Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia laminatów odpornych na palenie i samogasna¬ cych, zawierajacych 35—65% wagowych celulozo¬ wego wzmocnienia w postaci papieru lub warstw wlóknistych i wykazujacych równoczesnie polep¬ szone wlasciwosci elektryczne, mechaniczne i prze¬ twórcze.Podobne laminaty papierowe wytwarza sie na drodze impregnacji, np. wsteg celulozowopapiero- wych, za pomoca rezoli fenoloformaldehydowych i krezoloformaldehydowych, z reguly wobec dodat¬ ku zmiekczacza i utwardzania ich w ogrzewanej prasie. Laminaty skladaja sie zwykle z pewnej wielokrotnosci wzajemnie na siebie nalozonych warstw. Moga one jedno- lub obustronnie w tym samym etapie postepowania byc za pomoca kleju na goraco oblozone folia metalowa, korzystnie fo¬ lia miedziowa, w celu wytworzenia z tego polacze¬ nia materialów w znany sposób materialów elek- troizolacyjnych, np. nosników polaczen drukowa¬ nych.Polaczenia drukowane maja zastosowanie w wie¬ lu urzadzeniach elektrotechniki i elektroniki, i tak np. w urzadzeniach radiowych, telewizyjnych, obli¬ czeniowych itp.Dla zastosowania w dziedzinie elektrotechniki szczególne znaczenie ma to, aby laminat papiero¬ wy wykazywal równoczesnie dobra zdolnosc izo lacji elektrycznej, wysoka wytrzymalosc mecha¬ niczna i latwosc przetwarzania do postaci polaczen drukowanych. Zdolnosc latwego przetwarzania wy¬ stepuje wówczas, gdy material daje sie w tempe¬ raturze pokojowej lub w stanie lekko ogrzanym ciac i wykrawac a nosnik wykazuje dobra odpor¬ nosc chemiczna wobec rozpuszczalników, takich jak trójchloroetylen, metyloetyloketon, oraz wobec lugów, takich jak lug sodowy, stosowanych podczas wytwarzania polaczen drukowanych.Laminaty mozna stosowac jako material, w po¬ staci plyt dekoracyjnych w pracach wykonczenio¬ wych wnetrz.Ogólnie laminat powinien spelniac nastepujace warunki: a) Opornosc izolacji po uplywie 4 dni, w tempera¬ turze 40°C przy 92% wilgotnosci wzglednej; b) Elektrolityczne dzialanie korozyjne na metal po4 uplywie 4 dni w temperaturze 40°C przy 92% wilgotnosci wzglednej, wilgotnosc wedlug niemieckiej normy DIN 53489; AN 1,4 c) Wytrzymalosc na zginanie rozciagajace w tem¬ peraturze 23°C; 1100 kp/cm* d) Podatnosc na ciecie w temperaturze 23°C; bez pekniec e) Podatnosc na wykrawanie w temperaturze 23°C wedlug niemieckiej normy DIN 53488; wartosc 2,5 f) Odpornosc wobec par trójchloroetylenu; co najmniej 5 minut g) Odpornosc wobec 3% (wagowo) lugu sodowego *7 85797 857 3 4 w temperaturze 40°C; co najmniej 3 minuty.Ponadto material ten w okreslonych zastosowa¬ niach powinien powstrzymywac palenie.Znane sa laminaty, których odpornosc na pale¬ nie w porównaniu ze zwyklymi papierowymi la¬ minatami .fenolozywicznymi poprawiono na drodze dodania substancji powstrzymujacych palenie.W celu okreslenia odpornosci na palenie lamina¬ tów papierowych sluzy dotychczas badanie wedlug normy ASTM D 635 wzglednie ASTM D 229 spo¬ sób 1, identyczne z badaniem wedlug normy MEMA LI-1, w którym ksztaltke o wymiarach 12,7X102 mocuje sie poziomo tak, by jej krótka os byla na¬ chylona pod katem 45° do poziomu. Na wolnym, nie zamocowanym koncu w odstepie 25,4 mm od przedniego krótkiego brzegu naniesione jest ozna¬ kowanie. Za pomoca palnika Bunsen'a, w którym niebieski plomien nastawiono na dlugosc 19 mm. zapala sie dwukrotnie wolny koniec ksztaltki prób¬ nej na okres 30 sekund. Kazdorazowo po usunie¬ ciu plomienia palnika mierzy sie i okresla czas trwania palenia sie próbki do zgasniecia oraz dlu¬ gosc zgorzeliny od czola próbki.Wedlug omówionej próby ASTM D 635 za od¬ porny na palenie papierowy laminat fenolowy uznaje sie np. laminat typu NEMA Grade FR 2, który wykazuje sredni czas trwania dopalania sie próbki mniejszy od 15 sekund i maksymalna dlu¬ gosc zgorzeliny mniejsza od 25,4 mm. Znane sa rózne rodzaje laminatów papierowych, zwlaszcza zawierajace dodatek zmiekczacza powstrzymuja¬ cego palenie, które spelniaja omówione wymagania normy.Praktyka dowodzi, ze materialy z omówiona od¬ pornoscia na palenie nie sa dostatecznie powstrzy¬ mujacymi palenie wzglednie nie sa dostatecznie szybko samogasnacymi, by pozar przyrzadu np. urzadzenia telewizyjnego pod wzgledem przestrze¬ ni, pewnie ograniczyc do tego miejsca polaczen plytki, w którym wystepuje wada elektryczna a tym samym zródlo wzniecajace ogien.W przypadku zaplonu moga takie materialy, przy zazwyczaj prostopadlym ulozeniu plytki po¬ laczeniowej wobec wystepujacego w obudowie dzialania kominowego, calkowicie splonac mimo omówionej odpornosci na palenie a pozar moze przerzucic sie na tylna sciane przyrzadu a takze niejednokrotnie na sasiednie czesci pomieszczenia.Dawniej, kumulacji pozarów, zwlaszcza w urza¬ dzeniach telewizyjnych, nie mogli producenci za¬ pobiegac na drodze stosowania ulepszonych lami¬ natów fenolowych, które równoczesnie odpowiada¬ lyby omówionym poprzednio wymaganiom jakos¬ ciowym.Okreslanie odpornosci na palenie, uwzgledniaja¬ ce takie zachowanie sie materialów w praktyce, osiaga sie wówczas, gdy podczas badania próbka jest utrzymywana nie w polozeniu poziomym, lecz w polozeniu pionowym nad palnikiem Bunsen'a.Badanie to, o nazwie UL Subject 492, Paragraph 280 A-K, zostalo opracowane przez Underwriters' Laboratories, Stany Zjednoczone Ameryki i zawie¬ ra podane nizej szczególy.Próbke o wymiarach 12,7X102 mm dlugosci, wzdluz osi dlugosci, mocuje sie pionowo tak, ze przednia krawedz zwisa w odleglosci 9,5 mm od wierzcholka palnika Bunsen'a o srednicy 9,5 mm.W palniku ustawia sie niebieski plomien o wyso¬ kosci 19 mm i utrzymuje sie go wspólsrodkowo pod B dolnym brzegiem próbki w ciagu 10 sekund. Po oddaleniu plomienia mierzy sie czas dopalania i tlenia sie próbki. Po calkowitym wygaszeniu za¬ pala sie próbke po raz wtóry w ciagu 10 sekund.Ponownie mierzy sie drugi czas dopalania i tlenia sie próbki. Okreslanie materialów odpornych na palenie wedlug tej próby o nazwie UL — Test z pionowym zapalaniem przeprowadza sie w dwóch klasach palnosci: 1. SE I (Self extinguisching 1 : samogasnace 1), przy czym sredni okres dopalania powinien wyno¬ sic co najwyzej 25 sekund, a maksymalna wartosc tego okresu nie moze przekroczyc 30 sekund; oraz 2. SE O (Self extinguisching O: samogasnace 0): przy czym sredni okres dopalania powinien wyno¬ sic co najwyzej 5 sekund, a maksymalna wartosc tego okresu nie moze przekroczyc 10 sekund.Material wedlug tego zaostrzonego testu klasy niepalnosci SE I, zwlaszcza klasy niepalnosci SE O, zapewnia dobra bierna ochrone pozarowa dla apa¬ ratów elektrycznych, w których w przypadku za¬ klócenia moze zapalic sie material izolacyjny.Klasy niepalnosci SE I i SE O daja sie uzyski¬ wac tylko dla pewnych okreslonych laminatów a z nimi zwiazane sa, wynikajace ze skladu che¬ micznego i z zastosowanych dodatków, wady ja¬ kosciowe.I tak np. klasa niepalnosci SE O daje sie osiag¬ nac na osnowie zywicy epoksydowej a nie na osnowie zywic fenolowokrezolowych. Takie, zwia¬ zane zywica epoksydowa, laminaty zawieraja jako wzmocnienie niepalna tkanine szklana, mate szkla¬ na lub papier celulozowy. Zywica epoksydowa jest. na drodze wkondensowania substancji zawieraja¬ cych chlorowiec, wykonczona plomienioodpornie.Ponadto zawiera ona, czesciowo w celu podtrzy¬ mania odpornosci na palenie sie, trójtlenek anty¬ monu w czesciach objetosciowych w ilosci 5—10%.Klasa niepalnosci SE I daje sie osiagnac rów¬ niez dla laminatów zwiazanych zywica fenolowo- -krezolowa, przy czym jednak wówczas, albo zy¬ wica albo zmiekczacz zawiera dodatek substancji powstrzymujacej plomien, albo gdy dodatkowo wprowadzono trójtlenek antymonu. Wtedy jednak nie osiaga sie juz omówionych wymagan jakoscio¬ wych i powstaja jeszcze nizej opisane niedogodnos¬ ci.Zastosowanie wzmocnien lub nosników mineral¬ nych jest polaczone z utrudnieniami przetwórczy¬ mi, poniewaz substancje mineralne tylko w nie¬ wielkim stopniu umozliwiaja wykrawanie i warun¬ kuja wysokie zuzycie narzedzi warsztatowych. Po¬ nadto wytwarzanie takich laminatów jest kosz¬ towniejsze niz wytwarzanie laminatów wzmocnio¬ nych celuloza lub papierem.Zastosowanie trójtlenku antymonu jest polaczo¬ ne z taka niedogodnoscia, ze laminat staje sie nie¬ przezroczysty i wówczas uszkodzenia naklejonej folii miedzianej lub wstegi przewodników nie moga byc bezblednie ustalone na drodze obserwacji w swietle przechodzacym. Ponadto trójtlenek anty- 40 45 50 55 6097 857 6 monu, zwlaszcza w duzych ilosciach, wplywa nie¬ korzystnie na wlasciwosci elektryczne i mecha¬ niczne materialu.Dodanie skladników powstrzymujacych palenie sowanych zmiekczaczy wiaze sie z podanymi nizej niedogodnosciami, a mianowicie: 1. Wlasciwosci elektryczne silnie pogarszaja sie.Opornosc izolacji obniza sie, a szczególnie silnie podwyzsza sie elektrolityczne oddzialywanie ko¬ rozyjne na metal, tak, ze zastosowanie jako ma¬ terial izolacyjny nie jest odpowiednie. 2. Calkowita ilosc zmiekczaczy i substancji pow¬ strzymujacych palenie w stosowanym roztworze impregnacyjnym nie moze przekroczyc ilosci rów¬ nej okolo 35—40% objetosciowych, gdyz w przeciw¬ nym przypadku wystapi niedotwardzenie zywicy i spadek wytrzymalosci. Przy dodawaniu srodków ogniochronnych nalezy dlatego równoczesnie zre¬ dukowac ilosc zmiekczaczy, dzieki czemu produkt koncowy doznaje uszczerbku wzgledem podatnosci na wykrawanie i ciecie. Kruchosc wystepuje takze wskutek tego, ze liczne ze srodków ogniochron- riyclr podczas ogrzewania przy sprasowywaniu roz¬ kladaja sie i tak hamuja utwardzanie zywicy. 3. Wskutek dodatku srodków ogniochronnych pojawia sie niebezpieczenstwo zmetnienia roztworu impregnacyjnego w wyniku czesciowego wytra¬ cenia zmiekczaczy lub skladników zywicy z roz¬ tworu. W nastepstwie utrudnia sie równiez utwar¬ dzanie zywicy i zmniejsza wytrzymalosc. 4. Srodki powstrzymujace palenie nie toleruja sie lub tylko w nieznacznych ilosciach z roztwo¬ rami na osnowie zywicy fenolowej i zmiekczacza- mi, dzieki czemu wystepuje miedzy innymi efekt opisany w p. 3.Przyklady porównawcze VI—VIII przedstawiaja te wady szczególowo w porównaniu z przykladami I—V.Zgodnie z tym co wyzej omówiono trudno bylo oczekiwac, ze za pomoca zywic fenolowo-rezolo- wych mozliwe byloby uzyskanie laminatu o klasie niepalnosci SE O.Moznaby wprawdzie oczekiwac osiagniecia za¬ lozonego celu za pomoca wzmocnienia mineralnego i za pomoca wkondensowanych substancji pow¬ strzymujacych palenie. Cel jednakze okazal sie nieosiagalny za pomoca wzmocnienia na osnowie celulozy i za pomoca znanych srodków ognioch¬ ronnych. Ponadto fachowiec musialby oczekiwac obnizenia wlasciwosci elektrycznych, mechanicz¬ nych i przetwórczych az do granicy uzytecznosci, o ile udaloby mu sie przezwyciezyc omówione trudnosci podczas wytwarzania laminatów.Ze wzgledu na niedogodnosci omówione wyzej w p. 1—4 moznaby co najwyzej oczekiwac otrzy¬ mania dajacych sie uzytkowac laminatów odpor¬ nych na palenie za pomoca wspólpolimeryzujacych substancji powtrzymujacych palenie, lecz nie za pomoca substancji pozostajacych w postaci czastecz¬ kowej.W przeciwienstwie do tego stwierdzono jednak, ze za pomoca mieszanin zbromowanych eterów dwufenylowych, przeto w czasteczkowej, nie wspól- polimeryzujacej postaci wprowadzanych srodków ogniochronnych, mozna otrzymac laminaty o naj¬ wyzszej klasie niepalnosci SEO a równoczesnie nieoczekiwanie zostaja nie tylko utrzymane wlas¬ ciwosci elektryczne i techniczno-uzytkowe ale na¬ wet czesciowo zostaja polepszone.Sposób wytwarzania laminatów odpornych na palenie i samogasnacych, zawierajacych 35—65% wagowych celulozowego wzmocnienia w postaci papieru lub ^warstw wlóknistych i 65—35% wago¬ wych impregnacji, skladajacej sie z zywic krezo¬ lowych i/lub fenolowych, zmiekczaczy i srodka o- gniochronnego na drodze impregnowania wzmoc¬ nienia roztworem podanej impregnacji, nastepnego suszenia zaimpregnowanego materialu podczas wstepnej polikondensacji zywicy i po tym wobec stosowania ogrzewania i cisnienia nastepujacego utwardzenia ulozonych jedna na drugiej warstw do postaci laminatów, polega wedlug wynalazku na tym, ze jako srodek ogniochronny do roztworu impregnacyjnego mieszajac wprowadza sie eter pieciobromodwufenylowy lub mieszaniny eteru pie- ciobromodwufenylowego z dalszymi produktami bromowania eteru dwufenylowego, korzystnie w ilosci 2—25% wagowych w przeliczeniu na ilosc bezwodnej substancji roztworu impregnacyjnego.Otrzymuje sie laminat o wysokiej odpornosci na palenie sie i o wlasciwosci samogaszenia o jedno¬ czesnie wysokich lub jeszcze polepszonych wlas¬ ciwosciach elektrycznych, mechanicznych i prze¬ twórczych.Mozliwe jest rozprowadzenie eteru pieciobromo- dwufenylowego, lub jego mieszanin z dalszymi pro¬ duktami bromowania eteru dwufenylowego, w po¬ staci cieklej na drodze wymieszania w roztworze impregnacyjnym, korzystnie dodaje sie jednak roz¬ twór eterów w rozpuszczalniku. Stezenie roztworu mozna dobierac w szerokim przedziale, zwlaszcza ze korzystne sa rozpuszczalniki o temperaturze wrzenia 30—120°C, które odparowuja podczas su¬ szenia laminatu. Efektywnymi sa 30—80% wago¬ wo roztwory. Jako rozpuszczalniki stosuje sie kaz¬ dy taki rozpuszczalnik, który czesciowo lub calko¬ wicie rozpuszcza eter pieciobromodwufenylowyi zwlaszcza takie jak etery, alkohole, weglowodory i ketony, np. eter etylowy, metanol, etanol, propa- nole, pentan, heksan, benzyny, benzen lub aceton, ewentualnie ich wzajemne mieszaniny lub ich mie¬ szaniny z woda.Jako zmiekczacze do roztworu impregnacyjnego dodaje sie dowolne zmiekczacze, np. zmiekczacze na osnowie ftalanów, sebacynianów, adypinianów, estrów fenoli, sulfonowanych weglowodorów, a- minokarboksylanów, tereftalanów lub izoftalanów, korzystnie estrów kwasu fosforowego z alkoholami o 4—18 atomach wegla, z wielowodorotlenowymi alkoholami lub fenolami, takie jak fosforan trój- butylowy, fosforan trój-(2-etyloheksylowy), fosfo¬ ran trójfenylowy, fosforan trójkrezylowy lub fos¬ foran dwufenylo-krezylowy, albo na osnowie ace¬ tali, zwlaszcza takich, które wywodza sie z grup aldehydowych formaldehydu, acetaldehydu, alde¬ hydu propionowego lub maslowego i nasyconych alkoholi o 1—18 atomach wegla lub fenoli, np. na osnowie dwuetoksyformalu, dwufenoksyformalu, 40 45 50 55 6097 857 7 8 dwuetoksyetyloformalu lub dwufenoksyetyloforma- lu.Techniczny eter pieciobromodwufenylowy wyka¬ zuje w temperaturze pokojowej a takze jeszcze w temperaturze 50°C stosunkowo wysoka lepkosc albo zawiera nawet czastki krystaliczne i moze byc zanieczyszczony nieznacznymi ilosciami eteru szesciobromodwufenylowego, wskutek czego podczas skladowania roztworów w temperaturze pokojo¬ wej moze tworzyc sie krystaliczny osad zwiazków bromowych, zwlaszcza eteru szesciobromodwufeny¬ lowego i wyzszych produktów.Wydzielaniu sie krysztalów mozna zapobiec, jesli stosuje sie mieszanine zbromowanego eteru dwu- fenylowego, zawierajaca produkty bromowania od eteru trójbromodwufenylowego do eteru osmio- bromodwufenylowego. Dzieki temu zastosowanie ja¬ ko srodka ogniochronnego w zakresie wytwarza¬ nia wzmocnionych laminatów znacznie upraszcza sie.Zawartosc róznorodnych produktów bromowania eteru dwufenylowego w mieszaninie moze wahac sie w szerokich granicach, jednak w mysl wyna¬ lazku istotnym jest, aby lepkosc mieszaniny w temperaturze 50°C nie przekraczala 9000 cP, a za¬ sadniczo wynosila 300—7000 cP, a korzystnie po¬ nizej 4000 cP. Ogólnie warunki te odpowiadaja mieszaninie, która zawiera: eter pieciobromodwufenylowy 40—60% wagowych, eter czterobromodwufenylowy 15—45°/o wagowych, eter szesciobromodwufenylowy 1—20°/o wagowych, eter trójbromodwufenylowy 0—5% wagowych, eter osmiobromodwufenylowy 0—2% wagowych.Jak wspomniano, sklad moze równiez odbiegac od tej mieszanki, o ile tylko osiaga sie nie za wy¬ soka lepkosc mieszaniny. Zawartosc bromu w ta¬ kiej mieszaninie wynosi ogólnie 66,0—70,5% wago¬ wych, a zwlaszcza 67,0—69,5% wagowych.W badaniu rozpuszczalnosci okresla sie trwalosc roztworu w acetonie dla róznych stosunków mie¬ szanin, podana nizej w tablicy A. Z wartosci po¬ danych w tablicy A mozna przyjac, ze osiaga sie zadana dobra rozpuszczalnosc w rozpuszczalnikach i unika sie wykrystalizowywania.W stosowanej jako srodek ogniochronny miesza¬ ninie produktów bromowania eteru dwufenylowego eter pieciobromodwufenylowy powinien byc zawar¬ ty w ilosci 35—70% wagowych. Jako dalsze pro¬ dukty bromowania eteru dwufenylowego obok ete¬ ru pieciobromodwufenylowego korzystnymi sa ete-/ ry trój-, cztero- i szesciobromodwufenylowe.Wymienione mieszaniny produktów bromowania mozna ogrzewajac do temperatury 60°C rozpuscic bez trudnosci w podanych rozpuszczalnikach, przy czym korzystnie w acetonie. Dodawanie rozpusz¬ czalników nastepuje tak dalece, az otrzymuje sie klarowny roztwór impregnacyjny, tak, ze w kazdym przypadku mozna uzyskac równiez roztwory o wy- sokich stezeniach rzedu 70—80% wagowych.Roztwory te sa trwale podczas skladowania w ciagu wiecej niz 24 godzin. Z roztworów tych nie wytracaja sie zadne skladniki. Wynika z tego za¬ leta podczas produkcji, dzieki temu, ze uprosz¬ czone jest dodawanie roztworów i moze nastepo¬ wac w wyzszych stezeniach, mozna wytwarzac na zapas wieksze ilosci roztworu impregnacyjnego i skladowac je, a zwlaszcza mozliwy jest ruch ciagly impregnarki.Zastosowanie mieszaniny produktów bromowa¬ nia eteru dwufenylowego nie wywiera wplywu na odpornosc na palenie laminatów. Osiaga sie tutaj równiez klase niepalnosci SE O. Nie wplywa ono negatywnie takze na zalety techniczne pod wzgle¬ dem wytrzymalosci mechanicznej a zwlaszcza pod wzgledem dobrych wlasciwosci elektrycznych.Laminat o wysokiej odpornosci na palenie i rów¬ noczesnie polepszonych wlasciwosciach elektrycz- 3° nych, mechanicznych i przetwórczych, zawierajacy —65% wagowych celulozowego wzmocnienia w postaci papieru lub warstw wlóknistych i 65—35% impregnacji skladajacej sie z zywic krezolowych i/lub fenyIowyeh, zmiekczaczy i srodka ognioch- ronnego, otrzymany sposobem wedlug wynalazku, zawiera zatem jako srodek ogniochronny eter pie¬ ciobromodwufenylowy lub mieszaniny eteru piecio¬ bromodwufenylowego z dalszymi produktami bro¬ mowania eteru dwufenylowego, a jako zmiekczacz 40 korzystnie zawiera zmiekczacz na osnowie estrów kwasu fosforowego i/lub acetali.Takie laminaty, w których jako wzmocnienie zawarte sa plaskie materialy wlókniste na osnowie naturalnych wlókien organicznych wykazuja szcze- 45 golnie cenne wlasciwosci uzytkowe, poniewaz ich odpornosc na palenie w porównaniu z odpowied¬ nimi nie wyposazonymi w srodku ogniochronne la¬ minatami jest istotnie wyzsza a w porównaniu z laminatami zawierajacymi inne srodki ognioch- Tablica A.Mieszaniny o dobrej rozpuszczalnosci i nieznacznej sklonnosci do tworzenia osadu.Zawartosc bromu 67,9 69,0 69,0 69,2 Lepkosc w temperatu¬ rze 50°C (cP) 650 1900 3960 3650 Roztwór acetonowy trwaly w ciagu 24 godzin tak tak tak tak trój-, cztero 1,5 0,2 0,1 0,2 Eter -, piecio-, szescio-bramodwufenylowy 53 43 42 50 55 55 3,5 6 9 Wyzej zbromo- wane produkty 0,2 0,7 0,8 1,09 97 857 ie ronrie wlasciwosci elektryczne, mechaniczne i prze¬ twórcze powaznie polepszaja sie.Do otrzymywania laminatów papierowych sto¬ suje sie zwlaszcza papiery, np. papier bawelnia¬ ny, korzystnie papier z lintersu bawelnianego, a takze papiery z masy celulozowej siarczanowej lub siarczynowej, uzyskanej z drewna drzew iglastych, przy czym mozna stosowac plaskie materialy wlók¬ niste z runa, wkladek, mat lub tkanin, skladaja¬ cych sie z celulozy i czesciowo z wlókien lub tasm poliestrowych, poliamidowych lub innych polime¬ rów organicznych. Czesciowo mozna te substancje organiczne zastapic przez wlókniste substancje mi¬ neralne, takie jak wlókno szklane, jedwab szkla¬ ny, welna zuzlowa lub wlókna azbestowe, czes¬ ciowo mozna je zastapic takze przez materialy takie jak sloma, trociny oraz napelniacze, przy czym wówczas sluza przewaznie jako odporne na palenie materialy budowlane przeznaczone do bu¬ dowy mieszkan lub statków, czesciowo jako lami¬ naty dekoracyjne w wystroju wnetrzowym budo¬ wli i srodków komunikacyjnych.Laminaty otrzymane sposobem wedlug wynalaz¬ ku moga byc korzystnie stosowane do wszystkich znanych przeznaczen stosowania laminatów.Korzysci powstaja podczas wytwarzania mate¬ rialów elektroizolacyjnych, zwlaszcza na drodze je¬ dno- lub obustronnego zaprasowywania folii me¬ talowych w materiale wstepnie przygotowanym, dla polaczen drukowanych. Folie metalowe lub tas¬ my metalowe, z reguly miedziane, zaprasowuje sie korzystnie za pomoca kleju na goraco. Folia meta¬ lowa moze ponadto otrzymac powloke odporna na prady pelzajace, skladajaca sie np. z wstegi papie¬ rowej zaimpregnowanej przeciw wilgoci stala zy¬ wica melaminowa lub alifatyczna lub cykloalifa- tyczna zywica epoksydowa.Dzieki wysokiej odpornosci na palenie i swiet¬ nej przetwarzalnosci powstaja równiez korzysci podczas wytwarzania laminatów dekoracyjnych i plyt okladzinowych do wystroju wnetrz. Czesto- krosc zaprasowuje. sie wówczas zadrukowane lub zabarwione folie, tasmy itp., jedno- lub obustron¬ nie. Przy tym mozna nasycone podanymi zywi¬ cami folie, wstegi, tkaniny, folie drewniane lub inne powloki, tak zwane arkusze dekoracyjne, lub powloki dekoracyjne przeszkadzajace paleniu na- riosic w celu optycznego uksztaltowania powierzen^ ni.Roztwory zywic fenoloformaldehydowych i krezo- loformaldehydowych, stosowane do impregnacji mozna wytwarzac z dowolnych fenoli na drodze Reakcji z aldehydami, zwlaszcza z formaldehydem i z substancjami tworzacymi formaldehyd, i po¬ winny one zaliczac sie do typu rezolu oraz zawie¬ rac 40—80% wagowych, korzystnie 50—60% wago¬ wych zywicy syntetycznej w przeliczeniu na ilosc roztworu zywicy syntetycznej. Szczególnie korzys¬ tne wlasciwosci laminatów mozna osiagnac wów¬ czas, gdy podczas impregnowania stosuje sie roz¬ twory zawierajace równoczesnie obie zywice syn¬ tetyczne.Najkorzystniejsze wlasciwosci laminatów papiero¬ wych sporzadzonych wedlug wynalazku otrzymuje -sie wtedy, gdy dodatek bromowanego eteru dwu- fenylowego wynosi 5—15% wagowych w przeli¬ czeniu na ilosc bezwodnej substancji roztworu im¬ pregnacyjnego. Jesli wychodzi sie z roztworów, które zawieraja równoczesnie zywice fenolowa i krezolowa, to otrzymuje sie laminaty papierowe o optymalnych wlasciwosciach wtedy, gdy suma zy¬ wic wynosi 90—60% wagowych w przeliczeniu na calkowita ilosc zywicy syntetycznej i zmiekczacza w 'roztworze impregnacyjnym. Mozna przy tym io zmieniac stosunek zywicy krezolowej do zywicy fenolowej w przedziale ilosciowym od 5:1 do 1:5, korzystnie w przedziale od 2:1 do 3:1. Calkowity udzial zywicy syntetycznej, zmiekczacza i srodka ogniochronnego powinien w przypadku laminatu sporzadzonego wedlug wynalazku wynosic 70— 150% wagowych, korzystnie okolo 100—130% wa¬ gowych, w przeliczeniu na niezaimpregnowane plaskie wzmocnienie. Wysoki udzial zywicy w la¬ minacie warunkuje dobre wlasciwosci elektryczne.Wedlug wynalazku najpierw nasyca sie suchy papier lub jedno z pozostalych omówionych wzmoc¬ nien roztworem impregnacyjnym. Mozna to prze¬ prowadzic zasadniczo przez powlekanie go np. za pomoca walców, przez natryskiwanie lub przez zanurzenie. W sposobach ciaglych postepuje sie korzystnie tak, ze wstege papierowa prowadzi sie przez kapiel impregnacyjna. Stosowanie sposobu jednostopniowego jest efektywne, jednakze mozna stosowac równiez sposoby kilkuetapowe. Po na- wilzeniu roztworem impregnacyjnym, papier Ob¬ ciazony zywica syntetyczna w znany sposób suszy sie i kondensuje zywice syntetyczna, a w tym celu stosuje sie korzystnie tunel suszarniczy. Koncowe utwardzanie duroplastu zachodzi w znany sposób w ogrzewanej prasie pod cisnieniem 70—180 kp/cm2 i w temperaturze 130—180°C, korzystnie 160—170°C Przy tym zazwyczaj kilka, wzajemnie jedna na drugiej ulozonych warstw zaimpregnowanego i wstepnie wysuszonego . papieru sprasowuje sie, 40 wskutek czego otrzymuje sie laminat o odpowied¬ niej grubosci. Czas prasowania wynosi 30—80 mi¬ nut.Sposób wytwarzania wedlug wynalazku odpor¬ nych na palenie laminatów papierowych wykazuje 45 w porównaniu ze znanymi sposobami znaczny po¬ step techniczny. Papierowe laminaty celulozowe osiagaja nadzwyczajne powstrzymujace palenie wlasciwosci klasy niepalnosci SE O lub przy nie¬ znacznym dodatku eteru pieciobromodwufenylowe- 50 go wlasciwosci klasy niepalnosci SE I, takie jakie osiagano jedynie dla laminatów z nosnikiem lub wypelniaczami mineralnymi. Wytwarzanie wskutek unikniecia stosowania substancji mineralnych u- praszcza sie, a wykrawalnosc przy nieznacznym 55 zuzyciu narzedzi warsztatowych znacznie sie po¬ lepsza. Ponadto produkt pomimo dodatku skladni¬ ka powstrzymujacego palenie, zazwyczaj podwyz¬ szajacego przewodnosc izolacji, wykazuje znako¬ mite wlasciwosci elektryczne i bardzo niska chlpn- 80 nosc wody. Elektrolityczne dzialanie korozyjne na metal jest /tak nieznaczne, ze mozna je uzyskac tylko dla wysokowartosciowych papierowych lami¬ natów elektroizolacyjnych. Wazna zaleta jest oko¬ licznosc, ze laminat papierowy utrzymuje zwykla 65 przepuszczalnosc swiatla i mechaniczna wytrzy-11 97 857 12 malosc osiagana dla laminatów papierowych wy¬ konanych bez odpornosci na palenie, a nawet czes¬ ciowo je przekracza. Dzieki temu mozna bez zad¬ nych zmian zastosowac wszystkie obecne maszyny i sposoby wytwarzania polaczen drukowanych do przeróbki tego nowego nosnika.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze zawierajace zmiek- czacz lub alkoholowowodne roztwory krezolofor- maldehydowe lub fenoloformaldehydowe, korzystnie roztwory zywic typu krezolowych, z eterem pie- ciobromodwufenylowym lub mieszaninami zbro- mowanego eteru dwufenylowego, mieszaja sie w podanych stosunkach mieszania, tak ze nie wyste¬ puja zadne zmetnienia roztworu impregnacyjnego i zadne wytracenie zmiekczacza lub zywicy. Przy tym eter pieciobromodwufenylowy lub mieszaniny zbromowanego eteru dwufenylowego dzialaja nie tylko jako dodatek polepszajacy odpornosc na pa¬ lenie, ale równiez nieoczekiwanie oddzialywuja równoczesnie jako zmiekczacz, przynoszac polep¬ szenie wykrawalnosci i prowadzac ponadto do po¬ lepszenia wlasciwosci elektrycznych oraz do po¬ prawienia wrazliwosci nosnika na wilgoc.Stad tez mozliwe jest zastapienie czesci zazwy¬ czaj wprowadzanych, a w przypadku nieobecnosci eteru pieciobromodwufenylowego lub mieszanin zbromowanego eteru dwufenylowego bezwarunko¬ wo koniecznych zmiekczaczy, przez zbromowane etery dwufenylowe, tak jak to przedstawiono nizej w przykladzie III.W celu stosowania jako laminatów dekoracyj¬ nych lub okladzin w budowie statków lub srod¬ ków komunikacyjnych wykazuje material wytwo¬ rzony sposobem wedlug wynalazku te zalete w porównaniu z materialami, które zostaly wytwo¬ rzone za pomoca innych dodatków nadajacych od¬ pornosc na palenie laminatowi papierowemu, ze po¬ zostaje on niezalezny od wplywów wywieranych przez wode wypacana lub kondensacyjna, to zna¬ czy nie wchlania on zadnej wilgoci, a tym samym nie wykazuje braków wskutek tworzenia pecherzy.Podane nizej przyklady objasniaja blizej sposób wedlug wynalazku, przy czym dane z przykladów porównawczych VI, VII i VIII sa podstawa do wy¬ kazania wyzszych wlasciwosci laminatów wytwo¬ rzonych sposobem wedlug wynalazku.Przyklad I. a) Dostarczony w postaci zwoju papier bawelniany o szerokosci 2700 mm i o gra¬ maturze 120 g/rn2 odwija sie w sposób ciagly i pro¬ wadzi przez kapiel impregnacyjna, o skladzie po¬ danym w tablicy I.W tym celu stosuje sie roztwory zywicy A o zawartosci zywicy równej 50% wagowych i roztwór zywicy B o zawartosci zywicy równej 70% wago¬ wych, które wytwarza sie w podany nizej sposób.Roztwór A zywicy krezolowej. 100 czesci wago¬ wych mieszaniny krezolu poddaje sie reakcji kon¬ densacji w znany sposób w temperaturze wrzenia z 80 czesciami wagowymi 36% wagowo wodnego roztworu formaldehydu i 5 czesciami wagowymi stezonego amoniaku. Po oddestylowaniu wody do otrzymania 80% wagowo roztworu zywicy, roz¬ ciencza sie ten roztwór dodatkiem metanolu do stezenia równego 50% wagowych zywicy. Otrzy¬ muje sie zywice rezolowa, która wykazuje czas przejscia w rezitol w temperaturze 150° równy 8 minut i której lepkosc roztworu wynosi 55 cP w temperaturze 20°C.Roztwór B zywicy fenolowej. 100 czesci wago- wych fenolu poddaje sie reakcji kondensacji w znany sposób w temperaturze wrzenia ze 120 czes¬ ciami wagowymi 36% wagowo, wodnego roztworu formaldehydu i 1 czescia wagowa wodorotlenku so¬ dowego. Nastepnie oddestylowuje sie wode do mo¬ mentu, az zawartosc substancji stalej w powstaja¬ cym roztworze rezolu fenolowego wyniesie 70% wagowych. Czas przejscia w rezitol w temperatu¬ rze 150°C wynosi 7 minut, a lepkosc roztworu w temperaturze 20°C wynosi 250 cP.Czas przejscia rezolu w rezitol okresla sie w sposób omówiony nizej.Na powierzchni szesciennego lub walcowego, o- grzanego do temperatury 150°C bloku zelaznego wykonuje sie pólkoliste (o promieniu r = 1 cm) zaglebienie. 0,15 g poddawanej badaniu, cieklej lub sproszkowanej zywicy umieszcza sie w zagle¬ bieniu i stale miesza ostro wyciagnieta paleczka szklana. Stan rezitolu wzglednie czas przejscia re¬ zolu w rezitol osiaga sie wtedy, gdy nitki dajace sie wyciagac z próbki zrywaja sie i elastycznie jak guma raptownie cofaja sie.Tablica I Ciekly skladnik roztworu impregnacyjnego Roztwór A zywicy krezolowej Roztwór B zywicy fenolowej Eter pieciobromo¬ dwufenylowy Fosforan dwufeny- lokrezylowy Aceton Ilosc kazdego z ciek¬ lych skladni¬ ków kg 9,2 3,4 1,0 2,0 0,45 Ilosc zywicy | syntetycznej lub zmiekczacza w roz¬ tworze impregna¬ cyjnym absolut¬ na kg 4,6 2,4 1,0 2,0 % wago-l wych [ w przeli-[ czeniu [ na bez-1 wodna substan-f cje 1 46 f 24 1 [ h i Czas zanurzenia papieru wynosi 30 sekund. Tas¬ me papierowa nawilzona w ten sposób roztworem impregnacyjnym prowadzi sie przez 2 krazki kie¬ rujace i uwalnia ja od nadmiaru roztworu w taki sposób, ze Odciska sie ja miedzy dwoma walcami stalowymi. Z walców wprowadza sie tasme do tu¬ nelowej suszarni, w której tasma w ciagu 4 minut wzrastajacego ogrzewa sie od temperatury 150°C do temperatury 170°C. Przy tym kondensuje sie wstepnie zywice syntetyczna. W urzadzeniu tna- 40 45 50 55 6013 97 857 14 cym wycina sie z tasmy papierowej prostokatne wycinki o dlugosci 2800 mm i szerokosci 1300 mm.Osiem takich arkuszy papierowycl? sklada sie ra¬ zem i ogrzewa w ogrzewanej prasie w cisfgu 60 mi¬ nut pod cisnieniem 100 kp/cm2 w temperaturze 165°C. Otrzymuje sie plyte laminatu papierowego o grubosci 1,5 mm. Udzial papieru w laminacie papierowym wynosi 45°/o wagowych.Roztwór impregnacyjny otrzymano przez zmie¬ szanie zywicy A i B i zmiekczacza z rozpuszczo¬ nym w temperaturze 60°C w acetonie eterem pie- ciobromodwufenylowym w stosunku ilosciowym podanym w tablicy I na drodze wymieszania w temperaturze 23°C. b) Prowadzi sie dalsza próbe impregnacji, która od pierwszej rózni sie tylko tym, ze roztwór im¬ pregnacyjny nie zawiera eteru pieciobromodwu- fenylowego. Otrzymana z drugiej próby, jako wy¬ nik postepowania, plyta laminatu papierowego, w wygladzie zewnetrznym praktycznie nie rózni sie od plyty sporzadzonej w pierwszej próbie. Oba la¬ minaty papierowe wykazuja jednakze znaczne róz¬ niace sie wartosci fizyczne. Wyniki te zestawiono nizej w tablicach II—V.Rodzaj próby Odpornosc na palenie, pionowo Odpornosc na palenie, pionowo T Norma UL Subject 492, Parag. 280 a—k UL Subject 492, Parag. 280 a—k a b 1 i c a II Przygotowanie wstepne beg 7 dni w tempera¬ turze 70°C Czas dopalania a) 1—6 sek 1—5 sek b) 1 41^55 sek 45—60 sek Tablica III Rodzaj próby Próba przebijania wzdluz Próba przebijania wzdluz Próba przebijania wzdluz Norma DIN 53 488 DIN 53 488 DIN 53 488 Przygotowanie wstepne 23°C 45°C 60°C Parametr: Wykrywalnosc: a) 2,0—2,5 1,9—2,2 1,6 b) 2,1—2,7 2,0—2,5 1,6 Tablica IV Rodzaj próby Korozja elektrolityczna (Biegun dodatni) Korozja elektrolityczna (Biegun ujemny) Opornosc wewnetrzna Norma DIN 53 489 DIN 53 489 DIN 7735 Warunki próby Tempe¬ ratura °C 40 40 40 Wilgotnosc wzgledna % 92 92 92 Czas h 96 96 96 Parameltr 1 a) AN 1,2-1,4 2—10.101° b) AN 1,4-1,6 1-5.1010 AN = Lekka barwa nalotowa15 97 857 Tablica V 16 Rodzaj próby Chlonnosc wody Chlonnosc wody Norma DIN 7735 DIN 7735 Warunki zanurzenia Temperatu¬ ra °C 23 23 Czai h 24 96 Wchlonieta ilosc 1 wody w mg a) 17-21 45—51 b) 18—22 47-53 Przyklad II. Papier bawelniany, taki jaki stosowano w przykladzie I, impregnuje sie w iden¬ tyczny sposób i za pomoca takich samych zywic syntetycznych jak w przykladzie I, z tym, ze roz¬ twór impregnacyjny zamiast 2 kg fosforanu dwu- fenylokrezylowego zawiera tylko 1,5 kg tego fos¬ foranu oraz brakujaca ilosc 0,5 kg w postaci zmiek- czacza, to jest dwuetoksyetyloformalu. Zmiekczacz ten polepsza znacznie wykrawalnosc, ale podwyz¬ sza sklonnosc do palenia nosnika. Równiez i w tym przypadku impregnuje sie raz wobec dodatku 1,0 kg eteru pieciobromodwufenylowego i raz bez tego dodatku. Po wstepnej kondensacji i nastep¬ nym utwardzeniu pod prasa ogrzewana, stwierdza sie analogiczne róznice wlasciwosci fizycznych, a zwlaszcza odpornosci na palenie, jak w przykla¬ dzie I. cyjnego. Skrót NB oznacza czas dopalania w pierw¬ szej i drugiej próbie wedlug normy UL 492, wy¬ razony w sekundach, symbol St 23° oznacza wy¬ krawalnosc w temperaturze 23°C wedlug normy DIN 53 488, EK oznacza korozje elektrolityczna we¬ dlug normy DIN 53 489, AN oznacza barwe nalo¬ towa, IW. 1010 oznacza opornosc wewnetrzna (opor¬ nosc izolacji) wyrazona w 1010Q wedlug normy DIN 7735 w temperaturze 40°C i przy 92% wil¬ gotnosci wzglednej.Podobnie jak juz podano w przykladzie I, wy¬ krawalnosc, elektrolityczna korozja a przede wszy¬ stkim opornosc wewnetrzna nieoczekiwanie jesz¬ cze nawet polepszaja sie w porównaniu z próba wolna od eteru pieciobromodwufenylowego, dalsze wlasciwosci mechaniczne pozostaja niezmienione.Juz za pomoca 5°/o zawartosci eteru pieciobro- Tablica VI PBD 0 SB — oznacz? DPK NB 47/30 4/12 2/7 2/4 2/5 i wolnopalny material.St 23° 2,2 2,1 2,0 2,0 2,0 EK AN 1,6 AN 1,6 AN 1,2 AN 1,2 AN 1,2 TW.1010 1,4 0,8 2,5 3,7 3,6 Klasa niepalnosci SB SE 1 SE 0 SE 0 SE 0 Przyklad III. Odpowiednio jak w przykla¬ dzie I, ale lacznie z 35% wagowymi zmiekczacza i srodka ogniochronnego, 24% wagowymi fenolowej zywicy B i 41% wagowymi krezolowej zywicy A w roztworze impregnacyjnym, powleka sie jak w przykladzie I zarówno papier bawelniany jak i pa¬ pier skladajacy sie z masy celulozowej siarczano¬ wej swierkowej.W podanych nizej tablicach skrót PBD oznacza eter pieciobromodwufenylowy, skrót DPK oznacza fosforan dwufenylokrezylowy, wyrazone w % wa¬ gowych bezwodnej substancji roztworu impregna- 45 50 modwufenylowego osiaga sie klase niepalnosci SE I, a przy 10% eteru pieciobromodwufenylowego wy¬ stepuje klasa niepalnosci SE O.W przypadku stosowania masy celulozowej siar¬ czanowej swierkowej wykrawalnosc nieznacznie zmniejsza sie.Przyklad IV. Analogicznie jak w przykla¬ dzie III, jednak zmieniajac wzmocnienie, porów¬ nuje sie próbke, której wzmocnienie sklada sie z % wagowych wlókien szklanych o dlugosci 6 cm (GF) i o srednicy 0,01 mm oraz z 70% wagowych lintersu bawelnianego (CP) z próbka nie zawiera- CP 100 70 CF 0 PBD 0 DPK Tablica NB j 47/30 "i/4""""" VII St 23° 2,1 2,6 EK AN 1,6 " AN T,2 IW.1010 1,4 3,5 klasa niepalnosci SB se er97 857 17 18 iaca eteru pieciobromodwufenylowego, a majaca wzmocnienie tylko z wlókien celulozowych. Rów¬ niez i w tym przypadku dodatek eteru pieciobro¬ modwufenylowego poprawia wlasciwosci elektrycz¬ ne.W przykladzie tym zmienia sie warunki, dodajac eter pieciobromodwufenylowy w postaci 40 lub 60% wagowo roztworu w acetonie, metanolu, ete¬ rze dwuetylowym lub w postaci wodnoalkoholowej zawiesiny do roztworu impregnacyjnego. Nie ma to wplywu na mierzone wartosci tak wytworzonych laminatów papierowych.W przypadku stosowania jednakowych ilosci fos¬ foranu trójkrezylowego, fosforanu trójfenylowego, fosforanu trój-(butoksyetylowego) i fosforanu trój- (2-etyloheksylowego) zamiast DPK, jako zmiekcza- czy, otrzymuje sie równorzedne wyniki."Przyklad V. Postepuje sie analogicznie jak w przykladzie III, jednakze czesc DPK zastepuje sie dwuetoksyetyloformalem (DEF). W przypadku wiekszej zawartosci PEF nie osiaga sie wprawdzie klasy niepalnosci SE O, jednak produkt wyróznia sie korzystnie odpornoscia na alkalia. dlowej Phosgard T22R firmy Montsanto, który za¬ sadniczo charakteryzuje sie powtarzalnym ugrupo¬ waniem o wzorze [P(—O—CH2—CH2C1)—O—CH(— —CH3)]n. Otrzymane wyniki podaje nizej tablica IX.W tablicy IX skrót S 23° i S 60° oznaczaja po¬ datnosc na ciecie za pomoca nozyc udarowych, skrót St 23° lub St 60° oznacza wykrawalnosc we- io dlug normy DIN 53 488, EK oznacza korozje ele¬ ktrolityczna wedlug normy DIN 53 489, a A ozna¬ cza wyglad zewnetrzny tak wytworzonego roztworu impregnacyjnego. B oznacza silne odbarwienie i wystapienie produktów korozji na anodzie.W przypadku stosowania podobnych do eteru pieciobromodwufenylowego bromowych zwiazków organicznych oraz Phosgard'u nie wystepuja zatem zalety laminatów wytworzonych wedlug przykla¬ dów I—V, natomiast pojawia sie caly szereg wad (porównaj punkty 1—4). Tak wytworzone lamina¬ ty nie pozwalaja przeto na ich wykorzystanie jako materialów izolacyjnych. Szczególnie opornosc ele- ktroizolacyjna jest obnizona o 2 do 3 potegi liczby Tablica VIII PBD 0 DPK DEF NB 41/100 2/6 18/14 St 23° 2,4 2,2 2,3 Klasa niepalnosci SB do FB SE 0 SE 1 FB — szybko zmieniajacy sie Przyklady VI, VII i VIII (przyklady porów¬ nawcze).Powtarza sie postepowanie wedlug przykladu I. przy czym stosuje sie roztwór impregnacyjny o skladzie: Roztwór A zywicy krezolowej 46°/o czesci stalych w roztworze impregnacyjnym.Roztwór B zywicy fenolowej 24°/o czesci stalych w roztworze impregnacyjnym.Fosforan dwufenylokrezylowy 20°/e czesci stalych w roztworze impregnacyjnym.F 1, 2,3 15°/o czesci stalych w roztworze impregnacyjnym.Jako srodki ogniochronne F 1, F 2 i F 3 stosuje sie fosforan trój-(2,3-dwubromopropylowy), eter trójbromofenylowodwubromopropylowy i polime- ryczny zwiazek organofosforanowy o nazwie han- 40 45 50 55 dziesiec, a korozja elektrolityczna silnie podwyz¬ sza sie. Ponadto wystepuje mniejsza wykrawalnosc i pekniecia w próbie wycinania (wada 2), oraz w przykladzie VII zmetnienie roztworu (wada 3).Przyklad IX. Podczas wytwarzania odpornych na palenie laminatów postepuje sie identycznie jak w przykladzie I, ale zamiast eteru pieciobromodwu¬ fenylowego stosuje sie mieszanine o nizej omówio¬ nym skladzie, dzieki czemu otrzymuje sie roztwór impregnacyjny, przedstawiony w tablicy X.Przyklad X. Powtarza sie postepowanie we¬ dlug przykladu I, przy czym podane w tablicy I ilosci zbromowanego eteru dwufenylowego dodaje sie do roztworów zywicy rozpuszczone w 0,55 kg eteru dwuetylowego. W dalszym wariancie poste¬ powania zamiast 1 kg podanego w przykladzie I Srodek og- niochronny F 1 F 2 F 3 IW 2J08 6.107 7.107 Tablica IX S 23° S 60° nadpekniety nadpekniety nadpekniety St 23° 3,8 2 St 60# 3,0 3 4 EK B 1,8 B 1,9 B 3,5 A klarowny metny klarowny 197 857 19 20 Ta Ciekle skladniki roztworu impregnacyjnego Roztwór A zywicy krezolowej Roztwór B zywicy fenolowej Eter trójbromodwu- fenylowy Eter czterobromo- dwufenylowy Eter pieciobromo- dwufenylowy Eter' szesciobromo- dwufenylowy Fosforan dwufeny- lokrezylowy Aceton blica X Ilosc kazdego ze sklad¬ ników cieklych kg 9,2 3,4 0,02 0,41 0,50 0,07 2,0 0,45 Ilosc zywicy syntetycznej lub 1 zmiekczacza wroz¬ tworze impregna¬ cyjnym absolut¬ na kg 4,6 2,4 0,02 0,41 0,50 0,07 2,0 i % wago¬ wych 1 w prze¬ liczeniu na bez¬ wodna substan¬ cje | 46 24 0,2 4,1 ,0 0,7 1 Wytworzony laminat wykazuje wlasciwosci o- mówione nizej w tablicach XI—XIV. zbromowanego eteru dwufenylowego stosuje sie mieszanine 0,04 kg eteru trójbromodwufenylowego, 0,30 kg eteru czterobromodwufenylowego, 0,58 kg eteru pieciobromodwufenylowego i 0,07 kg eteru szesciobromodwufenylowego obok nieznacznych i- losci eteru osmiobromodwufenylowego w roztworze a) 50 kg acetonu, b) 57 kg metanolu i c) 60 kg lekkiej benzyny.We wszystkich przypadkach nie wystepuja na zimno wykrystalizowujace czastki. Dane technicz¬ ne odpowiadaja informacjom podanym w tabli¬ cach II—V.Przyklad XI. Analogicznie jak w przykladzie I, ale za pomoca mieszaniny zbromowanych ete¬ rów dwufenylowych, skladajacej sie z 6% wago¬ wych eteru trójbromo-, 32% wagowych eteru czte- robromo-, 51% wagowych eteru pieciobromo-, 10% wagowych eteru szesciobromo- i 1% wagowego e- teru osmiobromodwufenylowego, zmieniajac doda¬ wane ilosci tej mieszaniny (MM), otrzymuje sie wyniki podane nizej w tablicy XV.W tablicy XV skrót DKP oznacza fosforan dwu- krezylowy, NB oznacza czas dopalania wedlug nor¬ my UL 492 wyrazony w sekundach w pierwszej i drugiej próbie, skrót St 23° oznacza wykrawalnosc wedlug normy DIN 53 488, EK oznacza korozje elektrolityczna wedlug normy DIN 53 489, IW.1010 oznacza opornosc wewnetrzna wyrazona w 1010Q wedlug normy DIN 7735 w temperaturze 40°C, przy 92% wilgotnosci wzglednej i klasie palnosci B.T a b 1 i c a XI Rodzaj próby Odpornosc na palenie, pionowo Odpornosc na palenie, pionowo Norma UL Subject 492, Parag. 280 a—k UL Subject 492, Parag. 280 a—k Przygotowanie wstepne bez 7 dni w tem¬ peraturze 70°C Czas dopalania a) 1—5 sek. 1^6 sek, b) 41—55 sek. 45—60 sek.Rodzaj próby Próba przebijania, wzdluz Próba przebijania, wzdluz Próba przebijania, wzdluz Tablica XII Norma DIN 53 488 DIN 53 488 DIN 53 488 Przygotowanie wstepne 23°C 45°C 60°C Parametr Wykrawalnosc a b | 2,0—2,3 1,9-2,1 1,5 2,1-2,7 2,0—2,5 1,697 857 21 22 Tablica XIII Rodzaj próby Korozja elektrolityczna (biegun dodatni) Korozja elektrolityczna (biegun ujemny) Opornosc wewnetrzna Norma DIN 53 489 DIN 53 489 DIN 7735 Warunki próby Tempera¬ tura °C 40 40 40 Wilgotnosc wzgledna % 92 92 92 Czas godziny 96 96 96 Parametr 1 a) .AN 1,2-1,4 1—8.1010 b) AN 1,4-1,6 1—5.1010 AN = Slaba barwa nalotowa Tablica XIV Rodzaj próby Chlonnosc wody Chlonnosc wody Norma DIN 7735 DIN 7735 Warunki zanurzenia Temperatu¬ ra °C 23 23 Czas godziny 24 96 Wchlonieta ilosc 1 wody w mg a) 16—22 46—55 b) 18—22 47^53 Tablica XV MM 0 1 20 DKP NB 55/34 6/14 3/7 2/5 2/4 St 23° 2,3 2,2 2,1 2,0 2,0 EK AN 1,6 AN 1,6 AN 1,4 AN 1,2 AN 1,2 1W.1010 2,5 1,1 2,1 3,0 3,8 B SB SE 1 SE 0 SE 0 SE 0 PL