Opis patentowy opublikowano: 20.02.1982 1112564 C-Y IELNIAI U °du Patentowego Ir . r»."nnwi' «i Iomi| • Int. CU B2»D 23/04 Twórcawynalazku Uprawniony z patentu: Monsanto Company, St. Louis (Stany Zjedno¬ czone Ameryki) Sposób wytwarzania weza z wytlaczalnego polimeru wzmacnianego wlóknami nieciaglymi Brzedimaotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia weza wzmacnianego wlóknami nieciaglymi a zwlaszcza sposób wytwarzania wytlaczanych we¬ zy wzmacnianych wlóknami nieciaglymi ukierun¬ kowanymi promieniowo.Jest znanymi, ze podczas przetlaczania poprzez ograniczona przestrzen na drodze mielenia lub wytlaczania, substancji zawierajacej wlókna nie¬ ciagle, wlókna zostajja ustawione w kierunku prze¬ plywu. Ustawianie sie wlókien jest podoJbne do ustawiania sae pni w strumieniu podczas ich na¬ wiania. W wyniku wytlaczania substancji zawie¬ rajacej wlókna nieciagle poprzez matryce kon-. wencjonailne uzyskuje sie weze, w których wlók¬ na sa ustawione w kierunku osiowymi to jest w kierunku równoleglym do osi matrycy. W polskim opisie patentowym Nr 103796 opisano waz wzmoc¬ niony nieciaglymi wlóknami ukierunkowanymi ob- wodowo, który to waz jest wytwarzany przez wy¬ tlaczanie substancji paliimerowej zawierajacej wlókna nieciagle poprzez kanal matrycowy, w którymi powierzchnie wewnetrzne i zewnetrzne sa tak odchylone od osi matrycy, ze powierzchnia wylotu kanalu jejst co najmniej diwukiroltnie "wiek¬ sza od powierzchni wlotu kanalu.Weze z^ wlóknami ukierunkowanymi osiowo po¬ siadaja wielka wytrzymalosc wzdluzna ze wzgledu na wlókna wzmacniajace waz w tym kierunku, natomiast weze z wlóknami ukierunkowanymi ob¬ wodowe moga wytrzymywac wieksze cisnieniewe¬ wnetrzne przy mmiejiszyim rozszerzeniu ze wzgle¬ du na to, ze wzmocnienie wlókniste dziala wzdluz obwodu weza. W obu wyzej omówionych rtodza- 5 jach wezy wlókna sa ustawione równolegle do powierzchni weza a weze nie sa zasadniczo wzmac¬ niane wlóknaimi w kierunku promieniowym ' W wyniku przepchniecia mieszaniny wytlaczal- 10 nego polimeru i wlókien nieciaglych poprzez ka- ' nal o odpowiedniej geometrii, utworzony pomie¬ dzy trzpieniem i zewnetrzna czescia matrycy uzys¬ kuje sie wytlok o poprawionych wlasciwosciacli promieniowych. Zgodnie- z tym^ wynalazek umoz- tó liwia wytwarzanie wezy z wytlaczalnego polimeru wzmocnionych nieciaglymi wlóknami ukierunko¬ wanymi promieniowo, podajac sposób wyitwarzania wytlaczanego weza w którym skladowa promie¬ niowa ukierunkowania wlókien przewyzsza skla- 20 dowa obwodowa ukierunkowania wlókien i który to sposób obejmuje wytlaczanie mieszanki zlozo¬ nej z wytlaczalnego polimeru i nieciaglych wlókien poprzez matryce majaca kanal o prizekroju krzy- wotlriniowym, korzystnie pierscieniowymi, utworzo- 25 ny pomiedzy srodkowym trzpieniem i zewnetrzna czescia matrycy i którego powierzchnia wyilotu jest w przyblizeniu co najmniej dwukrotnie wiek¬ sza od powierzchni wlotu, szerokosc wyilotu jest co najmniej dwukrotnie wieksza od szerokosci a* wiotu a stosunek szerokosci wylotu kanalu ód 112 564112 564 4 szerokosci wlotu kanalu jest co najmniej dwu¬ krotnie wiekszy od stosunku sredniego promienia wylotu kanalu do sredniego promienia wlotu ka¬ nalu.Skladowa promieniowa ukierunkowania wló¬ kien, od której zalezy wzmocnienie weza wlók¬ nami w kierunku promieniowym jest kontrolo- wana w stosunku do skladowych: osiowej i ob¬ wodowej przez dobór odpowiedniej geometrii ma¬ trycy. I tak na przyklad, waz w którym pro¬ mieniowe wzmocnienie wlóknami przewyzsza ob¬ wodowe wzmocnienie wlóknami jest przygotowa¬ ny przez wytloczenie mieszanki poprzez matryce W0 w której" Ai wynosi co najmniej dwa, a jest co najmniej dwukrotnie wiekisze od Wi Ro Ri gdzie A0 jest powierzchnia wylotu kanalu, Ai powierzchnia wlotu kanalu, WQ jest szerokoscia kanalu na wylocie, Wi jest szerokoscia kanalu na wlocie, R0 jest srednim promieniem wyilotu kanalu (odleglosc od osi do srodka kanalu a Ri jest srednim promienieim wlotu kanalu.Za wlot kanalu przyjmuje sie mieijisce, w któ¬ rym odleglosc pomiedzy czesciami matrycy jest Ao najmniejsza. Jest zrozumiale, ze jezeli Ai nosi w przyblizeniu co najmniej dwa, a jest co najmniej dwukrotnie wiejksze od wy- Wi Ro Ri to i wynosi co* najmniej dwa. Waz, w którym wzmocnienie wlókniste w kierunku pro¬ mieniowym jest wiejksze niz wzmocnienie obwo¬ dowe i wieksze niz wzmocnienie w kierunku o- siowym jest uzyskiwany na drodze wytloczenia Wp R0 mieszanki poprzez dysze, w której + Wi " Ri jest wieksze od dwóch a powierzchnia prze¬ kroju wylotu kanalu jest w przyblizeniu co naj¬ mniej trzykrotnie wieksza od powierzchni prze¬ kroju wlotu kanalu. Waz, w.którym wlókna-sa wyraznie ustawione promieniowo, a co prowa¬ dzi do silnego wzmocnienia weza w tym kierun¬ ku, jest uzyskiwany na drodze wytloczenia mie- W0 Ro szanki poprzez matryce w której + ~~ Wi Ri jest wieksza od dwóch a powierzchnia wyflotu kanalu jest w przyblizeniu co najmniej piecio¬ krotnie wieksza od powierzchni wylotu kanalu.W0 Rp Korzystnie wantosc + :— - jest wieksza Wi Bi od trzech a jeszcze korzystniej wieksza od czte¬ rech.Katowe ustawienie' poszczególnych wlókien we¬ wnatrz wytlaczanej mieszanki stanowi o rozlo¬ zeniu ukierunkowania okreslajacym kierunkowe lub anizotropowe wlasciwosci weza. Istnieje bez-. posrednia zaleznosc pomiedzy rozkladem ukie¬ runkowania wlókien z takimi wlasciwosciami kie¬ runkowymi jak wytrzymalosc mechaniczna, mo- 5 dul, lub wydluzenie mierzone przy przylozonym naprezeniu lub przy naprezeniu wewnetrznym spowodowanym speczniieniem pod wplywem roz¬ puszczalnika. Anizotropia wzmocnienia moze byc scharakteryzowana albo przez okreslenia sklado¬ wych ukierunkowania albo przez okreslenie wla¬ sciwosci materialowych dla kazdego z trzech gló¬ wnych kierunków weza: osiowego, obwodowego, promieniowego.^ Okreslenie mieszanka oznacza mieJszamime nie¬ ciaglych wlókien wzmacniajacych w substancji zawierajacej wytlaczalny polimer. Okreslenie 'sze¬ rokosc kanalu oznacza odleglosc pomiedzy po¬ wierzchnia (trzpienia a powierzchnia zewnetrznej ^ czesci matrycy tworzacej kanal. Okreslenie skla¬ dowe ukierunkowania wlókien oznacza cosinusy kierunkowe oisi wlókien "usrednione na calej po¬ pulacji wlókien znajdujacych isie w wezu.Ukierunkowanie wlókien moze byc opisane za pomoca cosinusów kierunku osi kazdego z wló¬ kien wzgledem wspólrzednych x, y i z, z których x jest wspólrzedna równolegla do osi matrycy i przechodzaca przez jeden koniec wlókna, y jest wspólrzedna styczna do kola wspólosiowego z ^ osia przechodzaca przez ten sam koniec wlókna a z jest wspólrzedna prostopadla do plaszczyz¬ ny okreslonej przez K i y. i tak, gdy y i z nie przecinaja sie a wlókno jest ustawione wzdluz osi x, to z cosinusów kierunkowych: 35 cos y = ^," = O, a cos x = = 1 gdzie 1 jest dlugoscia wlókna. Z 40 kolei gdy x i y sa równe izeru, to z jest równe dlugosci wlókna, a wlókno jest ¦ustawione promie¬ niowo.Z reguly wartosci cosinusów kierunkowych sa dla kazdego kierunku wiejksze od zera, co oz- 45 nacza, ze wlókno jest wychylone z kazdej szcze¬ gólnej plaszczyzny. Wektor sredniego ukierunko¬ wania (o dlugosci jednostkowej) moze byc wy¬ liczony przez uisrednienie cosinusów kierunko¬ wych calej populacji poszczególnych wlókien. Mo- 50 zna stwierdzic, ze wlókna sa skierowane zasad— niczo w jednym z glównych kierunków, lufb ze sa przewaznie tak ukierunkowane, jezeli sredni cosinus kierunkuiwy dla tego kierunlku jest wiek¬ szy niz dla kazdego z dwóch pozostalych kie- 55 runków. Jesit oczywistym, ze wzmacniajacy wplyw wlókien jest najwiekiszy w tym kierunku, dla którego cosinus jest najwiekszy. Okreslenie wy¬ raznie ukierunkowane okresla sytuacje, w któ¬ rej kwadrat sredniego oosinusa kierunkowego dla ao któregos z glównych kierunków jest wiekszy od 0,5.Innymi silowy, jesli kwadrat sredniego cosinu- sa kierunkowego dla któregokolwiek z glównych kierunków jest wiekszy geometrycznie od sumy w kwadratów srednich cosinusów kierunkowych dla 01125*4 6 pozostalych dwóch kierunków.Ukierunkowanie mo¬ zna latwo okreslic przez specznienie odcinka we¬ za i pomiair stopnia specznienia na kazdym z glównych kierunków. Wielkosc specznienia w ka¬ zdym kierunku wykazuje wzgiledne ukierunko¬ wanie wlókien. Próbka pecznieje najmniej w tym ikienumiku, który zawiera najwieksza iskladowa ukierunkowania wlókien. ¦¦ Sposób wedlug wynalazku moze byc stosowa¬ ny przy kazdej matrycy posiadajacej kanal o krzywoliniowym przekroju, utworzony pomiedzy powierzchniami: srodkowego trzpienia i zewne¬ trznej czesci matrycy, przy czym powierzchnie moga byc zasadniczo równolegle, zbiezne lub rozbiezne z osia matryc pod warunkiem spel¬ nienia wyzej zaleznosci stosunków dotyczacych powierzchni kanalu i szerokosci kanalu Ai I tak mozliwym jest dziewiec rodzai ukla- Ro Ri dów powierzchni: ii) powierzchnia trzpienia jest równolegla do osi, natomiast wewnetrzna sciana zewnetrznej oze- scd matrycy jest rozbiezna z osia. 2) powierzchnia trzpienia jesit zbiezna z osia, natomiast wewnetrzna sciana zewnetrznej czesci matrycy jest równolegla do opi, 3) powierzchnia trzpienia jest zbiezna z osia, natomiast wewnetrzna sciana zewnetrznej czesci matrycy jest .rozbiezna z osia, 4) powierzchnia zarówno trzpienia jak i we¬ wnetrznej sciany zewnetrznej czesci matrycy sa równolegle do osi matrycy, 5) powierzchnia trzpienia jest równolegla do osi, natomiast wewnetrzna sciana zewnetrznej cze¬ sci matrycy jest zbiezna z osia, 6) powierzchnia trzpienia jest rozbiezna z osia, natomiast (wewnetrzna sciana zewnetrznej czesci matrycy jest zbiezna z osia, 7) powierzchnia trzpienia jest rozbiezna z osia. natomiast wewnetrzna sciana zewnetrznej czesci matrycy jest równolegla do osi, 8) powierzchnie zarówno trzpienia jak i wew¬ netrznej sciany zewnetrznej czesci matrycy sa zbiezne z osia, 9) powierzchnie zarówno itrapienia jak i wew¬ netrznej sciany zewnetrznej czesci matrycy sa rozbiezne z osia.Powierzchnia kanalu jest rozbiezna z osia ma¬ trycy jezeli powierzchnia ta jest bardziej od¬ dalona od osi na wyilocie kanalu niz na jego wlocie, natomiast powierzchnia kanaki jest zbiez¬ na z osia martyey jezeli powierzchnia ta jest blizsza matrycy na wylocie kanalu niz na jego wlocie.Dla uzyskania ukierunkowania promieniowego w przypadkach gdy powierzchnie kanalu sa u- ksztaltowarie jak w ukladach 1) do 3), dlugosc kanalu musi sie rozciagac na odpowiednia od¬ leglosc w kienunku wytlaczania, tak aby uzys¬ kac niezbedny wzrost szerokosci i powierzchni kanalu. Dla uzyskania ukierunkowania promie¬ niowego w przypadkach gdy powierzchnie ka- 10 15 25 30 40 49 50 00 nalu sa uksztaltowane tak by tworzyc uklad 4) do 7), koniecznym jest zwezenie wlotu kanalu dla uzyskania w kierunku wytlaczania niezbed¬ nego wzrostu szerokosci i powierzchni kanalu.Dla uzyskania ukierunkowania promieniowego w przypadkach gdy powierzchnie kanalu sa tak uksztaltowane by tworzyc uklad 8) i 9) nale-" zy jedynie zaciesnic wlot kanalu dla uzyskania potrzebnego wzrostu szerokosci i powierzchni ka¬ nalu jesli jego powierzchnie sa równolegle lub nie sa zbyt rozbiezne.Wlot kanalu dogodnie jest zaciesnic za pomo¬ ca^ przelewu wystajacego albo z wewnetrznej sciany zewnetrznej czesci matrycy, albo z po¬ wierzchnia trzpienia, albo z obu tych powierz¬ chni. Wysokosc przelewu moze byc zmieniana dJa uzyskania dowolnej " zadanej szerokosci kanalu na wlocie i odpowiedniej szerokosci powierzch¬ ni wlotu kanalu. Jak to opisano poprzednio, skla¬ dowa promieniowa ukierunkowania wlókien mo¬ ze byc kontrolowana przez zmiane stoisumku po¬ miedzy powierzchniami wylotu i wlotu kanalu.Jest oczywiscie zrozumialym, ze przelewy moga byc stosowane w razie potrzeby równiez i w matrycach, w których powierzchnie kanalu -sa tak uksztaltowane by tworzyc uklady 1) do 3).Zaileca sie stosowanie matryc, w których po¬ wierzchnie kanalu tworza uklady 1) do 4) a to dlatego, ze mozna wówczas latwiej spelnic wy- Ao W* Ro magania dotyczace oraz 4- Ai Wi . Rt Uklady powierzchni 5) do 9) sa bardziej odpo¬ wiednie dla uzyskiwania ukierunkowania pro¬ mieniowego, ale wymagaja wiekszego zaciesnie¬ nia wlotu (przelewów o wiekszej wysokosci), a to dlatego, ze powierzchnie kanalu Iktóre sa wza¬ jemnie zbiezne (5, 6 i 7) lub sa zbiezne z osia (8), wykazuja tendencje do ustawiania wlókien w kierunku osiowym, natomiast powierzchnie ka¬ nalu rozbiezne z osia (9) wykazuja tendencje do ustawiania wlókien w kierunku obwodowym.Przedmiot wynalazku zostal blizej objasniony za pomoca przykladiu wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia odcinek weza wzmoc¬ nionego, czesciowo wyciety dla pokazania uloze¬ nia wlókien nieciaglych ukierunkowanych pro¬ mieniowo, fig. 2 — odcinek weza wzmocnione¬ go, czesciowo wyciety dla pokazania ulozenia wlókien nieciaglych ukierunkowanych osiowo, fig. 3 — odcinek weza wzmocnionego, czesciowo wy¬ ciety dla. pokazania ulozenia wlókien nieciaglych ukierunkowanych obwodowe, fig. 4 — pokazuje z boku czesc przekroju matrycy wykonanego wzdluz plaszczyzny przechodzacej przez jej, os, która to matryca posiada przelew wystajacy z zewnetrznej czesci matrycy, fig. 5 pokazuje z boku czesc przekroju matrycy wykonanego wzdluz plasszozyzny przechodzacej przez jej os, która to matryca posiada przelew wystajacy z trzpienia, fig. 6 pokazuje z boku czesc przekroju matrycy wykonanego wzdluz plaszcyzny przechodzacej przez jej os, która to matryca posiada kanal o prze¬ kroju rozszerzajacym sie wizdluz kierunku wytla¬ czania, jf Ma figurze 1, przedstawiono czesciowo wyciety waz 1, w kt6ryim wlókma 2 sa ustawione pro¬ mieniowo. To promieniowe ustawienie wlókien jest widoczne na przekroju zakonczenia weza 1 gdzie wlókna 2 sa skierowane w stawie osi sy¬ metrii weza. W wycietej czesci weza 1 widocz¬ ne sa jedynie zakonczenia (lub przekroje) wló¬ kien 2.Na figurze 2, przedstawiono w*az 3, w którym wlókna 4 sa ukierunkowane osiowo i sa ulozo¬ ne zasadniczo równólegile do osi symetrii weza.Na przekroju zakonczenia weza 3 sa widoczne jedynie zakonczenia wlókien 4 (lub ich przekro¬ je), natomiast cala dlugosc wlókien 4 mozna do¬ strzec w czesciowo wycietej czesci weza 3.(Na figurze 3 przedstawiono waz 5, w którym wlókna 6 sa ukierunkowane obwodowo w sto- sumjku do osi weza. Wlókma 6 sa ulozone wzdluz obwodu weza i dla/tego cala ich dlugosc mozna zauwazyc zarówno w pnzekrojiu zakonczenia we¬ za 5 jak i w czesciowo wycietej czesci weza. .Na figurach 1, 2, i 3 przedstawiono ukierun¬ kowanie wlókien w sposób wyidealizowany. Nor¬ malnie, pewma ilosc wlókien jest . odchylona z kazdej z poszczególnych plaszczyzn kierunkowych i zawsze wspólistnieja z soba trzy ukierunko¬ wania: osiowe, obwodowe i prorndeniowe przy czym z reguly jedno z tych ukierunkowan do¬ minuje nad pozostalymi.Ukierunkowanie osiowe pokazane na fig. 2 moze byc uzyskane przez przetloczenie substan¬ cji zawierajacej wlókna nieciagle poprzez ma¬ tryce posiadajaca kanal o stalej lub. zmniejsza¬ jacej sie szerokosci, przebiegajaca zasadniczo rów¬ nolegle do kierunJku wytlaczania: przy czym pew¬ na mniejsza dilosc wlókien moze oostac ukie¬ runkowana w pozostalych dwóch plaszczyznach.Ukierunkowanie obwodowe pokazane na fig, 3 moze byc uzyskane przez wytloczenie substan¬ cji zawierajacej wlókna nieciagle poprzez matry¬ ce posiadajaca kanal, w którym obie sciany roz- , biegaja sie na zewnatrz wzgledem osi. Ukierun¬ kowanie promieniowe pokazane na fig. 1 jest uzyskiwane przez wytloczenie substancji zawie¬ rajacej wlókna nieciagle poprzez jedna z matryc pokazanych na fig. 4, 5 i 6.Na figurze 4 pokazano matryce zawierajaca tnzjpien 10 o powierzchni 14 oraz zewnetrzna czesc 11 posiadajaca sciane wewnetrzna 13. Powierz¬ chnia 14 i wewnetrzna sciana 13 tworza kanal 12. Z zewnetrznej czesci 11 wystaje przelew 16 o wysokosci h i szerokosci W* Wysokosc h mo¬ ze byc zmieniana dla uzyskania zadanego sto¬ sunku powierzchna wylotu kanalu do powierz¬ chni jego wlotu. Wielkosc szerokosci w prze¬ lewu 16 nie jest wielkoscia krytyczna i moze sie zmieniac od ponizej 0,1 milimetra do ponad kilku centymetrów. Sciany przelewu 16 moga sie laczyc z czescia 11 pod róznymi katami.Kat górny sciany przelewu jest oznaczony przez a a kat dolnej sciany przelewu przez &.' Przy duzych katach # wynoszacych na przyklad 30°— —90°, dokia sciana przelewu 16 nie wystaje w kierunku wylotu lub wystaje tylko nieznacznie, 25*4 s a wewnetnzna sciana 13 pozostaje zasadniczo równolegla do osi symetrii matrycy. Przy ma¬ lym kacie #, mniejszym na przyklad od 25°, dolna sciana przelewu 16 jest wzglednie dluga i staje sie wewnetrzna sciana 13 odchylona wzgle¬ dem osi matrycy, talk jak to pokazano linia przerywana 13. Przy wewnetrznej scianie 13 od¬ chylonej od osi, korzystnym jest by czesc 13 w poblizu wyilotu 15 pozostala równolegla do osi matrycy tworzac powienzdhinie stykowa 13.Powierzchnia 14 i góra przelewu 16 tworza wlot 17, którego powierzchnia przekroju jest mniej¬ sza od powierzchni przekroju wylotu 15. Wytla^ czande przebiega w kierunku od lewej do pra- wej strony. Mieszanka jeisit doprowadzana do wlo¬ tu 17 a wytlok zawierajacy ukieriunikiowane wlók¬ na wychodzi z wylotu 15.Na figurze 5, pokazano inna matryce wedlug wynalazku, zawierajaca trzpien 20 o powierzchni 24 oraz zewnetrzna czesc matrycy 21 posiadaja¬ ca wewnetrzna sciane 23. Powierzchnia 24 i we¬ wnetrzna sciana 23 tworza kanal 23. Z trzpie¬ nia 20 wystaje przelew 36 o wysokosci h i sze¬ rokosci w. Oznaczenia katów, pod którymi scia¬ ny przelewu 26 laczy sie z trzpieniam 20 sa ta¬ kie same jak na fig. 4. Pirzy duzym ^wewnetrz¬ na sciana 24 jest zasadniczo równolegla do osi symetrii maitrycy. Przy malym #, dolna sciana przelewu 26 staje sie powierzchnia 24 zbiezna z osia matrycy, tak jak to pokazano linia prze¬ rywana 24. Jezeli powierzchnia 24 jest zbiezna z osia, to korzystnym jest by czesc powierzch- 'mi 24 pozostala równolegla do osi matrycy tiwo- rzac powierzchnie stykowa 28. Powierzchnia 28 moze tworzyc niewiellkie przewezenie szerokosci kanalu 22, tak jak to pokazano liniai przerywa- . na przy koncu trzpienia 20, Wewnetrzna sciana 23 i góra przelewu 26 tworzy wlot 27 posiadaja- ^ cy mniejsza powierzchnie niz wylot 25. '40 Na figurze 6, pokazano matryce zawierajaca trzpien 30 o powierzchni 37 zbieznej z osia i powierzchni 34 zasadniczo równoleglej do osi, oraz zewnetrzna czesc matrycy 31 z wewnetrz- 45 na sciana 35 odchylajaca sie od osi i wewnetrz¬ na sciana 33 zasadniczo równolegla do osi. We¬ wnetrzna sciana 35 i- powierzchnia 37 tworza kanal 43. Wewnetrzna sciana 33 i powierzchnia 34 .tworza kanal 32 stanowiacy stykowa czesc M matrycy. Wewnetrzna sciana 39 zewnetrznej cze¬ sci matrycy 31 i powierzchnia 40 trzpienia 30 tworza wOot 38. Do wlotu 38 jest doprowadza¬ na mieszamka a wylot 36 opuszcza wytlok za¬ wierajacy ukierunkowane wlókna. 55 W jednym z rozwiazan wynalazku, weze o pod¬ wyzszonej wytrzymalosci na rozerwanie sa wy¬ twarzane przez przetloczenie mieszanki poprzez dysze takie jak poprzednio opisano i w których kanal w poblizu wylotu jest tak przewezony by 60 zmniejszyc powierzchnie wylotu o w przybli¬ zeniu 5%. do 25*/e w stosunku do maksymalnej powierzchni przekroju kanalu matrycy. W roz¬ wiazaniu tym, powierzchnia wylotu jest pomimo zwezenia nadaj wieksza od powierzchni wlotu, « korzystnie co najmniej dwiUkrotnie.112 564 9 li Zmniejszenie* powierzchni kanalu na jego wy¬ locie jest dogodnie dokonywane za pomoca prze¬ wezenia o odpowiedniej wielkosci na przyklad takiego jak pokasano na fig. 5 linia przerywa- wana przy zakonczeniu trzpienia 20. Przeweze¬ nie moze byc umieszczone równiez na wewnetrz¬ nej sciance zewnetrznej czesci matrycy w po¬ blizu, wyilotu; moga tez byc umieszczone na wy¬ locie dwa przewezenia, w tym jedno na trzpie¬ niu, a drugie na zewnejtrzneij czejsci matrycy.Zmniejszenie powierzchni wylotu uzyskiwane przez przewezenie moze byc gwaltowne lufo stop¬ niowe, tzn. górna krawedz przewezenia moze laczyc sie z trzpienlilem prostopadle tworzac os¬ tra krawedz prowadzaca lulb tez moze laczyc sie z trzpieniem pod katem twoirzac stozkowa krawedz prowadzaca.Dlugosc przewezenia wyttotu (tworzacego styko¬ wa powierzchnie matrycy) powinna byc co naj¬ mniej równa szerokosci wylotu kanalu a ko¬ rzystnie 4 do 6 razy wiejksza od szerokosci ka¬ nalu. Przez wytlaczanie mieszanki poprzez ma¬ tryce o wylotach przewezonych w opisany spo¬ sób uzyskuje sie weze zawierajace nadal wlók¬ na ukierunkowane promieniowo ale wykazujace znacznie wieksza wyitazytmafasc na rozwiazanie.Poza geometria matrycy, równiez i inne czyn¬ niki moga wywierac wplyw na, ukierunkowanie wlókien, przynajmniej w ograniczonym zakre¬ sie. Czynniikami takimi moga byc: wymiar wló¬ kien, lepkosc sulhstancji, warunki wytlaczania ta¬ kie jak szybkosc wytlaczania i temperatura. Je¬ zeli po opuszczeniu maitrycy, wytlok zachowuje swój ksztalt, to swiadczy to o tym, ze wszy¬ stkie powyzej wymienione zmienne mieszcza sie w dopuszczallnych granicach; tym niemniej czyn¬ nikiem decydujacym jest geometria matrycy (a w szczególnosci rozszerzanie powierzchni prze-» kroju).Jest zrozumialym, ze równiez i ukierunkowa¬ nie wlókien na wflocie maitrycy moze wywierac wplyw na ich ukierunkowanie w czasie prze¬ chodzenia mieszanki przez matryce. Zwykle na wlocie, wlókna sa ukierunkowane osiowo. Spo¬ sób wedlug wynalazku moze byc stosowany rów¬ niez i przy innym ukierunkowaniu wlókien na wejsciu do gardzieli jak i przy wlóknach ulo¬ zonych bezladnie.Dlugosc kanalu moze podilegac zmianie. I tak, na przykjad dlugosc kanalu moze byc równa jego szerokosci aile z reguly jest co najmniej dwukrotnie wiejksza od szerokosci kanalu. Ko¬ rzystnie, dlugosc kanalu jest co najmniej pie¬ ciokrotnie a jeszcze korzystniej co najmniej dzie¬ sieciokrotnie wieksza od szerokosci kanalu. Zwra¬ ca sie jednak uwage, ze w przypadku dlugich kanalów zwieksza sie spadek cisnienia wzdluz matrycy a sciany kanalu wykazuja tendencje do ustawiania wlókien równolegle do kierunku wytlaczania. Jakkolwiek nie jest to istotnym, to jednak jest korzystnym by w przypadku uzy¬ wania kanalów o powierzchniach nierównolleg- lyoh, przewidziec przy wylocie czesc stykowa której powierzchnie bylyiby równolegle do osi matrycy. Z reguly, dlugosc powierzchni styko¬ wej jesit co najmniej dwukrotnie a korzystnie w przyblizeniu piecio lulb szesciokrotnie wieksza od szerokosci kanalu.Waz o proMu pierscieniowym jest uzyskiwa¬ ny przez wytloczenie mieszanki poprzez matry¬ ce o okraglym wylocie i w której trzpien jest wspólosiowy z zewnetrzna czescia matrycy. Waz o niesymetrycznym profilu krzywoliniowym jest uzyskiwany przez wytloczenie mieszanki poprzez matryce o nieokraglym wyilocie, na przyklad o wylocie w ksztalcie owalu lub cygara. Waz o niejednakowej grubosci scianek jest uzyskiwany przez wytloczenie mieszanki poprzez matryce, w której trzpien i zewnetrzna czesc matrycy ma^ ja rózne profile lulb przez wytloczenie mieszan¬ ki poprzez matryce, w której trzpien jest zsu¬ niety z osi matrycy. Weze o sciankach niejed¬ nakowej grubosci sa szczególnie przydatne przy przygotowyiwaniu przeditloczek opon. - Waz rozci¬ na sie na odcinki o odjpowiedtniej dlugosci, wy¬ gina tak, by odpowiadal'formie opony przy czym . czesc weza o najgrubszej sciance umieszcza sie na stronie zewnetrznej tworzac bieznik. Weze o profilach zarówno symetrycznych jak i nie¬ symetrycznych moga byc rozcinane i ukladane na plasko dla Utworzenia warstw, w których czas6 wlókien (wiejksza lulb mniejszav zaleznie od stopnia rozszerzania kanalu) jest skierowana prostopadle do powierzchni warstwy.Normallnie do produkcji warstw uzywa sie we¬ zy o srednicy co najmniej 30 om. Nie istnieja zadne ograniczenia wymiarowe przy wytwarza¬ niu wezy wedlug wynalazku ale przewaznie sa wytwarzane weze o srednicy nie przekraczaja¬ cej 10 om i o grubosci scianek nie przekraczaja¬ cej 1 cm. Wynallazek jesit szczególnie przydatny przy wytwarzaniu wezy malych o srednicy mniej¬ szej od 4 cm i o sciankach o grulbosci 1—6 nim.Moga byc uzywane dowolne wlókna nieciagle.Do wzmacniania substancji sa stosowane wlókna o srednim wydluzeniu 10—3O00 a czesciej p sred- ^ nim wydluzeniu 20—1000. Korzystnie wydluze¬ nie wynosi 20—350 a najlbardziej pozadanym jest wydluzenie 50^200. Odpowiednie sa rózne _ ro¬ dzaje nieciaglych wlókien organicznych i nieor¬ ganicznych zarówno w postaci pojedynczych wló¬ kien jak i pasm (wlaczajac w to peczki wlókien razem zlaczonych, które dla celów wzmacniania i ukierunkowywania stanowia jakby* pojedyncze wlókna). < Przykladami korzystnie stosowanych wlókien sa wlókna wykonane' z jedwabiu sztucznego, poli¬ estrowe, bawelniane, z celuflozy drzewnej, szkla¬ ne, weglowe, stalowe, z tytanianu potasu, z ba¬ ru, z tlenku glinu i azbestowe.Stopien wypelnienia wlóknami jest organicz¬ ny jedynie obrabialnoscia mieszanki. Dopuszczal¬ ny stopien wypelnienia wlóknami zalezy od wy¬ dluzenia wlókien, minimalnego przeswitu ma¬ trycy, od wiskozy i elastycznych wlasciwosci sub¬ stancji. Ilosc wlókien rozproszonych w substan¬ cji wynosi zwykle 5-^200 czesci- wagowych na 100 czesci wagowych substancji, korzystnie 5-^75 10 u 20 29 30 35 40 45 90 53 0011 112 564 12 mi, na przyklad z styrenem, akrylonitrylem, izo- butylenem i metakrylanem metylu.Substancja moze zawierac poza polimerem i wlóknami inne skladniki zwylkle spotykane a w szczególnosci skladniki niezbedne do uzyska¬ nia zadanych wlasciwosci mieszanki. Mateoriialy te obejmuja plajstifikatory, oleje obciazajace, srod¬ ki przeciiWToapadowe, piigimanty wzmacniajace i nie wzmacniajace takie jak tlenek cynku, tlenek baru, tlenek strontu, tlenek zelaza, krzemionka, sadza, pigmenty organiczne, a ponadito srodki wiazace, srodki wulkanizujace takie jak siarka, nadtlenki i przyspieszacze wulkanizacyjne. Korzy¬ stnymi mieszankami elastomerowymi sa mieszan¬ ki elastomeru z wlóknami z celulozy drzewnej opisane w otplisie patentowym JSt. Zjedn. Am. nr 3 697 364 oraz mieszanki elastomeru z mieisza- nymi wlóknami nieciaglymi opisane w opisie pa¬ tentowym St. Zjedn. Am. rur 3 709 845. Wynala¬ zek niniejiszy nawiazuje do ujawnien z obu wy¬ mienionych opisach patentowych.Dla zilustrowania wynalazku, mieszanke za¬ wierajaca wlókno celulozowe i mieszanke gumy zdolnej do wuOkanizowania wytlaczano poprzez matryce o stalej szerokosci kanalu, ale o róz¬ nych stopniach rozszerzania powierzchni, w celu otrzymania weza o wewnejtnznej sredmiicy 1,27 cm i o sciance grubosci okolo 4,2 mm. Wytlok cie¬ to dla uzyiskania odcinków weza o dowolnej za¬ danej dlugosci. Niieultwawizony waz byl wulka¬ nizowany badz w aultotalawie badz w formie.Przy wytwarzaniu wezy ukjsztaltowanych, waz wygina sie w zadany ksztalt i wulkanizuje, naj¬ korzystniej w formie.Przy niezbyt skomplikowanych ksztaltach, dla utrzymania ksztaltu wystarczy otwarta fonma po¬ lówkowa. Ksztaltowanie weza i utwardzanie w formie nie wyiwtieraja istotnego wplywu na u- kieruinikowanie wlókien.Mieszanke przygotowano przez wprowadzenie 65 czesci wlókien z celulozy drzewnej odpowiednio przygotowanych dla zmniejszenia wzajemnego od¬ dzialywania i zawierajacych okolo 66% wlókien i reszte obejmujaca glównie gume, srodek sma¬ rujacy i wiazacy, do mieszanki gumowej w skla¬ dzie: Guma.EPDM Sadiza FEF Olej obciazajacy Tlenek cynku Kwas stearynowy poldmetoksyHmetyilamina Siarka Dwuipostaciowy dwusiarczek linolu I^uetyllodwoitiokarbaminian telluru Dwusiarczek benzotiazyilu Dwuibutylodwontiokanbaminian cyniku Razem Ozesci wagowych 100 122 85,3 5 1 1 1,5 0,8 0,8 1,5 2,5 32M czesci wagowych na 100 czesci wagowych sub¬ stancji a najkorzystniej 10—40 czesci wagowych na 100 czesci wagowych substancji. Wyzej wy¬ mieniane wypelnienie wlóknami oblicza sie przy uwzglednieniu wszystkich pozostalych poza wlók¬ nami, skladników mieszanki (polimer, pigmenty, srodki przeciwdzialajace utlenianiu, srodki wia¬ zace itd.). a stanowiacych sulbsltancje i nie moze byc mylone z wspólczynnikiem wypelnienia wlók¬ nami okreslanym w czesciach wagowych na 100 czesci wagowych polimeru, czesto stosowanym" dla uproszczenia wzorów.Mieszanka moze skladac sie wyiajoznie z po¬ limeru i z wlókien nieciaglych a polimer wów¬ czas stanowi jedyny skladnik substancji, ale z reguly polimer stanowi tylko czesc substancji ze wzgledu na obecnosc innych skladników. Na ogól, polimer stanowi 10-^80*/» wagowych mie¬ szanki a najczesciej okolo 20^50*/* wagowych mieszanki. Zawartosc wlókien wynosi zwykle 20-r- -M50*7o wagowydh polimeru. Niektóre rodzaje gum syntetycznych zawieraja normalnie znacznie wiek¬ sze ilosci innych skladników niz guma naituiral- na.Wynalazek moze byc zastosowany do kazdego wytlaczalnego polimeru, w którym moga byc roz¬ proszone wlókna. Odpowiednim dJa zastosowa¬ nia wynalazku jest kazdy polimer który moze byc wytlaczany pod cisnieniem poprzez dysze.Szczególnie odpowiednimi sa polimery termopla¬ styczne takie jak pol-ichlolrek winylu, polietylen,^ polipropylen, polioctan winylu, polimery polie¬ strowe takie jak politerefitalan etylenu, kopoli¬ mery ABS, poliamidy takie jak nylon. Korzy¬ stnym rodzajem wytiaczalnycih polimerów sa po¬ limery elastomerowe. Jeden rodzaj odpowiednich elastomerowych (kauczukowych) polimerów obej¬ muje elastomery termoplastyczne, które nie wy¬ magaja wulkanizacji, a które sa ksztaltowane w temperaturze wyzszej od temperatury miek¬ niecia a po ostudzeniu uwydatniaja swoje wlas¬ ciwosci elastomerowe.Pirzykladami zadowalajacych elastomerów ter- moiplastycznych sa elastomery poliuretanowo-po- liestrowe (znane pod nazwa handlowa Tex!in), polietery i poliestry segmentowane (znane ; pod na.zwa handlowa Hytrel), blokowe polimery ny¬ lonowe i dynamicznie czesciowo utwardzone mie¬ szaniny zywicy poliolefinowej i gumy monoole- finowej (znane pod nazwa handlowa TPR). W opisach paltentowyoh St. Zjedn. Am. nr nr 3 806 558, 3 023192, 3 651014, 3 763 109, 3 775 373—5, 3 784 520 i 3 533 172, przedstawiono odpowiednie elastome¬ ry termoplastyczne. Elastomery wulkanizowane o- bejmnuja inny rodzaj polimerów wytlaczalnych a w szczególnosci elastomery dienowe wulkanizo¬ wane siarka. Zadowalajace wyniki daja gumy naturalne i syntetyczne oraz icih mieszaniny.Tytulem przykladu odpowiednich gum synte¬ tycznych mozna wymienic: cis — 4 polibutadiien, gume butylowa, neopren, terpolimery etylenowo- propylenowe, polimery l,3nbujtadieniu, polimery izoprenu, kopolimery octanu winylu i etylenu i kopolimery 1,3-butadienu z innymi monomera- Weze przygotowywano stosujac matryce takie jak na fig. 4 i 5. Matryce posiadaly stala sze¬ rokosc kanalu (obydwie pofwierzohnie kanalu by-ly równolegle do nosila 1,27 om. Inne w .tablicy 1. 112 564 1S 14 osi). Srednica trapienia wy- pozostaje jednak zawsze mniejsza od skladowej cechy matryc zestawiono promieniowej.Matryca A jest matryca o prostym kanale bez Tablica 1 Ma¬ tryca A B C D E*) F**) G Figura nr 5 5 5 5 5 4 4 Wymiary przelewu h num 0 2,1 3,1 3,5 2,5 3,5 3,5 w mm 0 4,2 4,2 4,2 1,3 2,5 2,5 0 0 60 60 60 90 45 45 0 0 60 60 60 90 60 60 szerokosc •mm [ Wi 4,2 2,1 1.1 0,7 0,7 1.3 0,7 | Wo 4,2 4,2 4,2 4,2 3.2 4,8 4,2 WymKiary kanalu promien mm Ri 8,45 9,5 10,0 10,2 9,2 6,35 6,7 Ro 8,45 8,45 8,45 *&,45 7,95 8,1 8,45 dlugosc cm L 7,6 Pfi 5,6 5,6 1,8 5,6 5,6 Ao Ai 1,0 1,8 3.4 5,0 4,0 4,8 7,6 Wo wt 1,0 2,0. 4,0 6,0 4,6 3,7 6,0 Ro Ri ' 1,0 0,889 0,845 0,828 0,864 1,28 1,26 *) Mieszanka zawierala 120 czesci wlókien przygotowanych (75 czesci wlókien z celulozy drzewnej).**) W matrycy F trzpien mial srednice 1,14 cm.Mieszanka byla wytlaczana za pomoca odpo¬ wietrzanej wytlaczarki o srednicy 8,9 cm poprzez matryce wykazane w tablicy 1. Szybkosc wy¬ tlaczania wynosila okolo 3 m/minute a cisnie¬ nie czolowe przekraczalo 210 kg/om*. Tempera¬ tury matrycy wynosily 100°C ± okolo 10°C. Wszy¬ stkie weze byly ujtwardzane w temperaturze 160°C przez 40 minuit. Wytrzymalosc wezy okreslano przez przylozenie do odcinka weza stopniowo zwiekszajacego stie cisnienia hydraulicznego i po¬ miar cisnienia, przy którym nastepowalo rozer¬ wanie weza. Ukierunkowanie wlókien bylo o-« kreslane przez pomiar specznienia po 24 godzin¬ nym przebywaniu odcinków weza w benzenie.Procentowe specznienie obliczano dzielac wymiar pierwoitny przez wielkosc zmiany wymiarów i pomnozenie rez^ltaitu przez 100.Ukierunkowanie osiowe wywiera wplyw na spe¬ cznianie w kierunku wizdluznym, ukierunkowanie obwodowe wplywa na specznianie srednicy, a ukierunkowanie promieniowe wywiera wplyw na specznianie scianek. Wielkosc specznienia w kaz¬ dym z glównych kierunków lub wymiarów jest odwrotnie proporcjonalna do skladowej ufcierun- kowainia wlókien w tym kierunku. (Coran i inni, J. Applied Polytmer Science, V15t strona 2471— —2485, 1971). Wytrzymalosc na rozerwanie i wiel¬ kosci procentowe speczniania dla wezy wykona¬ nych za pomoca matryc z tablicy 1 zestawiono w tablicy 2.Wyniki pomiarów wykazuja, zie zarówno wzmoc¬ nienie weza wlóknami jak i skladowa ulozenia wlókien w kierunku promieniowym wzrastaja ze wzrostem stosunku powierzchni wylotu kanalu do powierzchni wlotu kanalu, przy czym jedno¬ czesnie wystepuje zmniejiszenie skladowej osio¬ wej ukierunkowania wlókien i zwiekszenie skla¬ dowej obwodowej ukierunkowania wlókien, która Tablica 2 35 40 45 55 (Ma¬ kryca A B.C " D E F G Ao Ai 1 1,8 3,4 5 4 4,8 7,6 Cisnie¬ nie roz¬ rywajace kg/om* 17,0 16,9 15,5 15,2 17,5 17,9 Procentowe specznienie osio¬ we 0 3,2 8,7 12,2 14,6 16,4 18,4 obwo¬ dowe 19,8 16,5 13,8 13,1 11,7 10,2 8fi promie¬ niowe 22,0 16,1 6,8 4,8 7,8 5,6 3,4 jakichkolwiek przeszkód. Pomiary speozania wy¬ kazuja, ze zasadniczo wszystkie wlókna sa usta¬ wione W kierunku osiowym, poniewaz w tym kierunku speczania jest równe zeru. Matryce B, C i D posiadaja takie same wymiary za wyjat¬ kiem tego, ze ich przelewy wystajace z trzpieni maja rózne wysokosci w wyniku czego rózny jest stosunek powierzchni wylotu i wlotu ka¬ nalu.Pomiary speczania weza wyprodukowanego w matrycy B, w której- rozszerzanie powierzchni bylo jak 1,8:1 wykazuja (w porównaniu do we¬ za wyprodukowanego w matrycy A) zmniejsze¬ nie skladowej osiowej -ukienunkowania wlókien, poniewaz waz ulega w tym kierunku spedzeniu o 3,2*/t. Z pomiarów speczania wynika równiez, ze skladowa promieniowa ukierunkowania wló¬ kien jest wieksza od skladowej obwodowej ukie¬ runkowania wlókien a to dlatego, ze speczanie proceirttowe w kierunku promieniowym jest mniej¬ sze od speozania procentowego obwodowego.Pomiary speczania wykazuja takze, ze w we*u15 112 564 U i*. 19 20 wyprodukowanymi w maitirycy C, w Której Roz¬ szerzenie powierzchni jest jalk 3,4:1, skladowa promieniowa uMeruinikowania wlókien jest wiek¬ sza od skladowych ukierunkowania wlókien w kieruniku zarówno osiowym jaik i obwodowym.Pomiary speczania weza wyprodukowanego w matrycy D w której rozszerzenie powierzchni jest jak 5:1, wyikaizmja, ze wlókna sa wyraznie ukie¬ runkowane promieniowo. Pomiary potwierdzaja promieniowe ulozenie wiekszosci wlókien ponie¬ waz odwrotnosc speczania procentowego w kie¬ runku promieniowym (1 + 4,8 = 0,208) jest wiek¬ sze od sumy odwrotnosci procentowych speczen w kierunkach: osiowym i obwodowym (1—12,2 = = 0,082) + (1—.13,1 = 0,076) = 0,076 = 0,158.Pomiary speczania weza wyprodukowanego' w' matrycy E, w której rozszerzenie powierzcjmi jest 4:1, wykazuja, ze zarówno wspólczynnik wypel¬ nienia mieszanki wlóknami jak i katy scian prze¬ lewu nie maja istotnego wiplywu na stopien u- kierumkowania wlókien, poniewaz promieniowa skladowa ukierunkowania wlókien ciagle jest wiek¬ sza od skladowych ukierunkowania wlókien w innych kierunkach.Matryce F i G posiadaja przelewy o róznych wysokosciach wystajace z zewnetrznej czesci ma¬ trycy. Pomiary wykazaly, ze w wezach wyfpro- dukowawych w tych matrycach skladowe obwo¬ dowe ukierunkowania wlókien jest wieksza niz w wezach wyprodlukowanych w matrycach, w których przelew jest umieszczony na trzpieniu a które maja taki sam stopien rozszerzenia po¬ wierzchni, z tyim, ze skladowa promieniowa u- ^ kierunkowania wlókien ciagle przewyzsza sklado¬ we ukierunkowania wlókien z obu pozostalych - kierunków.Wytwarzanie wezy wykazujacych zwiekszona wytrzymalosc na rozerwanie przedlstawiono w ta- '40 25 30 D00 Dic — oznacza srednice zewnetnznej czesci ma¬ trycy na wylocie kanalu; — jest srednica trzpienia na wylocie kana¬ lu; — jest srednica trzpienia na odcinku pomie¬ dzy wlotem kanalu i przewezenia na wy¬ locie; Lj0 — jest dlugoscia kanalu pomiedzy jego wlo¬ tem i wylotem; Leo — Jest dlugoscia przewezenia na wylocie kanalu.Matryca H posiada na wylocie pirzewezenie w przyblizeniu 20V«, natomiast matryca I jest matry¬ ca kontrolna bez przewezenia. Z tego powodu, w tym . przypadku Dic jest równe Dmo. Przewezenie nie powinno byc mylone z ewentualnym górnym przelewem. W matrycy H stosunek powierzchni kanalu przed przewezeniem' do powierzchni wlotu jest w przylblizeniu jak 3,4 :1.Matryce J i K posiadaja na wyllocie przeweze¬ nie w przyblizeniu 10^/t. Matryca K jest hybryda matryc z fig. 4 15 poniewaz posiada dwa przele¬ wy umieszczone na wlocie naprzeciwko siebie, in¬ nymi slowy zewnetrzna czesc matrycy- K odpo¬ wiada zewnetrznej czesci matrycy z fig. 4, a trzpien matrycy K odipowiada trzpieniowi z fig. 5.Przewezenie na trzpieniu przy wlocie matrycy K stwarza wskazane zmniejszenie powierzchni.Stosunek powierzchni kanalu rirzed przeweze¬ niem do powierzchni wlotu wynosi w matrycy J okolo 4,8 :1 a w matrycy K okolo 8,4:1. ' Wymiary matryc zestawiono w tablicy 3.Wlasciwosci wezy przygotowanych w matrycach wedlug tablicy 3 zestawiono w tablicy 4. Porów¬ nanie cisnien rozrywajacych weze pochodzace z matryc H i I wykazuje, ze waz wyttwaraany w * matrycy H posiada wieksza wytrzymalosc na ro¬ zerwanie. Podobnie, porównanie wezy wytworzo¬ nych w matrycach CiG (bez przewezenia) z ta- Tablica 3 i H I J K Fir gura nr 5 5 4 4 5 h mm 3,1 2,1 3,5 3,5 0,8 W mm 4,2 4,2 2,5 2,5 2,5 o 60 60 45 45 0 0 60 60 60 60 20 Wymiary kanalu mm .Ac 21 21 21 21 Dmo 14,7 14,7 12,7 12,7 Dic 12,7 14,7 11,4 11,4 Lio 68 43 56 56 » Lco 38 0 25 25 W0 3,17 3,17 4,10 4,19 Wi 1,05 1,05 1,3 0,60 Ro 8,93 8,93 8,42 8,42 Ri 9,97 9,97 6,35 6,35 A* Ai 2,7 2,7 4,3 7fi Wo Wi -¦3,0 a,o 3,2 6,0 Ro Ri 0,90 0,90 1,33 1,27 blicach 3 i 4. Mieszanke wyttlacza sie i utwairjdza w S|pois6b podobny do stosowanego przy pro- «o dukcji wezy z tablic 1 i 2 za wyjajtkiem tego, ze w poblizu wyiloitu uimie&zczono przewezenie dla zaciesniania wyttloku bezposrednio przed wy¬ lotem kanalu. Wymiary kanalu zostaly oznaczone jaiknastepuje: " • w blicy 2, wykizuje, ze waz z matrycy K posiada¬ jacej przewezenie, na wylocie posiada wytrzyma¬ losc na rozerwanie wieksza o okolo li0P/t. Wielkosc rozszerzenia powierzchni w matrycy I jest wiel¬ koscia posrednia .pomiedzy wielkoscdamd rozszerze¬ nia powierzchna w maltrycach C i D z talbdicy 2.Tym niemniej, wytrzymalosc na rozerwanie wezail iiz &U Tablica 4 ii Matryca H I J K Ao/Ai 2,7 2,7 4,3 7,6 Cisnienie rozry¬ wajace kg/om* 13,0 10,9 .20,4 20,2 Procentowe speaznienie osiowe 13,9 15,3 obwodowe 10,4 10,0 promieniowe . 8,5 6,7 . wytworzonego w matrycy I jest wiejksza o ponad 30% od wytrzymalosci na rozenwainie wezy pocho¬ dzacych z matryc C i D.Wynalazek obejimiuje weze wieilowaristwowe, w których co najmniej dwiie warstwy materialu sa laczone w jeden waz, przy czym w kazdej z warstw wlókna sa inaczej ukierunlkowane. Na przyklad za pomoca wytlaczarki z glowica krzy¬ zowa sa wytlaczane dwa weze, z których jeden obejmuje drugi dla uzyskania .pojedynczego weza dwuwarstwowego. Przez doibór matryc o odpowie¬ dniej geometrii dla kaizdej z warstw mozna uzy¬ skac waz, który w wewnetrznej warstwie ma wló¬ kna ukierunkowane promieniowo, a w warstwie zewnetrznej ukierunlkowane osiowo luib odwrotnie, waz dwuwarstwowy z wewnetrzna warstwa ukie¬ runkowana osiowo lub odwrotnie.Waz dwuwarstwowa z zewnetrzna warstwa wzmocniona wlóknami ukierunkowanymi glównie obwodowo i z wewnetrzna warstwa wzmocniona wlóknami ukierunkowanymi glównie promieniowo lub osiowo jeat specjalnie zalecany przy zastoso¬ waniach o duzych wymaganiach. Za pomoca dwóoh wytlaczarek, z glowicami krzyzowymi, pra¬ cujacych w ukladzie tandemowym mozina uzyski¬ wac weze trójwaratwowe, w których w kazdej z wainstw wlókna moga byc inaczej ukierunkowane.Weze warstwowe moga byc równiez oitrzymywane siposobeim w którym pojedyncza matryca jest zasi¬ lana przez kilka wytlaczarek. PL