PL189103B1

PL189103B1 - Dodatek smarujący

Info

Publication number: PL189103B1
Application number: PL98335330A
Authority: PL
Inventors: Daniéle Eber; Laurent Germanaud; Paul Maldonado
Original assignee: Elf Antar France
Priority date: 1997-12-24
Filing date: 1998-12-22
Publication date: 2005-06-30
Also published as: ES2242310T3; CA2281635C; CA2281635A1; WO1999033938A1; US6511520B1; PL335330A1; EP1522570A3; RU2167919C1; HU222537B1; KR20000071202A; DE69829167D1; HUP0001251A2; PT961820E; EP1522570A2; MY121333A; EP0961820B1; FR2772784A1; AR014163A1; FR2772784B1; NO994055D0

Abstract

1 D odatek sm arujacy popraw iajacy sm arow nosc olejów napedow ych i paliw lotniczych, o zaw artosci siarki ponizej lub rów nej 500 ppm, znamienny tym, ze zaw iera od 5 do 25% wagowych co najm niej jednego m onoestru glicerolu o nastepujacych w zorach (IA ) lub (IB ): R r C (O )-O -C H 2 C H O H -C H 2O H (IA ) R 1 -C (O )-O -C H -(C H 2O H )2 (IB ) w których R 1 oznacza nasycone lub nienasycone, liniow e lub nieznacznie rozgalezione lancu- chy alkilow e zaw ierajace od 8 do 24 atom ów w egla i cykliczne lub policykliczne grupy zaw ieraja- ce od 8 do 60 atom ów w egla, od 35 do 75% w agow ych zw iazku o podanym ponizej w zorze (II): R2-C (O )-X (II) w którym R2 oznacza nasycone lub nienasycone, liniow e lub nieznacznie rozgalezione lancuchy alkilow e zaw ierajace od 8 do 24 atom ów w egla i X oznacza (i) grupy funkcyjne, w ybrane sposród estrów m onoalkoholi i liniow ych lub rozgalezionych polialkoholi, zaw ierajace od 1 do 8 atom ów w egla 1 (ii) grupy pochodzace od pierw szorzedow ych i/lub drugorzedow ych am in lub od alkanolo -am in z liniowym lub rozgalezionym alifatycznym lancuchem w eglow odorow ym zaw ierajacym od 1 do 18 atom ów w egla, i ew entualnie od 0,1 do 2 0 % w agow ych co najm niej jed n eg o diestru glicerolu o w zorach (IIIA ) i/lub (IIIB ). R 3-C (O )-O -C H 2-C H O H -C H 2-O -C (O )-R4 (IIIa ) R 3-C (O )-O -C H 2-C H (C H 2O H)-O -C (O )-R4 (IIIb ) w których R3 i R4, które sa identyczne lub rózne, o zn aczaja nasycone lub nienasycone, liniow e lub nieznacznie rozgalezione lancuchy alkilow e zaw ierajace od 8 do 24 atom ów w egla i cykliczne lub policykliczne grupy zaw ierajace od 8 do 60 atom ów wegla. PL PL PL

Description

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest dodatek smarujący w celu poprawy smarowności paliw, czy to paliwa dla silników wysokoprężnych (oleju napędowego), czy tez paliwa wtryskowego, zwłaszcza paliw z małą zawartością siarki.

Wiadomo, że oleje napędowe i paliwa wtryskowe muszą mieć smarowność w celu ochrony pomp, układów wtryskowych i wszelkich części ruchomych, z którymi te produkty stykają się w silniku spalinowym. W celu stosowania czystszych produktów i nie zanieczyszczających środowiska, w szczególności nie zawierających siarki, przemysł rafineryjny stale ulepsza sposoby przerobu dotyczące usuwania związków siarki Jednak zauważono, że utrata związków siarki często jest związana z utratą także związków aromatycznych i polarnych, co powoduje także utratę smarowności przez takie paliwa. Tak więc, usuwanie związków siarki ze składu poza pewną zawartość tych produktów w znacznym stopniu nasila zjawiska zużycia i zniszczenia ruchomych części pomp i układów wtryskowych. Ponieważ przepisy w wielu krajach nałożyły ograniczenia na dopuszczalną górną zawartość związków siarki w paliwach, wynoszącą 0,05% wagowych, w celu zmniejszenia emisji zanieczyszczających gazów spalinowych

189 103 z samochodów, samochodów ciężarowych lub autobusów, zwłaszcza na terenach miejskich, to te związki smarujące muszą być zastąpione przez inne związki nie zanieczyszczające środowiska, ale wykazujące dostateczną smarowność i usuwające zagrozenie zuzyciem.

Literatura wspomina także, że paliwa benzynowe o małej zawartości siarki mają smarowności, które mogą okazać się niewystarczające dla zapewnienia dobrego smarowania układów wtryskowych w nowych pojazdach i mogą powodować niebezpieczeństwo przedwczesnego zuzycia.

Opracowano kilka typów dodatków dla rozwiązania tego problemu. Tak więc, do olejów napędowych wprowadza się dodatki zapobiegające zuzyciu, przy czym niektóre z nich są znane juz jako środki smarne, typu dimerów nienasyconych kwasów tłuszczowych i estrów kwasów tłuszczowych, alifatycznych amin, estrów kwasów tłuszczowych z dietanoloaminą i długołańcuchowych alifatycznych kwasów monokarboksylowych, takie jak opisane w patentach US nr 2,527,887, US nr 4,185,594, US nr 4,204,481 i US nr 4,208,190. Większość tych dodatków ma dostateczną smarowność, jednak tylko w stężeniach znacznie przewyższających stężenia ekonomiczne. Ponadto, dodatki zawierające kwasy dimeryczne, a także kwasy trimeryczne, nie mogą być stosowane w paliwach zasilających pojazdy, w których paliwo styka się z olejem smarnym, ponieważ kwasy te tworzą, w wyniku reakcji chemicznej z detergentami stosowanymi zwykle w środkach smarnych, osady, które mogą przyspieszać procesy zużycia.

Patent US nr 4,609,376 zaleca stosowanie dodatków zapobiegających zużyciu, otrzymywanych z estrów kwasów monokarboksylowych i polikarboksylowych z polihydroksylowanymi alkoholami, w paliwach alkoholowych.

W patencie GB nr 2,307,246 jako dodatek poprawiający smarowność zaleca się produkt reakcji kwasu karboksylowego, zawierającego od 10 do 60 atomów węgla i wybranego spośród kwasów tłuszczowych lub dimerów kwasów tłuszczowych, z alkanoloaminą otrzymaną w wyniku kondensacji aminy lub poliaminy z tlenkiem alkilenu.

Według patentu GB nr 2,307,247 jest korzystne stosowanie pochodnej kwasowej podstawionej co najmniej jedną grupą hydroksylową, lub estru polioli, lub alternatywnie amidu tego kwasu.

Innym wybranym sposobem jest wprowadzanie do paliw w celu poprawy ich smarowności olejów roślinnych lub ich estrów. Tymi olejami są następujące oleje: rzepakowy, lniany, sojowy i słonecznikowy lub ich estry (patrz patenty EP nr 635,558 i EP nr 605,857). Jednak jedną z głównych wad tych estrów jest ich mała smarowność przy stężeniu w paliwach poniżej 0,5% wagowych.

Zadaniem niniejszego wynalazku jest rozwiązanie trudności występujących w przypadku stosowania środków smarnych według stanu techniki, to znaczy poprawa smarowności odsiarczonych i częściowo dearomatyzowanych paliw, przy czym środki te są nadal mieszalne z innymi dodatkami, szczególnie z detergentami i olejami smarnymi, szczególnie nie tworzą osadów i obniżają koszty zastosowania w wyniku zmniejszenia zawartości dodatków znacznie poniżej 0,5%.

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest zastosowanie dodatku poprawiającego smarowność olejów napędowych i paliw lotniczych o małej zawartości siarki, to jest o zawartości siarki poniżej luu równej 500 ppm , przy czym dodatek sk^łada się z :

1) od 5 do 25% wawowywh co najmnin] ^0ι^οο monc^nseni glicerolu o oastępupących wzorach (Ia) lub (Ib):

R,-C(0)-0-CH2-CH0H-CH₂0H (Ia)

R!-C(0)-0-C^H-(CH20H)2 (Ib) w których Ri oznacza nasycone lub niensshrone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub polirhkliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla,

2) od 35 do 75% wagowych związku o podanym poniżej wzorze (II):

R₂-C(0)-X (II) w którym R₂ oznacza nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub polichaliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla i X oznacza (i) grupy ORo, w których Ro oznacza resztę węglowodorową zawierającą od 1 do 8 atomów węgla, ewentualnie podstawioną przez jedną

189 103 lub kilka grup estrowych i (ii) grupy pochodzące od pierwszorzędowych i/lub drugorzędowych amin lub od alkanoloamin z liniowym lub rozgałęzionym łańcuchem węglowodorowym zawierającym od 1 do 18 atomów węgla,

3) i od 5 do 20% wagowych co najmniej jednego diestru glicerolu o wzorach (IIIa) i/lub (IIIb):

R3-C(O)-O-CH2-CHOH-CH2-O-C(O)-R4 (IIIa)

R3-C(O)-O-CH2-CH(CH2OH)-O-C(O)-R4 (IIIb) w których R3 i R4, które są identyczne lub różne, oznaczają nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub policykliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla.

Spośród monoestrów glicerolu o wzorze (i) i diestrów o wzorze (iii) zawierających, odpowiednio, grupy R1 lub R3 i grupy R4 tworzące łańcuch alkilowy, wybiera się korzystnie monoestry i diestry otrzymywane z olejów grupy zawierającej oleje laurylowe pochodzące z kopry lub palmy, które są bogate w nasycone łańcuchy alkilowe zawierające od 12 do 14 atomów węgla, oleje palmitynowe z oleju palmowego, smalcu lub łoju, zawierające przeważnie nasycone łańcuchy alkilowe zawierające 16 atomów węgla, oleje linolowe ze słonecznika, kukurydzy lub rzepaku, o dużej zawartości kwasu linolowego, oleje linolenowe otrzymywane z siemienia lnianego zawierające znaczne ilości potrójnie nienasyconych łańcuchów alkilowych zawierających od 1 do 18 atomów węgla i oleje rycynolowe otrzymywane z rącznika.

Spośród monoestrów i diestrów glicerolu otrzymywanych z policyklicznych kwasów korzystne monoestry i diestry zawierają grupy R1 lub R3 i/lub grupy R4 zawierające co najmniej dwa pierścienie, każdy utworzony z 5 do 6 atomów, przy czym najwyżej jeden z tych atomów jest ewentualnie heteroatomem, takim jak azot lub tlen, a inne atomy są atomami węgla, te dwa pierścienie mają ponadto dwa wspólne, korzystnie wicynalne, atomy węgla, a wymienione pierścienie są nasycone lub nienasycone. Są to korzystnie monoestry glicerolu z naturalnymi kwasami zywicznymi otrzymywane z pozostałości po destylacji olejów naturalnych ekstrahowanych z drzew zywicznych, zwłaszcza z żywicznych drzew iglastych.

Spośród tych estrów kwasów zywicznych według wynalazku korzystne są estry kwasu abietynowego, kwasu dihydroabietynowego, kwasu tetrahydroabietynowego, kwasu dehydro-abietynowego, kwasu neoabietynowego, kwasu pimarowego, kwasu lewopimarowego i kwasu parastrynowego.

Przez wybór odpowiednich warunków częściowej hydrolizy tych kwasów można otrzymywać bezpośrednio mieszaninę monoalkilowych i dialkilowych estrów glicerolu.

Według innej odmiany niniejszego wynalazku można otrzymywać estry alkilowe glicerolu w wyniku reakcji estryfikacji między opisanymi wyżej kwasami karboksylowymi i glicerolem.

Estry i amidy o wzorze (ii) można z łatwością otrzymywać w reakcji alkoholu, aminy i/lub związku alkanoloaminowego z kwasem organicznym, takim jak kwas oleinowy, lub można otrzymywać prosty ester, taki jak oleinian metylu, przy czym reakcję wykonuje się w znanych ogólnie warunkach dla fachowca procesów estryfikacji i amidowania.

Według pierwszej odmiany niniejszego wynalazku, alkohole stosowane do otrzymywania związku (ii) wybiera się z grupy zawierającej metanol, etanol, propanol, izopropanol, butanol, izobutanol, pentanol lub 2-etyloheksanol i/lub oksyalkilowane alkohole o wzorze R(O-CH2-CHR')n-OH, w którym R oznacza grupę alkilową zawierającą od 1 do 6 atomów węgla, R' oznacza wodór lub grupę alkilową zawierającą od 1 do 4 atomów węgla i n oznacza liczbę całkowitą o wartości od 1 do 5, takie jak metylocellosolve, butylocellosolve, butylodigol i 1-butoksypropanol.

Według drugiej odmiany niniejszego wynalazku, aminy pierwszorzędowe lub drugorzędowe stosowane do otrzymywania związku (ii) wybiera się z grupy zawierającej takie związki, jak metyloamina, etyloamina, propyloamina, butyloamina, izobutyloamina, 2-etyloheksylo-amina, decyloamina, dodecyloamina, stearyloamina i oleiloamina, N,N-dietyloamina, N,N-dipropyloamina, N,N-dibutyloamina, N,N-di(2-etyloheksylo)amina, metylodecyloamina, N-mety-lododecyloamina i N-metylooleiloamina.

Według trzeciej odmiany niniejszego wynalazku, do otrzymywania związku (ii) stosuje się alkanoloaminy wybrane spośród amin zawierających od 1 do 18 atomów węgla i podstawionych co najmniej jedną grupą hydroksylową, hydroksymetylową lub hydroksypropylową, takich

189 103 jak etanoloamina, dietanoloamina, trietanoloamina, izopropanoloamina, diizopropanoloamina, triizopropanoloamina, N-metyloetanoloamina, tris(hydroksymetyło)aminometan, (N-hydroksy-etylo)metyloimidazolina lub (N-hydroksyetylo)heptadecenyloimidazolina.

Dodatki otrzymywane przez fizyczne mieszanie według wynalazku stosuje się do poprawy smarowności olejów napędowych do silników wysokoprężnych, ewentualnie jako mieszaninę z co najmniej jednym związkiem zawierającym tlen wybranym z grupy utworzonej przez alkohole, etery i estry, jak również z dowolnym dodatkiem stosowanym do poprawy jakości paliwa, takim jak detergent, środek dyspergujący, przeciwutleniacz, dodatki zapobiegające spienianiu, a nawet paliwo biologiczne.

Drugim przedmiotem niniejszego wynalazku są paliwa zawierające od 25 do 2500 ppm, korzystnie od 100 do 1000 ppm, co najmniej jednego dodatku według niniejszego wynalazku rozproszonego w oleju napędowym określonym przez normę ASTM D-975.

Podane poniżej przykłady mają za zadanie przedstawienie niniejszego wynalazku, ale nie ograniczają jego zakresu.

Przykład I.

Przedmiotem niniejszego przykładu jest porównanie smarowności dodatków poprawiających smarowność według niniejszego wynalazku z dodatkami poprawiającymi smarowność według stanu techniki, pod względem zuzycia w warunkach próby HFRR (High Frequence Reciprocating Rig - to jest przesuwne urządzenie wielkiej częstotliwości) podanych w znormalizowanym sposobie CEC-F06-A96 w artykule SAE 932692, autor J. W. Hadley z University of Liverpool.

Dodatki według niniejszego wynalazku będą oznaczane przez X,, natomiast porównawcze dodatki będą oznaczane przez T,.

Pierwszym dodatkiem Ti jest produkt reakcji kwasu oleinowego z dietanoloaminą. Reakcję wykonywano w 500 ml czteroszyjnej okrągłodennej kolbie, do której najpierw wprowadzono 84,6 g kwasu oleinowego i 105,3 g ksylenu, a następnie w ciągu 10 minut 31,5 g dietanoloaminy. Następnie całą mieszaninę ogrzewano do wrzenia pod chłodnicą zwrotną w ksylenie w ciągu 6 h w celu usunięcia 6,4 ml wody. Otrzymany produkt końcowy zawierał 50% pomarańczowozółtej substancji aktywnej. Analiza metodą spektroskopii w podczerwieni pokazała pasma absorpcyjne przy 3500 cm’¹, przy 1730 cm' ^r i przy 1650 cm1 odpowiadające, odpowiednio, hydroksylowym, estrowym i amidowym grupom funkcyjnym.

Drugim dodatkiem T2 jest produkt reakcji kwasu oleju talowego z dietanoloaminą. Stosowany kwas oleju talowego jest mieszaniną zawierającą 70% mieszaniny kwasów tłuszczowych (55% kwasu oleinowego, 38% kwasu linolowego, 5% kwasu palmitynowego i 2% kwasu linolenowego) z 30% kwasów żywicznych o liczbie kwasowej 185 mg KOH na 1 g. Reakcję wykonywano, jak w przypadku Ti, przez wprowadzenie do kolby okrągłodennej kolejno 80 g kwasu oleju talowego, 28,2 g dietanoloaminy i 98,6 g ksylenu i przez ogrzewanie do wrzenia pod chłodnicą zwrotną w ksylenie w ciągu 6 h. Produkt końcowy był przezroczystą, lepką, pomarańczowożółtą cieczą o resztkowej liczbie kwasowej 0,21 mg KOH na 1 g.

Drugim dodatkiem T3 jest mieszanina estrów alkilowych glicerolu, estrów mono-, dii trialkilowych, zawierająca głównie monooleinian glicerolu.

Pierwszym dodatkiem Xi według niniejszego wynalazku jest fizyczna mieszanina 2 g dodatku T2 z 1 g dodatku T3.

Drugim dodatkiem Χ2 według niniejszego wynalazku jest fizyczna mieszanina 2 g dodatku Ti z 1 g dodatku T3.

Dodatkiem T4 jest trioleinian glicerolu produkowany przez firmę Fluka.

Trzecim dodatkiem Χ3 według niniejszego wynalazku jest produkt reakcji trioleinianu glicerolu T4 z dietanoloaminą. Reakcję wykonywano w czteroszyjnej okrągłodennej kolbie, jak w przypadku Ti, przez zmieszanie 80 g trioleinianu glicerolu z 18,5 g dietanoloaminy i następne ogrzewanie całej mieszaniny w temperaturze 150°C w ciągu 4 h.

Dodatkiem T5 jest olej triglicerydu sojowego o średniej masie cząsteczkowej około 870, zawierający 28% kwasu oleinowego, 50% kwasu linolowego, 8% kwasu linolenowego, 3% kwasu stearowego, 10% kwasu palmitynowego i 1% kwasu arachidynowego.

Czwartym dodatkiem Χ4 według niniejszego wynalazku jest produkt reakcji 87 g T4 z 21 g dietanoloaminy, przy czym całość mieszano w ciągu 6 h w temperaturze 150°C. Dodatek

189 103

X jest płynną, pomarańczowozółtą cieczą, która metodą spektroskopii w podczerwieni pokazała pasma absorpcyjne odpowiadające, odpowiednio, hydroksylowym, estrowym i amidowym grupom funkcyjnym.

Piąty dodatek Χ5 według wynalazku otrzymuje się w takich samych warunkach, jak dodatek Χ4, ale stosując 87 g T4 i 15,75 g dietanoloaminy.

Szósty dodatek X6 według wynalazku otrzymuje się w takich samych warunkach, jak dodatek X₅, ale stosując 27 g T5 i 26 g dietanoloaminy.

Siódmy dodatek X7 według wynalazku otrzymuje się w takich samych warunkach, jak dodatek X, ale zastępując dietanoloaminę przez 24 g tri(hydroksymetylo)aminometanu.

Ósmy dodatek X» według wynalazku otrzymuje się w takich samych warunkach, jak dodatek X4, ale stosując, jako trigliceryd, olej rącznikowy o średniej masie cząsteczkowej około 927, zawierający 87% kwasu rycynolowego, 7% kwasu oleinowego i 3% kwasu stearowego.

Każdy z opisanych powyżej dodatków wprowadza się do trzech różnych olejów napędowych A, B i C, których właściwości podano w tabeli I poniżej, przy zawartości 100 ppm aktywnej substancji.

Tabela I

	Olej napędowy A	Olej napędowy B	Olej napędowy C
temperatura destylacji (NFM 07-022): Początkowa	183,0	165,0	168,5
przy 10% objętościowych	227,0	208,5	208,0
przy 20% objętościowych	247,0	227,5	226,0
przy 50% objętościowych	290,0	276,0	274,5
przy 80% objętościowych	334,0	317,5	317,0
przy 90% objętościowych	354,0	334,0	336,0
Końcowa	373,0	357,5	364,0
gęstość w temperaturze 15°C (NFT 60-172)	0,8508	0,8360	0,8364
obliczona liczba cetanowa (ASTM D 4737)	51,3	50,0	53,0
zawartość siarki, ppm	480,0	270,0	455,0
smarowność HFRR (CEC F06A96), pm	425,0	772,0	550,0

Oleje napędowe A, B i C z tymi dodatkami poddano próbie HFRR, która polega na łącznym przyłożeniu do kulki stalowej stykającej się z nieruchomą płytą metalową ciśnienia odpowiadającego ciężarowi 200 g i przemiennego ruchu o wielkości 1 mm z częstotliwością 50 Hz. Ruchoma kulka jest smarowana badaną kompozycją. Podczas całej próby utrzymuje się temperaturę 60°C, to jest w ciągu 75 minut. Smarowność podaje się jako średnią wartość odcisku zużycia kulki na płycie. Mała średnica zużycia wskazuje na dobrą smarowność; odwrotnie, duża średnica zuzycia wyraża smarowność, która staje się coraz bardziej niewystarczająca w miarę wzrostu średnicy zuzycia.

189 103

Tabela II

	Olej napędowy 1	Olej napędowy 2	Olej napędowy 3
dodatek	średnica zużycia, pm	korzyść, %	średnica zużycia, pm	korzyść, %	średnica zużycia, pm	korzyść, %
bez dodatku	425		712		550
T,	335	21	618	20	456	17
T2	320	25	695	10	470	15
T3	360	15	633	18	430	22
Xi	301	29	525	32	396	28
X2	299	30	553	28	439	20
T4	420	1	820	-6	-	-
X3	304	28	526	32	435	21
T5	410	4	750	3	545	1
X4	291	32	501	35	405	26
X5	308	28	-	-	442	20
X6	258	39	562	27	409	26
X7	331	22	444	42	440	20
X₈	300	30	526	32	404	26

Na podstawie danych z tej tabeli II stwierdzono, ze mieszaniny fizyczne według niniejszego wynalazku, takie jak Xi i Χ2, mają właściwości zużycia mniejsze i wyraźnie lepsze niż właściwości Ti, T2 i T3, co wyraża synergetyczne działanie uzyskane przez połączenie głównych składników dodatku smarowności według niniejszego wynalazku. Χ3 odpowiada produktowi reakcji otrzymanemu sposobem według niniejszego wynalazku z dietanoloaminy i trioleinianu glicerolu. Podobnie jak powyżej, widoczna jest poprawa smarowności tak otrzymanego dodatku w porównaniu z właściwościami zużycia uzyskanymi w przypadku zastosowania T4.

Smarowności dodatków Χ4, X₅, X6 i Χ7 należy porównać ze smarownościami wyjściowego oleju T5. Podobnie jak powyżej, połączenie produktów reakcji ogranicza zjawiska zużycia obserwowane w przypadku samego oleju.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Dodatek smarujący poprawiający smarowność olejów napędowych i paliw lotniczych, o zawartości siarki poniżej lub równej 500 ppm, znamienny tym, że zawiera od 5 do 25% wagowych co najmniej jednego monoestru glicerolu o następujących wzorach (Ia) lub (Ib):

R1-C(O)-O-CH2-CHOH-CH2OH ((_a)

Ri-C(O)-O-CH-(CH2OH)2 (I_bB w których Ri oznacza nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub policykliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla, od 35 do 75% wagowych związku o podanym poniżej wzorze (II):

R2-C(O)-X ((Ii w którym R2 oznacza nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i X oznacza (i) grupy funkcyjne, wybrane spośród estrów monoalkoholi i liniowych lub rozgałęzionych polialkoholi, zawierające od 1 do 8 atomów węgla i (ii) grupy pochodzące od pierwszorzędowych i/lub drugorzędowych amin lub od alkanoloamin z liniowym lub rozgałęzionym alifatycznym łańcuchem węglowodorowym zawierającym od 1 do 18 atomów węgla, i ewentualnie od 0,1 do 20% wagowych co najmniej jednego diestru glicerolu o wzorach (IIIa) i/lub (IIIb):

R₃-C(O)-O-CH2-CHOH-CH2-O-C(O)-R4 (IIIa)

R3-C(O)-O-CH2-CH(CH2OH)-O-C(O)-R4 (IIIb) w których R3 i R4, które są identyczne lub różne, oznaczają nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub policykliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla.
2. Dodatek według zastrz. 1, znamienny tym, że jako monoestry glicerolu o wzorze (I) i diestry o wzorze (III) zawierające, odpowiednio, grupy Ri lub R3 i grupy R4 tworzące łańcuch alkilowy, zawiera monoestry i diestry otrzymywane z olejów wybranych z grupy zawierającej oleje laurylowe pochodzące z kopry lub palmy, które są bogate w nasycone łańcuchy alkilowe zawierające od 12 do 14 atomów węgla, oleje palmitynowe z oleju palmowego, smalcu lub łoju, zawierające przeważnie nasycone łańcuchy alkilowe zawierające 16 atomów węgla, oleje linolowe ze słonecznika, kukurydzy lub rzepaku, o dużej zawartości kwasu linolowego, oleje linolenowe, otrzymywane z siemienia lnianego, zawierające znaczne ilości potrójnie nienasyconych łańcuchów alkilowych zawierających od 1 do 18 atomów węgla i oleje rycynolowe otrzymywane z rącznika.
3. Dodatek według zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, że zawiera monoestry glicerolu o wzorze (1) i Dniestry glicerolu o wzorze (III) zawierające grupy R1 lub R3 i/lub grupy R4 zawierające co najmniej dwa pierścienie, każdy utworzony z 5 do 6 atomów, przy czym najwyżej jeden z tym atomów jest ewentualnie heteroatomem, takim jak azot lub tlen, a inne atomy są atomami węgla, te dwa pierścienie mają ponadto dwa wspólne, korzystnie wicynalne, atomy węgla, a pierścienie te są nasycone lub nienasycone.
4. Dodatek według zastrz. 3, znamienny tym, że zawiera monoestry i diestry glicerolu o wzorach (I) i (III) otrzymywane z naturalnych kwasów żywicznych otrzymywanych z pozostałości po destylacji olejów naturalnych ekstrahowanych z drzew zywicznych, zwłaszcza z zywicznych drzew iglastych.
5. Dodatek według zastrz. 4, znamienny tym, ze zawiera estry kwasów zywicznych wybrane z grupy zawierającej estry kwasu abietynowego, kwasu dihydroabietynowego, kwasu tetrahydroabietynowego, kwasu dehydroabietynowego, kwasu neoabietynowego, kwasu pimaro-wego, kwasu lewopimarowego i kwasu parastrynowego.

189 103
6. Dodatek według zastrz. 1 albo 2, albo 4, albo 5, znamienny tym, że zawiera estry i amidy o wzorze (II) otrzymywane w reakcji alkoholu, aminy i/lub związku alkanoloaminowego z kwasem organicznym, takim jak kwas oleinowy, lub alternatywnie oleinian metylu.
7. Dodatek według zastrz. 6, znamienny tym, że alkohole wybiera się z grupy zawierającej metanol, etanol, propanol, izopropanol, butanol, izobutanol, pentanol lub 2-etyloheksanol i/lub oksyalkilowane alkohole o wzorze R(O-CH2-CHR')_n-OH, w którym R oznacza grupę alkilową zawierającą od 1 do 6 atomów węgla, R' oznacza wodór lub grupę alkilową zawierającą od 1 do 4 atomów węgla i n oznacza liczbę całkowitą, o wartości od 1 do 5, takie jak metylo-cellosolve, butylocellosolve, butylodigol i 1-butoksypropanol.
8. Dodatek według zastrz. 6, znamienny tym, że aminami są pierwszorzędowe i drugorzędowe aminy wybrane z grupy zawierającej takie związki, jak metyloamina, etyloamina, propyloamina, butyloamina, izobutyloamina, 2-etyloheksyloamina, decyloamina, dodecyloamina, stearyloamina i oleiloamina, N,N-dietyloamina, N,N-dipropyloamina, N,N-dibutyloamina, N,N-di(2-etyloheksylo)amina, metylodecyloamina, N-metylododecyloamina lub N-metylooleiloamina.
9. Dodatek według zastrz. 6, znamienny tym, że alkanoloaminy wybiera się spośród amin zawierających od 1 do 18 atomów węgla i podstawionych co najmniej jedną grupą hydroksylową, hydroksymetylową lub hydroksypropylową, takich jak etanoloamina, dietanolo-amina, trietanoloamina, izopropanoloamina, diizopropanoloamina, triizopropanoloamina, N-metyloetanoloamina, tris(hydroksymetylo)-aminometan, (N-hydroksyetylo)metyloimidazolina lub (N-hydroksyetylo)heptadecenyloimidazolina.
10. Paliwo do silników spalinowych o małej zawartości siarki, znamienne tym, ze zawiera od 25 do 2500 ppm, korzystnie od 100 do 1000 ppm wagowo, co najmniej jednego dodatku według jednego z zastrzeżeń od 1 do 9, przy czym wymieniony dodatek wprowadza się do oleju napędowego określonego przez normę ASTM D-975.
11. Dodatek poprawiający smarowność olejów napędowych i paliw lotniczych, o zawartości siarki poniżej lub równej 500 ppm, znamienny tym, że zawiera od 5 do 25% wagowych co najmniej jednego monoestru glicerolu o następujących wzorach (U) lub (Ib):

R_rC(O)-O-CH2-CHOH-CH₂OH ((_A)

R,-C(O)-O-CH-(CH2OH)2 ((a) w których R1 oznacza nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub policykliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla, od 35 do 75% wagowych związku o podanym poniżej wzorze (II):

R2-C(0)-X (Π) w którym R2 oznacza nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i X oznacza (i) grupy ORo, w których Ro oznacza resztę węglowodorową zawierającą od 1 do 8 atomów węgla, ewentualnie podstawioną przez jedną lub kilka grup estrowych i (ii) grupy pochodzące od pierwszorzędowych i/lub drugorzędowych amin lub od alkanoloamin z liniowym lub rozgałęzionym łańcuchem węglowodorowym zawierającym od 1 do 18 atomów węgla, i ewentualnie od 0,1 do 20% wagowych co najmniej jednego diestru glicerolu o wzorach (III_A) i/lub (III)):

R3-C(O)-O-CH2-CHOH-CH2-O-C(O)-R4 (III_a)

R3-C(O)-O-CH2-CH(CH2OH)-O-C(O)-R4 (IIIb) w których R3 i R4, które są identyczne lub różne, oznaczają nasycone lub nienasycone, liniowe lub nieznacznie rozgałęzione łańcuchy alkilowe zawierające od 8 do 24 atomów węgla i cykliczne lub policykliczne grupy zawierające od 8 do 60 atomów węgla.
12. Dodatek według zastrz. 11, znamienny tym, że jako monoestry glicerolu o wzorze (I) i diestry o wzorze (III) zawierające, odpowiednio, grupy R1 lub R3 i grupy R4 tworzące łańcuch alkilowy, zawiera monoestry i diestry otrzymywane z olejów wybranych z grupy zawierającej oleje laurylowe pochodzące z kopry lub palmy, które są Bogate w nasycone łańcuchy alkilowe zawierające od 12 do 14 atomów węgla, oleje palmitynowe z oleju palmowego, smalcu luB łoju, zawierające przewaznie nasycone łańcuchy alkilowe zawierające 16 atomów węgla, oleje linolowe ze słonecznika, kukurydzy lub rzepaku, o dużej zawartości kwasu lnnolowego, oleje linolenowe, otrzymywane z siemienia lnianego, zawierające znaczne llości pootójjne

189 103 nienasyconych łańcuchów alkilowych zawierających od 1 do 18 atomów węgla i oleje rycynolowe otrzymywane z rącznika.
13. Dodatek według zastrz. 11 albo 12, znamienny tym, ze zawiera monoestry glicerolu o wzorze (I) i diestry glicerolu o wzorze (III) zawierające grupy Ri lub R3 i/lub grupy R4 zawierające co najmniej dwa pierścienie, każdy utworzony z 5 do 6 atomów, przy czym najwyżej jeden z tych atomów jest ewentualnie heteroatomem, takim jak azot lub tlen, a inne atomy są atomami węgla, te dwa pierścienie mają ponadto dwa wspólne, korzystnie wicynalne, atomy węgla, a pierścienie te są nasycone lub nienasycone.
14. Dodatek według zastrz. 13, znamienny tym, że zawiera monoestry i diestry glicerolu o wzorach (I) i (III) otrzymywane z naturalnych kwasów żywicznych otrzymywanych z pozostałości po destylacji olejów naturalnych ekstrahowanych z drzew żywicznych, zwłaszcza z żywicznych drzew iglastych.
15. Dodatek według zastrz. 14, znamienny tym, ze zawiera estry kwasów żywicznych wybrane z grupy zawierającej estry kwasu abietynowego, kwasu dihydroabietynowego, kwasu te-trahydroabietynowego, kwasu dehydroabietynowego, kwasu neoabietynowego, kwasu pimarowego, kwasu lewopimarowego i kwasu parastrynowego.
16. Dodatek według zastrz. 11 albo 12, albo 14, albo 15, znamienny tym, że zawiera estry i amidy o wzorze (II) otrzymywane w reakcji alkoholu, aminy i/lub związku alkanolo-aminowego z kwasem organicznym, takim jak kwas oleinowy, lub alternatywnie oleinian metylu.
17. Dodatek według zastrz. 16, znamienny tym, że alkohole wybiera się z grupy zawierającej metanol, etanol, propanol, izopropanol, butanol, izobutanol, pentanol lub 2-etyloheksanol i/lub oksyalkilowane alkohole o wzorze R(O-CH2-CHR')„-OH, w którym R oznacza grupę alkilową zawierającą od 1 do 6 atomów węgla, R' oznacza wodór lub grupę alkilową zawierającą od 1 do 4 atomów węgla i n oznacza liczbę całkowitą o wartości od 1 do 5, takie jak metylo-cellosolve, butylocellosolve, butylodigol i 1 -butoksypropanol.
18. Dodatek według zastrz. 16, znamienny tym, że aminami są pierwszorzędowe i drugorzędowe aminy wybrane z grupy zawierającej takie związki, jak metyloamina, etyloamina, propyloamina, butyloamina, izobutyloamina, 2-etyloheksyloamina, decyloamina, dodecyloamina, stearyloamina i oleiloamina, N,N-dietyloamina, N,N-dipropyloamina, N,N-dibutyloamina, N,N-di(2-etyloheksylo)amina, metylodecyloamina, N-metylododecyloamina lub N-metylo-oleiloamina.
19. Dodatek według zastrz. 16, znamienny tym, ze alkanoloaminy wybiera się spośród amin zawierających od 1 do 18 atomów węgla i podstawionych co najmniej jedną grupą hydroksylową, hydroksymetylową lub hydroksypropylową, takich jak etanoloamina, dietanolo-amina, trietanoloamina, izopropanoloamina, diizopropanoloamina, triizopropanoloamina, N-metyloetanoloamina, tris(hydroksymetylo)-aminometan, (N-hydroksyetylo)metyloimidazolina lub (N-hydroksyetylo)heptadecenyloimidazolina.