PL205290B1 - Pochodna bifenylokarboksyamidu, jej zastosowanie i sposób wytwarzania oraz kompozycja farmaceutyczna - Google Patents

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest pochodna bifenylokarboksyamidu, jej zastosowanie i sposób wytwarzania oraz kompozycja farmaceutyczna. Nowe związki typu bifenylokarboksyamidu wykazują aktywność polegającą na hamowaniu czynności apolipoprotein B, z towarzyszącą jej aktywnością polegającą na obniżaniu poziomu lipidów. Ze względu na aktywność związków według wynalazku znajdują one zastosowanie jako leki przeznaczone do leczenia hiperlipoproteinemii, otyłości i cukrzycy typu II.

Otyłość jest przyczyną niezliczonej ilości poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zapoczątkowanie cukrzycy dorosłych i choroby serca. Oprócz tego, zmniejszenie masy ciała staje się wręcz obsesją u coraz większej liczby osób. Obecnie, szeroko rozpoznaje się przyczynowy związek między hipercholesterolemią, w szczególności tą związaną z podwyższonym stężeniem lipoprotein o małej gęstości (w dalszej części niniejszego opisu określanych skrótowo jako LDL) i lipoprotein o bardzo mał ej gę stoś ci (w dalszej części niniejszego opisu okreś lanych skrótowo jako VLDL), a przedwczesną miażdżycą tętnic i/lub chorobą sercowo-naczyniową . Jednakż e, do leczenia hiperlipoproteinemii dostępna jest obecnie tylko ograniczona ilość leków. Do leków stosowanych pierwotnie do leczenia hiperlipoproteinemii należą żywicowe sekwestranty kwasów żółciowych, takie jak cholestyramina i kolestypul, pochodne kwasu fibrynowego, takie jak bezafibrat, klofibrat, cyprofibrat i gemfibrozyl, kwas nikotynowy i inhibitory syntezy cholesterolu, takie jak inhibitory reduktazy HMG-CoA. Główne wady sekwestrantów kwasów żółciowych stanowią w tym przypadku: niedogodność stosowania (należy sporządzać zawiesinę granulek leku w wodzie lub soku pomarańczowym) i poważne działania uboczne (dyskomfort żołądkowo-jelitowy i zatwardzenie). Pochodne kwasu fibrynowego indukują umiarkowane (o 5 do 25%) obniżenie poziomu cholesterolu LDL (z wyjątkiem pacjentów hipertriacyloglicerolemicznych, u których początkowo niski poziom wykazuje tendencję wzrostową) i chociaż są one, zazwyczaj, dobrze tolerowane, to jednak wartość ich obniżają działania uboczne, włącznie ze wzmaganiem działania warfaryny, świądem, zmęczeniem, bólem głowy, bezsennością, bolesną odwracalną miopatią i sztywnością dużych grup mięśni, impotencją i uszkodzeniem funkcji nerek. Kwas nikotynowy jest silnym środkiem obniżającym poziom lipidów, dającym 15 - 40%-owe zmniejszenie ilości cholesterolu LDL (a nawet 45 - 60%-owe, gdy stosowany jest w kombinacji z żywicowym sekwestrantem kwasów żółciowych), niestety działanie jego połączone jest z dużą częstością występowania przykrych efektów ubocznych, takich jak ból głowy, uderzenie krwi do głowy, palpitacja, częstoskurcz i sporadyczne omdlenia, jak również innych działań niepożądanych, takich jak dyskomfort żołądkowojelitowy, hiperurycemia i nadwerężenie tolerancji glukozy. Wśród rodziny inhibitorów reduktazy HMGCoA, lowastatyna i symwastatyna są pozbawionymi aktywności prolekami zawierającymi pierścień laktonowy, który ulega hydrolizie w wątrobie z utworzeniem odpowiedniej aktywnej pochodnej typu hydroksykwasu. Indukują redukcję cholesterolu LDL o 35 do 40% i są, na ogół, dobrze tolerowane, z występowaniem nieznacznych działań ubocznych w niewielkim tylko stopniu. Jednakże, ciągle jeszcze utrzymuje się zapotrzebowania na nowe środki obniżające poziom lipidów o polepszonej skuteczności i/lub działające poprzez mechanizmy inne niż mechanizmy działania leków wyżej wymienionych.

Lipoproteiny osocza są to rozpuszczalne w wodzie kompleksy o dużej masie cząsteczkowej, utworzone z lipidów (cholesterolu, triglicerydów, fosfolipidów) i apolipoprotein. Zdefiniowano (według ich gęstości, zgodnie z pomiarem metodą ultrawirowania) pięć głównych klas lipoprotein, różniących się udziałem ilościowym lipidów i typem apolipoproteiny, przy czym wszystkie one tworzą się w wątrobie i/lub w jelicie. Należą do nich: LDL, VLDL, lipoproteiny o pośredniej gęstości (w dalszej części niniejszego opisu określane jako IDL), lipoproteiny o dużej gęstości (w dalszej części niniejszego opisu określane jako HDL) i chylomikrony. Zidentyfikowano dziesięć głównych ludzkich apoliprotein osocza. VLDL, wydzielana przez wątrobę i zawierająca apoliproteinę B (w dalszej części niniejszego opisu określaną jako Apo-B) ulega rozkładowi do LDL, która transportuje od 60 do 70% całkowitej ilości cholesterolu osocza. Apo-B jest także głównym białkowym składnikiem LDL. Podwyższony poziom LDL-cholesterolu w osoczu, wynikający z nadmiernej syntezy lub osłabionego metabolizmu, jest przyczynowo związany z miażdżycą tętnic. W przeciwieństwie do tego, lipoproteiny o dużej gęstości (w dalszej części niniejszego opisu określane jako HDL), które zawierają apolipoproteinę A1, wywierają działanie ochronne i są skorelowane w odwrotnym stosunku z ryzykiem zachorowania na chorobę wieńcową. Oznaczenie stosunku ilościowego HDL/LDL stanowi więc dogodną metodę oceny aterogennego potencjału lipidowego profilu osocza danego osobnika.

PL 205 290 B1

Dwie izoformy apolipopretiny (apo)B, apo B-48 i apo B-100 są ważnymi białkami w metabolizmie ludzkich lipoprotein. Apo B-48, nazwana tak, ponieważ stanowi około 48% wielkości apo B-100 w żelach poliakryloamidowych z siarczanem dodecylosodowym, jest syntetyzowana w jelicie człowieka. Apo B-48 jest potrzebna do tworzenia chylomikronów i dlatego gra obligatoryjną rolę w jelitowym wchłanianiu tłuszczów pobieranych w pokarmach. Apo B-100, która jest tworzona w ludzkiej wątrobie, jest potrzebna dla zachodzenia syntezy i wydzielania VLDL. LDL, które zawierają około 2/3 cholesterolu w ludzkim osoczu, są produktami metabolizmu VLDL. Apo B-100 jest w istocie jedynym białkowym składnikiem LDL. Zwiększone stężenie apo B-100 i cholesterolu LDL w osoczu rozpoznaje się jako czynniki ryzyka w odniesieniu do rozwoju choroby wieńcowej na tle miażdżycy tętnic.

Wynikiem hiperlipoproteinemii mogą być liczne choroby genetyczne i nabyte. Można je sklasyfikować jako pierwotne i wtórne stany hiperlipoproteinemiczne. Najczęściej występującymi przyczynami wtórnych hiperlipoproteinemii są: cukrzyca, nadużywanie alkoholu, leki, niedoczynność tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, zespół nerczycowy, zastój żółci i żarłoczność. Pierwotne hiperlipoproteinemie sklasyfikowano jako hipercholesterolemię pospolitą, hiperlipoproteinemię złożoną rodzinną, hipercholesterolemię rodzinną, hiperlipoproteinemię remnantową, zespół chylomikronemii i hipertriacyloglicerolemię rodzinną.

Mikrosomowe białko transportujące triglicerydy (w dalszej części niniejszego opisu określane jako MTP) znane jest z tego, że przenosi trigliceryd i estry cholesterylu przede wszystkim do fosfolipidów, takich jak fosfatydylocholina. D. Sharp i in. [Nature, 365, 65 (1993)] wykazali, że defekt powodujący abetalipoproteinemię znajduje się w genie MTP. Fakt ten wskazuje na to, że MTP jest potrzebne dla syntezy lipoprotein zawierających Apo-B, takich jak VLDL, prekursora LDL. Jak z tego wynika, inhibitor MTP będzie u człowieka hamował syntezę VLDL i LDL, obniżając w ten sposób poziom VLDL, LDL, cholesterolu i triglicerydów. O inhibitorach MTP doniesiono w kanadyjskim zgłoszeniu patentowym nr 2091102 oraz w dokumencie patentowym WO 96/26205. O inhibitorach MTP należących do grupy poliarylokarboksyamidów doniesiono także w opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5760246, a również w zgłoszeniach patentowych WO-96/406-40 i WO-98/27979. W opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5968950 ujawniono chlorowodorek 4'-trifluorometylobifenylo-3-karboksy[2-(2-acetyloaminoetylo)-1,2,3,4-tetrahydroizochinolin-6-ylo]amidu jako inhibitor wydzielania Apo-B/MTP. W opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5827875 ujawniono fluoreny podstawione grupą pirolidynylową jako inhibitory mikrosomowego białka transportującego triglicerydy. W opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5965577 ujawniono heterocykliczne inhibitory mikrosomowego białka transportującego triglicerydy.

Jednym z celów niniejszego wynalazku jest zapewnienie polepszonego sposobu leczenia chorych cierpiących na otyłość lub miażdżycę tętnic, zwłaszcza na chorobę wieńcową na tle miażdżycowym, a ogólniej, na choroby spokrewnione z miażdżycą tętnic, takie jak choroba niedokrwienna serca, choroba naczyń obwodowych i choroba naczyniowa mózgu. Innym celem niniejszego wynalazku jest doprowadzenie do regresji miażdżycy tętnic i zahamowanie jej skutków klinicznych, a szczególnie chorobowości i umieralności.

Wynalazek niniejszy oparty jest na nieoczekiwanym stwierdzeniu, że pewna grupa nowych związków typu bifenylokarboksyamidu wykazuje aktywność selektywnych inhibitorów MTP, co oznacza, że są one zdolne do selektywnego blokowania aktywności MTP na poziomie ściany jelita ssaków, a przez to są obiecują cymi lekami kandydują cymi, mianowicie lekami przeznaczonymi do leczenia hiperlipoproteinemii. Wynalazek niniejszy dodatkowo zapewnia szereg sposobów wytwarzania takich bifenylokarboksyamidów, jak również kompozycji farmaceutycznych zawierających te związki. Następnie, wynalazek przedstawia pewną liczbę nowych związków, będących użytecznymi związkami pośrednimi przy wytwarzaniu bifenylokarboksyamidów terapeutycznie aktywnych, oraz sposobów wytwarzania tych związków pośrednich. Związki według wynalazku znajdują zastosowanie do leczenia takich stanów chorobowych, jak miażdżyca tętnic, zapalenie trzustki, otyłość, hipercholesterolemia, hipertriacyloglicerolemia, hiperlipoproteinemia, cukrzyca i cukrzyca typu II, polegającego na podawaniu choremu człowiekowi (względnie choremu zwierzęciu z gromady ssaków), bifenylokarboksyamidu użytego w ilości terapeutycznie skutecznej.

Wynalazek niniejszy dotyczy pochodnej bifenylokarboksyamidu, związku o wzorze (I):

PL 205 290 B1

jego N-tlenków, jego farmaceutycznie dozwolonych soli addycyjnych z kwasami i stereochemicznych postaci izomerycznych, w którym to wzorze (I):

p¹, p² i p³ niezależnie oznaczają liczby całkowite od 1 do 3;

każdy R¹ jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej atom wodoru, grupę C1-4-alkilową, grupę C1-4-alkoksylową, atom fluorowca, grupę hydroksylową lub grupę polifluorowco-C1-4-alkilową;

każdy R² jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej atom wodoru, grupę C1-4-alkilową lub atom fluorowca;

R³ oznacza atom wodoru lub grupę C1-4-alkilową;

każdy R⁴ oznacza atom wodoru;

Z oznacza dwuwartościową grupę o wzorze:

(a-l) (a-2) (a-3) (a-4) R⁶ w których to wzorach:

n oznacza liczbę całkowitą od 2 do 4, a ugrupowanie -(CH2)n- w grupie (a-1) moż e być, ewentualnie, podstawione jednym lub dwiema grupami C1-4-alkilowymi; m i m' oznaczają liczby całkowite od 1 do 3;

każdy R⁵ i R⁶ jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej atom wodoru lub grupę C1-6-alkilową;

każdy X¹ i X² jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej CH, N lub zhybrydyzowany atom węgla (hybryda sp²), oraz w grupie (a-1) co najmniej jeden z symboli X¹ lub X² oznacza N;

A oznacza grupę C1-6-alkanodyilową podstawioną jedną grupą fenylową ; i

B oznacza grup ę C1-4-alkoksylową lub grupę C1-10-alkiloaminową.

Korzystny jest związek według wynalazku, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifuorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-1), w którym każdy X¹ i X² oznacza atom azotu, n oznacza liczbę całkowitą 2, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależnie oznacza atom wodoru lub grupę metylową.

Korzystny jest związek według wynalazku, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifluorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-2) lub (a-3), w których to wzorach X¹ oznacza azot, m i m' oznaczają liczbę całkowitą 1, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależ nie oznacza atom wodoru lub grupę metylową .

Korzystny jest związek według wynalazku, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifluorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-2) lub (a-3), w których to wzorach X¹ oznacza atom azotu, m oznacza liczbę całkowitą 2, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależ nie oznacza atom wodoru lub grupę metylową .

Korzystny jest związek według wynalazku, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifluorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-4), w którym m oznacza liczbę całkowitą 2 i m' oznacza liczbę całkowitą 1, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależnie oznacza atom wodoru lub grupę metylową.

Korzystny jest związek według wynalazku, w którym A oznacza C1-6-alkanodyilową podstawioną grupą fenylową, i B oznacza grupę C3-4-alkoksylową lub grupę C1-10-alkiloaminową.

PL 205 290 B1

Innym aspektem wynalazku jest kompozycja farmaceutyczna zawierająca farmaceutycznie dopuszczalny nośnik oraz substancję aktywną, która według wynalazku zawiera jako substancję aktywną terapeutycznie skuteczną ilość wyżej określonego związku o wzorze (I).

Wynalazek dotyczy także zastosowania wyżej określonego związku o wzorze (I) do wytwarzania leku do leczenia hiperlipidemii, otyłości, miażdżycy tętnic lub cukrzycy typu II.

Dalszym aspektem wynalazku jest sposób wytwarzania wyżej określonego związku o wzorze (I), który według wynalazku polega na tym, że:

a) poddaje się związek pośredni o wzorze (II):

w którym:

B, A, Z, R⁴ i p³ mają wyżej podane znaczenie, reakcji z kwasem bifenylokarboksylowym, lub halogenkiem, o wzorze (III):

w którym:

R¹, R², p¹ i p² mają znaczenie podane odnośnie do wzoru (I), oraz Y¹ jest wybrany z grupy obejmującej grupę hydroksylową i atom fluorowca, w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności odpowiedniej zasady,

b) poddaje się związek pośredni o wzorze (IV):

w którym:

2 3 4 1 2 3 2 R¹, R², R³, R⁴, A, Z, p¹, p² i p³ mają wyżej podane znaczenie, oraz Y² jest wybrany z grupy obejmujące] atom fluorowca i grupę hydroksylową, reakcji ze związkiem pośrednim (V) o wzorze:

B-H w którym:

B oznacza grupę C1-4-alkoksylową lub C1-10-alkiloaminową, w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności co najmniej jednego odczynnika sprzęgającego i/lub odpowiedniej zasady;

PL 205 290 B1

c) poddaje się związek pośredni o wzorze (VI):

w którym:

R¹, R², R³, R⁴, p¹, p² i p³ mają wyżej podane znaczenie, oraz Y³ jest wybrany z grupy obejmującej atom fluorowca, B(OH)2, boroniany alkilowe i ich cykliczne analogi, reakcji z substratem reakcji o wzorze (VII):

w którym:

B, A i Z mają wyżej podane znaczenie, w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i ewentualnie w obecności co najmniej jednego metalu przejściowego jako odczynnika sprzęgającego i/lub co najmniej jednego odpowiedniego ligandu, albo

d) związki o wzorze (I) przekształca się jedne w drugie na drodze znanych w tej dziedzinie techniki reakcji przekształcenia; albo, jeżeli jest to pożądane, związek o wzorze (I) przekształca się w sól addycyjną z kwasem lub, na odwrót, sól addycyjną związku o wzorze (I) przekształca się w postać wolnej zasady przy użyciu alkaliów; oraz, jeżeli jest to pożądane, otrzymuje się ich postacie stereochemicznie izomeryczne.

Jeżeli tego nie zaznaczono inaczej, określenia i terminy użyte w powyższej i poniższej części niniejszego opisu mają następujące znaczenie:

- fluorowiec: jest to nazwa ogólna obejmuj ąca swym zakresem fluor, chlor, brom i jod;

- grupa C1-4-alkilowa: termin ten oznacza nasyconą grupę węglowodorową o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym zawierającą od 1 do 4 atomów węgla, taką jak, na przykład, grupa metylowa, grupa etylowa, grupa propylowa, grupa n-butylowa, grupa 1-metyloetylowa, grupa 2-metylopropylowa, grupa 1,1-dimetyloetylowa itp.;

- grupa C1-6-alkilowa: termin ten obejmuje grupę C1-4-alkilową (powyż ej zdefiniowaną ) oraz wyż sze jej homologi zawierające 5 lub 6 atomów węgla, takie jak, na przykład, grupa 2-metylobutylowa, grupa n-pentylowa, grupa dimetylopropylowa, grupa n-heksylowa, grupa 2-metylopentylowa, grupa 3-metylopentylowa itp.;

- grupa polifluorowco-C1-4-alkilowa: termin ten oznacza grupę C1-4-alkilową wielopodstawioną atomami fluorowca, w szczególności grupę C1-4-alkilową (powyżej zdefiniowaną) podstawioną 2-9 atomami fluorowca, taką jak grupa difluorometylowa, grupa trifluorometylowa, grupa trifluoroetylowa, itp.;

- grupa C1-6-alkiloaminowa: termin ten oznacza pierwszorzędowe grupy aminowe zawierające od 1 do 6 atomów węgla, takie jak, na przykład, grupa metyloaminowa, grupa etyloaminowa, grupa propyloaminowa, grupa izopropyloaminowa, grupa butyloaminowa, grupa izobutyloaminowa itp.;

Przykładowymi dwuwartościowymi grupami o symbolu Z, w których X¹ i X² oznaczają zhybrydyzowany atom węgla (hybryda sp²) są poniższe grupy:

PL 205 290 B1

Przez farmaceutycznie dozwolone kwaśne sole addycyjne, powyżej wspomniane, rozumie się terapeutycznie aktywne, nietoksyczne kwaśne sole addycyjne utworzone, przez związki o wzorze (I) zdolne do tworzenia takich postaci.

Farmaceutycznie dozwolone kwaśne sole addycyjne można w dogodny sposób otrzymywać przez podziałanie na zasady odpowiednimi kwasami. Do odpowiednich kwasów należą, na przykład, kwasy nieorganiczne, takie jak kwasy fluorowcowodorowe, na przykład kwas chlorowodorowy i kwas bromowodorowy, a dalej kwas siarkowy, kwas azotowy, kwas fosforowy itp.; albo kwasy organiczne, takie jak, na przykład, kwas octowy, kwas propionowy, kwas hydroksyoctowy, kwas mlekowy, kwas pirogronianowy, kwas szczawiowy (to znaczy kwas etanodiowy), kwas malonowy, kwas bursztynowy, kwas maleinowy, kwas fumarowy, kwas jabłkowy, kwas winowy, kwas cytrynowy, kwas metanosulfonowy, kwas etanosulfonowy, kwas benzenosulfonowy, kwas p-toluenosulfonowy, kwas cyklamowy, kwas salicylowy, kwas p-aminosalicylowy, kwas 1,1'-metyleno-bis(2-hydroksy-3-naftoesowy) i kwasy podobne.

Na odwrót, wspomniane sole można przekształcić za pomocą podziałania odpowiednią zasadą w postać wolnej zasady.

Wspomniany powyżej, stosowany w niniejszym opisie termin „sól addycyjna” obejmuje także solwaty związków o wzorze (I), a także ich soli, zdolnych do tworzenia takich solwatów. Solwatami takimi są, na przykład, hydraty, alkoholany itp.

Rozumie się, że termin „N-tlenki” związków o wzorze (I), (które to tlenki można wytworzyć metodami znanymi w tej dziedzinie techniki) obejmuje swym zakresem te związki o wzorze (I), w których atom azotu jest utleniony do N-tlenku.

Wspomniany powyżej, stosowany w niniejszym termin „postacie stereochemicznie izomeryczne” odnosi się do wszelkich możliwych postaci izomerycznych, w których mogą występować związki o wzorze (I). Jeż eli tego inaczej nie wymieniono lub wskazano, chemiczne okreś lenie zwią zków odnosi się do mieszaniny wszelkich możliwych postaci stereochemicznie izomerycznych, przy czym mieszaniny te zawierają wszystkie diastereoizomeryczne i enancjomeryczne odmiany podstawowej struktury cząsteczkowej. Bardziej szczegółowo, centra stereogenne mogą mieć konfigurację R lub S; podstawniki dwuwartościowych cyklicznych (częściowo) nasyconych rodników mogą mieć konfigurację albo cis, albo trans. Jeżeli tego inaczej nie wymieniono lub wskazano, chemiczne określenie związków odnosi się do mieszaniny wszelkich możliwych postaci stereoizomerycznych, przy czym mieszaniny te zawierają wszystkie diastereoizomeryczne i enancjomeryczne odmiany podstawowej struktury cząsteczkowej. To samo dotyczy związków pośrednich, opisanych w niniejszym opisie, stosowanych przy wytwarzaniu produktów końcowych o wzorze (I).

Terminy „cis” i „trans” używane są w niniejszym opisie zgodnie z nazewnictwem przyjętym w Chemical Abstracts i odnoszą się do pozycji podstawników w ugrupowaniu pierś cieniowym. Absolutną konfigurację stereochemiczną związków typu bifenylokarboksyamidu o wzorze (I) i związków pośrednich stosowanych przy ich wytwarzaniu mogą łatwo określić specjaliści w tej dziedzinie techniki przy użyciu dobrze znanych sposobów postępowania, takich jak, na przykład analiza dyfrakcyjna rentgenowska.

Następnie, niektóre bifenylokarboksyamidy o wzorze (I) i niektóre związki pośrednie stosowane przy ich wytwarzaniu, mogą wykazywać polimorfizm. Należy przez to rozumieć, że wynalazek niniejszy obejmuje swym zakresem jakiekolwiek postacie polimorficzne o właściwościach użytecznych w leczeniu stanów chorobowych wyszczególnionych w powyższej części niniejszego opisu.

Korzystną cechę niniejszego wynalazku stanowi łatwość wytwarzania związków o wzorze (I) i to z moż liwością wykorzystania cał ego szeregu rozmaitych sposobów. Niektóre z tych sposobów zostaną poniżej szczegółowo opisane, bez pretendowania do wyczerpania całego wykazu sposobów wytwarzania omawianych związków.

Pierwszy sposób wytwarzania bifenylokarboksyamidu według niniejszego wynalazku, który stanowi proces, w którym poddaje się stanowiącą związek pośredni fenylenoaminę o wzorze (II) reakcji z kwasem bifenylokarboksylowym, lub halogenkiem, o wzorze (III) (wyżej przedstawiony sposób (a)), w ś rodowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika oboję tnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności odpowiedniej zasady, przy czym wspomniany sposób, ewentualnie, obejmuje przekształcenie związku o wzorze (I) w jego sól addycyjną i/lub wytworzenie jego postaci stereochemicznie izomerycznych. W przypadku, gdy Y¹ oznacza grupę hydroksylową, może okazać się dogodne zaktywowanie kwasu bifenylokarboksylowego o wzorze (III) przez dodanie promotora reakcji użytego w ilości skutecznej. Do nie ograniczających zakresu wynalazku przykładowych promotorów

PL 205 290 B1 reakcji należą karbonylodiimidazol, diimidy, takie jak N,N'-dicyklohelsylokarbodiimid lub 1-(3-dimetyloaminopropylo)-3-etylokarbodiimid i ich funkcjonalne pochodne. Dla takiego sposobu dokonywania acylowania, korzystne jest użycie polarnego rozpuszczalnika aprotonowego, takiego jak, na przykład, chlorek metylenu. Do odpowiednich zasad nadających się do przeprowadzenia tego pierwszego sposobu wytwarzania należą aminy trzeciorzędowe, takie jak trietyloamina, triizopropyloamina itp. Temperatura odpowiednia do przeprowadzenia procesu omawianym sposobem typowo mieści się w zakresie od około 20°C do około 140°C, w zależności od konkretnie użytego rozpuszczalnika i najczęściej jest to temperatura wrzenia wspomnianego rozpuszczalnika.

Drugi sposób wytwarzania bifenylokarboksyamidu według niniejszego wynalazku stanowi proces, w którym poddaje się związek pośredni o wzorze (IV) reakcji ze związkiem pośrednim o wzorze (V) (wyżej przedstawiony sposób (b)), prowadzi się w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności co najmniej jednego odczynnika sprzęgającego i/lub odpowiedniej zasady, przy czym wspomniany sposób, w dalszym ciągu, obejmuje, ewentualnie, przekształcenie związku o wzorze (I) w jego sól addycyjną i/lub wytworzenie jego postaci stereochemicznie izomerycznych. W przypadku, gdy Y² oznacza grupę hydroksylową, może okazać się dogodne zaktywowanie kwasu karboksylowego o wzorze (IV) za pomocą dodania promotora reakcji użytego w skutecznej ilości. Do nieograniczających zakresu wynalazku przykładowych promotorów reakcji należą karbonylodiimidazol, diimidy, takie jak N,N'-dicykloheksylokarbodiimid lub 1-(3-dimetyloaminopropylo)-3-etylokarbodiimid i ich funkcjonalne pochodne. W przypadku użycia chiralnie czystego substratu reakcji o wzorze (IV), można przeprowadzić szybką i nie prowadzącą do enancjomeryzacji reakcję związku pośredniego o wzorze (IV) ze wspomnianym związkiem pośrednim o wzorze (V), z dalszym zastosowaniem użytego w ilości skutecznej związku takiego, jak hydroksybenzotriazol, heksafluorofosforan benzotriazoliloksytris(dimetyloamino)fosfoniowy, heksafluorofosforan tetrapirolidynofosfoniowy, heksafluorofosforan bromotripirolidynofosfoniowy, lub jego funkcjonalnej pochodnej, takiej, jaka została ujawniona przez D. Hudsona [J. Org. Chem., 53, 617 (1988)]. W przypadku, gdy Y² oznacza grupę hydroksylową, a B oznacza grupę o wzorze OR⁹, wtedy reakcję estryfikacji można, dogodnie, przeprowadzić w obecności użytego w ilości skutecznej kwasu takiego, jak kwas siarkowy itp. Trzeci sposób wytwarzania bifenylokarboksyamidu według niniejszego wynalazku stanowi proces, w którym poddaje się związek pośredni o wzorze (VI) reakcji z substratem reakcji o wzorze (VII) (wyżej przedstawiony sposób (c)), w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności co najmniej jednego metalu przejściowego jako odczynnika sprzęgającego i/lub co najmniej jednego odpowiedniego ligandu, przy czym wspomniany sposób, ewentualnie, obejmuje przekształcenie związku o wzorze (I) w jego sól addycyjną i/lub wytworzenie jego postaci stereochemicznie izomerycznych. Ten typ reakcji znany jest w tej dziedzinie techniki jako reakcja Buchwaldta i odnośniki dotyczące dających się tu zastosować metali jako odczynników sprzęgających i/lub odpowiednich ligandów, na przykład związków palladu, takich jak tetra(trifenylofosfina)pallad, tris(dibenzylidenoaceton)dipallad, 2,2'-bis(difenylofosfina)-1,1'-binaftyl itp., można znaleźć, na przykład, w Tetrahedron Letters, 37 (40), 7181 - 7184 (1996) i w J. Am. Chem. Soc, 118, 7216 (1996). W przypadku, gdy Y³ oznacza B(OH)2, alkiloboronian lub jego cykliczny analog, wtedy jako odczynnika sprzęgającego należy użyć octanu miedzi (II), zgodnie ze sposobem podanym w Tetrahedron Letters, 39, 2933 - 2936 (1998).

Związki o wzorze (I) można dogodnie wytwarzać z zastosowaniem metod syntezy w fazie stałej, jak to przedstawiono graficznie na poniższym schemacie 1. Ogólnie, w przypadku syntezy w fazie stałej odbywa się reakcja związku pośredniego z nośnikiem polimerycznym. Tak utworzony związek pośredni związany z polimerem jako nośnikiem przeprowadza się następnie przez szereg etapów procesu i po każdym z nich zanieczyszczenia usuwa się za pomocą sączenia żywicy i przemywania jej wiele razy rozmaitymi rozpuszczalnikami. W każdym etapie żywicę można odszczepić w celu poddania jej reakcji z rozmaitymi związkami pośrednimi w następnym etapie, dzięki czemu można przeprowadzić syntezę bardzo wielu związków. Po przeprowadzeniu ostatniego etapu omawianego procesu, żywicę poddaje się działaniu odczynnika lub procesu w celu odszczepienia jej od próbki. Dokładniejsze wyjaśnienie metod stosowanych w chemii fazy stałej opisano, na przykład, w: „The Combinatorial Index (B. Bunin, Academic Press) i „Novabiochems 1999 Catalogue & Peptide Synthesis Handbook (Novabiochem AG, Szwajcaria). Obie te publikacje włączone są do niniejszego opisu jako odnośniki.

PL 205 290 B1

Schemat 1

NOVABIOCHEM

01-64Ό261

Ti(OiPr)₄

NaB(OCOCH₃)₃H, CH₂Cl₂ temperatura pokojowa żywica (I)

DIPEA,DMAP,CH₂C1₂ temperatura pokojowa

TFA/TIS/CH₂C1₂ (V) żywica

ΜΡΕΑ,ΝΜΡ

PG-Z-H (Vffl)

Pd2dba₃,BINAP

NaOEt,NMP

Δί usunięcie grupy

1) zabezpieczającej PG + B-O-A—LG (IX)

2) żywica (IV)

PL 205 290 B1

Skróty użyte w schemacie 1 wytłumaczone są w Części doświadczalnej. Podstawniki R¹, R², R³, R⁴, A, B i Z mają znaczenie podane odnośnie do wzoru (I). PG oznacza grupę zabezpieczającą, taką jak, na przykład, grupa tert-butoksykarbonylowa, grupa C1-6-alkiloksylarbonylowa, grupa fenylometyloksykarbonylowa itp.

Związki o wzorze (I) wytworzone sposobami opisanymi w powyższej części niniejszego opisu można zsyntetyzować w postaci racemicznych mieszanin enancjomerów, które można oddzielić jedne od drugich znanymi w tej dziedzinie techniki sposobami rozdziału. Związki racemiczne o wzorze (I) można przekształcić w postać odpowiednich soli diastereoizomerycznych na drodze reakcji z właściwym kwasem chiralnym. Następnie, wspomniane postacie soli diastereoizomerycznych rozdziela się, na przykład, za pomocą selektywnej lub frakcjonowanej krystalizacji, po czym poszczególne enancjomery wyodrębnia się przy użyciu alkaliów. Alternatywny sposób rozdzielania enancjomerycznych postaci związków o wzorze (I) polega na zastosowaniu chromatografii cieczowej z użyciem chiralnej fazy stacjonarnej. Wspomniane czyste stereochemicznie izomeryczne postacie mogą także wywodzić się z odpowiednich czystych stereochemicznie izomerycznych postaci stosownych zwią zków wyjś ciowych, z tym, że reakcja zachodzi w sposób stereospecyficzny. Korzystnie, jeżeli pożądany jest konkretny stereoizomer, wtedy związek ten syntetyzuje się z wykorzystaniem stereospecyficznych metod wytwarzania. W sposobach tych, korzystnie, używa się enancjomerycznie czystych związków wyjściowych. Związki typu bifenylokarboksyamidu o wzorze (I), ich N-tlenki, ich farmaceutycznie dozwolone sole i ich postacie stereoizomeryczne wykazują korzystną aktywność inhibitorów apolipoproteiny B oraz towarzysząc ą temu aktywność polegającą na obniżaniu poziomu lipidów. Stąd też, związki według niniejszego wynalazku są użyteczne jako leki, zwłaszcza w metodzie leczenia pacjentów cierpiących na hiperlipoproteinemię, otyłość, miażdżycę tętnic lub cukrzycę typu II. W szczególności, związki według niniejszego wynalazku można stosować do wytwarzania leków przeznaczonych do leczenia chorób spowodowanych nadmiarem lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL) lub lipoprotein o małej gęstości (LDL), a zwłaszcza chorób spowodowanych cholesterolem związanym ze wspomnianymi VLDL i LDL. Dobrze ustalony już został przyczynowy związek między hypercholesterolemią, szczególnie tą związaną ze zwiększonym stężeniem lipoprotein o małej gęstości (LDL) i lipoprotein o bardzo małej gęstoś ci (VLDL) w osoczu. VLDL jest wydzielana przez wątrobę i zawiera apolipoproteinę B (apo-B); cząsteczki te ulegają w krążeniu rozkładowi do LDL, która transportuje około 60 70% całkowitego cholesterolu osocza. Apo-B jest także głównym białkowym składnikiem LDL. Podwyższony poziom cholesterolu LDL w surowicy, wynikający z nadmiernej syntezy lub osłabionego metabolizmu, jest przyczynowo związany z miażdżycą tętnic. W przeciwieństwie do tego, lipoproteiny o duż ej gę stoś ci (HDL), które zawierają apolipoproteinę A1, wywierają dział anie ochronne i pozostają w odwrotnym stosunku do ryzyka zachorowania na chorobę wień cową . Tak więc, oznaczenie stosunku ilościowego HDL/LDL stanowi dogodną metodę oceny aterogennego potencjału lipidowego profilu danego osobnika.

Jak się wydaje, podstawowy mechanizm działania związków o wzorze (I) polega na hamowaniu aktywności MTP (mikrosomowego białka transportującego triglicerydy) w hepatocytach i komórkach nabłonkowych jelita, czego wynikiem jest zmniejszenie, odpowiednio, produkcji VLDL i chylomikronów. Jest to nowe i innowacyjne podejście do hiperlipoproteinemii i oczekuje się, że umożliwi ono obniżanie poziomu cholesterolu LDL i triglicerydów poprzez zmniejszenie produkcji VLDL i wytwarzania chylomikronów w jelicie.

Wynikiem hiperlipoproteinemii mogą być liczne choroby genetyczne i nabyte. Można je sklasyfikować jako pierwotne i wtórne stany hiperlipoproteinemiczne. Najczęściej występującymi przyczynami wtórnych hiperlipoproteinemii są: cukrzyca, nadużywanie alkoholu, leki, niedoczynność tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, zespół nerczycowy, zastój żółci i żarłoczność. Pierwotne hiperlipoproteinemie sklasyfikowano jako hipercholesterolemię pospolitą, hiperlipoproteinemię złożoną rodzinną, hipercholesterolemię rodzinną, hiperliproteinemię remnantową, zespół chylomikronemii i hipertriacyloglicerolemię rodzinną. Związków według wynalazku można używać także do leczenia pacjentów cierpiących na otyłość lub miażdżycę tętnic, a zwłaszcza chorobę wieńcową na tle miażdżycowym, a ogólniej, na choroby spokrewnione z miaż d ż ycą tę tnic, takie jak choroba niedokrwienna serca, choroba naczyń obwodowych i choroba naczyniowa mózgu. Związki według niniejszego wynalazku mogą spowodować regresję miażdżycy tętnic i oddziaływać hamująco na jej skutki kliniczne, a szczególnie chorobowość i umieralność.

Ze względu na swoją aktywność biologiczną, związki o wzorze (I) znajdują zastosowanie do leczenia ludzi i zwierząt ciepłokrwistych (ogólnie nazywanych w niniejszym opisie pacjentami) cierpiąPL 205 290 B1 cych na choroby spowodowane nadmiarem lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL) lub lipoprotein o ma ł ej gę stoś ci (LDL), a zwł aszcza chorób spowodowanych cholesterolem zwią zanym ze wspomnianymi VLDL i LDL. W konsekwencji, związki według wynalazku znajdują zastosowanie do przynoszenia ulgi pacjentom cierpiącym na takie choroby, jak, na przykład, hiperlipoproteinemia, otyłość, miażdżyca tętnic lub cukrzyca typu II.

Apo B-48, syntetyzowana w jelicie, jest niezbędna do tworzenia chylomikronów i dlatego gra obligatoryjną rolę w jelitowym wchłanianiu tłuszczów pobieranych w pokarmach. Wynalazek niniejszy dotyczy związków typu bifenylokarboksyamidu czynnych jako selektywne inhibitory MTP funkcjonujące na poziomie ściany jelita.

Dodatkowo, wynalazek niniejszy dotyczy kompozycji farmaceutycznych zawierających co najmniej jeden farmaceutycznie dozwolony nośnik i użyty w ilości terapeutycznie skutecznej związek typu bifenylokarboksyamidu o wzorze (I). W celu wytworzenia kompozycji farmaceutycznych według niniejszego wynalazku, użyty w ilości skutecznej konkretny związek (w postaci zasady lub soli addycyjnej) jako składnik aktywny, wprowadza się, przez dokładnie wymieszanie, do co najmniej jednego farmaceutycznie dozwolonego nośnika, który może występować w rozmaitych postaciach, w zależności od postaci preparatu pożądanej z punktu widzenia jego stosowania. Pożądane jest, aby tak wytworzone kompozycje farmaceutyczne miały postać dawek jednostkowych nadających się, korzystnie, do stosowania doustnego, doodbytniczego, przezskórnego lub pozajelitowego.

I tak, na przykł ad, do wytworzenia kompozycji jako doustnej postaci dawkowania uż y ć moż na jakiegokolwiek spośród zwykle stosowanych płynnych nośników farmaceutycznych, takich jak, na przykład, woda, glikole, oleje, alkohole itp. (w przypadku doustnych preparatów płynnych takich jak zawiesiny, syropy, eliksiry i roztwory), albo stałych nośników farmaceutycznych, takich jak skrobia różnego rodzaju, cukry, kaolin, środki poślizgowe, środki wiążące, środki rozsadzające itp. (w przypadku proszków, pigułek, kapsułek i tabletek). Z powodu łatwości ich stosowania, kapsułki i tabletki stanowią najkorzystniejszą jednostkową doustną postać dawkowania, w przypadku której oczywiście stosuje się stałe nośniki farmaceutyczne. Jeśli chodzi o kompozycje pozajelitowe do wstrzykiwań, nośnikiem farmaceutycznym jest, głównie, woda jałowa, aczkolwiek można do nich wprowadzić jeszcze inne składniki w celu polepszenia rozpuszczalności składnika aktywnego. Roztwory nadające się do wstrzykiwań można wytworzyć, na przykład, z użyciem nośnika farmaceutycznego takiego jak roztwór soli, roztwór glukozy lub ich mieszanina. Z udziałem odpowiednich nośników płynnych, środków zawieszających itp. można także wytworzyć zawiesiny do wstrzykiwań. W przypadku kompozycji nadających się do stosowania przezskórnego, nośnik farmaceutyczny może, ewentualnie, obejmować środek ułatwiający przenikanie i/lub odpowiedni środek zwilżający, ewentualnie w połączeniu z użytymi w niewielkich ilościach dodatkami nie powodującymi znaczniejszych szkodliwych skutków dla skóry. Wspomniane dodatki można dobrać tak, aby ułatwić naniesienie składnika aktywnego na skórę i/lub wytworzenie pożądanej kompozycji. Te kompozycje do stosowania miejscowego można podawać w róż ny sposób, na przykł ad w postaci przylepca stanowią cego transdermalny system terapeutyczny, jako preparat do nakraplania lub maść. Sole addycyjne związków o wzorze (I), z uwagi na ich zwiększoną rozpuszczalność w wodzie, przewyższającą rozpuszczalność odpowiednich zasad, są w oczywisty sposób bardziej odpowiednie do sporządzania kompozycji wodnych. Szczególnie korzystne jest formułowanie kompozycji farmaceutycznych według wynalazku w postaci dawek jednostkowych w tym przypadku, gdy zależy na łatwości podawania leku i jednolitości jego dawkowania. Stosowany w niniejszym opisie termin „postać dawki jednostkowej” odnosi się do fizycznie oddzielnych jednostek stanowiących dawki, przy czym każda dawka zawiera z góry przewidzianą ilość składnika aktywnego, tak obliczoną, aby wywołać pożądany efekt terapeutyczny, łącznie z potrzebnym nośnikiem farmaceutycznym. Przykładowymi tego rodzaju postaciami dawek jednostkowych są tabletki (włączając w to tabletki rytowane i powlekane), kapsułki, pigułki, pakiety z proszkami, opłatki, roztwory lub zawiesiny do wstrzykiwań, preparaty o objętości łyżeczki do herbaty, preparaty o objętości łyżki stołowej itp., oraz ich zwielokrotnienia, podzielone na jednostki podwielokrotne.

Przeznaczone do podawania drogą doustną kompozycje farmaceutyczne według niniejszego wynalazku mogą mieć postać dawek w stanie stałym, takich jak, na przykład, tabletki (zarówno nadające się do połykania, jak i do żucia), kapsułki twarde lub kapsułki żelatynowe, wytworzone metodami typowymi z zastosowaniem farmaceutycznie dozwolonych zaróbek i nośników, takich jak środki wiążące (na przykład skrobia kukurydziana wstępnie żelatynowana) poliwinylopirolidon, hydroksypropylometyloceluloza itp.); wypełniacze (na przykład, laktoza, celuloza mikrokrystaliczna, fosforan krystaliczny itp.), środki poślizgowe (na przykład, stearynian magnezu, talk, krzemionka itp.), środki rozsa12

PL 205 290 B1 dzające (na przykład skrobia ziemniaczana, skrobi glikolan sodu itp.), środki zwilżające (na przykład laurylofosforan sodu) itp. Tabletki takie można także poddać powlekaniu z zastosowaniem metod dobrze znanych w tej dziedzinie techniki.

Preparaty ciekłe przeznaczone do podawania drogą doustną mogą mieć postać, na przykład, roztworów, syropów lub zawiesin, albo też mogą być formułowane jako produkty suche, przeznaczone do mieszania, przed użyciem, z wodą i/lub innym odpowiednim nośnikiem płynnym. Tego rodzaju preparaty płynne można wytwarzać metodami typowymi, ewentualnie z wprowadzeniem innych farmaceutycznie dozwolonych dodatków, takich jak środki utrzymujące w zawiesinie (na przykład, syrop sorbitolowy, metyloceluloza, hydroksypropylometyloceluloza lub tłuszcze jadalne uwodornione), emulgatory (na przykład, lecytyna lub guma arabska), nośniki niewodne (na przykład olejek migdałowy, estry olejowe lub alkohol etylowy), środki słodzące, środki aromatyzujące, środki maskujące i konserwanty (na przykład p-hydroksybenzoesan metylu lub p-hydroksybenzoesan propylu, albo kwas sorbinowy).

Do farmaceutycznie dozwolonych środków słodzących użytecznych przy wytwarzaniu kompozycji farmaceutycznych według wynalazku należy, korzystnie, co najmniej jeden środek silnie słodzący, taki jak aspartam, sól potasowa acesulfamu, cyklamian sodu, alitam, dihydrochalkonowy środek słodzący, monelina, słodzik o nazwie „stevioside sucralose” (4,1',6'-trichloro-4,1'-tridezoksygalaktosacharoza), albo, korzystnie, sacharyna, sól sodowa sacharyny lub sól wapniowa sacharyny, a także, ewentualnie, co najmniej jeden objętościowy środek słodzący, taki jak sorbitol, mannitol, fruktoza, sacharoza, maltoza, izomalt, glukoza, uwodorniony syrop glukozowy, ksylitol, karmel lub miód. Korzystnie, środki silnie słodzące stosuje się w niewielkich ilościach. I tak, na przykład, w przypadku soli sodowej sacharyny, wspomniana ilość może mieścić się w zakresie od około 0,04% do 0,1% (wag/obj.), w przeliczeniu na preparat końcowy. Objętościowy środek słodzący można skutecznie stosować w większej ilości, mieszczącej się w zakresie od około 10% do około 35%, korzystnie od około 10% do około 15% (wag/obj.).

Korzystnie, farmaceutycznie dozwolonymi środkami aromatyzującymi, które mogą maskować gorzki smak poszczególnych składników w preparatach stanowiących małe dawki, są aromaty owocowe, takie jak aromat wiśniowy, malinowy, czarnej porzeczki lub truskawkowy. Bardzo dobre wyniki można uzyskać przez skombinowanie ze sobą dwóch aromatów. W przypadku preparatów stanowiących wysokie dawki, mogą okazać się potrzebne silniejsze aromaty farmaceutycznie dozwolone, takie jak, na przykład, Caramel Chocolate, Mint Cool, Fantasy itp. Każdy aromat może być obecny w końcowej kompozycji w ilości mieszczącej się w zakresie od około 0,05% do 1% (wag/obj.). Korzystnie stosuje się kombinacje wspomnianych silnych aromatów. Korzystnie, stosuje się taki aromat, który nie ulega jakimkolwiek zmianom albo utracie smaku i/lub barwy w warunkach, w jakich znajduje się dany preparat. Bifenylokarboksyamidy według niniejszego wynalazku można sformułować odpowiednio do stosowania pozajelitowego we wstrzyknięciach, dogodnie dożylnych, domięśniowych lub podskórnych, na przykład we wstrzyknięciach jednorazowych dawek uderzeniowych (bolusów) lub ciągłego wlewu dożylnego. Preparaty do wstrzykiwań można sporządzić w postaci dawek jednostkowych, na przykład w ampułkach lub pojemnikach wielodawkowych, z włączeniem dodanego konserwanta. Mogą one mieć postać zawiesin, roztworów lub emulsji w zaróbkach olejowych lub wodnych, i mogą zawierać środki przydatne przy formułowaniu, takie jak środki izotonizujące, zawieszające, stabilizujące i/lub dyspergujące. Alternatywnie, składnik aktywny może występować w postaci proszku przeznaczonego do wymieszania przed użyciem z odpowiednią zaróbką, taką jak, na przykład, jałowa woda bez pirogenów. Związki typu bifenylokarboksyamidu według niniejszego wynalazku można sformułować w postać kompozycji do podawania drogą odbytniczą , takich jak czopki lub lewatywy zatrzymują ce, na przykład z zawartością typowych podłoży czopkowych, takich jak masło kakaowe i/lub inne glicerydy.

Bifenylokarboksyamidów według niniejszego wynalazku można używać łącznie z innymi środkami farmaceutycznymi, w szczególności kompozycje farmaceutyczne według niniejszego wynalazku mogą w dalszym ciągu zawierać co najmniej jeden dodatkowy środek obniżający poziom cholesterolu, co prowadzi do tak zwanego „leczenia skojarzonego” obniżającego poziom lipidów. Wspomnianym dodatkowym środkiem obniżającym poziom lipidów może być, na przykład, znany lek typowo stosowany do leczenia hiperlipoproteinemii, taki jak żywica będąca sekwestrantem kwasów żółciowych, pochodne kwasu fibrynowego lub kwas nikotynowy, związki poprzednio wspomniane przy omawianiu tła wynalazku. Do odpowiednich środków obniżających poziom lipidów należą także i inne inhibitory biosyntezy cholesterolu i inhibitory przyswajania cholesterolu, zwłaszcza inhibitory reduktazy HMGPL 205 290 B1

CoA i inhibitory syntazy HMG-CoA, inhibitory ekspresji genu reduktazy HMG-CoA, inhibitory CETP, inhibitory ACAT, inhibitory syntetazy skwalenowej itp.

W leczeniu skojarzonym, jako drugiego zwią zku uż yć moż na jakiegokolwiek inhibitora reduktazy HMG-CoA. Stosowane w niniejszym opisie określenie „inhibitor reduktazy HMG-CoA”, odnosi się, jeżeli tego inaczej nie zaznaczono, do związku działającego jako inhibitor biotransformacji hydroksymetyloglutarylo-CoA do kwasu mewalonowego, katalizowanej przez enzym reduktazę HMG-CoA. Hamowanie to specjalista w tej dziedzinie techniki może łatwo oznaczyć z wykorzystaniem typowych testów [Methods in Enzymology, 71, 455 - 509 (1981)]. Przykładowe związki opisane są, na przykład, w opisach patentowych St. Zjedn. Am. o numerach 4231938 włącznie z lowastatyną ), 4444784 (włącznie z symwastatyną), 4739073 (włącznie z fluwastatyną), 4346227 (włącznie z prawastatyną), 4647576 (włącznie z atorwastatyną) i w zgłoszeniu patentowy EP-A-491226 (włącznie z rywastatyną).

W leczeniu skojarzonym, jako drugiego związku użyć można jakiegokolwiek inhibitora syntazy HMG-CoA. Stosowane w niniejszym opisie określenie „inhibitor syntazy HMG-CoA”, odnosi się, jeżeli tego inaczej nie zaznaczono, do związku działającego jako inhibitor biosyntezy hydroksymetyloglutarylo-Co A z acetylo-CoA i acetoacetylo-CoA, katalizowanej przez enzym syntazę HMG-CoA. Hamowanie to specjalista w tej dziedzinie techniki może łatwo oznaczyć z wykorzystaniem typowych testów [Methods in Enzymology, 110, 19 - 26 (1985)]. Przykładowe związki opisane są, na przykład, w opisach patentowych St. Zjedn. Am. o numerach 5120729 (dotyczącego pochodnych beta-laktamowych), 5064856 (dotyczącego pochodnych spiro-laktonowych) i 4847271 (dotyczącego związków oksetanowych).

W leczeniu skojarzonym, jako drugiego zwi ą zku uż y ć moż na jakiegokolwiek inhibitora ekspresji genu reduktazy HMG-CoA. Środkami takimi mogą być inhibitory transkrypcji reduktazy HMG-CoA, blokujące transkrypcję DNA, lub inhibitory translacji, zapobiegające przetłumaczeniu sekwencji nukleotydowej mRNA, kodującego reduktazę HMG-CoA, na sekwencję aminokwasową białka. Inhibitory takie mogą wpływać na transkrypcję lub translację bezpośrednio, albo też mogą być poddane biotransformacji prowadzącej do związków o wyżej podanych właściwościach i zachodzącej z udziałem jednego, lub większej ilości enzymów kaskady biosyntezy cholesterolu, albo też mogą doprowadzać do akumulacji metabolitu o wyżej podanych właściwościach. Regulację taką specjalista w tej dziedzinie techniki może łatwo oznaczyć z wykorzystaniem typowych testów [Methods in Enzymology, 110, 9-19 (1985)]. Przykładowe związki opisane są, na przykład, w opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5041432 oraz w: E.i. Mercer, Prog. Lip. Res., 32, 357 - 416 (1993).

W leczeniu skojarzonym, jako drugiego związku uż yć można jakiegokolwiek inhibitora CETP. Stosowane w niniejszym opisie określenie „inhibitor CETP” odnosi się, jeżeli tego inaczej nie zaznaczono, do związku działającego jako inhibitor przenoszenia różnych estrów cholesterylu i triglicerydów z HDL do LDL i VLDL, zachodzącego za pośrednictwem białka transportującego estry cholesterylu (CETP). Przykładowe związki opisane są, na przykład, w opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5512548, w J. Antibiot. 49 (8), 815 - 816 (1996) i w Bioorg. Med. Chem. Lett., 6, 1951 - 1954 (1996).

W leczeniu skojarzonym, jako drugiego zwią zku uż yć można jakiegokolwiek inhibitora ACAT. Stosowane w niniejszym opisie określenie „inhibitor ACAT” odnosi się, jeżeli tego inaczej nie zaznaczono, do związku działającego jako inhibitor wewnątrzkomórkowej estryfikacji cholesterolu przyjmowanego w pożywieniu, zachodzącej z udziałem enzymu acylotransferazy acylo-CaA:cholesterol. Hamowanie takie specjalista w tej dziedzinie techniki może łatwo oznaczyć z wykorzystaniem typowych testów, na przykład metodą Heidera i in. [Journal of Lipid Research, 24, 1127 (1983)]. Przykładowe związki opisane są, na przykład, w opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 5510379 oraz w zgłoszeniach patentowych WO 96/26948 i WO 96/10559.

W leczeniu skojarzonym, jako drugiego związku uż yć można jakiegokolwiek inhibitora syntetazy skwalenowej. Stosowane w niniejszym opisie określenie „inhibitor syntetazy skwalenowej” odnosi się, jeżeli tego inaczej nie zaznaczono, do związku działającego jako inhibitor, kondensacji dwu cząsteczek pirofosforanu farnezylu z utworzeniem skwalenu, katalizowanej przez enzym syntetazę skwalenową. Hamowanie takie specjalista w tej dziedzinie techniki może łatwo oznaczyć z wykorzystaniem typowych testów, na przykład: Methods in Enzymology, 110, 359 - 373 (1985). Przykładowe związki opisane są, na przykład, w dokumentach patentowych EP-A-567026, EP-A-645378 i EP-A-645377.

Specjaliści w dziedzinie leczenia hiperlipoproteinemii łatwo ustalą terapeutycznie skuteczną ilość związku typu bifenylokarboksyamidu według niniejszego wynalazku na podstawie wyników testów przedstawionych w poniższej części niniejszego opisu. Ogólnie, uważa się, że dawka terapeutycznie skuteczna mieścić się będzie w zakresie od około 0,001 mg/kg do około 5 mg/kg masy ciała,

PL 205 290 B1 korzystniej od około 0,01 mg/kg do około 0,5 mg/kg masy ciała pacjenta poddawanego leczeniu. Może okazać się właściwe podawanie dawki terapeutycznie skutecznej w dwu, lub w większej ilości dawek podwielokrotnych, w stosowanych odstępach czasowych w ciągu dnia. Wspomniane dawki podwielokrotne można sformułować w postać dawek jednostkowych, na przykład takich dawek, z których każda zawiera od około 0,1 mg do około 350 mg, bardziej szczegółowo od około 1 do około 200 mg składnika aktywnego/dawkę jednostkową. Dokładne dawkowanie i częstotliwość podawania leku zależy rodzaju konkretnie użytego związku o wzorze (I), konkretnego leczonego stanu chorobowego, ciężkości tego stanu, od wieku danego pacjenta, masy jego ciała i ogólnego stanu fizycznego, jak również od rodzaju innych leków (włączając w to wyżej wspomniane dodatkowe środki obniżające poziom lipidów), ewentualnie przyjmowanych jednocześnie przez pacjenta, jak to jest dobrze znane specjalistom w tej dziedzinie wiedzy. Następnie, wspomnianą skuteczną dzienną ilość leku można zmniejszyć lub zwiększyć w zależności od reakcji leczonego pacjenta i/lub oceny lekarza przepisującego związek typu bifenylokarboksyamidu według niniejszego wynalazku. Tak więc, wspomniane w powyższej części niniejszego opisu zakresy skutecznej dawki dziennej, są jedynie wskazówkami.

Część doświadczalna

W sposobach postępowania opisanych w poniższej części niniejszego opisu, użyto następujących oznaczeń skrótowych:

„ACN” oznacza acetonitryl;

„THF” oznacza tetrahydrofuran;

„DCM” oznacza dichlorometan;

„DIPE” oznacza eter diizopropylowy;

„DMF” oznacza N,N-dimetyloformamid;

„NMP” oznacza N-metylo-2-pirolidon;

„TFA” oznacza kwas trifluorooctowy;

„TIS” oznacza triizopropylosilan;

„DIPEA” oznacza diizopropyloetyloamina;

„MIK” oznacza keton izobutylo-metylowy;

„BINAP” oznacza 2,2'-bis(difenylofosfino)-1,1'-binaftyl; oraz „TMSOTf” oznacza trifluorometanosulfonian trimetylosililu.

A. Synteza związków pośrednich.

Biorąc pod uwagę podejście kombinatoryczne, wytworzono szereg żywic pośrednich, z zastosowaniem jako substancji wyjściowej żywicy handlowo dostępnej.

Schemat 2.

R^b = wodór lub CF.

NOVABIOCHEM

01-64-0261

DIPEA, DMAP, CH₂CI₂ temperatura pokojowa (2-a):R^b=H (2-b): R^b = CP₃

NaB(OCOCH₃)3H, CHaCfe temperatura pokojowa żywica żywica

PL 205 290 B1

P r z y k ł a d A.1

Mieszaninę złożoną z 25,1 g handlowej żywicy Novabiochem 01-64-0261, 24 g 4-bromoaniliny i 41 ml izopropanolanu tytanu (IV) w 400 ml DCM mieszano ł agodnie w cią gu godziny, w temperaturze pokojowej. Następnie, dodano 30 g triacetoksyborowodorku sodu i mieszaninę reakcyjną mieszano przez noc w temperaturze pokojowej. Następnie, dodano 50 ml metanolu i mieszaninę mieszano w ciągu godziny, po czym przesą czono, przemyto jeden raz DCM, jeden raz metanolem i jeden raz mieszaniną 200 ml DCM + 20 ml DIPEA, przemyto 3 razy wpierw DCM, a potem metanolem i osuszono, w wyniku czego otrzymano 29,28 g żywicy określonej jako żywica (1) na schemacie 2, której użyto w nastę pnym etapie reakcji bez dalszego oczyszczania.

P r z y k ł a d A.2

W 100 ml DCM rozpuszczono 8,3 g kwasu 2-fenylobenzoesowego, po czym dodano 10 g chlorku tionylu, a następnie 10 kropli DMF i utworzoną tak mieszaninę mieszano i ogrzewano pod chłodnicą zwrotną w ciągu godziny. Rozpuszczalnik odparowano i do pozostałości dodano DCM (3 razy po 50 ml) i rozpuszczalnik odparowano. Pozostałość rozpuszczono w 50 ml DCM. Otrzymany roztwór wprowadzono do mieszaniny złożonej z 14,64 g żywicy (1) z przykładu A.1, 24 ml DIPEA i 0,5 g 4-dimetyloaminopirydyny (w dalszej części niniejszego opisu określanej jako DMAP) w 150 ml DCM. Mieszaninę reakcyjną wytrząsano przez noc w temperaturze pokojowej, po czym przesączono i pozostałość na filtrze przemyto 100 ml mieszaniny 100 ml DMF + 20 ml DIPEA, a następnie metanolem, wodą, DCM, metanolem, DCM, metanolem, po czym wysuszono, w wyniku czego otrzymano 15,73 g żywicy określonej jako żywica (2-a) na schemacie 2.

P r z y k ł a d A.3

W 100 ml DCM rozpuszczono 14,64 g kwasu 4'-(trifluorometylo)-2-bifenylokarboksylowego, po czym dodano 1 ml DMF, a następnie 10 g chlorku tionylu i utworzoną tak mieszaninę mieszano i ogrzewano pod chł odnicą zwrotną w cią gu godziny. Nastę pnie, rozpuszczalnik odparowano i dodano DCM (2 razy po 50 ml) i rozpuszczalnik odparowano. Pozostałość rozpuszczono w 50 ml DCM. Otrzymany roztwór wprowadzono do mieszaniny złożonej z 14,64 g żywicy (1) z przykładu A.1, 24 ml DIPEA i 0,5 g DMAP w 150 ml DCM. Mieszaninę reakcyjną wytrząsano przez noc w temperaturze pokojowej, po czym przesączono i pozostałość na filtrze przemyto 100 ml mieszaniny 100 ml DMF + 20 ml DIPEA, a następnie 3 razy, wpierw DCM, a po tym metanolem i w końcu wysuszono. Tak otrzymany produkt reakcji poddano jeszcze raz reakcji z kwasem 4'-(trifluorometylo)-2-bifenylokarboksylowym, chlorkiem tionylu, DIPEA i DMAP, użytymi w ilościach równych połowie ilości początkowej. Otrzymaną tak mieszaninę reakcyjną wytrząsano przez noc w temperaturze pokojowej, po czym przesączono i pozostałość na filtrze poddano wytrząsaniu z mieszaniną DMF + 20 ml DIPEA, a następnie metanolem, wodą, metanolem, DCM, metanolem, DCM + metanol, a następnie wysuszono, w wyniku czego otrzymano 17,48 g żywicy określonej jako żywica (2-b) na schemacie 2.

P r z y k ł a d A.4

a) Roztwór 0,019 mola chlorku 4'-(trifluorometylo)-[1,1'-bifenylo]-2-karbonylu w 50 ml DCM dodano powoli, w temperaturze 5°C, do mieszaniny złożonej z 0,017 mola 1-amino-4-jodobenzenu i 0,026 mola trietyloaminy w 40 ml DCM. Otrzymaną mieszaninę mieszano w temperaturze pokojowej w ciągu godziny, po czym przemyto 1 N HCl, a następnie 10% K2CO3. Warstwę organiczn ą oddzielono, osuszono, przesączono i rozpuszczalnik odparowano. Pozostałość przekrystalizowano z DIPE. Wytrącony osad odsączono i wysuszono, w wyniku czego otrzymano 6,1 g N-(4-jodofenylo)-4'-(trifluorometylo)-[1,1'-bifenylo]-2-karboksyamidu (związek pośredni 1).

Temperatura topnienia: 147°C.

b) Mieszaninę złożoną z 0,012 mola związku pośredniego (1), 0,012 mola N-alliloftalimidu, 0,001 mola octanu palladu(II) i 0,024 mola) trietyloaminy mieszano w temperaturze 100°C, w ciągu 12 godzin, w aparacie typu „bomber”, po czym rozpuszczono w DCM i przemyto 10% K2CO3. Warstwę organiczną oddzielono, osuszono, przesączono i rozpuszczalnik odparowano. Pozostałość przekrystalizowano z ACN. Wytrącony osad odsączono i wysuszono, w wyniku czego otrzymano 3,2 g N-[4-[(1E)-3-(1,3-dihydro-1,3-diokso-2H-izoindol-2-ilo)-1-propenylo]fenylo]-4'(trifluorometylo)-[1,1'-bifenylo]-2-karboksyamidu (związek pośredni 2).

Temperatura topnienia: 190°C.

c) Mieszaninę złożoną z 0,005 mola związku pośredniego (2) i wodnego roztworu 0,005 mola hydrazyny w 30 ml etanolu mieszano i ogrzewano pod chłodnicą zwrotną w ciągu 2 godzin. Następnie, wytrącony osad odsączono i przemyto etanolem, po czym dodano wodę i powstałą zawiesinę zalkalizowano przy użyciu NaOH i przesączono przez warstwę Celite. Celite przemyto octanem etylu.

PL 205 290 B1

Przesącz poddano ekstrakcji przy użyciu octanu etylu i przemyto K2CO3, a następnie NaCl. Warstwę organiczną oddzielono, osuszono, przesączono i rozpuszczalnik odparowano. Pozostałość przekrystalizowano z ACN. Wytrącony osad odsączono i wysuszono, w wyniku czego otrzymano 2,5 g N-[4-{(1E)-3-amino-1-propenylo]fenylo]-4'-(trifluorometylo)-[1,1'-bifenylo]-2-karboksyamidu (związek pośredni 3).

Temperatura topnienia: 190°C.

B. Synteza związków końcowych.

P r z y k ł a d B.1

Zawiesinę 0,00014 mola BINAP w 1 ml NMP wprowadzono do 0,00014 mola żywicy (2-b) i 0,00252 mola tert-butanolanu sodu. Nastę pnie, dodano 0,0021 mola 1,2-diaminoetanu w 2 ml NMP i powstałą mieszaninę mieszano w atmosferze argonu. Nastę pnie, dodano 0,000028 mola Pd2(dba)3 w 1 ml NMP i mieszaninę reakcyjną wytrzą sano w cią gu 19 godzin w temperaturze 105° C. Nastę pnie, mieszaninę schłodzono, przesączono i pozostałość na filtrze przemyto DMF, wodą, 3 razy DMF, 3 razy wodą , 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 2 razy NMP. Nastę pnie, dodano 3 ml NMP, a potem 0,0007 mola 2-bromo-2-fenylooctanu metylu w 1 ml NMP i, dalej, 0,3 ml DIPEA, po czym mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 18 godzin w temperaturze pokojowej, a następnie przesączono, przemyto DMF i wodą, a następnie 3 razy DMF, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 3 razy DCM. Następnie, dodano 4 ml roztworu TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49) i mieszaninę wytrząsano godzinę w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono i po dodaniu jeszcze 1,5 ml roztworu TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49), wytrząsano w ciągu minut, po czym przesączono, przemyto 2 ml DCM i przesącze przedmuchano do sucha w atmosferze azotu. Otrzymaną pozostałość poddano oczyszczaniu metodą HPLC na 20 g 5 μm Purospher Star

RP-18 [elucja: ((0,5% NH4OAc w H2O)/CH3CN 90/10)/CH3OH/CH3CN (0 min) 75/25/0, (10,00 min)

0/50/50, (16,00 min) 0/0/100, (18,10 - 20 min) 75/25/0]. Zebrano pożądane frakcje i odparowano rozpuszczalnik organiczny. Do otrzymanego wodnego koncentratu dodano wodny roztwór Na2CO3 i przeprowadzono ekstrakcję przy użyciu DCM. Następnie, otrzymany ekstrakt oddzielono przy użyciu Extrelut i przesącze przedmuchano do sucha w atmosferze azotu, w temperaturze 50°C. Pozostałość poddano dalszemu suszeniu (zmniejszone ciśnienie, temperatura 50°C), w wyniku czego otrzymano 0,006 g związku 1. W podobny sposób wytworzono związki określone w następującej tabeli F-1 jako związki nr 2 do nr 29, przy czym zastosowano ten sam eksperymentalny sposób postępowania, z zastąpieniem 1,2-diaminoetanu odpowiednią reaktywną diaminą.

P r z y k ł a d B.2

Do 0,00014 mola żywicy (2-a), 0,00014 mola BINAP i 0,00252 mola) tert-butanolanu sodu dodano 2 ml NMP. Następnie, dodano 0,0021 mola 1,2-diaminoetanu w 1 ml NMP i powstałą mieszaninę wytrząsano w ciągu godziny w atmosferze argonu. Następnie, dodano 0,000028 mola Pd2(dba)3 w 1 ml NMP i mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 18 godzin w temperaturze 105°C, po czym mieszaninę schłodzono, przesączono i pozostałość na filtrze przemyto układem DMF-woda 50-50, 3 razy DMF, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 2 razy NMP. Następnie dodano 3 ml NMP, potem 0,0007 mola 2-bromo-2-fenylooctanu metylu w 1 ml NMP, a następnie 0,300 ml DIPEA. Otrzymaną tak mieszaninę wytrząsano w ciągu 18 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono, przemyto DMF i wodą, przemyto 3 razy DMF, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM i dodano 4 ml TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49), po czym mieszaninę wytrząsano w ciągu 2 godzin w temperaturze pokojowej i przesączono. Dodano jeszcze 2 ml TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49) i mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 15 minut, po czym przesączono. Pozostałość na filtrze przemyto 2 ml DCM, po czym filtraty przedmuchano do sucha w atmosferze azotu. Pozostałość poddano oczyszczaniu metodą HPLC na 20 g 5 μm Purospher Star RP-18 [elucja: ((0,5% NH4OAC w H₂O)/CH3CN 90//10)/CH3OH/CH3CN (0 min) 75/25/0, (10,00 min) 0/50/50, (16,00 min) 0/0/100, (18,10 - 20 min) 75/25/0]. Zebrano pożądane frakcje i odparowano rozpuszczalnik organiczny. Do otrzymanego wodnego koncentratu dodano wodny roztwór Na2CO3 i przeprowadzono ekstrakcję przy użyciu DCM. Następnie, otrzymany ekstrakt oddzielono i przesącze przedmuchano do sucha w atmosferze azotu, w temperaturze 50°C. Pozostałość poddano dalszemu suszeniu (zmniejszone ciśnienie, temperatura 50°C), w wyniku czego otrzymano 0,007 g związku 30.

W podobny sposób wytworzono związki określone w następującej tabeli F-1 jako związki nr 31 do nr 58, przy czym zastosowano ten sam eksperymentalny sposób postępowania, z zastąpieniem 1,2-diaminoetanu odpowiednią reaktywną diaminą.

PL 205 290 B1

P r z y k ł a d B.3

Do 0,00014 mola żywicy (2-a), 0,00014 mola BINAP i 0,00252 mola) tert-butanolanu sodu dodano porcjami 2 ml NMP. Następnie, dodano 0,0021 mola 4-amino-1-tert-butoksykarbonylopiperydyny w 1 ml NMP i powstałą mieszaninę wytrząsano w ciągu godziny w atmosferze argonu. Następnie, dodano 0,000028 mola Pd2(dba)3 w 1 ml NMP i mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 18 godzin w temperaturze 105°C, po czym mieszaninę schłodzono, przesączono i pozostałość na filtrze przemyto układem DMF-woda 50-50, 3 razy DMF, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 3 razy DCM. Nastę pnie, dodano 1 M TMSOTf i 1,5 M 2,6-lutydynę w 3 ml DCM i otrzymaną tak mieszaninę wytrząsano w ciągu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono, przemyto 3 razy DCM i dodano 4 ml metanolu, po czym mieszaninę wytrząsano w ciągu godziny w temperaturze pokojowej i przesączono. Pozostałość na filtrze przemyto 3 razy DCM, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i raz NMP. Następnie, dodano 3 ml NMP, potem 0,0007 mola 2-bromo-2-fenylooctanu etylu w 1 ml NMP, a następnie 0,3 ml DIPEA, po czym otrzymaną mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 20 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie mieszaninę reakcyjną przesączono, przemyto 3 razy DMP, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 3 razy DCM. Następnie, dodano 4 ml TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49) i mieszaninę wytrząsano w ciągu godziny w temperaturze pokojowej, po czym przesączono. Dodano jeszcze 2 ml TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49) i mieszaninę wytrząsano w ciągu minut, po czym przesączono i przemyto 2 ml DCM. Przesącze przedmuchano do sucha w atmosferze azotu, w temperaturze 50°C. Pozostałość poddano oczyszczaniu metodą HPLC na 20 g 5 μm Purospher Star RP-18 [elucja: ((0,5% NH4OAC w H2O)/CH3CN 90/10)/CH3OH/CH3CN (0 min) 75/25/0, (10,00 min) 0/50/50, (16,00 min) 0/0/100, (18,10 - 20 min) 75/25/0]. Zebrano pożądane frakcje i odparowano rozpuszczalnik organiczny. Do otrzymanego wodnego koncentratu dodano wodny roztwór Na2CO3 i przeprowadzono ekstrakcję przy użyciu DCM. Następnie, otrzymany ekstrakt oddzielono i przesącze przedmuchano do sucha w atmosferze azotu, w temperaturze 50°C. Pozostałość poddano dalszemu suszeniu (zmniejszone ciśnienie, temperatura 55°C), w wyniku czego otrzymano 0,007 g związku 59.

W podobny sposób wytworzono związki określone w następującej tabeli F-1 jako związki nr 60 do nr 96, przy czym zastosowano ten sam eksperymentalny sposób postępowania, z zastąpieniem 4-amino-1-tert-butoksykarbonylopiperydyny odpowiednią reaktywną aminą.

P r z y k ł a d B.4

Przy użyciu 2 ml NMP przemyto 0,00014 mola żywicy (2-b). Dodano 0,00014 mola BINAP i 0,00252 mola tert-butanolanu sodu, a potem 0,0021 mola 4-amino-1-tert-butoksykarbonylopiperydyny w 1 ml NMP, i 3 ml NMP, po czym powstałą mieszaninę wytrząsano w ciągu godziny w atmosferze argonu. Następnie, dodano 0,000028 mola Pd2(dba)3 w 1 ml NMP i mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 18 godzin w temperaturze 105°C, po czym mieszaninę schłodzono i przesączono. Pozostałość na filtrze przemyto układem DMF-woda 50-50, 3 razy DMF, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 3 razy DCM. Następnie, dodano 1 M TMSOTf i 1,5 M 2,6-lutydynę w 3 ml DCM i otrzymaną tak mieszaninę wytrząsano w ciągu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono, przemyto 3 razy DCM, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 2 razy NMP, po czym dodano 3 ml NMP, potem 0,160 g 2-bromo-2-fenylooctanu metylu w 1 ml NMP, a następnie 0,3 ml DIPEA i otrzymaną tak mieszaninę wytrząsano w ciągu 20 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie, mieszaninę przesączono, przemyto DMF i wodą, przemyto 3 razy DMF, układem DMF-woda 50-50, 3 razy DMF, 3 razy wodą, 3 razy DMF, 3 razy CH3OH, 3 razy DCM, 3 razy CH3OH i 3 razy DCM. Dodano 4 ml TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49), po czym mieszaninę wytrząsano w ciągu godziny w temperaturze pokojowej i przesączono. Dodano jeszcze 2 ml TFA/TIS/DCM (49 : 2 : 49) i mieszaninę reakcyjną wytrząsano w ciągu 30 minut, po czym przesączono. Filtraty przedmuchano do sucha w atmosferze azotu, a w temperaturze 50°C. Pozostałość poddano oczyszczaniu metodą HPLC na 20 g 5 μm Purospher Star RP-18 [elucja: ((0,5% NH4OAc w H2O)/CH3CN 90/10)/CH3OH/CH3CN (0 min) 75/25/0, (10,00 min) 0/50/50, (16,00 min) 0/0/100, (18,10 - 20 min) 75/25/0]. Zebrano pożądane frakcje i odparowano rozpuszczalnik organiczny. Do tak otrzymanego wodnego koncentratu dodano wodny roztwór Na2CO3 i przeprowadzono ekstrakcję przy użyciu DCM. Następnie, otrzymany ekstrakt oddzielono i przesącze przedmuchano do sucha w atmosferze azotu, w temperaturze 50°C. Pozostałość poddano dalszemu suszeniu (zmniejszone ciśnienie, temperatura 50°C), w wyniku czego otrzymano 0,031 g związku 97.

PL 205 290 B1

W podobny sposób wytworzono zwią zki okreś lone w nastę pują cej tabeli F-1 jako zwią zki nr 98 do nr 136, przy czym zastosowano ten sam eksperymentalny sposób postępowania, z zastąpieniem 4-amino-1-tertbutoksykarbonylopiperydyny odpowiednią reaktywną aminą.

P r z y k ł a d B.5

Mieszaninę złożoną z 0,006 mola związku pośredniego (3), 0,011 mola 2-bromo-2-fenylooctanu metylu, 1,6 ml trietyloaminy i 0,01 mola jodku tetrabutyloamoniowego w 20 ml THF mieszano w temperaturze pokojowej w ciągu 8 godzin. Następnie, dodano wodę i mieszaninę poddano ekstrakcji przy użyciu octanu etylu. Warstwę organiczną oddzielono, osuszono, przesączono i odparowano rozpuszczalnik. Pozostałość poddano oczyszczaniu metodą chromatografii kolumnowej na żelu krzemionkowym (eluent: CH2CI2/CH3OH 98,5/1,5) i przekrystalizowano z eteru dietylowego, w wyniku czego otrzymano związek (137).

Temperatura topnienia: 142°C.

W poniż szej tabeli F-1 wyszczególniono związki wytworzone zgodnie z jednym z powyższych przykładów. W tabelach użyto następującego oznaczenia skrótowego:

•C2HF3O2 oznacza sól kwasu trifluorooctowego.

T a b e l a F-1

	s P5
	gw
Zw. nr 1; Przykł. B.l	Zw. nr 2; Przykł. B.l
ΙχΧο	Pg
Zw. nr 3; Przykł. B.l	Zw. nr 4; Przykł. B.l
JC P\* L a -NH	X
ΑΛ/Χ	L·/ η
Zw. nr 5; Przykł. B.l	(Trans); Zw. nr 6; Przykł. B.l

PL 205 290 B1

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

-A Ι',ο	'tP fl χ_/Η ΥαΧΓ Γ J H
(Trans); Zw. nr 17; Przykł. B.l	Zw. nr 18; Przykł. B.l
	y/ypjo
Zw. nr 19; Przykł. B.l	Zw. nr 20; Przykł. B.l
&oSg-	X
Zw. nr 21; Przykł. B.l	Zw. nr 22; Przykł. B.l
X P	5a£T qA
(Trans); Zw. nr 23; Przykł. B.l	Zw. nr 24; Przykł. B.l
54 °^O il Χαχγ Γ Jj H	ΧΑΧΤΚ^Ό f 1 H
Zw. nr 25; Przykł. B.l	• Zw. nr 26; Przykł. B.l

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

	0^__^NH xvr 1 J H
. Zw. nr 37; Przykł. B.2	Zw. nr 38; Przykł. B.2
Zw. nr 39; Przykł. B.2	Zw. nr 40; Przykł. B.2
	n a
Zw. nr 41; Przykł. B.2	Zw. nr 42; Przykł. B.2
Zw. nr 43; Przykł. B.2	Zw. nr 44; Przykł. B.2
	A-o gyy·
Zw. nr 45; Przykł. B.2	Zw. nr 46; Przykł. B.2

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

r, ΥσΥο
Zw. nr 47; Przykł. B.2	Zw. nr 48; Przykł. B.2
	A w /11 gU
Zw. nr 49; Przykł. B.2	(Trans); Zw. nr 50; Przykł. B.2
A) O FC	'ąP n 0
	ίΥ
Zw. nr 51; Przykł. B.2	Zw. nr 52; Przykł. B.2
Acr	Au C0
u8	Γ J H
Zw. nr 53; Przykł. B.2	(Trans); Zw. nr 54; Przykł. B.2
	O ora
ΑχΓ	0 P
LJ H	0 s
( Zw. nr 55; Przykł. B.2	(Trans); Zw. nr 56; Przykł. B.2

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

°^Ό χχΛΓ Γ ί Η	1	(Γ/Β
Zw. nr 57; Przykł. Β.2	(Trans	); Zw. nr 58; Przykł. B.2 .
	i
Zw. nr 59; Przykł. B.3	Zw.	nr 60; Przykł. B.3
	Ϊ
Zw. nr 61; Przykł. B.3	Zw.	nr 62; Przykł. B.3
g-/	£
Zw. nr 63; Przykł. B.3	Zw.	nr 64; Przykł. B.3

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

X
Zw. nr 73; Przykł. B.3	Zw. nr 74; Przykł. B.3
i 9
Zw. nr 75; Przykł. B.3	Zw. nr 76; Przykł. B.3
o-Z - &/	§x/r^
Zw. nr 77; Przykł. B.3	Zw. nr 78; Przykł. B.3
	<Λ
Zw. nr 79; Przykł. B.3	Zw. nr 80; Przykł. B.3

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

	A
Zw.	nr 81; Przykł. B.3	Zw. nr 82; Przykł. B.3
		A
&	w
Zw.	nr 83; Przykł. B.3	Zw. nr 84; Przykł. B.3
	A
	ę>	Qo O
Zw.	nr 85; Przykł. B.3	Zw. nr 86; Przykł. B.3
	?/
Zw.	nr 87; Przykł. B.3	Zw. nr 88; Przykł. B.3

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

( : Ο,Ρ™ Aj η V	0, Ab -o-
Zw. nr 89; Przykł. B.3	Zw. nr 90; Przykł. B.3
&.A	bo A
Zw. nr 91; Przykł. B.3	Zw. nr 92; przykł. B.3
Acr	A Γ 1 n
Zw. nr 93; Przykł. B.3	Zw. nr 94,- Przykł. B.3
&.A	? A <Ί
Zw. nr 95; Przykł. B.3	Zw. nr 96; Przykł. B.3

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

	x ę		H
Zw. nr 97; Przykł. B.4	Zw. nr 98; Przykł. B.4
	ζ Ψ SW
Zw. nr 99; Przykł. B.4	Zw. nr 100; Przykł, B.4
	w ΛΧΧ J H		X ψ ΧλΧΓ | H
Zw. nr 101; Przykł. B.4	Zw. rur 102; Przykł, B.4
	. c, X H
Zw. nr 103; Pryzkł. B.4	Zw. i	ir 104; Przykł. B.4
	XV 1 H		.. g« τ ϊ ΓΥ TW
Zw. nr 105; Przykł. B.4	i Zw.	ir 106; Przykł. B.4

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

PL 205 290 B1 cd. tabeli F-1

X' b ΧΛ/Γ L J H	¥ 2° ρΧ
' Zw. nr 127; Przykł. B.4	Zw. nr 128; Przykł. B.4
x 9 0'.·
Zw. nr 129; Przykł. B.4	Zw. nr 130; Przykł. B.4
c y°	< £ W LI h
Zw. nr 131; Przykł. B.4	Zw. nr 132; Przykł. B.4
s II H
Zw. nr 133; Przykł. B.4	Zw. nr 134; Przykł. B.4

J,	i
	Oa^Z >-<>
Zw. nr 135; Przykł. B.4	Zw. nr 136; Przykł. R.4
Zw. nr 137; Przykł. B.5

PL 205 290 B1

C. Przykłady farmakologiczne C.1 Kwantyfikacja wydzielania ApoB.

Komórki HepG2 hodowano w 24-studzienkowych płytkach w podłożu MEM Rega 3, zawierającym 10% płodowej surowicy cielęcej. Przy 70% zlaniu się komórek, podłoże wymieniono i wprowadzono związek testowany lub nośnik (DMSO, 0,4% stężenie końcowe). Po upływie 24 godzin inkubacji, podłoże przeniesiono do probówek Eppendorfa i sklarowano przez odwirowanie. Do supernatantu wprowadzono owcze przeciwciało przeciw obu apoB i mieszaninę utrzymywano w temperaturze 8°C w cią gu 24 godzin. Nastę pnie, dodano królicze przeciwciał o przeciwowcze i powstał y kompleks immunologiczny pozostawiono na 24 godziny w temperaturze 8°C w celu wytrącenia. Immunoprecypitat zebrano przez wirowanie w ciągu 25 minut przy 1320 x g, po czym przemyto 2 razy buforem, zawierającym 40 mM Mops, 40 mM NaH2PO4, 100 mM NaF, 0,2 mM DTT, 5 mM EDTA, 5 mM EGTA,

1% Triton-X-100, 0,5% dezoksycholanu sodu (DOC), 0,1% SDS, 0,2 μΜ leupeptyny i 0,2 μΜ PMSF. Radioaktywność w osadzie skwantyfikowano przez zliczenie w cieczowym liczniku scyntylacyjnym. Otrzymane wartości IC50 wykazano w poniższej tabeli C.1.

T a b e l a C.1. Wartości pIC50 (= -log wartości IC50)

Związek nr	pIC50
1	7,149
2	6,499
3	6,116
4	7,007
5	5,992
6	5,683
7	6,482
8	6,888
9	6,247
10	6,023
11	5,862
12	6,162
13	6,312
14	6,028
15	6,121
16	5,899
17	6,092
18	> 7,523
19	6,641
20	5,715
21	6,296
22	5,987
23	5,805
24	6,766

Związek nr	pIC50
25	6,023
26	5,706
27	6,204
28	5,826
29	6,123
98	5,801
100	7,38
101	7,388
102	< 5,523
103	5,796
104	> 7,523
105	6,737
106	5,523
107	5,805
108	7,161
109	6,823
110	5,93
111	6,458
112	7,404
113	7,97
114	5,583
115	6,023
116	7,023
117	> 7,523

PL 205 290 B1

C.2. Test MTP

Aktywność MPT mierzono w teście podobnym do testu opisanego przez J.R. Wetterau'a i D.B. Zilversmita w Chemistry and Physics of Lipids, 38, 205 - 222 (1985). W celu sporządzenia pęcherzyków donorowych i akceptorowych, odpowiednie lipidy w chloroformie umieszczono w szklanej probówce i wysuszono w strumieniu azotu. Do wysuszonych lipidów dodano bufor zawierający 15 mM Tris-HCl pH 7,5, 1 mM EDTA, 40 mM NaCl, 0,02% NaN3 (bufor testowy). Powstałą tak mieszaninę zawirowano przez chwilę i lipidy pozostawiono w celu zhydratyzowania, na czas 20 minut, na lodzie. Następnie otrzymano pęcherzyki za pomocą nadźwiękawiania w łaźni (Branson 2200) w temperaturze pokojowej, w ciągu najwyżej 15 minut. Do wszystkich preparatów pęcherzyków wprowadzono butylohydroksytoluen w stężeniu 0,1%. Testowa mieszanina do transportu lipidów zawierała pęcherzyki donorowe (40 nmoli fofatydylocholiny, 7,5% mol kardiolipiny i 0,25% mol tri[1-¹⁴C]oleinianu glicerolu), pęcherzyki akceptorowe (240 nmoli fosfatydylocholiny) i 5 mg BSA w całkowitej objętości 675 μl w 1,5 ml probówce do mikrowirówki. Związki badane wprowadzano w postaci roztworu w DMSO (stężenie końcowe 0,13%). Po upływie 5 minut inkubacji wstępnej w temperaturze 37°C, rozpoczynano reakcję przez dodanie MTP w 100 μl buforu do dializy. Reakcję zatrzymywano za pomocą dodania 400 μl celulozy DEAE-52 uprzednio zrównoważonej w 15 mM Tris-HCl pH 7,5, 1 mM EDTA, 0,02% NaN3 (1 : 1 obj/obj). Następnie, mieszaninę mieszano w ciągu 4 minut i wirowano w ciągu 2 minut przy maksymalnej szybkości w wirówce Eppendorfa, w temperaturze 4° C, w wyniku czego otrzymano osad pęcherzyków donorowych związanych z DEAE-52. Porcję supernatantu zawierającego liposomy akceptorowe poddano zliczaniu i liczbę [¹⁴C]-zliczeń wykorzystano do obliczenia procentu przeniesienia triglicerydu z pęcherzyków donorowych do pęcherzyków akceptorowych.

Claims (9)

1. Pochodna bifenylokarboksyamidu, o wzorze (I):

jej N-tlenki, jej farmaceutycznie dozwolonych sole addycyjne z kwasami i postacie stereochemiczne izomeryczne, w którym to wzorze (I):

p¹, p² i p³ niezależnie oznaczają liczby całkowite od 1 do 3;

₁ każdy R¹ jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej atom wodoru, grupę C1-4-alkilową, grupę C1-4-alkoksylową, atom fluorowca, grupę hydroksylową lub grupę polifluorowco-C1-4-alkilową;

każdy R² jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej atom wodoru, grupę C1-4-alkilową lub atom fluorowca;

R³ oznacza atom wodoru lub grupę C1-4-alkilową;

każdy R⁴ oznacza atom wodoru;

Z oznacza dwuwartościową grupę o wzorze:

(a-l) (a-2) (a-3) (a-4) R⁶ w których to wzorach:

PL 205 290 B1 n oznacza liczbę całkowitą od 2 do 4, a ugrupowanie -(CH2)n- w grupie (a-1) moż e być, ewentualnie, podstawione jednym lub dwiema grupami C1-4-alkilowymi; m i m' oznaczają liczby całkowite od 1 do 3;

każdy R⁵ i R⁶ jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej atom wodoru lub grupę C1-6-alkilową;

każdy X¹ i X² jest niezależnie wybrany z grupy obejmującej CH, N lub zhybrydyzowany atom węgla (hybryda sp²), oraz w grupie (a-1) co najmniej jeden z symboli X¹ lub X² oznacza N;

A oznacza grupę C1-6-alkanodyilową podstawioną jedną grupą fenylową; i

B oznacza grup ę C1-4-alkoksylową lub grupę C1-10-alkiloaminową.

2. Związek według zastrz. 1, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifuorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-1), w którym każdy X¹ i X² oznacza atom azotu, n oznacza liczbę całkowitą 2, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależnie oznacza atom wodoru lub grupę metylową.

3. Związek według zastrz. 1, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifluorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-2) lub (a-3), w których to wzorach X¹ oznacza azot, m i m' oznaczają liczbę cał kowitą 1, oraz każ dy R⁵ i R⁶ niezależnie oznacza atom wodoru lub grupę metylową.

4. Związek według zastrz. 1, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifluorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-2) lub (a-3), w których to wzorach X¹ oznacza atom azotu, m oznacza liczbę całkowitą 2, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależnie oznacza atom wodoru lub grupę metylową.

5. Związek według zastrz. 1, w którym R¹ oznacza atom wodoru lub grupę trifluorometylową; R², R³ i R⁴ oznaczają atom wodoru; i Z oznacza grupę dwuwartościową o wzorze (a-4), w którym m oznacza liczbę całkowitą 2 i m' oznacza liczbę całkowitą 1, oraz każdy R⁵ i R⁶ niezależnie oznacza atom wodoru lub grupę metylową.

6. Związek według zastrz. 1, w którym A oznacza C1-6-alkanodyilową podstawioną grupą fenylową, i B oznacza grupę C3-4-alkoksylową lub grupę C1-10-alkiloaminową.

7. Kompozycja farmaceutyczna zawierająca farmaceutycznie dopuszczalny nośnik oraz substancję aktywną, znamienna tym, że zawiera jako substancję aktywną terapeutycznie skuteczną ilość związku jak określono w zastrzeżeniu 1.

8. Zastosowanie związku jak określono w zastrzeżeniu 1 do wytwarzania leku do leczenia hiperlipidemii, otyłości, miażdżycy tętnic lub cukrzycy typu II.

9. Sposób wytwarzania związku o wzorze (I) jak określono w zastrzeżeniu 1, znamienny tym, że:

a) poddaje się związek pośredni o wzorze (II):

w którym:

B, A, Z, R⁴ i p³ mają znaczenie podane w zastrz. 1, reakcji z kwasem bifenylokarboksylowym, lub ha-

PL 205 290 B1 w którym:

R¹, R², p¹ i p² mają znaczenie podane odnośnie do wzoru (I), oraz Y¹ jest wybrany z grupy obejmującej grupę hydroksylową i atom fluorowca, w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności odpowiedniej zasady,

b) poddaje się związek pośredni o wzorze (IV):

w którym:

1 2 3 4 1 2 3 2 R¹, R², R³, R⁴, A, Z, p¹, p² i p³ mają wyżej podane znaczenie, oraz Y² jest wybrany z grupy obejmujące] atom fluorowca i grupę hydroksylową, reakcji ze związkiem pośrednim (V) o wzorze:

B-H w którym:

B oznacza grupę C1-4-alkoksylową lub C1-10-alkiloaminową, w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i, ewentualnie, w obecności co najmniej jednego odczynnika sprzęgającego i/lub odpowiedniej zasady;

c) poddaje się związek pośredni o wzorze (VI):

w którym:

1 2 3 4 1 2 3 3 R¹, R², R³, R⁴, p¹, p² i p³ mają znaczenie podane w zastrz. 1, oraz Y³ jest wybrany z grupy obejmującej atom fluorowca, B(OH)2, boroniany alkilowe i ich cykliczne analogi, reakcji z substratem reakcji o wzorze (VII):

w którym:

B, A i Z mają wyżej podane znaczenie, w środowisku co najmniej jednego rozpuszczalnika obojętnego w warunkach prowadzenia reakcji i ewentualnie w obecności co najmniej jednego metalu przejś ciowego jako odczynnika sprzęgającego i/lub co najmniej jednego odpowiedniego ligandu, albo

d) związki o wzorze (I) przekształca się jedne w drugie na drodze znanych w tej dziedzinie techniki reakcji przekształcenia; albo, jeżeli jest to pożądane, związek o wzorze (I) przekształca się w sól addycyjną z kwasem lub, na odwrót, sól addycyjną związku o wzorze (I) przekształca się w postać wolnej zasady przy użyciu alkaliów; oraz, jeżeli jest to pożądane, otrzymuje się ich postacie stereochemicznie izomeryczne.