymetylopropionowego. Produkt ten, bez wydzie¬ lania go, przez metylowanie siarczanem dwumety- lu przeprowadza sie w kwas 3-/3',4'-dwumetoksy- fenylo/-2-acetamino-2-hydroiksymetylopropionowy.Reakcje te prowadzi sie w temperafburze pokojo- •wej, w atmosferze gazowego azotu, wkraplajac do roztworu w ciagu okolo 1 godziny, przy energicz- 25 30 nym mieszaniu, okolo 64 ml siarczanu dwumetylu i okolo 148 ml 4 m wodnego roztworu KOH.Mieszanine reakcyjna miesza sie nastepnie w ciagu 1 godziny i pozostawia na noc, po czym w 5 temperaturze 5—10°C zakwasza sie za pomoca 55 ml stezonego kwasu solnego, ekstrahuje 12 por¬ cjami po 300 ml octanu etylu, suszy wyciag nad NaaS04 i odparowuje pod zmniejszonym cisnie¬ niem, otrzymujac kwas R,S-3-/3',4'-dwumetyoksy- 10 fenylo-|2-acetamino-2-hydirokisyimetyloipropionowy.Produkt oczyszczony przez przekrystalizowanie z 1325 ml acetonifcrylu topnieje z objawami roz¬ kladu w temperaturze 154—156°C. 29,1 g strychniny miesza sie w 1,12 litra etano- lJ lu ZBA (spirytus skazony) i zawiesine ogrzewa sie do wrzenia pod chlodnica zwrotna, po czym-do¬ daje sie 26,1 g kwasu R,S-3-/3',4'-dwumetoksyfe- nylo/-2-acetamino-2-hydroksymetylopriopionowego.Otrzymany roztwór pozostawia sie na noc w tem- 20 peraturze pokojowej i nastepnie oddziela krysta¬ liczny produkt stanowiacy sól antymeru A ze strychnina. Produkt ten, oznaczony symbolem „HM", topnieje w temperaturze 193—194°C.Lug macierzysty po odsaczeniu tego produktu odparowuje sie do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem i przekrystalizowuje z 270 ml etanolu ZBA.Goracy roztwór pozostawia sie do ochlodzenia, przechowuje w ciagu okolo 3 godzin w tempera¬ turze pokojowej i nastepnie w ciagu okolo 4 go¬ dzin w szafie chlodniczej.Wytworzone krysztaly odsacza sie, suszy i prze¬ krystalizowuje z acetonitrylu, otrzymujac ^7,5 g soli antymeru B kwasu 3-/3',4'-dwumetoksyfenylo/- 35 -2-acetamiino-<2-hydroiksymeityloproptionowego z strychnina. Produkt ten topnieje z objawami roz¬ kladu w temperaturze 130—132°C. 17 g tej soli strychniny rozklada sie przez roz¬ puszczenie w 160 ml wody i nastepnie dodanie 31 40 ml 1 m wodnego roztworu NaOH. Wydzielona stry¬ chnine odsacza sie, przesacz odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem do malej objetosci i po¬ daje na mala kolumne z zywicznym wymienia¬ czem jonowym (150 ml zywicznego wymieniacza 45 kationowego Dowex 50 typ AG-X2 o rozdrobnie¬ niu 78-Z-157 oczek/cm [200/400 mesh]. Eluuje sie woda i frakcje wykazujace oibsropcje taka jak wy¬ kazana za pomoca monitora LKB w nadfiolecie (UVICORD 11-8300) odparowuje sie pod zmniej- 50 szonym cisnieniem. Otrzymany produikt, to jest antytmer B kwasu 3-/l3,,4'Hdwiumetoksyfenylo/-2- acetamido-2-hydroksymetylopropionowego wykazu¬ je [a]D : 78,3+0,5° (c=^ 1,425 w 0,1 m roztworze wodnym NaOH). 55 w celu przeksztalcenia otrzymanego zwiazku w odpowiadajacy mu izomer przestrzenny a-hydro-. ksymetylo-3-hyidroksytyrozyny 4,43 g antymeru B kwasu 3-/3/,4/Hdwumetoksyfenylo/-2-acetamiino-2- -hydroksymetyloipropionowego rozpuszcza sie w 60 100 ml stezonego kwasu solnego, zalutowuje w ru¬ rze Fischer-Portera i ogrzewa w ciagu 90 minut w kapieli olejowej o temperaturze * 130°C.Nastepnie odparowuje • sie rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem i powtarza opisana wy- 65 zej dzialanie kwasem solnym. Otrzymana pozosta-7 115731 8 losc stanowi chlorowodorek R-a-hydroksymetylo- -3-hydroksytyTOzymy.B. Fluorowanie z dehydroksylacja 8 g chlorowodorek R^a-hydroksymetylo-3jhydro- ksytyrozyny umieszcza sie w reaktorze o pojem¬ nosci 1 litra zanurzonymi w kapieli ze stalego CO2 z acetonem i na produkcie wyjsciowym skrapla sie 80 ml cieklego fluorowodoru. W celu usunie¬ cia HC1 odstawia sie kapiel chlodzaca, a fluoro¬ wodór stanowiacy rozpuszczalnik usuwa sie prze¬ prowadzajac strumien gazowego . azotu. Reaktor zanurza sie ponownie w kapieli chlodzacej i prze¬ puszcza strumien gazowego HF az do nagroma¬ dzenia sie okolo 250 ml cieczy.Nastepnie przez belkotke wprowadza sie 6,2 ml SFr (17,6 milimola/ml to jest okolo 109 milimoli), pozostawia roztwór na okres okolo 1 godziny, za¬ mienia kapiel chlodzaca na kapiel z glikolu etyle¬ nowego o temperaturze —16°C i pozostawia roz¬ twór w tej temperaturze na okres 46 godzin, po czym usuwa sie kapiel chlodzaca i odparowuje rozpuszczalnik przepuszczajac silny strumien ga¬ zowego azotu. Pozostalosc miesza sie z okolo 100 ml ochlodzonego lodem 2,5 m roztworu wodnego HC1, odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, pozostalosc rozpuszcza w wodzie i podaje na ko¬ lumne z kationowym wymieniaczem zywicznymi, a mianowicie stosuje sie 2,2 litra zywicy AG—50— —X—8 o rozdrobnieniu 78-=-1j57 oczek/om [200/400. mesh]. Eluuje sie 0,25 m wodnymi roztworem HC1, zawierajacym 5°/o metanolu, pompujac przez ko¬ lumne w ciagu okolo 8,5 godzin 7,2 litra tego roz¬ puszczalnika.Nastepnie w ciagu 8,5 godzin pompuje sie 7,2 li¬ tra 0,4 m wodnego rozitworu HC1 zawierajacego 7,5% metanolu i konczy sie eluowamie stosujac 0,6 m roztwór HC1 zawierajacy KP/o metanolu. Zbie¬ ra sie frakcje po 22 ml i ustawia po 10 probówek w stojakach. Probówki w stojakach nr nr 45—66 zawieraja zadany produkt. Roztwór ten odparo¬ wuje sie otrzymujac chlorowodorek izomeru S a- -fluorometylo-3^hydroksytyrozyny.W celu wyosobnienia wolnego aminokwasu 4,826 g otrzymanego produktu rozpuszcza sie w 90 ml izopropanolu, przesacza celit, do przesaczu dodaje 6,2 ml tlenku propylenu i utrzymuje zawiesine w pokojowej temperaturze w ciagu 3,5 godzin i na-: stepnie w temperaturze okolo 5°C w ciagu dal¬ szych 2,5 godzin. .Wytworzony izomer S a-fluorometyIo-3-hydro- ksytyrozyny odsacza sie, przemywa izopropanolem i suszy w oiagu nocy pod zmniejszonym cisnie¬ niem w temperaturze 76°C/ Produkt wykazuje [a]D: + 9,3° ±0,5 (c=l,S2 w mieszaninie 1 :1 kwasu trójfluorooctowego z wo¬ da).Przyklad III. Wytwarzanie Rna-fluoroniety- lo-3-hydraksytyrozyny.W celu wytworzenia tego zwiazku sól strychmi- nowa antymieru A kwasu 3V3/,4'Hdwumetaksyfeny- lo/-2-acetamiinio-2-hydroksyimetylopropionowego (produkt „HM" z przykladu II) poddaje sie kolej¬ nym procesom analogicznymi do opisanych w przy¬ kladzie II, otrzymujac RHa-fluorometylo-3-hydro- ksytyrozyne, której Md:—9° (c=2,5 w mieszani¬ nie 1 :1 wody z kwasem trójfluorooctowym).Przyklad IV. R,S- 1,05 g (0,005 mola) R,S-a-hydroksymetylotyrozy- 5 ny umieszcza sie w reaktorze, który zanurza sie w kapieli z mieszaniny stalego C02 z acetonem, po czym przeprowadzajac strumien gazowego HF grcmadzi sie w reaktorze okolo 50 fnl cieklego HF.Nie przerywajac chlodzenia wprowadza sie na¬ stepnie gazowy SF4 (4 ml mierzone w stanie cie¬ czy w temperaturze —78°C), po czym wprowadza sie gazowy BF3 az do nasycenia w temperaturze —78°C, mieszajac za pomoca magnetycznego mie¬ szadla.Otrzymany roztwór o ciemnoczerwonym zabar¬ wieniu pozestawia sie na noc w temperaturze —78°C, po czym usuwa sie kapiel chlodzaca i od¬ parowuje rozpuszczalnik przepuszczajac suchy stru¬ mien gazowego azotu. Pozostalosc rozpuszcza sie w 20 ml 2,5 m roztworu wodnego HC1 i odparo¬ wuje pod zmniejszonym cisnieniem do sucha, po¬ zostalosc rozpuszcza sie w wodzie i podaje na ko¬ lumne z silnie kwasnego kationowego wymienia¬ cza zywicznego, wytworzona ze 100 ml zywicy AG 50—X—S o rozdrobnieniu 78-=-157 oczek/cm [200/400 mesh].Kolumne przeplukuje sie najpierw 1,8 litra wo¬ dy, a nastepnie 0,5 m roztworemi wodnym HC1.Zbiera sie frakcje po 20 ml i przebieg eluowanda sledzi na monitorze dla nadfioletu LKB, model UVICORD II. Frakcje odpowiadajace glównemu pikowi krzywej w swietle nadfioletowym laczy sie i odparowuje do sucha pod zmniejszonymi cis¬ nieniem, otrzymujac chlorowodorek R,S-fluorome- tylotyrozyny. 400 mg tej soH rozpuszcza sie w 6 ml wody i po uplywie kilku minut zaczyna kry¬ stalizowac R;S-fluorometylotyrozyna.Mieszanine przechowuje sie w ciagu nocy w tem¬ peraturze 50°C, po czyim odsacza produkt, prze¬ mywa go woda, etanolem i eterem dwuetylowym i suszy pod zmniejszonym cisnieniem w tempera¬ turze 76°C, otrzymujac R^S^a-fluorometylotyrozy- ne.Przyklad V. R,S-a-fluorometylohistydyna (FM HIST) Przebieg reakcji prowadzonych w tym przykladzie przedstawia schemat 4.A. Racemiczna N/iim/benzylohistydyna 30 £ N/im/benzylo-L-histydyny o wzorze 14 roz¬ puszcza sie w 600 ml wody i roztwór utrzymuje sie w wysokocisnieniowym autoklawie w tempe¬ raturze 200°C w ciagu 8 godzin, wytrzasajac.Nastepnie chlodzi sie do temperatury pokojowej i klarowny roztwór odparowuje do sucha, otrzy¬ mujac R-S-a-fluorometylohistydyne w postaci bez¬ barwnych krysztalów.B. R^-a-hydrctoyimetylo-N/iin/benzylohistyna o wzorze 15 20 g racemdcznej N/dim/benzylohisitydyny rozpusz¬ cza sie w 1 litrze goracej wody, dodaje porcjami 40 g zasadowego weglami miedziowego i mieszani¬ ne utrzymuje sie w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 1 godziny, mieszajac. Nastepnie mieszanine przesacza sie i przesacz odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzymujac chelat 15 20 25 30 35 40 45 Z0 55 60115 731 9 10 miedziowy racemicznej N/im/benzyibhistydyny w postaci ciala stalego o barwie niebieskiej.Mieszanine 31 ml formaliny (38°/» roztwór HCHO), 3,1 ml pirydyny i 2,13 g NaaC03 ogrzewa sie mieszajac w temperaturze 70°C, po czym do¬ daje 20 g wspomnianego wyzej chelatu miedzio¬ wego i mieszajac utrzymuje w temperaturze 75°C w ciagu 90 minut, a nastepnie odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac stala pozo¬ stalosc o barwie niebieskiej. Produkt ten rozpusz¬ cza sie w mieszaninie 50 ml wody z 50 ml stezo¬ nego NH4OH i wprowadza na kolumne z kationo¬ wego wymieniacza zywicznego (Dowex 50—X—8, 300 ml zywicy w postaci NH+4) i eluuje 2 m roz¬ tworem wodnym NH4OH.Proces eluowania sledzi sie na monitorze absorp^ cyjnyni LKB UVICORD II w swietle nadfioleto- wyim, zbierajac porcje eluatu po 1,1 litra wyka¬ zujace absorpcje w nadfiolecie. Porcje te laczy sie i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Stala ^ pozostalosc rozpuszcza sie w 60 'ml wody z dodat¬ kiem 5 ml stezonego roztworu wodnego NH4OH i wprowadza na kolumne z 300 ml anionowego wymieniacza zywicznego (Dowex 1—X—2 w po¬ staci OH).Kolumne przemywa sie 2 litrami wody i eluuje 2 m roztworem wodnym HO, sledzac przebieg eluowania na monitorze jak opisano wyzej. Frak¬ cje wykazujace absorpcje w nadfiolecie laczy sie i odparowuje do sucha, otrzymujac zasadniczo czy¬ sty chlorowodorek N/im/foenzylo-ia-hydroksymety- lotiohistydyny o wzorze 15, bedacy nowym zwiaz¬ kiem. Zwiazek ten przeprowadza sie w a-hydro- ksymetylohistydyne o wzorze 16 w ten sposób, za 12,5 g zwiazku o wzorze 15 rozpuszcza sie w 200 ml cieklego amoniaku w trójszyjnej kolbie wypo¬ sazonej w skraplacz zwany „zimny palec", wy¬ pelniony stalym C02 i acetonem.Do roztworu dodajac malymi porcjami 5,5 g/so¬ du az do uzyskania stanu, w którym niebieska barwa roztworu utrzymuje sie w ciagu 10 minut.Wówczas dodaje sie NH4C1 wiazac nadmiar so¬ du, co objawia sie przez odbarwienie sie roztwo¬ ru i nastepnie odparowuje sie w strumieniu azotu NH3 stanowiacy rozpuszczalnik. Otrzymany pro¬ dukt o wzorze 16 oczyszcza sie chromatografujac na' kolumnie z 2,2 litra kationowego wymieniacza zywicznego (Dowex 50—X—S) o rozdrobnieniu 78/ /157 oczek [200/400 mesh].Surowy produkt o wzorze 16 rozpuszcza sie w 100 ml wody i podaje na kolumne, która najpierw plucze sie 4 litrami wody i nastepnie rozwija wod¬ nym roztworem HC1 najpierw o stezeniu 1,5 m i nastepnie 2 ni. Przy przeplywie 600 ml/godzine zbiera sie frakcje po 20 ml. numer frakcji Reakcja Pauly'ego 1—400 1,5 mHC1 — 401—670 ' 2 671 i dalsze + Frakcje 761—Y60 laczy sie i odparowuje do su¬ cha pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac dwu- chiorowodorek : ft,S^-hydraksymetylohistydyny o wzorze 16, bedacy nowym zwiazkiem.Reakcja Pauly,ego stanowi standartowy iloscio¬ wy test kolorystyczny dla oznaczania tyrozyny i histydyny. Szczególowo opisany jest on w publi¬ kacji Karrer P, Organie Chemistry (ELsevier Pu- blisihing Company, Inc. 1950), str. 306.C. R,S-a-fluorometylohistydyna o wzorze 17 5 2,73 g dwuchlorowodorku R,SH lohistydyny o wzorze 16 rozpuszcza sie w 70 ml cieklego fluorowodoru i nastepnie odparowuje 4° sucha w strumieniu azotu, otrzymujac jako pozo¬ stalosc fluorowodorek a-hydroksymetylohistydyny. 10 Produkt ten rozpuszcza' sie ponownie w 200 ml cieklego fluorowodoru (kapiel chlodzaca ze stalego CO2 z acetonem) i wprowadza 9 ml SF4 (mieszy sie objetosc cieklego SF4 w temperaturze —78°C).Roztwór pozostawia sie na noc w temperaturze 13 —12°C, po czym nasyca gazowym BF3, pozostawia na okres 5 godzin, ponownie nasyca gazowym BF3 w temperaturze —12°C i pozostawia w tej tempe^ raturze na okres 66 godzin.Nastepnie usuwa sie kapiel chlodzaca i odparo¬ wuje rozpuszczalnik w strumieniu gazowego azo¬ tu. Pozostalosc stanowi glównie sól HBF4 a-fluo- rometylohistydyny. Produkt ten rozpuszcza sie 2,5 m roztworze wodnym HC1 i odparowuje do sucha.Pozostalosc przeprowadza sie w chlorowodorek w ten sposób, ze ponownie rozpuszcza sie w wodzie i roztwór chromatografuje na kolumnie z katio¬ nowego wymieniacza zywicznego (100 ml) zywicy AG—50—X—2 o rozdrobnieniu 78/157 oczek/cm [200/400 mesh], eluujac woda az do uzyskania elu- entu obojetnego i nie zawierajacego jonów F".Produkt uwalnia sie z kolumny za pomoca 3 m wodnego roztworu HC1 i zebrane frakcje odparo¬ wuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem, 0- trzymujac pozostalosc skladajaca sie glównie z dwuchlorowodorku R,S^a-fluorometylohistydyny.W celu dalszego oczyszczenia produkt chromato¬ grafuje sie ponownie na innej, kolumnie z 900 ml zywicy AG—50—X—2, eluujac jak nastepuje: 1 litr 0,5 m wodnego roztworu HC1 1,5 litra 1,0 m wodnego roztworu HC1 3,3 litra 1,5 m wodnego roztworu HC1 — zaczy¬ najac tu zbieranie frakcja po 20 ml i nastepnie 8,00 litrów 2,0 m wodnego roztworu HC1.Obecnosc zadanego zwiazku o wzorze 17 stwier¬ dza sie metoda Pauly'ego. Frakcje 390—470 laczy sie i odparowuje do sucha pod zmniejszonym cis¬ nieniem, otrzymujac czysty dwuchlorowodorek zwiazku o wzorze 17. Przekrystalizowujac ten pro¬ dukt z mieszaniny wody z izopropanolem <1:9 objetosciowo) otrzymuje sie krystaliczny monochlo- rowoidorek a-fluorometylohistydyny, topniejacy z objawami rozkladu w temperaturze 226—227°C. ; Przyklad VI. Synteza R,S^a-i£luorometyloorT nityny A. R,S-a-hyo^iksyme$yilo-ó-N-iben^ 7,995 g miedziowego chelatu R,S-o-N-berazoiloor- nityny dodaje sie malymi porcjami do mieszaniny 12,45 ml formaliny (36tyo HCHO), 1,25 ml pirydy¬ ny i 0,81 g weglanu sodowego mieszajac mechani¬ cznie w temperaturze 70°C. Po zakonczeniu doda* wania miesza; sie w temperaturze 75°C w ciagu 90 minut, po czyim odparowuje roztwór do sucha pod zmniejszonym cisnieniem i pozostalosc o bar¬ wie ciemnoniebieskiej rozpuszcza w mieszaninie 30 ml wody i 30 ml stezonego roztworu wodnego 25 30 35 40 45 50 55 6013 115 731 14 cisnieniem do sucha i azeotropuje' z 2 porcjami po 50 ml toluenu.Pozostalosc rozpuszcza sie w 118 ml metanolu i 130 ml 2,5 n wodnego roztworu NaOH i miesza w pokojowej temperaturze w ciagu 3,5 godzin.Nastepnie zakwasza sie 30 ml stezonego kwasu solnego, ekstrahuje 4 porcjami po 200 ml octanu etylu, suszy i odparowuje, otrzymujac 21 g suro¬ wego produktu. Po przekrystalizowaniu z 75 ml acetonitrylu otrzymuje sie 9,35 g eteru metylowe¬ go R,S-N-acetylo-«-hydroksymetylotyrozyny, top¬ niejacego z objawami rozkladu w temperaturze 151—152°C.D. Rozdzielanie eteru metylowego R,S-N-acety- lo^a-hyidroksymetylotyrozyny na izomery optyczne • 10 g eteru metylowego R,S-Nnacetylo-a-hydro- ksymetylotyrozyny i 6,18 g d-efedryny rozpuszcza sie w 50 ml metanolu, roztwór odparowuje do su¬ cha pod zmniejszonym cisnieniem i pozostalosc rozpuszcza w 50 ml cieplego acetonitrylu.Po krystalizacji otrzymuje sie 7,34 g soli d-efe- drynowej eteru metylowego R-N-acetylo-a-hydro- ksymetylotyrozyny w temperaturze topnienia 125— 131°C (produkt A). Produkt ten przekrystalizowuje sie z 40 ml acetonitrylu, otrzymujac 4,78 g pro¬ duktu B o temperaturze topnienda 130^134°C. Lu¬ gi macierzyste po produktach A i B laczy sie, odparowuje i pozostalosc rozpuszcza w 22,4 ml 2,5 n NaOH i 50 ml wody. Wodny roztwór eks¬ trahuje sie 2 porcjami po 75 ml octanu etylu, chlodzi i zakwasza 5 ml stezonego kwasu solne¬ go, a nastepnie ekstrahuje 3 porcjami po 70. ml octanu etylu.Organiczny wyciag suszy sie i odparowuje, otrzy¬ mujac 7,73 g produktu C. Produkt ten wraz z 4,7 g 1-efedryny rozpuszcza sie w 50 ml metanolu i odparowuje, otrzymujac 12,39 g produktu D. Pro¬ dukt ten przekrystalizowuje sie z 50 ml acetoni¬ trylu, otrzymujac 5,06 g soli 1-efedrynowej eteru metylowego S-N-acetylo-a-hydroksymetylotyrozyny (produkt E), która topnieje z objawami rozkladu w temperaturze 131,5—133,5°C. Produkt E prze¬ krystalizowuje sie z 27 ml acetonitrylu, otrzymu¬ jac 4,72 g produktu F, topniejacego z objawami rozkladu w temperaturze 130,5—134,5°C. Polaczo¬ ne lugi macierzyste po produktach F i E odparo¬ wuje sie, otrzymujac 7,31 g produktu G. Produkt G przeprowadza sie na poworót w wolny kwas spo¬ sobem stosowanym do wytwarzania produktu C, przy czym otrzymuje sie 3,0 g produktu H. Pro¬ dukt ten traktuje sie 1,9 g d-efedryny w sposób opisany przy przeróbce wyjsciowego racematu i po przekrystalizowaniu wytworzonej soli z 17 ml acetonitrylu otrzymujac sie 2,4 g produktu J o temperaturze topnienia 127—130°C. Produkt ten przekrystalizowuje sie, otrzymujac 2,06 g produk¬ tu K, który topnieje z objawami rozkladu w tem¬ peraturze 130—134°C. 6,52 g polaczonych produktów B i K przekrysta¬ lizowuje sie z 40 ml acetonitrylu, otrzymujac 6,06 g soli d-efedrynowej eteru metylowego R-N-ace- tylo-a-hydroksymetylotyrozyny (laczna wydajnosc 5 75,8%).Wolny kwas regeneruje sie w sposób analogicz¬ ny dó opisanego przy przerobie lugów macierzy¬ stych produktów A i B na produkt C, przy czym otrzymuje sie 3,50 g eteru metylowego R-N-acety- 10 lo-a-hydroksymetylotyrozyny: [a]D=+92° (c=l,35 w 0,27 n NaOH).E. RHa-hydroksymetylotyirozyna 3,3 g eteru metylowego 'R-N-acetylo-a-hydroksy- metylotyrozyny rozpuszcza sie w 100 ml stezone- 15 go kwasu solnego i ogrzewa w rurze cisnieniowej w temperaturze 130°C w ciagu 2 godzdn, po czym odparowuje roztwór do sucha, pozostalosc rozpu¬ szcza w 35 ml wody, przesacza i do przesaczu do¬ daje 1 ml pirydyny. 20 Po krystalizacji otrzymuje sie 2,11 g (91% wy¬ dajnosci teoretycznej) czystej R-a-hydroiksymetylo- tyrozyny: [a]D=0,8i6o(c=l,16 w 50*/o roztworze wodnym kwa¬ su trójfluorooctowego). Kolowe wddmo dwubarw- 25 ne (CD) produktu jest analogiczne do widma CDSna-metylotyrozyny.F. S^a-fluorometylotyrozyna Postepujac w sposób analogiczny do opisanego w przykladzie IV z R^a-hydToksymetylotyrozyny 30 wytwarza sie S^a-fluorometylotyrozyne.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych, podstawionych 35 kwasów a-fluorometylo^a-aminoalkanokaribóksylo- wych o ogólnym wzorze 1, w którym R oznacza podstawiony rodnik alkilowy taki jak rodnik o wzorze 6,7,8, NHz-^CHaJa — lub HOOC— i Ri oznacza £tom wodoru i farmalkologicznie do- 40 puszczalnych soli addycyjnych z kwasami oraz ewentualnie w postaci izomeru o konfiguracji S, znamienny tym, ze zwiazek o ogólnym wzorze 9, w którym R ma wyzej podane znaczenie poddaje* sie fluorowaniu z dehydroksylacja. 4_ 2. Sposób wytwarzania nowych zwiazków o ogól¬ nym wzorze 4, w którym R' oznacza grupe o. wzo¬ rze 10, 11, lub 12 drodze reakcji zwiazku o ogól¬ nym wzorze 5, w którym R' ma wyzej vpodane znaczenie, z czterofluorkiem siarki w cieklym flu¬ orowodorze w temperaturze od okolo —80°C do okolo 20°C, znamienny tym, ze reakcje prowadzi sie w obecnosci trójfluorku boru albo trójfluorku glinu. 3. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazJkd o wzorze 5, w którym R' ma 55 znaczenie jak w zastrz. 2, o konfiguracji izomeru S i wytwarza sie zwiazki o wzorze 4 majace kon¬ figuracje izomeru S. 50115 731 ChLF I 2 R-C-COORi I ' NH2 CH0F I L CH*- C - COOH ó I NHo WZÓR 1 WZÓR 1a HO CHf HO-^ \VCHo-C-COOR, NH2 WZÓR 2 OLF I z N -p- CH9- C - COOR, NJ NH2 H CH„F I Z R^Ch^-C-COOH NH2 WZÓR 3 WZÓR U Ch^OH R-OL-C-COOH 1 I NHo WZÓR 5 HO HO-f VCH2- N M •N H WZÓR 6 WZÓR 7115 731 HO h(J^ch2- ho^Q^ WZÓR 8 WZÓR 10 HO-O- V w H WZÓR 11 WZÓR 12 ChUF I z HO—f^r- CH2-C-COOH ^-^ NH2 L-CH-C09H *****"" » L-CH2 WZÓR 13 NH„ NH 2 SCHEMAT 1 CKOH CH2F I SF / HF . I ,^_, , R-C-COOH h " R-C-COOH I I NH2 NH2 WZÓR 9 SCHEMAT 2115 731 CH0F I l !HOOC-C-CH2CH2CH2NH2 NHL CH F I 2 - HOOC-C-CH£H2CH2-NH-C-NH2 NH, NH SCHEMAT 3 H I CH0OH i*V9 "CQ?H 1 'RocemiMcja CH0 C"CCLH li I °¥bH5 2 l/^c-o* kN- CH2^H5 (L) D,L) WZÓR \k WZÓR 15 Ch^OH ChUF I ly OL-C-COOH ChL-C-OOOH Nt"1^ N—S l I HF/SF4BF3 |Sj —-S £ \ "V NH2 " ^J NH2 i H (D,L) WZÓR 16 H FM-HIST WZÓR 17 SCHEMAT h Drukarnia Narodowa, Zaklad Nr 6, 98/82 Cena 100 zl PL PL PL PL PL