NL8000150A - Kiezelzuurvezels en hun toepassing. - Google Patents

Description

'< *

Kiezelzuurvezels en hun toepassing

De uitvinding heeft betrekking op waterhoudende vezels, die voornamelijk uit natronwaterglas bestaan, werkwijzen ter bereiding ervan volgens het principe van het droog spinnen en hun verdere verwerking tot kiezel-5 zuurvezels, de kiezelzuurvezels als zodanig en de toepassing daarvan, in het bijzonder in bekledingsvoeringen, zoals deze bijvoorbeeld in automatische overbrengingsmechanismen als voering bij koppelingen of remmen enz. tot toepassing komen.

10 Waterglasvezels behoren tot de anorganische vezels, die als zodanig op zichzelf reeds tamelijk lang bekend zijn. Zo wordt in het Britse octrooischrift 352.681 een reeks van anorganische vezels vermeld, die uit de meest verschillende silicaten verkregen kunnen worden, waarbij 13 de silicaten veelal naast de alkalimetalen nog andere metalen zoals aluminium, magnesium enz. bevatten. Ter vervaardiging van dergelijke vezels wordt een reeks methoden aangegeven, bijvoorbeeld het natte spinproces. Zonder nadere opgaven over de samenstelling van de spinmassa en de 20 spinomstandigheden wordt ook het zogenaamde droge spinproces vermeld.

In het Amerikaanse octrooischrift 2.338-463 wordt de vervaardiging van kiezelzuur- resp. kwartsglasvezels beschreven. Daarbij ontstaan als tussentrap waterglasve-25 zeis, die volgens verschillende methoden, zoals het smelt-spinproces, het natte spinproces of het droge spinproces vervaardigd kunnen worden. In voorbeeld 2 van dit octrooischrift wordt het verspinnen van een zogenaamd dubbel-waterglas volgens het droge spinproces beschreven, dat wil 30 zeggen een waterglas, dat equimolaire hoeveelheden £20 en bevat.

Bij de nawerking van dit voorbeeld bleek echter, dat de aldaar beschreven samenstelling bij kamertemperatuur vast is en dientengevolge niet kan worden versponnen. Ver-35 hoogt men de temperatuur van de massa, zodat deze extru-deerbaar wordt, dan treden aanzienlijke moeilijkheden bij de spindop op. Er ontstaan knollen resp. druppels, die in korte tijd de uittreezijde van de spindop dichtkleven.

en η n 1 ςη

Ook in het Amerikaanse octrooischrift 2.969.272 wordt een verdere werkwijze ter vervaardiging van anorganische vezels door droog verspinnen van silicaten uit waterhoudende oplossingen beschreven. Nadelig bij de aldaar 5 beschreven werkwijze is, dat de aldaar gebruikte silicaten nog andere metaaloxiden bevatten, die bij de latere verwerking storend kunnen werken. Ook zijn aan de spin-snelheid overeenkomstig de werkwijze volgens het Amerikaanse octrooischrift 2.969.272 verhoudingsgewijze lage gren-10 zen gesteld.

Hoewel reeds een reeks verwijzingen naar de vervaardiging van waterglasvezels volgens het droge spinproces aan de literatuur kan worden ontleend, bestaat toch nog de behoefte aan verbeterde vervaardigingsmethoden, die in 15 een meer geringe mate voor storing gevoelig zijn en tot vezels met verbeterde eigenschappen leiden.

Opgave van de uitvinding is derhalve, een werkwijze ter beschikking te stellen, die minder storingsgevoelig is dan de tot dusverre bekende werkwijzen en die een grotere 20 spinsnelheid mogelijk maakt. Opgave van de uitvinding is voorts, de vervaardiging van waterglasvezels mogelijk te maken, waarbij waterhoudende spinoplossingen gebruikt kunnen worden, die vrij zijn van niet-alkalimetaalverbin-dingen, zoals aluminium-, boor-, magnesium-, zink-, cal-25 ciumverbindingen enz., waarbij het niet vereist is, met het oog op het bereiken van een verspinbaarheid van de spinmassa dergelijke verbindingen, zoals deze in het Amerikaanse octrooischrift 2.969.272 worden vermeld, toe te voegen.

30 Opgave van de uitvinding is voorts, waterhoudende wat.erglasvezels ter beschikking te stellen, die over goede mechanische eigenschappen, zoals grote treksterkte en een gunstige E-modulus beschikken, die zonder problemen tot zeer zuivere kiezelzuurvezels verder kunnen wor-35 den verwerkt en die als inwendige bekledingen ter versterking voor de meest verschillende materialen geschikt zijn. Opgave van de uitvinding is bovendien, waterglasvezels ter beschikking te stellen, die volgens het spinproces gemakkelijk uitgespoeld kunnen worden en die zonder 40 meer met de meest verschillende preparaten, die voor de 80 0 o 150 ^ * * y verdere verwerking vereist zijn, behandeld kunnen worden.

Onder kiezelzuurvezels in het kader van de onderhavige uitvinding dienen vezels te worden verstaan op basis van siliciumdioxide resp. kiezelzuur, die naast si-5 licium, zuurstof en een kleine hoeveelheid water nagenoeg geen andere bestanddelen zoals metaalverbindingen bevatten.

Kiezelzuur resp. siliciumdioxidevezels zijn reeds lang bekend. Zij kunnen bijvoorbeeld door verspinnen van 10 een SiOg bevattende smelt vervaardigd worden. Omdat voor een dergelijke werkwijze temperaturen van ongeveer 2000 tot 2100°C vereist zijn, zijn bijzondere, tegen hoge temperatuur bestand zijnde apparaten vereist, ook zijn de technische kosten hoog, zodat de prijzen voor deze vezels 15 relatief hoog zijn.

Men kan ook glasvezels, zoals bijvoorbeeld in het Duitse Offenlegungsschrift 2.609.419 beschreven wordt, met zuren uitlogen. Deze werkwijze is zeer omslachtig en arbeidsintensief, bovendien gaan door de lange uitloogtijden 20 de mechanische eigenschappen van de vezels achteruit, voorts is het moeilijk, de ongewenste kationogene bestanddelen kwantitatief te verwijderen. .

Men heeft ook reeds oplossingen, bijvoorbeeld cellulo-sexanthogenaatoplossingen, waarin natriumsilicaat is opge-25 lost, zoals aan het Franse octrooischrift 1.364.238 te ontlenen is, of gehydrolyseerde tetraalkoxysiloxanen bij aanwezigheid van polyethyleenoxide* zoals in het Duitse Offenlegungsschrift 2_.041.321 beschreven wordt, tot draden versponnen. Nadelig bij werkwijzen van dit type is onder 30 andere, dat er met een organisch hulpprodukt gewerkt wordt, dat tijdens een omslachtig pyrolyseproces verloren gaat, en wat derhalve tot een aanzienlijke toename van de produktiekosten leidt.

In het Britse octrooischrift 352.681 wordt geleerd 35 waterglas of andere oplosbare silicaten droog te verspinnen en in verschillende baden, die aceton, zouten of zuren kunnen bevatten, na te behandelen. Concrete werkwijze-voorschriften, in het bijzonder hoe nawerkbaar eerst waterglasvezels en dan zuivere Si02~vezels verkregen kunnen 40 worden, ontbreken overigens.

ft Λ Λ Λ 4 c η

Er bestaat derhalve nog behoefte aan werkwijzen, volgens welke op eenvoudige doelmatige wijze zuivere kie-zelzuurvezels met waardevolle eigenschappen uit waterglas vervaardigd kunnen worden.

5 Opgave van de uitvinding is derhalve voorts, een werkwijze ter beschikking te stellen, waarmee op eenvoudige wijze uit waterglasvezels, die onder toepassing van in de handel gebruikelijk waterglas verkregen kunnen worden, kiezelzuurvezels vervaardigd kunnen worden, die goede me-10 chanische eigenschappen bezitten en in hoofdzaak vrij zijn van niet alkalimetaalverbindingen en die veelzijdig kunnen worden toegepast. Opgave van de uitvinding is voorts een werkwijze, waarbij de hiervoor genoemde nadelen niet optreden.

15 Wrijvingsbekledingen van het hiervoor vermelde type dienen een gehele reeks eigenschappen te bezitten. Zo is het bijvoorbeeld vereist, dat de wrijvingsbekleding zoveel mogelijk tegen warmte bestand is, omdat deze bij gebruik als remvoering remenergie moet opnemen, waarbij tempera-20 turen tot 1100°C kunnen optreden. De bekleding dient zoveel mogelijk bestand te zijn tegen wrijven, opdat de levensduur van de wrijvingsbekledingen hoog is.

De wrijvingsbekleding dient voorts, gemakkelijk bewerkbaar te zijn, zodat men deze zonder moeilijkheden in 25 een gewenste vorm kan brengen. Tenslotte is het vaak ook gewenst, dat men de bekleding aan een of meer zijden kan opruwen, om eventueel het materiaal door middel van een kleefmiddel op een ondergrond, zoals bijvoorbeeld een metalen drager te bevestigen.

30 Er zijn reeds een gehele reeks wrijvingsbekledingen bekend, die ten dele de vermelde eigenschappen in min of meer bevredigende omvang bezitten. Desalniettemin bestaat nog de behoefte aan verbeterde wrijvingsbekledingen, die op eenvoudige wijze vervaardigd kunnen worden en veelzij-35 dig gebruikt kunnen worden.

In de meestevan de bekende wrijvingsbekledingen wordt als vezelcomponent asbest gebruikt, tegen de toepassing waarvan in de laatste tijd op milieu-hygiènische gronden aanzienlijke bezwaren naar voren zijn gebracht; 40 asbest zou schadelijk voor de gezondheid in het bijzonder 80 0 0 1 50 5 ' ' kankerverwekkend of kanker bevorderend zijn. Men rekent derhalve met maatregelen van de wetgever, die tot doel zullen hebben, binnen afzienbare tijd het gebruik van asbest hetzij volledig te verbieden hetzij in belangrijke 5 mate uit te sluiten. Geheel afgezien daarvan is asbest ook een grondstof, die niet in onbeperkte hoeveelheden ter beschikking staat.

Er bestaat dus verder een behoefte aan wrijvingsbe-kledingen, waarin als vezelcomponent geen asbest meer aan-10 wezig is.

Opgave van de uitvinding is derhalve verder, een wrijvingsbekleding ter beschikking te stellen, die zonder de tot dusverre op gebruikelijke wijze toegepaste asbestvezels is opgebouwd, die op eenvoudige wijze verwerkt kan 15 worden en goede gebruikseigenschappen bezit. Opgave van de uitvinding is voorts een wrijvingsbekleding, die een goede bestandheid tegen warmte bezit, waarin de toegepaste verst erkings vezels een goede binding met het inbeddingsmate-riaal bezitten, die grote wrijvingssterkten bezit, die 20 zich door een bijzonder homogene opbouw onderscheidt, over een lange levensduur beschikt en in het bijzonder bij gebruik als remvoering niet de gebruikelijke knerpgeluiden veroorzaakt. Opgave van de uitvinding is voorts een wrijvingsbekleding, die veelzijdig kan worden gebruikt en een v 25 geringe agressiviteit bezit ten opzichte van het gebruikte tegenmateriaal en over een hoge wrijvingswaarde beschikt en dynamische en statische wrijvingseoëfficiënten bezit, die in een gunstige verhouding tot elkaar staan.

Onderwerp van de uitvinding is een werkwijze ter 30 vervaardiging van kiezelzuurvezels door behandeling van waterglasvezels met zuren of zoutoplossingen, die gekenmerkt is, doordat men droog gesponnen, water bevattende natronwaterglasvezels, die in hoofdzaak vrij zijn van niet-alkalimetaalverbindingen en een molverhouding van 35 tot S1O2 van ongeveer 1 : 3 tot 1 : 1,9 bezitten, voor de omzetting van het natriumsilicaat in kiezelzuur met waterhoudende, waterstofionen bevattende zuur- of zoutoplossingen behandelt^de aldus verkregen kiezelzuurvezels wast en droogt, alsmede eventueel thermisch nabehandelt.

40 De overeenkomstige waterglasvezels worden bij voor- qη ηn i rh keur volgens een werkwijze ter vervaardiging van water bevattende waterglasvezels door droog verspinnen van waterhoudende natronwaterglasoplossingen onder verstrekking vervaardigd, welke werkwijze gekenmerkt wordt, doordat men 5 als spinmassa waterhoudende natronwaterglasoplossingen, die in hoofdzaak vrij zijn van niet-alkalimetaalverbin-dingen, een molverhouding van I^O/SiC^ van ongeveer 1 : 3 tot ongeveer 1 : 1,9 bezitten en een viscositeit van ongeveer 10 tot 700 Pa.s, gemeten bij 30°C, bezitten, bij 10 ongeveer 10 - 50°C in een schacht voor droogspinnen, waarin een temperatuur van meer dan 100°C heerst, door spindop-openingen met een uittreesnelheid Y^ - ten minste 5 m/min extrudeert en de onstane draden met een aftreksnelheid Vg aftrekt, zodat de verstrekking Y^ : ^ ten minste 6 be-15 draagt. De spinmassa heeft bij voorkeur een temperatuur van 20 - 35°C. Het is gunstig, wanneer de spinmassa een viscositeit van ongeveer 100 tot 400 Pa.s bezit. Doelmatig bedraagt de aftreksnelheid ten minste 60 m/min, bij voorkeur ten minste 350 m/min.

20 Het aandeel aan natriumoxide in de waterhoudende wa terglasoplossing kan tot ongeveer 30 mol.% door kaliumoxi-de vervangen zijn.

De waterglasvezels volgens de uitvinding onderscheiden zich door een watergehalte van ongeveer 15 tot 30, bij 25 voorkeur 20 tot 25 gew.%; hun treksterkte bedraagt ongeveer 5 tot 30 ‘ cH/tex, bij voorkeur 15 tot 25 cN/tex. Zij bezitten een verhouding van NagO tot SiO^ van ongeveer 1 : 3- tot 1 : 1,9. Zij zijn amorf en hebben een dichtheid van ongeveer 2,2 g/cm^.

30 Onderwerp van de uitvinding is voorts de toepassing van de waterglasvezeis volgens de uitvinding voor de vervaardiging van kiezelzuurvezels, hetgeen bijvoorbeeld door behandelen met een water bevattend zuur, zoals zoutzuur of zwavelzuur kan worden bewerkstelligd.

35 Waterglas is een technisch produkt dat op grote schaal verkrijgbaar is, waarmee men de uit de smeltstroom gestolde, glasachtige, in water oplosbare kalium- en na-triumsilicaten resp. de water bevattende oplossingen ervan aanduidt en die per mol alkalimetaaloxide 2 tot 4 mol 40 SiÜ2 bevatten.

80 0 0 150 * -* 7

Het was 'bijzonder verrassend, dat met de werkwijze volgens de uitvinding in de handel gebruikelijke waterglasoplossingen tot vezels verwerkt kunnen worden, waarbij als enkele voorwaarde geldt, dat de hiervoor vermelde om-5 standigheden worden aangehouden.

Bij waterglasoplossingen, waarvan het Na20-gehalte te laag is, is het. door eenvoudig toevoegen van NaOH gemakkelijk mogelijk, de molverhouding van NagO ï SiC^ op geschikte wijze in te stellen. De vereiste viscositeiten 10 kunnen bijvoorbeeld door eenvoudig concentreren van de oplossing, bijvoorbeeld door verdamping van de overmaat water, op geschikte wijze worden ingesteld. De viscositeit kan met een gebruikelijke rotatie-viscosimeter bij 30°C bepaald worden.

15 Belangrijk is voorts, dat de temperatuur van de spin- massa niet wezenlijk boven 50° C ligt, omdat anders een onberispelijke verspinning niet steeds gewaarborgd is.

De bereiding van de spinoplossing dient in een zo mogelijk C^-vrije atmosfeer plaats te hebben.

20 De lengte van de spinschacht kan binnen verhoudings gewijze ruime trajecten variëren; bruikbare lengten zijn bijvoorbeeld 1,5 of 8 m.

De temperatuur in de spinschacht dient ten minste 100°C te bedragen en bij voorkeur hoger dan 120°C te zijn.

25 De omstandigheden in de spinschacht zoals lengte, temperatuur en luchtgeleiding kunnen op geschikte wijze worden afgestemd. Het is mogelijk, voor de droging van de draden in de schacht bovendien een dragergas, zoals hete lucht of inerte gassen toe te voeren. Hierbij dient er op 30 gelet te worden, dat het watergehalte van de waterglasvezels, die de spinschacht verlaten, tussen ongeveer 15 en 30 gew.% ligt.

De uittreesnelheid van de spinmassa uit de spindop dient ten minste 5 m/min te bedragen. Deze kan vanzelf-35 sprekend op geschikte wijze vergroot worden. Van belang is, dat de verstrekking dat wil zeggen de verhouding van de af-treksnelheid tot de uittreesnelheid, ten minste 6 bedraagt. Gevonden werd, dat met toenemende verstrekking de sterkte van de verkregen waterglasdraden toeneemt. Zo worden bij een 40 verstrekking van 13,5 (aftreksnelheid 200 m/min) een sterkte o λ η n 1 Kfl bij een afzonderlijke titer van 9»3 dtex van 7,5 cN/tex bereikt. Bij een verstrekking van 4-9*0 (aftreksnelheid 500 m/min) bedraagt de . treksterkte 19»0 cN/tex.

Als spinschachten kunnen inrichtingen worden gebruikt, 5 zoals deze bij de bekende dr.oogspinprocessen gebruikelijk zijn.

De diameter van de spindopboringen kunnen binnen de gebruikelijke grenzen variëren. Geschikte diameters zijn bijvoorbeeld 125/U, 160/um en 250/um. Ook grotere diame-10 ters zijn geschikt.

De pas gesponnen waterglasdraden kunnen zonder het opbrengen van een prepareringsmiddel onmiddellijk opgespoeld worden.

Voor het afspoelen kan het daarentegen vereist zijn, 15 een geschikt preparaat voor de vervaardiging van een overeenkomstige draadafsluiting op te brengen. Het was verrassend, dat daarbij ook water bevattende preparaten, bijvoorbeeld kationactieve tensiden, zoals in water oplosbare, oppervlakactieve ammoniumverbindingen, gebruikt kunnen wor-20 den, die de textielmatige verdere verwerking van de draad vergemakkelijken.

De waterglasvezels volgens de uitvinding kunnen bijzonder eenvoudig bijvoorbeeld door behandeling met verdunde anorganische zuren in kiezelzuurdraden worden omgezet.

25 Bij de toepassing van waterglasvezels met een titer klei- ’ ner dan 5 dtex is het reeds voldoende, wanneer de vezels bij 25°C 1 minuut met n HC1 behandeld worden. De vezels worden na de zuurbehandeling met water vrij van ionen gewassen en gedroogd.

50 Deze vervaardigingswijze heeft tegenover de winning van kiezelzuurvezèls uit glasvezels het grote voordeel van een kortere behandelingstijd.

Zowel de waterglasvezels alsook de door geschikte toepassing van waterglasvezels verkregen kiezelzuurvezels 35 kunnen goed tot vlakke voortbrengsels verwerkt worden.

Het is gunstig, wanneer men voor de behandeling als zuur ongeveer 0,5 tot 5 n water bevattend zoutzuur van kamertemperatuur toepast. Men kan als zuur ook n zoutzuur van een temperatuur van ongeveer 20 tot 90°C toepassen.

40 Zeer geschikt voor de behandeling zijn ook water bevatten-

A Λ Λ A A CA

\ 9 ' ' de zoutoplossingen, die op een pH van 1 tot 8 zijn ingesteld en ammoniumchloride bevatten en die met betrekking tot het chloride-ionengehalte ten minste 1 normaal zijn.

Zeer geschikt voor de thermische nabehandeling zijn 5 temperaturen van 200 tot 1000°C, waarbij het traject van ongeveer 500 tot 1000°C de voorkeur verdient. Een bijzonder geschikt traject ligt tussen 600 en 900°C.

De kiezelzuurvezels volgens de uitvinding kunnen o zonder meer treksterkten van 200 tot 800 H/mm of meer en 10 een E-modulus van 10 . 10^ tot 80 -10^ N/mm^ bezitten.

De vezels volgens de uitvinding zijn in het bijzonder geschikt voor de vervaardiging van kort gesneden vezels. Zij kunnen zeer goed tot natte vliezen verwerkt worden.

15 Vezels volgens de uitvinding kunnen ook zeer goed voor de vervaardiging van filtermateriaal en als verster-kingsmateriaal worden toegepast.

De volgens het droge spinproces verkregen waterglasvezels kunnen vervolgens onmiddellijk na het aftrekken uit 20 de spinschacht direkt aan het behandelingsbad worden toegevoerd, waardoor zij continu geleid kunnen worden. Het is ook mogelijk, de waterglasvezels eerst op te spoelen en pas daarna met de zuur- of zoutoplossing te behandelen.

Voor de behandeling kunnen gebruikelijke anorgani-25 sche of organische zuren worden toegepast. Zo kan water bevattend zoutzuur, verdund zwavelzuur, verdund fosfor-zuur enz. genomen worden. De verdunde zuren worden bij voorkeur in het middelmatige concentratietraject gebruikt; in het hogere concentratietraject, bij zoutzuur bijvoor-30 beeld vanaf 10 n, kan het voorkomen, dat de waterglasvezels ontleden, zodat het niet meer tot een vorming van een samenhangende kiezelzuurvezelstructuur komt.

Het vinden van geschikte concentraties bij de afzonderlijke zuren is een zuiver ambachtelijke maatregel en 35 kan door enkele proeven met verschillende concentraties door een gemiddelde vakman zonder uitvinderskennis bepaald worden.

Voor de omzetting van de waterglasdraad in een kie-zelzuurdraad zijn ook water bevattende zoutoplossingen, 40 die waterstofionen bevatten, geschikt; benadrukt worden Q A fl Π 1 Rfl de zouten van ammoniak, zoals ammoniumchloride of ammo-niumsulfaat, waarbij ammoniumchloride de voorkeur verdient. Er kunnen water bevattende oplossingen gebruikt worden, die slechts ammoniumchloride bevatten en zwak 5 zuur reageren; er kunnen ook oplossingen gebruikt worden, die bovendien zoutzuur bevatten en bijvoorbeeld op een pH van 1 zijn ingesteld; de oplossingen kunnen ook door toevoeging van ammoniak op een pH van ongeveer 8 worden ingesteld.

10 De draden worden na de behandeling gewassen, waar bij bij voorkeur gedestilleerd of volledig ontzout water gebruikt wordt, waarbij men doelmatig zolang wast, tot het waswater vrij van ionen is, vervolgens worden de draden bij kamertemperatuur of verhoogde temperatuur gedroogd.

15 De gedroogde draad bezit nog een rest watergehalte van ongeveer 10 %. De draad is als zodanig reeds toepasbaar.

Na het drogen kunnen de draden nog aan een thermische nabehandeling worden onderworpen, waardoor verrassen-20 derwijze in het bijzonder de sterkte aanzienlijk verbetert, ten dele gelukt het, de sterkte met het drie- en meervoudige te vergroten. Deze nabehandeling kan in gebruikelijke gloeiovens worden uitgevoerd en dit kan continu plaats hebben.

25 Tijdens deze werkwijze treedt een zekere krimp van de draden op.

De temperatuur dient in het algemeen ten minste 200°C, bij voorkeur ten minste $00 tot ongeveer 10Ö0°C te bedragen; een bijzonder gunstig traject ligt tussen 600 50 en 900°C. De behandeling kan in de lucht of onder een atmosfeer van een inert gas worden uitgevoerd.

De volgens de uitvinding te vervaardigen vezels kunnen zeer goed voor de vervaardiging van zogenaamde kort-gesneden vezels toegepast worden. Deze kunnen bijvoorbeeld 35 zeer goed volgens de werkwijze van het nat vermalen gewonnen worden. Daarbij worden bijvoorbeeld vers neergeslagen, met water gewassen draadstukken, ook prop genoemd, in water gesuspendeerd en met een roterende messenkrans op een stapellengte van gemiddeld 2 tot 4 mm gebracht.

40 Deze korte snijdsels kunnen in water gemakkelijk ge- 80 0 0 150 11 .

dispergeerd en tot een gelijkmatig vlies verwerkt worden.

De vezels volgens de uitvinding zijn zeer goed voor de vervaardiging van gebruikelijk filtermateriaal geschikt. Zij zijn ook zeer goed bruikbaar als versterkingsmateriaal, $ bijvoorbeeld als versterkingsvezels in samengestelde vezel-materialen.

Het was bijzonder verrassend, dat volgens de werkwijze van de uitvinding op een zo eenvoudige wijze kiezel-zuurvezels met zulke uitstekende mechanische eigenschap-10 pen vervaardigd konden worden. De behandelingsduur met het zuur of met de zoutoplossing is zeer kort en er worden vezels met een uitstekende zuiverheid verkregen. Te benadrukken zijn de grote scheursterkten, de hoge bestandheid tegen temperatuur en de goede isoleereigenschappen. De ve-15 zeis bezitten voorts interessante oppervlakte-eigenschap-pen. Zo konden volgens de gebruikelijke BET-methode grote

O

oppervlakken, bijvoorbeeld 380 m /g bepaald worden.

De werkwijze maakt het mogelijk, uit het goedkope, overvloedig ter beschikking staande waterglas een waarde-20 volle vezel te verkrijgen. De werkwijze volgens de uitvinding werkt zeer milieu-vriendelijk; organische hulpstoffen zoals cellulose of polyethyleenoxide, die verloren gaan, behoeven niet gebruikt te worden. De verkregen vezels zijn zeer veelzijdig toepasbaar.

25 Onderwerp van de uitvinding is voorts een wrijvings- bekleding, die in hoofdzaak uit een vezelmateriaal, een polymere bindmiddelmassa, vulmiddel alsmede eventueel andere toevoegsels is opgebouwd en die daardoor is gekenmerkt, dat het vezelmateriaal geheel of ten dele uit kie-30 zelzuurvezels bestaat. De kiezelzuurvezels, die volgens de uitvinding in de wrijvingsbekleding tot toepassing komen, zijn bij voorkeur door droog verspinnen van natron-waterglas en behandelen van de natronglasvezels voor de omzetting van het natriumsilicaat in kiezelzuur met water 35 bevattende, waterstofionen bevattende zuur- of zoutoplossingen verkregen. De kiezelzuurvezels kunnen een trek- p sterkte van ongeveer 200 tot 800 ïï/mm en een E-modulus van 10 x 1θ5. tot 100 x 10^ N/ram^ bezitten. Bij voorkeur komen de kiezelzuurvezels kortgesneden tot toepassing en 40 hebben een stapellengte van ongeveer 1 tot 40 mm, waarbij on η n 1 «»ή kiezelzuurvezels met een uitgangsstapellengte van 5 tot 15 mm "bijzonder geschikt zijn. Het aandeel aan kiezelzuur-vezels in de wrijvingsbekleding kan bijvoorbeeld 5 tot 70 gew.% bedragen.

5 Het is doelmatig, wanneer het vezelmateriaal naast kiezelzuurvezels nog andere vezels bevat, zoals in de vorm van een vezelmengsel of op de wijze, dat het vezelmate-rie.al uit twee of meer garensoorten uit telkens verschillende vezels werd vervaardigd. De volgende combinaties van 10 vezels zijn zeer geschikt: kiezelzuurvezels en polyacrylo-nitrilevezels, kiezelzuurvezels en viscosevezels, kiezelzuurvezels en koolstofvezels in het bijzonder ook kiezelzuurvezels en vezels uit volledig aromatische polyamiden en kiezelzuurvezels en metaalvezels, in het bijzonder 15 staalwol. Metaalvezels zijn ook doelmatig, wanneer naast kiezelzuurvezels reeds een andere vezelcomponent van de hiervoor vermelde typen aanwezig is. In een bijzonder doelmatige uitvoeringsvorm van de uitvinding worden de wrijvingsbekledingen door persen van kiezelzuur bevatten-20 de staafjes-massa's verkregen.

Het wrijvingsmateriaal volgens de uitvinding wordt bij voorkeur als wrijvingsbekleding bij schijf- en trbmmel-remmen, als wrijvingsbekleding van koppelingen alsmede als schijfmateriaal bij uit meer schijven bestaande koppelin-25 gen gebruikt.

Onder kiezelzuurvezels in het kader van de onderhavige uitvinding worden vezels verstaan, die als hoofdbestanddeel S1O2 of polymeer kiezelzuur bevatten, zoals dit formeel gezien door condensatie van orthokiezelzuur ont-30 staat. De overgangen tussen sterk gecondenseerd kiezelzuur en het zuivere SiOg zijn vloeiend.

Bij voorkeur hebben de kiezelzuurvezels van de onderhavige uitvinding in de ontwaterde toestand een SiO^-gehalte van meer dan 95 gew.%, in het bijzonder meer dan 35 98 en zelfs 99»5 en meer gew.%.

Sr kunnen water bevattende en SiOH-groepen bevattende vezels gebruikt worden, die bijvoorbeeld uit natron-waterglasvezels door behandeling met verdund zoutzuur en drogen bij temperaturen tot ongeveer 120°C ontstaan, De 40 voorkeur verdienen echter bij temperaturen van meer dan 800 0 1 50 800°C getemperde, nagenoeg watervrije en SiOH-groepen arme kiezelzuurvezels. De vezels zijn bij voorkeur nagenoeg vrij van andere oxiden zoals A^O^, MgO enz.

De vervaardiging van de kiezelzuurvezels, die in de 5 wrijvingsbekledingen toepassing vinden, kan eventueel ook door uitlogen van glasvezels met zuren plaats hebben. Bij voorkeur worden in het kader van de uitvinding echter kiezelzuurvezels gebruikt, die door droog verspinnen van na-tronwaterglas tot waterglasvezels en daaropvolglnde behan-10 deling van de waterglasvezels met zure verbindingen zijn verkregen.

Onder vezelmateriaal in het kader van de uitvinding dienen vezels als zodanig te worden verstaan, dat wil zeggen vezels met beperkte lengte, derhalve stapelvezels, en 15 vezels van nagenoeg eindloze lengte, dat wil zeggen filamenten, voorts vezels in de vorm van matten, vliezen, vilten, bundels of bossen, garens, getwijnde garens, kabels, banden, weefsels en dergelijke.

Kiezelzuurvezels kunnen in het kader van de uitvin-20 ding in de meest verschillende afwerkingsvormen gebruikt worden. Zo is het mogelijk, deze vezels als korte snijdsels van gelijke of verschillende stapellengte te gebruiken. Gunstige vezellengten zijn 3» 6, 12 en 24- mm. Kort-gesneden vezelsbundels worden inhet bijzonder bij remvoe-25 ringen toegepast.

De vezels kunnen ook als filamenten, als garen, kabel enz. gebruikt worden. Ook is de toepassing als weefsel of vlies mogelijk. Garens worden in het bijzonder bij de vervaardiging van koppelingsbekledingen, vliezen in 30 het bijzonder bij wrijvingsbekledingen, die bij automatische overbrengingsmechanismen worden toegepast, gebruikt.

Staafjes-massa's, die kiezelzuurvezels bevatten, kunnen verkregen worden, wanneer men kiezelzuurfilamenten met bindmiddelen, vulmiddelen, oplosmiddelen en eventueel 35 andere toevoegsels mengt, het mengsel door een kaliberope-ning extrudeert en het geextrudeerde produkt na verwijdering van het oplosmiddel snijdt resp. granuleert. De verkregen staafjes, bladvormige of granulaatvormige deeltjes, kunnen vervolgens op eenvoudige wijze door persen bij ge-4-0 schikte temperaturen tot wrijvingsbekledingen worden ge- 800 0 1 50 vo raid.

De kiezelzuurvezels kunnen alleen of onder gelijktijdige toepassing van een of meer van de hiervoor vermelde vezelsoorten toegepast worden; gunstig zijn toe-5 voegsels van metaalvezels of -draden, ook wanneer naast de kiezelzuurvezels nog andere vezels aanwezig zijn.

Bij toepassing van enkele vezelsoorten kan in het kader van de uitvinding uitgegaan worden van een vezel-mengsel, dat door eenvoudig mengen van kiezelzuurvezels en 10 andere vezels verkregen wordt. Het is evenwel ook mogelijk, verschillende vezels zonder voorafgaand mengen te verwerken, bijvoorbeeld doordat men eerst uit kiezelzuurvezels een garen en anderzijds bijvoorbeeld uit vezels uit volledig aromatische polyamiden een ander garen vervaardigt en 15 deze beide verschillende garens samen verder verwerkt, bijvoorbeeld tot een getwijnd garen. Het is ook mogelijk, garens uit kiezelzuurvezels en bijvoorbeeld volledig aromatisch polyamiden samen te voegen en vervolgens gemeenschappelijk te snijden, om een goede dooreenmenging te 20 hebben. Het is gebleken, dat voor remvoeringen de mede toepassing van staalwol zeer gunstig is. In wrijvingsbe-kledingen, die in koppelingen worden gebruikt, zijn mes-singdraden als toevoegsel zeer geschikt. Op deze wijze kan het warmtegeleidingsvermogen en ook het wrijvingsgetal 25 voordelig beïnvloed worden.

Onder volledig aromatische polyamiden worden zogenaamde iramiden verstaan, die uit aromatische dicarbonzu-ren en aromatische diaminen resp. aromatische aminocarbon-zuren verkregen worden.

30 Als bindmiddel of matrix, waarin het vezelmateriaal is ingebed en als versterking dient,· kunnen gebruikelijke polymere verbindingen worden toegepast. Bekend zijn harsen op basis van fenolen, die bijvoorbeeld door condensatie van fenol en aldehyden, zoals formaldehyde of acroieïne, 35 verkregen worden. Het is ook mogelijk, als bindmiddel melamineharsen en dergelijke toe te passen. Er kunnen gebruikelijke oplosmiddelen worden toegepast. De wrijvings-bekleding volgens de uitvinding kan gebruikelijke vulmiddelen bevatten, zoals roet, metaaloxiden, kaolien enz. en 40 het mede verwerken van gebruikelijke toevoegsels is moge- 80 0 0 1 50 15 lijk. Ook het gebruik van polytetrafluoretheen als bind-massa is mogelijk.

Het vervormen tot wrijvingsbekledingen van gebruikelijke, bijvoorbeeld ring-, plaat-, blok- of kegelvormige 5 gedaante zoals schijven, ringen, blokken en dergelijke, kan volgens op zichzelf bekende methoden plaats hebben.

Ook de verdere mechanische bewerking, bijvoorbeeld het aanbrengen van verdiepingen of openingen kan op gebruikelijke wijze plaats hebben.

10 Gebruikelijke bindmiddelen, vulmaterialen, toevoeg sels alsmede geschikte vervaardigingsmethoden worden in de literatuur veelvuldig beschreven. In dit verband wordt verwezen naar de in het tijdschrift "Gummi, Asbest, Kunststoffe" in de jaargangen 1975 en 1974· gepubliceerde 15 artikelenreeks "Entwicklungen van Reibbelagen für

Kupplungen und Bremsen" door H. Bohmhammel, waarin bijzonderheden over de vervaardiging van wrijvingsbekledingen worden aangegeven.

De kiezelzuurvezels kunnen in het wrijvingsmateriaal 20 zonder bijzondere voorbereiding worden toegepast. Het is evenwel ook mogelijk, de vezels, voordat deze worden ingebed, van een speciaal preparaat te voorzien. Tot preparaten, die in het kader van de uitvinding bijzonder geschikt gebleken zijn, behoren polyurethanen, epoxyharsen, latices 25 zoals fenolharsen op basis van fenol en formaldehyde. Het is in het algemeen voldoende, wanneer de gebruikte vezels van 1 tot 7 gew.% van het preparaat zijn voorzien.

Hun verwerking kan dan op een op zichzelf bekende wijze plaats hebben. Het is mogelijk, onder toepassing van 30 kiezelzuurvezels, eventueel onder mede toepassing van andere vezels, een garen, een kabel, een mat, een vlies, een weefsel of soortgelijke voortbrengsels te vervaardigen, deze met het bindmiddelmateriaal te impregneren en uit deze massa dan bijvoorbeeld door persen, waarbij eventueel 35 nog aanwezige oplosmiddel verwijderd dient te worden, een overeenkomstig vormlichaam, bijvoorbeeld een schijf of een blok te vormen. De verwerking van kiezelzuur bevattende staafjes-massa's door persen is bijzonder doelmatig.

De schijven kunnen dan als zodanig resp. nadat zij 40 op een ondergrond zijn aangebracht, toegepast worden.

, \

Het was bijzonder verrassend, dat de wrijvingsbekledingen volgens de uitvinding zo doelmatig, in het bijzonder als wrijvingsbekledingen in remmen en koppelingen konden worden gebruikt. 3ij zijn voorts uitstekend ge-5 schikt als schijven bij zogenaamde meerschijven-koppelin-gen.

De wrijvingsmaterialen kunnen zeer goed door mechanische middelen bewerkt worden, zodat het zonder meer mogelijk is, deze door slijpen, boren, frezen enz. in de ge-10 schikte vorm te brengen. Afbramen, het inbrengen van groeven of spiraalvormige verdiepingen is zonder moeilijkheden mogelijk.

Een uit de wrijvingsbekleding volgens de uitvinding vervaardigde schijf kan zeer goed geruwd worden, zodat 15 deze met de opgeruwde zijde onder toepassing van een kleef-middel onberispelijk met een ondergrond, die op zijn beurt weer kan zijn opgeruwd, vast verbonden kan worden. De hechting tussen ondergrond en wrijvingsmateriaal is uitstekend.

De wrijvingsmaterialen volgens de uitvinding zijn 20 zeer bestand tegen de invloed van warmte, bezitten een geringe afwrijving en daarmee een hoge levensduur bij gebruik als bekledingen voor koppelingen en remmen. Het materiaal bezit een hoge elasticiteit, alsmede een hoog wrijvingsgetal, zowel bij statistische alsook bij dynami-25 sche belasting. Bij remmen, die rembekledingen uit wrijvingsmateriaal volgens de uitvinding bevatten, treedt het veelal gebruikelijke knerpen niet meer op.

De wrijvingsbekleding is niet agressief ten opzichte van tegen/materialen zoals bijvoorbeeld staal of gietsel.

30 Op grond van de gunstige oppervlakte-eigenschappen en de goede bevochtigbaarheid ervan is de hechting tussen kiezel-zuurvezels en bindmiddel uitstekend, hetgeen in een zeer goede homogeniteit van de wrijvingsbekleding merkbaar is. Tengevolge van het wrijvingsgedrag kunnen bij gesynchrnni-35 seerde overbrengingsmechanismen zeer korte schakeltijden bereikt worden. Ook de verenigbaarheid van de kiezelzuur-vezels met de gebruikelijk toegepaste stoffen is zeer bevredigend.

De wrijvingsbekledingen hebben een goed barstgedrag 40 en bezitten grote barststerkten, zoals deze in het bijzon- 80 0 0 1 50 \ der voor koppelingsbekledingen vereist worden.

De uitvinding wordt door de volgende voorbeelden nader toegelicht.

Voorbeelden I - III

5 Het gereed maken van de spinoplossing heeft in een nagenoeg CC^-vrije atmosfeer plaats. In een bereidingsre-servoir met een inhoud van 2 liter uit roestvrij staal, voorzien van een mantel voor het regelen van de temperatuur, aansluitstukken voor het vullen, ankerroerder en af-10 tapkraan in de bodem, wordt een oplossing uit 2200 g na-tronwaterglas van 39° Bé, molverhoudingsgetal Ïïa20/Si02 = 1/3,38 en 85 s 5 g NaOH bij 70°C en 20 kPa geconcentreerd tot een viscositeit van 240 Pa.s gemeten bij 30°C, bereikt is. Door de toevoeging van natronloog wordt het molverhou-15 dingsgetal Na20/Si02 op 1/2,48 gebracht. De massa is na filtratie door een batistdoek voor het verspinnen geschikt.

Men verbindt het reservoir met een spinapparatuur, die in hoofdzaak uit een tandwielpomp, een spindopplaat 15 met 24 cirkelvormige openingen, diameter 125/um en een schacht voor het droogspinnen met een lengte van 8 m bestaat.

De bevestiging van de spindoplaat en de toevoer zijn eveneens voorzien van een mantel voor het regelen van de 20 temperatuur. De temperatuur van de spinoplossing dient bij het spinnen 30°C te bedragen. De uit de spindop tredende draden worden in de loodrecht opgesteld schacht voor het droogspinnen verstrekt en aan de voet van de schacht opgespoeld. Als dragergas voor het drogen dient in tegenstroom 25 opstijgende, tot circa 150°C verwarmde lucht.

De in de voorbeelden I tot III bij verschillende af-treksnelheden vervaardigde waterglasgarens hebben de hierna aangegeven treksterkten: 8000150 30

. V

Voor- Uittreensnel- Aftrek- Verstrek- .Trek-beeld heid van de snelheid king sterkte nr. spindop _m/min._m/min._cN/tex I 15,0 200 13,3 7,5 II 15,0 350 23,3 11,1 III 10,2 500 49,0 19,0

De waterglasdraden van voorbeeld III hebben een wa-tergehalte van 21,5 gew.% en een dichtheid van ongeveer

2,2 g/cm^. De afzonderlijke titer bedraagt 2,3 dtex, de diameter ongeveer 10 tot 16/um en de E-modulus 1800 cH/tex. 5 Voorbeeld IV

Voorbeeld IV beschrijft het opbrengen van een pre-"parer.ingsmiddel. Natronglas wordt volgens de opgaven van voorbeeld II versponnen, de verstrekking bedraagt 23,3·

Onder toepassing van een prepareringsspoel worden de 10 waterglasdraden met een 10-procents water bevattende oplossing van een in de handel verkrijgbaar grensvlak actief ammoniumzout (G 3634 A van de Firma Atlas Chemie) geprepareerd, Bij een opgebrachte hoeveelheid van het preparaat van ongeveer 0,8 % kan het uit 24 afzonderlijke draden be-15 staande waterglasgaren onberispelijk worden opgespoeld en bijvoorbeeld continu tot kiezeldraden worden verwerkt. Voorbeeld V

Voorbeeld V beschrijft de vervaardiging van kiezel-zuurdraden uit waterglasdraden.

20 Een uit 24- afzonderlijke draden bestaand waterglas garen, vervaardigd volgens voorbeeld III met een aftrek-snelheid van 500 m/min, wordt 1-minuut bij 25°C in n HOI gedompeld. Men wast de draden met gedestilleerd water tot het waswater vrij is van chloorionen en laat aan de lucht 25 drogen. Het materiaal bevat minder dan 0,01 % Ha.

Bij een afzonderlijke titer van 1,6 dtex ligt de treksterkte.... van het garen bij 5,8 cH/tex. De rek bij breuk bedraagt 1,8 % en de draaddiameter bedraagt ongeveer 8 tot 15/uai·

30 Voorbeeld VI

Vervaardiging van kiezelzuurvezels

Uitgangsmateriaal is een water bevattend waterglasgaren met 60 afzonderlijke draden, dat volgens voorbeeld I

80 0 0 1 50 . « ‘7 werd vervaardigd.

Afwijkend hiervan heeft de toegepaste spindopplaat echter 60 openingen. Bij een verstrekking* aftreksnelheid/ spindop-uittreesnelheid) van 28,7 werden de draden met 5 een snelheid van 350 m/min opgespoeld.

Van de spoel afgenomen garenstukken met een lengte van 1 m worden 1 min in n HC1 van 25°C gedompeld, met gedestilleerd water gewassen tot het waswater vrij is van chloorionen en aan de lucht gedroogd. Het natriumgehalte 10 van de aldus vervaardigde kiezelzuurdraden ligt beneden 0,01 De diameter bedraagt 12,7 bot 19*9/um. Het onderzoek van de sterkte bij afzonderlijke draden geeft de volgende resultaten: hoogste rek : 2,0 % 1$ Treksterkte : 215 N/mm^ p E-modulus : 11.000 N/mm

Voorbeeld VII

Volgens voorbeeld VI vervaardigde kiezelzuurdraden worden in een gloeioven 20 minuten aan een temperatuur van 20 750°C blootgesteld, waarbij het watergehalte van ongeveer 10 tot minder dan 1 % afneemt: De bepaling van de mechanische eigenschappen bij afzonderlijke draden geeft de volgende resultaten:

Hoogste rek : 1 % 25 Treksterkte : 630 N/mm^ p E-modulus : 76.000 N/mm

Voorbeeld VIII

Voorbeeld VIII beschrijft de omzetting van waterglasvezels in kiezelzuurvezels met een zoutoplossing bij 30 een verhoogde pH.

Gebruikt worden water bevattende waterglasdraden, zoals in voorbeeld VI aangegeven.

Voor de omzetting van de kiezelzuurdraden dient een met 25-procents ammoniak op een pH van 8 ingesteld n zout-35 zuur. De verblijftijd van de draden in het behandelings- bad bedraagt 15 minuten. Bij toepassing van een grote'over-maat zoutoplossing is een na-regeling van de pH, bijvoorbeeld door toevoeging van n HC1 niet vereist.

De aldus vervaardigde kiezelzuurdraden worden met 40 water tot neutraal gewassen en aan de lucht gedroogd. De 80 0 0 1 50 afzonderlijke draden hebben de volgende mechanische eigenschappen:

Hoogste rek : 1,9 %

Treksterkte : 290 N/mm^ p 5 E-modulus : 11.000 N/mm

Voorbeeld IX

Vervaardiging van een wri.ivingsbekleding voor een koppeling

Uit een garen uit kiezelzuurvezels en een garen uit 10 volledig aromatische polyamidevezels wordt in de volume-verhouding 1 : 1 een getwijnd menggaren vervaardigd met een totale titer van 12.000 dtex. De garendraaiing bedraagt 120 draaiingen per meter, de twijndraaiing 150 draaiingen.per meter. Vier van deze getwijnde garens worden 15 tot een band samengesteld en door een dompelbad geleid, dat een gebruikelijk impregneringsmengsel bevat. Dit mengsel bestaat in hoofdzaak uit fenolhars, natuur- en synthe-se-atices (50 gew.dln), alsmede roet en grafiet (20 gew. dln), kaolien (15 gew.dln), zinkoxide (5 gew.dln) en zwa-20 vel (10 gew.dln) en ethylmethylketon als oplosmiddel.

Ha het impregneren worden de bandjes tot kleefvrij gedroogd, vervolgens tot een schijfvormige voorvorailing met een dikte van ongeveer 6 mm gewikkeld en daarna geperst, waarbij het persen plaats heeft bij een druk van 25 12.000 kPa en een temperatuur van 180°C. De einddikte van de schijf bedraagt ongeveer 3 mm.

Voorbeeld X

Vervaardiging van een remvoering

Een kiezelzuurfilamentgaren en een filamentgaren uit 30 volledig aromatisch polyamide wordt in de volumeverhouding 2 : 1 gedoubleerd en vervolgens door middel van een geschikte snij-inrichting tot korte vezelsnijdsels met een stapellengte van 6 mm gesneden.

30 Vol.dln van dit mengsel van korte snijdsels wor-35 den met 70 vol.dln van een bindmiddelmengsel gemengd en op de gebruikelijke wijze tot een remvoering verwerkt. Het bindmiddelmengsel bevat - alle getalsopgaven zijn volume-delen - fenol-cresolhars (30), synthetische rubber (10), baryt (5)? gemalen leisteen/kaolienmengsel (10), grafiet 4-0 (5), molybdeensulfide (5)» ijzerspanen/koperpoedermengsel ?: 1 (5). 800 o 150

Claims (34)

1. Werkwijze ter vervaardiging van water bevattende waterglasvezels door droog verspinnen van water bevattende waterglasoplossingen en omzetting van de waterglasvezels 5 door behandeling met zuren of zoutoplossingen in kiezelzuurvezels, met het kenmerk, dat men natron-waterglas tot water bevattende vezels droog verspint, die in hoofdzaak vrij zijn van niet-alkalimetaalverbindingen en een molverhouding van Na20 tot S1O2 van ongeveer 1 : 3 10 tot 1 : 1,9 bezitten en voor de omzetting van het natrium-silicaat in kiezelzuur met water bevattende, waterstof-ionen bevattende zuur- of zoutoplossingen behandelt, de aldus verkregen kiezelzuurvezels wast en droogt, alsmede eventueel thermisch nabehandelt.

2. Werkwijze ter vervaardiging van water bevattende waterglasvezels door droog verspinnen van water bevattende waterglasoplossingen onder verstrekking- en omzetting van de waterglasvezels door behandeling met zuren of zoutoplossingen in kiezelzuurvezels, met het kenmerk, 20 dat men als spinmassa water bevattende natronwaterglas- oplossingen, die in hoofdzaak vrij zijn van niet-alkalimetaalverbindingen, een molverhouding van Ï^O tot S1O2 van ongeveer 1 : 3 tot 1 : 1,9 bezitten en een viscositeit van ongeveer 10 tot 700 Pa.'s, gemeten bij 30°C, bezitten, bij 25 ongeveer 10 tot 50°C in een schacht voor het droog spinnen, waarin een temperatuur van meer dan 100°C heerst, door spindopopeningen met een uittreesnelheid van = ten minste 5 m/min. extrudeert en de ontstane draden met een af-treksnelheid V2 aftrekt, zodat de verstrekking ten 30 minste 6 bedraagt en de verkregen waterglasvezels voor de omzetting van hét natriumsilicaat in kiezelzuur met water bevattende, waterstofionen bevattende zuur- of zoutoplossingen behandelt, de aldus verkregen kiezelzuurvezels wast en droogt, alsmede eventueel thermisch habehandelt.

3. Werkwijze volgens conclusie 2, met het kenmerk, dat men de spinmassa bij 20 tot 35°0 extrudeert.

4·. Werkwijze volgens conclusies 2 en 3, met het kenmer k, dat men spinmassa's met een viscosi- 4-0 teit van 100 tot 4-00 Pa.s, gemeten bij 30°C, toepast. 800 0 1 50

5. Werkwijze volgens conclusies 2 tot 4·, met het kenmerk, dat de aftreksnelheid ten minste 60 m/min. bedraagt.

6. Werkwijze volgens conclusie 5* met het 5 kenmerk, dat de aftreksnelheid ten minste 350 m/min. bedraagt.

7. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 6, met het kenmerk, dat het aandeel aan natriumoxide in de water bevattende waterglasoplossing tot ongeveer 10 30 mol.% door kaliumoxide vervangen is.

8. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 6, met het kenmerk, dat de waterglasvezels een water-gehalte van ongeveer 15 tot 30 gew.% en een molverhouding van Ï^O : S1O2 van 1 : 3 tot 1 : 1,9 bezitten.

9. Werkwijze volgens conclusie 8, met het k e n m e r k, dat het watergehalte ongeveer 20 tot 25 gew.% bedraagt.

10. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 9» met het kenmerk, dat de waterglasvezel's een trek-, 20 sterkte van 5 tot 30 cN/tex. bezitten.

11. Werkwijze volgens conclusie 10, met het kenmerk, dat de . treksterkte van de waterglasvezels 15 tot 25 cN/tex. bedraagt.

12. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 11, met 25 het kenmerk, dat men als zuur ongeveer 0,5 tot 5. water bevattend zoutzuur van kamertemperatuur toepast.

13. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 11, met het kenmerk, dat men als zuur n zoutzuur van een temperatuur van 20 tot 90°C toepast.

14. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 11, met het kenmerk, dat men als water bevattende zoutoplossingen op een pH van 1 tot 8 ingestelde, ammonium-chloride bevattende oplossingen toepast, die met betrekking tot het chloride-ionengehalte ten minste 1 normaal 35 zijn.

15. Werkwijze volgens conclusies 1 tot 14, met het kenmerk, dat men de thermische nabehandeling bij temperaturen van 200 tot 1000°C uitvoert.

16. Werkwijze volgens conclusie 15* met het 40 kenmerk, dat men de thermische nabehandeling bij 80 0 0 1 50 \ temperaturen van 500 tot 1000°C uitvoert.

17. Werkwijze volgens conclusie 16, met het kenmerk, dat men de thermische nabehandeling bij temperaturen van 600 tot 900°C uitvoert.

18. Kiezelzuurvezels volgens conclusies 1 tot 17» gekenmerkt door een treksterkte van 200 tot 800 N/mm2 en een E-modulus van 10 . 10^ tot 80 . 10^ ïï/mm2.

19. Toepassing van de vezels volgens conclusies 1 tot 18 ter vervaardiging van korte vezelsnijdsels.

20. Toepassing van de vezels volgens conclusie 19 voor de vervaardiging van natte vliezen.

21. Toepassing van de vezels volgens conclusies 1 tot 19 voor de vervaardiging van filtermateriaal.

22. Toepassing van de vezels volgens conclusies 1 tot 15 19 als versterkingsmateriaal.

23. Wrijvingsbekleding, die in hoofdzaak uit een ve-zelmateriaal, een polymere bindmiddelmassa, vulmiddel alsmede eventueel andere toevoegsels is opgebouwd, met het kenmerk, dat het vezelmateriaal geheel of 20 ten dele uit kiezelzuurvezels volgens conclusies 1 tot 18 bestaat. 24-, Wrijvingsbekleding volgens conclusie 23, met het kenmerk, dat de kiezelzuurvezels kort gesneden zijn en een stapellengte van 1 tot 4-0 mm bezitten.

25. Wri jvingsbekleding volgens conclusie 24·, ge kenmerkt door kiezelzuurvezels met een stapellengte van 5 tot 15 ma.

26. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 25, gekenmerkt door een gehalte van kiezelzuur- 30 vezels van 5 tot 70 gew.%.

27. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 26, gekenmerkt door een vezelmateriaal uit kiezelzuurvezels en polyacrylonitrile-vezels.

28. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 26, 35 gekenmerkt door een vezelmateriaal uit kiezelzuurvezels en viscosevezels.

29. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 26, gekenmerkt door een vezelmateriaal uit kiezelzuurvezels en koolstofvezels. 4-0 30. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 26, 800 0 1 50 gekenmerkt door een vezelmateriaal uit kiezelzuurvezels en vezels uit volledig aromatische polyamiden.

31. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 30, 5 gekenmerkt door dat het vezelmateriaal als verder vezelhestanddeel metaalvezels bevat,

32. Wrijvingsbekleding volgens conclusie 311» met het kenmerk, dat de metaalvezels staalwol zijn.

33. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 32, 10 verkregen door persen van kiezelzuurvezels bevattende staafjes-massa's.·

34. Toepassing van de wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 33 als wrijvingsbekleding bij schijf-en trommelremmen. 15 351 Toepassing van de wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 33 als wrijvingsbekleding van koppelingen.

36. Toepassing van de wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 33 als schijfmateriaal bij meer-schijven- 20 koppelingen.

37. Wrijvingsbekleding volgens conclusies 23 tot 36, gekenmerk door kiezelzuurvezels, die door droog verspinnen van natronwaterglas, behandeling van de natrönwaterglasvezels met verdund zoutzuur en daarop vol- 25 gende temperatuurbehandeling van de vezels bij temperaturen van meer dan 800°C zijn verkregen. 80 0 0 1 50 1 1 1 1 1