Uprawniony z patentu: Bayer Aktiengesellschaft, Leverkusen (Republika Federalna Niemiec) 80423 MKP A01n9/12 Int. Cl2. A01N9/12 Srodek chwastobójczy Przedmiotem wynalazku jest srodek chwastobójczy zawierajacy jako substancje czynna nowe acylowe pochodne tiadiazoli.Wiadomo, ze mozna stosowac tiazolilomocznik, np. N-(4-metylo-1,3-tiazolilo-2)-N'-metylomocznik jako herbicyd (belgijski opis patentowy nr 679 138).Stwierdzono, ze nowe pochodne N-acylowe 5-amino-1,3,4-tiadiazoli o wzorze 1, w którym R oznacza grupe alkoksylowa, alkenyloksylowa, alkinyloksylowa, alkilosulfoksylowa, alkilosulfonylowa lub grupe o wzorze -S-(CH2)nCOR", w którym R" oznacza grupe hydroksylowa, alkoksylowa, aminowa, alkiloaminowa, lub grupe aryloaminowa ewentualnie podstawiona atomem chloru i/lub grupa nitrowa, n oznacza liczbe 1, 2 lub 3, R' oznacza rodniK alkilowy lub grupe o wzorze -NR"'R'V# w którym R"' oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy, R,v oznacza rodnik alkilowy, odznaczaja sie silnym dzialaniem chwastobójczym, niespodziewanie wykazujac skuteczniejsze dzialanie chwastobójcze a zwlaszcza wyzsza selektywnosc niz znane tiazolilomoczniki.Dzieki tym wlasciwosciom srodek wedlug wynalazku dziala jako herbicyd totalny lub selektywny zasadniczo w zaleznosci od uzytej ilosci, przy czym pod pojeciem chwastów w szerszym znaczeniu rozumie sie wszystkie rosliny rosnace w miejscach, w których sa niepozadane.Mozna go stosowac przy nastepujacych roslinach: rosliny dwuliscienne, np. gorczyca (Sinapis), pieprzyca (Lepidium), przytulia czepna (Galium), gwiazdnica pospolita (Stellaria), rumianek (Matricaria), zóltlicadrobno- kwiatowa (Galinsoga), komosa (Chenopodium), pokrzywa (Urtica), starzec (Senecio), bawelna (Gossypium), buraki (Beta), marchew (Daucus), fasola (Phaseolus), ziemniaki (Solanum), kawa (Coffea); jednoliscieniowe: tymotka (Phleum), wiechlina (Poa), kostrzewa (Festuca), manneczka lekowata (Eleusine), wlosnica (Setaria), zycica (Lolium), stoklosa (Bromus), chwastnica jednostronna (Echinochloa), kukurydza (Zea),*ryz (Oryza), owies (Avena), jeczmien (Hordeum), pszenica (Triticum), proso (Panicum), trzcina cukrowa (Saccharum).Nadaja sie one zwlaszcza do selektywnego zwalczania chwastów w zbozach, bawelnie i marchwi. Substan¬ cje czynna mozna przeprowadzic w zwykle zestawy, np. roztwory, emulsje, zawiesiny, proszki, pasty, granulaty.Zestawy wytwarza sie w znany sposób, np. przez zmieszanie substancji czynnych zrozrzedzalnikami, które2 80 423 stanowia ciekle rozpuszczalniki i/lub stale nosniki, ewentualnie przy jednoczesnym stosowaniu substancji powierzchniowo czynnych jako emulgatorów i/lub dyspergatorów. W przypadku stosowania wody jako rozcien- . czalnika mozna stosowac, np. rozpuszczalniki organiczne jako rozpuszczalniki pomocnicze.Jako ciekle rozpuszczalniki stosuje sie zasadnicze zwiazki, aromatyczne, np. ksylen, benzen, chlorowane zwiazki aromatyczne np. chlorobenzeny, parafiny, np. frakcje ropy naftowej, alkohole, np. metanol i butanol, rozpuszczalniki o duzej polarnosci, np. dwumetyloformamid i suIfotlenek dwumetylowy oraz wode; jako stale nosniki stosuje sie naturalne maczki mineralne, np. kaolin, tlenki glinu, talk i krede, oraz syntetyczne maczki nieorganiczne, np. kwas krzemowy o wysokim stopniu rozdrobnienia i krzemiany; jako emulgatory stosuje sie emulgatory niejonotwórcze i anionowe, np. estry politlenku etylenu i kwasów tluszczowych, etery politlenku etylenu i alkoholi tluszczowych, np. eter alkiloarylowopoliglikolowego, alkilosulfoniany i arylosulfpniany; jako dyspergatory stosuje sie, np. lignine, lugi posiarczynowe i metyloceluloze. % Zestawy moga zawierac mieszaniny substancji czynnych wedlug wynalazków i innych znanych substancji czynnych. Zawieraja one na ogól 0,1—95% wagowych substancji czynnych, korzystnie 0,5—90% substancji czynnych.Substancje czynne stosuje sie same lub w postaci ich zestawów lub przygotowanych z nich postaci uzytkowych, np. gotowych do uzycia roztworów, emulsji, zawiesin, proszków, past i granulatów. Stosowanie odbywa sie w znany sposób, np. przez polewanie, opryskiwanie mglawicowe, rozpylanie mglawicowe, rozpylanie lub rozsiewanie. Srodek wedlug wynalazku stosuje sie zarówno przed wzejsciem jak i po wzejsciu roslin. Przy stosowaniu sposobem stosowanym przed wzejsciem roslin jak i po wzejsciu roslin dawki sa bardzo rózne. Na ogól wynosza 1—50 kg/ha, korzystnie 2—20 kg/ha.Nowe pochodne N-acylowe 5-amino-1,3,4-tiadiazoli o wzorze 1 otrzymuje sie przez a) reakcje 5-ami- no-1,3,4-tiadiazoli o wzorze 2, w którym R ma wyzej podane znaczenie z izocyjanianami o wzorze R'—N=C=0, w którym R' ma wyzej podane znaczenie lub b) przez reakcje w podwyzszonej temperaturze zwiazków o wzorze 3, w którym R ma wyzej podane znaczenie, Rx oznacza rodnik metylowy lub fenylowy, z aminami o wzorze HNR'"RIV, w którym R'" i Rlv maja wyzej podane znaczenie lub c) przez reakcje 5-amino-1,3,4-tia- diazoli o wzorze 2, z bezwodnikami kwasowymi o wzorze 4, w którym R' ma wyzej podane znaczenie lub d) przez reakcje 5-amino-1,3,4-tiadiazoli o wzorze 2 z halogenkami kwasowymi o wzorze R'-CO—X, w którym R' ma wyzej podane znaczenie, X oznacza atom chlorowca, w obecnosci substancji wiazacej kwas.Przy stosowaniu jako zwiazków wyjsciowych 5-amino-2-metoksy-1,3,4-tiadiazolu i izocyjanianu metylu przebieg reakcji wedlug odmiany a) przedstawia schemat 1.Analogicznie przebieg reakcji wedlug odmiany b) przedstawia schemat 2, przebieg reakcji wedlug odmiany c) schemat 3 i przebieg sposobu wedlug odmiany d) przedstawia schemat 4. 5-amino-1,3,4-tiadiazole o wzorze 2, izocyjaniany o wzorze R'—N=C=0, aminy o wzorze HNR'"R,V, bezwodniki kwasowe o wzorze 4 i halogenki kwasowe o wzorze R'—CO—X stosowane jako zwiazki wyjsciowe sa juz znane. Karbaminiany, o wzorze 3 sa nowe i mozna je wytworzyc zwyklym sposobem stosowanym przy wytwarzaniu karbaminianów.Zwiazki wyjsciowe sa jednoznacznie oznaczone podanymi wzorami, w których R oznacza korzystnie grupe alkoksylowa, alkenyloksylowa, alkinyloksylowa, alkilosulfonylowa, alkilosulfoksylowa zawierajaca do 4 atomów wegla, R" oznacza korzystnie grupe hydroksylowa, aminowa, alkoksylowa o 1 —4 atomach wegla, alkiloaminowa o 1—4 atomach wegla, grupe aryloaminowa ewentualnie podstawiona atomem chloru i/lub grupe nitrowa, n oznacza liczbe 1 lub 2, R' oznacza rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla, R'" oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla i R,v oznacza rodnik alkilowy o 1—4 atomach wegla.Jako rozcienczalniki mozna stosowac wszystkie obojetne rozpuszczalniki organiczne, korzystnie weglowo¬ dory, np. cykloheksan, benzen lub toluen, etery, np. eter etylowy, czterowodorofuran, dioksan, estry, np. octan etylu, oraz nitryle lub amidy, np. acetonitryl lub dwumetyloformamid. W odmianie c) mozna stosowac nadmiar bezwodnika kwasowego jako rozcienczalnik.Jako substancje wiazace kwas mozna stosowac wszystkie znane substancje wiazace kwasy, korzystnie wodorotlenki metali alkalicznych i weglany metali alkalicznych, np. wodorotlenek sodu, weglan sodu, oraz zasady organiczne, np. pirydyne lub trójetyloamine.Temperatura reakcji zawiera sie w szerokich granicach, na ogól reakcje prowadzi sie w temperaturze 20-150°C, korzystnie 30-110°C.Przy przeprowadzaniu sposobu wedlug wynalazku wprowadza sie w zasadzie prawie równomolowe ilosci skladników reakcji. Przeróbke mieszaniny poreakcyjnej prowadzi sie w znany sposób.Przyklad I. Próba przed wzejsciem roslin. Rozpuszczalnik: 5 czesci wagowych acetonu; emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylowopoliglikolowego.80423 3 W celu wytworzenia odpowiedniego preparatu substancji czynnej zmieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, dodano podana ilosc emulgatora, nastepnie koncentrat rozcienczono woda do zadanego stezenia. Nasiona badanych roslin wysiano do normalnej gleby i po 24 godzinach polano preparatem substancji czynnej, przy czym celowo utrzymano stala ilosc wody na jednostke powierzchni.Stezenie substancji czynnej w preparacie nie odgrywa roli decyduje tylko dawka substancji czynnej na jednostke powierzchni. Po 3 tygodniach ustalono stopien uszkodzenia badanych roslin i oznaczono go liczbami umownymi 0—5 o nastepujacym znaczeniu: 0 — brak dzialania, 1 — lekkie uszkodzenie i zwolnienie wzrostu, 2 — wyrazne uszkodzenie lub zahamowanie wzrostu, 3 — ciezkie uszkodzenie, tylko niedostateczny rozwój lub wzeszlo tylko 50% roslin, 4-rosliny po kielkowaniu czesciowo zniszczone lub wzeszlo tylko 25% roslin, 5 —rosliny calkowicie obumarle lub w ogóle nie wzeszly.W tablicy 1 podano stosowane substancje czynne, dawki substancji czynnych i uzyskane wyniki.Substancja czynna Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek o wzorze 6 Zwiazek o wzorze 7 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 9 Zwiazek o wzorze 10 Dawka substancji czynnej kg/ha 10 5 2,5 10 5 2,5 10 5 2,5 10 5 2,5 10 5 2,5 10 5 2,5 Sina- pis 4 2-3 1 4-5 3 2 5 4 2 4-5 4 3 5 4-5 4 5 5 3 Tablica Próba przed wzejsci Echino- chloa 4 3 2 4-5 4 2 4-5 4 3-4 4-5 4 3 5 5 5 5 5 5 Cheno- podium 5 4 2-3 5 5 3 4-5 4 3 5 4-5 4 5 5 5 5 5 5 I em roslin Stell- aria 4 4 3 5 4-5 3 5 4-5 3 5 5 4 5 5 4 5 5 5 Lo- lium 4 3 1 4-5 4 3 4-5 4 3 5 5 4 5 . 5 5 5 5 5 - Calin- soga 5 4 3 5 5 4 5 5 4 5 5 4 5 5 3-4 5 5 5 Matri- caria 5 4 3 5 5 5 5 5 4 5 5 5 * 5 5 5 5 5 5 Gossy- pium 3 1 0 0 0 0 2 1 0 1 0 0 5 4 3 5 4 3 Triti- cum 4 3 1 2 0 0 4 3 2 4 3 2 5 4 3 5 4-5 3 Przyklad II. Próba po wzejsciu roslin. Rozpuszczalnik: 5 czesci wagowych acetonu; emulgator: 1 czesc wagowa eteru alkilowoarylowopoliglikolowego.W celu wytworzenia odpowiedniego preparatu substancji czynnej zmieszano 1 czesc wagowa substancji czynnej z podana iloscia rozpuszczalnika, dodano podana ilosc emulgatora, nastepnie koncentrat rozcienczono woda do zadanego stezenia. Otrzymanym preparatem substancji czynnej opryskano do oroszenia badane rosliny o wysokosci okolo 5-15 cm. Po 3 tygodniach ustalono stopien uszkodzenia roslin i oznaczono go liczbami umownymi 0-5 o nastepujacym znaczeniu: 0 — brak dzialania, 1 — pojedyncze lekkie plamy zgorzeli, 2 — wy¬ razne uszkodzenie lisci, 3 — pojedyncze liscie lub czesci lodygi czesciowo obumarle, 4 — rosliny czesciowo zniszczone; 5 — rosliny calkowicie obumarle.W tablicy 2 podano stosowane substancje czynne, stezenie substancji czynnych i uzyskane wyniki.80423 Substancja czynna Zwiazek o wzorze 5 (znany) Zwiazek wzorze 6 Zwiazek wzorze 7 Zwiazek o wzorze 11 Zwiazek o wzorze 8 Zwiazek o wzorze 9 Zwiazek o wzorze 10 Stezenie substancji czynnej "Kg/ha 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 4 2 .-¦¦•* Echino- chloa 4 3 4 1 4-5 4 5 3 5 4 5 5 5 5 Cheno- podium 5 4-5 4-5 4 5 4 5 4-5 5 5 5 5 5 5 Tablica II Próba po wzejsciu roslin Sina- pis 5 4-5 5 5 5 5 5 5 4-5 4 5 5 5 5 Calin- soga 5 4-5 5 3 5 5 5 4 4-5 4 5 5 5 5 Stell- aria 4-5 3 3 2 4-5- 3 5 4 4-5 4 5 5 5 5 Urti- ca 3 1 CJl 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Metri- caria 4 2 . 3 2 4-5 3 4 3 4-5 4 tv 5 5 5 Gossy- pium 2-3 2 4 3 2 1 3 2 4 4 5 5 5 5 Triti- cum 1-2 1 4 3 2-3 2 1 0 4 • 3 5 5 5 5 Dan- cus 3 1 3 2 1 0 2 0 3 2 5 5 5 5 Przyklad III. Do 15,5 g (0,118 mola) 5-amino-2-metoksy-1,3,4-tiadiazolu rozpuszczonego w 150ml dwumetyloformamidu wkroplono 7,4 g (0,13 mola) izocyjanianu metylu. Po zakonczeniu wydzielania sie ciepla mieszano wciagu 3 godzin w temperaturze 35-40° C, nastepnie wciagu 1 godziny w temperaturze 90°C. Po oddestylowaniu rozcienczalnika surowy N-(2-metoksy-1,3,4-tiadiazolilo)-N'-metylomoczniko wzorze 6 przekrys- talizowano zwody. Temperatura topnienia 205° C. W sposób analogiczny otrzymano inne zwiazki o wzorze 1, w którym R' oznacza grupe o wzorze -NR^R1 v, zestawione w tablicy 3.Tablica III R C^HsO C3H70 hC3H70 CH3SO CH3S02 S-(CH2)n-COR" R'V ._ - - - - H2N HO CH3O P-CI-C6H4NH C2HsO R • — - - ¦ .- 2 2 2 2 1 R'" H H H H H H H H H H RlV CH, CH3 CH3 CH3 cw3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 Temperatura topnienia i 207°C 199°C 192°C 242°C 252°C 208°C 173°C 147°C 246°C 150°C Przyklad IV. 17,9 g (0,1 mola) 5-amino-2-metytosulfenylo-1,3,4-tiadiazolu i 15 g (0,11 mola) bezwodnika kwasu propionowego ogrzewano w temperaturze 100°C wciagu 3 godzin. Po ochlodzeniu dodano 200 ml wody, zobojetniono 10% lugiem sodowym, nastepnie przekrystalizowano z etanolu. Otrzymano amid o wzorze 12 wykazujacy temperature topnienia 220°C.80 423 5 PL PL PL PL PL PL PL PL