Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych pochodnych glikozoaminy o ogólnym wzorze 1, w którym X oznacza grupe karbonylo- wa lub sulfonylowa, R oznacza rodnik alkilowy o 1—18 atomach wegla lub rodnik fenylowy, Ri oznacza atom wodoru, rodnik alkilowy o 1—3 ato¬ mach wegla lub rodnik benzylowy, R« oznacza atom wodoru lub rodnik alkilowy o 1—3 atomach wegla, R4 oznacza atom wodoru, R« oznacza atom wodoru lub rodnik acylowy o 1—18 atomach we¬ gla, R7 oznacza atom wodoru, rodnik alkilowy 0 1—5 atomach wegla, grupe hydroksymetylowa lub rodnik fenylowy, R* oznacza grupe karboksy¬ lowa, grupe alkoksykarbonylowa o 1—3 atomach wegla w czesci alkoksylowej, grupe karbamoilo- wa, grupe N-alkilokarbamoilowa o 1—4 atomach wegla w czesci alkilowej, grupe N-benzylokarba-, moilowa lub grupe karbamoilometylokarbamoilo- wa, Rq oznacza grupe karboksylowa, grupe aklo- ksykarbonylowa o 1—3 atomach wegla w czesci alkoksylowej, grupe benzyloksykarbonylowa, gru¬ pe karbamoilowa, grupe N-alkilokarbamoilowa o 1—4 atomach wegla w czesci alkilowej, z warun¬ kiem, ze rodnik alkilowy R zawiera wiecej niz 1 atom wegla w przypadku, gdy X oznacza gru¬ pe karbonylowa, a R2 oznacza rodnik metylowy, lub w przypadku, gdy X oznacza grupe karbony¬ lowa, R2 oznacza atom wodoru a Rs i R9 oznacza¬ ja grupy karboksylowe, oraz ich soli.W omówionych wyzej zwiazkach, w których R2 10 15 20 25 30 oznacza rodnik alkilowy, polaczona z atomem tle¬ nu w polozeniu 3 grupy glikozoaminowej, grupa acetamidowa-R2 jest optycznie czynna, to znaczy wystepuje ona w konfiguracji D. W przypadku gdy R7 nie stanowi atomu wodoru, to kwas ami- nooctowy-R7 wystepuje w konfiguracji L.Nowe zwiazki wytworzone sposobem wedlug: wynalazku, sa w zaleznosci od swych podstawni¬ ków zwiazkami obojetnymi, kwasowymi lub za¬ sadowymi. W przypadku obecnosci nadmiaru grup kwasowych tworza one sole z zasadami, takie jak sole amoniowe lub sole z metalami alkalicznymi lub 'metalami ziem alkalicznych, na przyklad z sodem, wapniem lub magnezem. Jesli sa obecne w nadmiarze grupy, zasadowe, to tworza one sole addycyjne z kwasami.Do soli addycyjnych z kwasami zaliczaja sie zwlaszcza farmakologicznie dopuszczalne, nietok¬ syczne sole addycyjne z kwasami, takie jak sole z kwasami nieorganicznymi, na przyklad z kwa¬ sem chlorowodorowym, bromowodorowym, azoto¬ wym, siarkowym, lub fosforowym, albo z kwasa¬ mi organicznymi, takimi jak organiczne kwasy^ karboksylowe, na przyklad z kwasem octowym, propionowym, glikolowym, bursztynowym, malei- nowym, hydroksymaleinowym, metylomaleinowym^ fumarowym, jablkowym, winowym, cytrynowym, benzoesowym, cynamonowym, migdalowym, salicy¬ lowym, 4-aminosalicylowym, 2-fenoksybenzoeso- wym, 2-acetokslybenzóesowym, embonowym, niko- 110 7873 tynowym lub izonikotynowym, lub z takimi jak organiczne kwasy sulfonowe, na przyklad z kwa¬ sem metanosulfonowym, etaiiosulfonowym, 2-hy- droksyetanosulfonowym, etanodwusulfonowym-1,2, benzenosulfonowym, p-toluenosulfonowym lub na- ftalenosulfonowym-2, nadto takze inne sole addy¬ cyjne z kwasami, które mozna stosowac na przy¬ klad jako produkty przejsciowe, przykladowo do oczyszczania wolnych zwiazków lub do wytwa¬ rzania innych soli oraz do ich scharakteryzowa¬ nia, takie jak sole z kwasem pikrynowym, pikro- lonowym, flawianowym, fosforowolframowym, fo- sforomolibdenowym, nadchlorowym i kwasem Reinecke'goV Zwiazki, wytworzone sposobem wedlug wyna¬ lazku, wykazuja cenne wlasciwosci farmakologicz¬ ne, a zwlaszcza znakomite dzialanie potegujace odpornosc. Mozna to dowiesc na podstawie nizej omówionego ukladu badan 1—5. 1. Potegowanie komórkowej odpornosci in vivo: wzrost nadwrazliwosci typu póznego na albumine jaja kurzego\i swinek morskich.Swinki morskie odmiany Pirbrightfa w dniu 0 uodpornia sie 10 mg albuminy jaja kurzego w kompletnym adjuwancie Freund'a na drodze wstrzykiwania po 0,1 ml mieszaniny ' antygen- -adjuwant w obie tylne lapy. Po uplywie 4 ty¬ godni wywoluje sie reakcje skórne przez sród- skórne wstrzykniecie 100 \ig albuminy jaja ku¬ rzego w 0,1 ml zbuforowanego roztworu soli fizjo¬ logicznej i ocenia ilosciowo na podstawie objeto¬ sci reakcji, obliczonych po uplywie 24 godzin z powierzchni rumienia i przyboru grubosci skóry.Ten po uplywie 24 godzin (reakcja typu pózne¬ go) obserwowany, specyficzny dla antygenów wzrost objetosci reakcji sluzy jako miara komór- kowo przekazywanej odpornosci. Albumina jaja kurzego jest zbyt slabym immunogenem, aby sa¬ ma lub w wodno-olejowej emulsji z niekomplet¬ nym adjuwantem Freund'a (10 czesci roztworu albuminy jaja kurzego w O,0V« NaCl zmieszane z 0,5 czesciami srodka o nazwie Bayol F i 1,5 czesciami srodka o nazwie Arlacel A) indukowala reakcje typu póznego, lecz dla efektywnego im- munizowania musi byc aplikowana w komplet¬ nym adjuwancie do którego dodaje sie pratki [5 mg usmierconego i liofilizowanego pratka M butyricum na 10 ml ukladu srodków Bayol F (Ar¬ lacel A)].W celu stwierdzenia potegujacego odpornosc dzialania substancji badanych mozna te substan¬ cje zamiast pratków wprowadzac w dawkach 10—100 jig do mieszaniny antygenowo-olejowej.Peptydy glikozoaminy wytworzone sposobem we¬ dlug wynalazku, sa w stanie, nasladowac efekt tych pratków w opisanym ukladzie badan i ilos¬ ciowo go przewyzszyc.Wyrazne spotegowanie reaktywnosci typu póz¬ nego na albumine jaja kurzego mozna osiagac takze.dzieki temu, ze zwiazki omawianego rodza¬ ju nie inkorporuje sie w mieszaninie antygenowo- -olejowej, lecz podaje sie podskórnie w roztworze soli kuchennej w dawkach 10—100 \xg na jedno zwierze doswiadczalne w ciagu kilku dni po im- munizacji (na przyklad w dniu 0, 1, 2, 5, 6 i 7). 4 Tym samym dowiedziono, ze zwiazki omawia¬ nego rodzaju sa w stanie powaznie podwyzszac odpornosc komórkowa, o to zarówno w miesza¬ ninie z samym antygenem (efekt adjuwanta w 5 scislym sensie), jak i przy doprowadzeniu czaso¬ wo i miejscowo oddzielnym od wstrzykniecia an¬ tygenu (ukladowe potegowanie odpornosci). 2. Potegowanie cieczowej odpornosci in vivo: wzrost wytwarzania przeciwcial na surowicza al- 10 bumine bydleca (BSA) u myszy.Myszy odmiany NMRI w dniu 0 uodpornia sie dootrzewnowym (i.p.) wstrzyknieciem 10 \ig bez- osadowej surowiczej albuminy bydlecej (BSA). Po uplywie 9, 15 i 29 dni pobiera sie próbki surowi- 15 cze i bada na zawartosc przeciwcial przeciw albu¬ minie BSA za pomoca techniki hemoaglutynacyj- nej. W stosowanych dawkach rozpuszczalna albu¬ mina BSA jest dla zwierzat przyjmujacych sub- immunogenna, to znaczy nie jest w stanie wcale 20 lub tylko nieznacznie wywoluje wytwarzanie prze¬ ciwcial. Dodatkowe traktowanie myszy pewnymi potegujacymi odpornosc substancjami przed lub po dawce antygenu prowadzi do wzrostu miana przeciwcial w surowicy. Efekt tego traktowania 25 wyraza sie osiagnieta wartoscia zapisu, to znaczy suma logi z róznicy mian z trzech dni krwawie¬ nia.Zwiazki wytworzone sposobem wedlug wynalaz¬ ku sa w stanie w przypadku dootrzewnowej lub 30 podskórnej (S.C.) aplikacji 100—300 mg/kg/zwie¬ rze w pieciu kolejno nastepujacych dniach (dzien 0 do 4) po immunizacji albumina BSA wyraznie podwyzszyc wytwarzanie przeciwcial przeciwko BSA. 35 Stymulujacy odpornosc efekt omawianych zwiaz¬ ków jest w • przeciwienstwie do innych, bakteryj¬ nych immunoleptyków (na przyklad LPS z E. coli) zalezny od antygenu: wstrzykniecie nowych zwiazków tylko u immunizowanych albumina 40 BSA, a nigdy u nieimmunizowanych myszy, wy¬ woluje podwyzszenie miana anty-BSA. Rzecz szczególna, ze podskórnie podawanie omawianych zwiazków jest równie efektywne jak dootrzew¬ nowe aplikowanie, to znaczy obserwowane dzia- 45 lanie potegujace odpornosc jest ukladowe i nie jest zalezne od tego, by stymulator jak antygen lub by zmieszany z antygenem musial byc poda- y wany ta sama droga, jak to ma miejsce w przy¬ padku klasycznych adjuwantów. 50 Dzieki opisanym próbom stwierdzono, ze zwiaz¬ ki omawianego rodzaju sa zdolne tez do specy¬ ficznego podwyzszania odpornosci cieczowej, ze polepszaja one immunologiczna odpowiedz na bo¬ dziec, i ze ich efekt potegujacy odpornosc polega 55 na ukladowym uaktywnieniu aparatu immunolo¬ gicznego. ^ 3. Potegowanie cieczowej Odpornosci in vitro: efekt zastepujacy komórki grasicy (T) przy od¬ powiedzi przeciwcialami komórek sledziony myszy 10 na erytrocyty owcze (SE).Dla indukcji odpowiedzi przeciwcialami sa w wielu przypadkach niezbedne limfocyty (komór¬ ki T) wywodzace sie z grasicy. Te komórki wspól¬ dzialaja z poprzednikami tworzacych przeciwciala jj limfocytów (komórkami B) i pomagaja im reago-1107 5 wac na pobudzanie za pomoca tak zwnaych T-za- leznych antygenów poprzez rozmnazanie sie ko¬ mórek, róznicowanie i synteze przeciwcial. Zawie¬ siny komórek sledziony myszy nu/nu z wrodzo¬ nym brakiem grasicy nie zawieraja zadnych fun- 5 kcjonalnych komórek T i nie sa zdolne na przy¬ klad in vitro "w obecnosci erytrocytów SE do wy¬ tworzenia zadnych przeciwcial ahty-SE. Zwiazki wytworzone sposobem wedlug wynalazku sa nie¬ oczekiwanie zdolne do furfkcjonalnego zastapienia 10 komórek T w tych hodowlach i do umozliwienia odpowiedzi przeciwcialami na erytrocyty SE. Do¬ datek tych substancji do hodowli nu/nu komórek sledziony w obecnosci erytrocytów SE prowadzi w ciagu 4 dni do powaznego wzrostu iloscL ko- 15 morek tworzacych przeciwciala. Wyniki dowodza, ze omawiane zwiazki sa w stanie podwyzszac cie- * czowe wytwarzanie przeciwcial in vitro i kom-# pensowac efekt ukladu k8mórek-T. 4. Selektywna mitogennosc dla komórek-B: efekt 20 sprzyjajacy rozmnazaniu sie komórek w hodowlach limfocytów-B.Zawiesiny wysoko wzbogaconych limfocytów-B (komórki wezlów limfatycznych myszy nu/nu z wrodzonym brakiem grasicy), oraz mozliwie naj- 25 czystszych niedojrzalych i dojrzalych limfocy- tów-T. [komórki grasicze wzglednie odporne na kortyzon, to jest wytrzymujace w ciagu 48 godzin od wstrzykniecia kortyzonu komórki grasicze my¬ szy Balb/c] inkubuje sie w obecnosci badanych 3Q substancji w ciagu trzech dni. Inkorporowanie H3-tymidyny w tych limfocytach w ciagu ostat¬ nich 18 godzin okresu hodowania sluzy jako mia¬ ra aktywnosci rozmnazania sie komórek.Zwiazki, wytworzone sposobem wedlug wyna- 35 lazku, dla limfocytów-B (to jest dla poprzedni¬ ków komórek wytwarzajacych przeciwciala) sa mi- togenne a dla limfocytów-T nie sa mitogenne.Tym samym zwiazki te sa w stanie wzbudzac rozmnazanie sie limfocytów, uczestniczacych w 40 cieczowej odpowiedzi (reakcji) odpornosciowej. 5. Zgodliwosc. Jakkolwiek zwiazki omawianego rodzaju swoje dzialanie potegujace wywiazuja na swinkach morskich przykladowo juz po jednostko¬ wej dawce podskórnej 0,05 mg/kg, a na myszach po podskórnym aplikowaniu 5-krotnym dawki 10 mg/kg, to nawet po dootrzewnowym aplikowa¬ niu 5-krotnym dawki 300 mg/kg na myszach nie obserwuje sie zadnych skutków toksycznych. Oma¬ wiane substancje dlatego tez dysponuja znakomi- tym zasiegiem terapeutycznym.Zwiazki, wytworzone sposobem wedlug wyna¬ lazku, wykazuja zdolnosc, po pierwsze w miesza¬ ninie z antygenem podwyzszania jego immuno- gennosci, a po drugie przy aplikowaniu uklado- 5l wym zwiekszaniu immunologicznej reaktywnosci leczonego organizmu. Przy tym omawiane sub¬ stancje sa w stanie sprzyjac zarówno odpornosci komórkowej jak i cieczowej i uaktywniac limfo¬ cyty, odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwcial. 60 Te nowe zwiazki mozna zatem jako adjuwanty w mieszaninie ze szczepionkami wykorzystywac do tego, aby polepszyc rezultat szczepienia 'a tak¬ ze zwiekszyc ochrone przeciwzakazna przed za¬ razkami bakteryjnymi, wirusowymi lub pasozytni- |5 6 czymi, nadawana przez przeciwciala cieczowe i/lub przez odpornosc komórkowa.Wreszcie nadaja sie omawiane zwiazki z mie¬ szaninie z najrózniejszymi-antygenami jako adju¬ wanty przy doswiadczalnym i przemyslowym wy¬ twarzaniu przeciwsurowic dla terapii i diagnosty¬ ki, oraz przy indukowaniu immunologicznie uak¬ tywnionych populacji limfocytów dla sposobu przekazywania komórek.Ponadto mozna nowe zwiazki nawet bez dopro¬ wadzania antygenu wykorzystac Kdo tego, by juz podprogowo przebiegajace reakcje immunologicz¬ ne u ludzi i zwierzat .wspomagac. Zwiazki te na¬ daja sie zatem szczególnie do stymulowania swoistej obrony organizmu, na przyklad przy za¬ kazeniach chronicznych i ostrych lub przy selek¬ tywnych (antygenowo specyficznych) brakach im- munolgicznych oraz przy wrodzonych, lecz takze przy nabytych ogólnych (to jest nie antygenowo specyficznych) stanach braków immunologicznych, takich jak wystepujace w starosci, w przebiegu ciezkich schorzen glównych a przede wszystkim po terapii promieniowaniem jonizujacym lub hor¬ monami tlumiacymi odpornosc. Omawiane sub¬ stancje mozna przeto podawac korzystnie równiez w polaczeniu z przeciwzakaznymi antybiotykami, chemoterapeutykami lub innymi zabiegami lecz¬ niczymi, by przeciwdzialac szkodom immunologicz¬ nym.Wreszcie omawiane substancje nadaja sie do ogólnej profilaktyki chorób zakaznych u ludzi i zwierzat.W J. med. Chem. 9 (1966) na stronach 971—972 opisane sa zwiazki o wzorze 1, w którym X ozna¬ cza grupe karbonylowa, R oznacza rodnik metylom wy, R2 oznacza atom wodoru lub rodnik metylo¬ wy, R7 oznacza rodnik metylowy, a R8 i Rg ozrsa- czaja grupy karboksylowe, przy czym nie podano dzialania tych zwiazków. Badania wlasne wyka¬ zaly, ze nieoczekiwanie substancje te nie sa czyn¬ nie immunologicznie. W Biochem, and Biophys.Res. Comm. 66, 1975, na stronach 1316—1322 sa opisane m.in. zwiazki o wzorze 1, w którym X oznacza grupe karbonylowa, R i R2 oznaczaja rodniki metylowe, R7 oznacza rodnik metylowy, R8 oznacza grupe karbamoilowa a R9 oznacza gru¬ pe karboksylowa, przy czym zwiazki te wykazuja dzialanie adjuwantów. Nowe zwiazki o wzorze 1, wytworzone sposobem"' wedlug wynalazku sa co najmniej -taNk skuteczne, jak ostatnio podane zwiaz¬ ki znane, lecz nadto sa nieoczekiwanie^ o wiele mniej toksyczne.Szczególnie cenne sa takie zwiazki o wzorze 1, w których X oznacza grupe karbonylowa, R2 ozna¬ cza atom wodoru, a pozostale symbole maja wy¬ zej podane znaczenie, oraz sole tych zwiazków.Nalezy wyróznic zwlaszcza zwiazki o ogólnym wzorze 2 w którym R oznacza nizszy rodnik al¬ kilowy lub fenylowy, Ri oznacza atom wodoru lub nizszy rodnik alkilowy, R2 oznacza atom wodoru lub rodnik metylowy, R7 oznacza atom wodoru, nizszy rodnik alkilowy lub grupe hydroksymety- lowa, R8 oznacza grupe karbamoilowa, a R9 ozna¬ cza grupe karboksylowa, z warunkiem, ze nizszy rodnik alkilowy R zawiera wiecej niz 1 atom \110 7 7 wegla w przypadku, gdy R2 oznacza rodnik me¬ tylowy, oraz ich sole.Przede wszystkim nalezy wspomniec zwiazki o wzorze 2, w którym R oznacza nizszy rodnik al¬ kilowy lub rodnik fenylowy, Ri oznacza atom 5 wodoru, R2 oznacza atom wodoru lub rodnik me¬ tylowy, R7 oznacza atom wodoru, rodnik metylo¬ wy lub grupe hydroksymetylowa, Rs oznacza gru¬ pe karbamoilowa, a R9 oznacza grupe karboksy¬ lowa, z warunkiem, ze nizszy rodnik alkilowy R 10 zawiera wiecej niz 1 atom wegla w przypadku, gdy R2 oznacza rodnik metylowy, oraz ich sole.Sposób wytwarzania nowych zwiazków o wzo¬ rze 1, w którym wszystkie symbole maja wyzej podane znaczenie, polega wedlug wynalazku na 15 tym, ze zwiazek o wzorze 3, w którym X i R maja wyzej podane znaczenie, a R°i, R°4 i R°e ma¬ ja znaczenie podane dla symboli Ri, R4 i Re, i ewentualnie w zwiazku tym obecne grupy hy¬ droksylowe sa zabezpieczone przez grupy III-rz.- 20 -butylowe, benzylowe, benzylidenowe, izopropyli- denowe lub acylowe, poddaje sie reakcji ze zwiaz¬ kiem o wzorze 4, w którym Z oznacza reaktywnie zestryfikowana grupe hydroksylowa R2 ma wyzej podane znaczenie, a R°7, R°a i R°» maja znaczenie 25 wyzej podane dla symboli R7, Ra i R9 i ewen¬ tualnie obecne grupy zabezpieczajace odszczepia sie.Reaktywnie zestryfikowana grupa hydroksylowa jest zwlaszcza grupa hydroksylowa zestryfikowa- 3ft na mocnym kwasem nieorganicznym lub orga-» nicznym, przede wszystkim kwasem chlorowcowo- dorowym, takim jak kwas chloro-, bromo- lub jodowodorowy.Latwo odszczepialne grupy zabezpieczajace moz- 35 na odszczepiac w znany sposób: na przyklad hy- drogenolitycznie przykladowo za pomoca wodoru w obecnosci katalizatora z metalu szlachetnego, takiego jak katalizator palladowy lub platynowy, lub na drodze hydrolizy kwasnej. 40 Substraty stosowane w sposobie wedlug wyna¬ lazku sa znane.Otrzymane zwiazki mozna w znany sposób prze¬ prowadzac w ich sole, na przyklad na drodze re¬ akcji otrzymanego zwiazku kwasowego z wodo- tt rotlenkami metali alkalicznych lub metali ziem alkalicznych, lub otrzymanego zwiazku zasadowe¬ go z kwasami. ' Wyzej opisane sposoby przeprowadza sie^zna¬ nymi metodami, bez obecnosci lub korzystnie w 50 obecnosci rozcienczalników lub rozpuszczalników, a w razie koniecznosci chlodzac lub ogrzewajac, pod podwyzszonym cisnieniem i/lub w atmosferze gazu obojetnego, takiego jak azot.Uwzgledniajac przy tym wszystkie w czasteczce 55 znajdujace sie podstawniki, nalezy, o ile to po¬ trzebne, zwlaszcza w obecnosci latwo hydrolizu- jacych rodników 0-acylowych, stosowac szczegól¬ nie lagodne warunki, reakcji, takie jak krótkie czasy trwania reakcji, wprowadzanie lagodnych 6( srodków kwasnych i zasadowych w niskim steze¬ niu, ilosciowe stosunki steclumetryczne, dobór odpowiedniego katalizatora, rozpuszczalnika, tem¬ peratury i/lub cisnienia. ^ vt Sposób wedlug wynalazku mozna tez realizowac 65 8 na takich drogach postepowania, w których jako substancje wyjsciowa stosuje sie zwiazki otrzyma¬ ne jako produkt posredni w dowolnym etapie sposobu i przeprowadza sie brakujace etapy spo¬ sobu, lub sposób przerywa sie na dowolnym eta¬ pie, lub substancje wyjsciowa wytwarza sie w warunkach reakcji lub stosuje ja w postaci re¬ aktywnej pochodnej lub soli. Przy tym jako sub¬ stancje wyjsciowe stosuje sie korzystnie takie substraty, które sposobem wedlug wynalazku pro¬ wadza do' otrzymania zwiazków, okreslonych wy¬ zej jako szczególnie cenne.Zwiazki o wzorze 1 moga byc zawarte w pre¬ paratach farmaceutycznych. W przypadku tych preparatów farmaceutycznych chodzi o preparaty do podawania dojelitowego, takiego jak podawanie doustne lub doodbytnicze, oraz do podawania po¬ zajeltiowego stalocieplnym, zawierajace sama sub¬ stancje farmakologicznie czynna w polaczeniu z farmakologicznie dopuszczalnym nosnikiem.Dawkowanie tej substancji czynnej zalezy od ga¬ tunku stalocieplnych, wieku i indywidualnego sta¬ nu pacjenta, oraz od sposobu aplikowania.Te nowe preparaty farmaceutyczne zawieraja okolo 10—90%, korzystnie okolo 20—90% substan¬ cji czynnej. Moga one wystepowac na przyklad w postaci dawek jednostkowych, takich jak dra¬ zetki, tabletki, kapsulki, czopki lub ampulki.Preparaty farmaceutyczne sporzadza sie w zna¬ ny sposób, na przyklad za pomoca konwencjonal¬ nych sposobów mieszania, granulowania, drazet- kowania, rozpuszczania lub liofilizowania. Oprócz wspomnianych rodzajów aplikowania mozna pre¬ paraty farmaceutyczne otrzymywac tez do stoso¬ wania doustnego, laczac substancje czynna ze sta¬ lymi nosnikami, ewentualnie granulujac otrzyma¬ na mieszanine, i przetwarzajac te mieszanine wzglednie granulat, w razie potrzeby lub koniecz¬ nosci po dodaniu odpowiednich substancji pomoc¬ niczych, do postaci tabletek lub rdzeni drazetek.Odpowiednimi. nosnikami sa zwlaszcza napel- niacze, takie jak cukry, na przyklad laktoza, sa¬ charoza, mannit lub sorbit, preparaty celulozowe i/lub fosforany wapnia, na przyklad fosforan trój¬ wapniowy lub wodorofosforan wapniowy, nadto srodki wiazace, takie jak klajstry skrobiowe z za¬ stosowaniem skrobi kukurydzianej, pszenicznej, ryzowej lub ziemniaczanej, zelatyna, tragakant, metyloceluloza, hydroksypropylometyloceluloza, sól sodowa karboksymetylocelulozy i/lub poliwinylo- pirolidon, i/lub, w razie potrzeby, srodki rozkru- szajace, takie jak wyzej mówione skrobie, dalej skrobie ^karboksyetylowe, usieciowany poliwinylo- pirolidon, agar, kwas alginowy lub jego sól, taka' jak alginian sodowy. Srodkami pomocniczymi sa przede wszystkim srodki regulujace plynnosc i srodki poslizgowe, na przyklad kwas krzemowy, talk, kwas stearynowy lub jego sole, takie jak stearynian magnezu lub wapnia, i/lub glikol po¬ lietylenowy.Rdzenie drazetek zaopatruje sie w odpowiednie powloki, ewentualnie odporne na sok zoladkowy, przy czym miedzy innymi stosuje sie stezone roz¬ twory cukrów, które ewentualnie zawieraja gume arabska, talk, poliwinylopirolidon, glikol polietyle- -*9 nowy i/lub dwutlenek tytanu, roztwory lakierów w odpowiednich organicznych rozpuszczalnikach lub mieszaninach rozpuszczalnikowych, albo w ce¬ lu wytworzenia powlok odpornych na sok zolad¬ kowy stosuje sie roztwory odpowiednich prepa¬ ratów celulozowych, takich jak ftalan acetyloce¬ lulozy lub ftalan hydroksypropylometylocelulozy.Do powlok tabletek lub drazetek rnozna wpro¬ wadzac barwniki lub pigmenty, na przyklad w celu identyfikacji lub dla oznakowania róznych dawek substancji czynnej.Pgdane nizej przyklady objasniaja blizej sposób wedlug wynalazku. Temperature w przykladach podano w stopniach Celsjusza.Przyklad I. 4,1 g benzylo-2-acetamido-2-de- zoksy-4,6-benzylideno-a-D-glikopiranozydu rozpusz¬ cza sie w 30 ml N,N-dwumetyloformamidu i mie¬ sza w temperaturze od pokojowej do 40° razem z 0,5 g zawiesiny wodorku sodowego w oleju mi¬ neralnym wobec wykluczenia dostepu wilgoci, az do powstania jednorodnego roztworu.Nastepnie chlodzac wkrapla sie w temperaturze 10° roztwór 4,76 g y-estru benzylowego N-jodacy- lo-L-anililo-D-izoglutaminy w 15 ml N,N-dwume- tyloformamidu i pozostawia w ciagu 24 godzin w temperaturze pokojowej. Calosc odparowuje sie pod próznia do postaci syropu.Roztwór 8 g tego zwiazku w 400 ml 60% kwasu octowego utrzymuje sie w ciagu 1 godziny w temperaturze 80°. Po ochlodzeniu roztwór odpa¬ rowuje sie do sucha, pozostalosc zadaje* sie je¬ szcze dwukrotnie porcjami po 50 ml wody i za kazdym razem odparowuje do sucha. Otrzymana krystaliczna 'pozostalosc miesza sie z niewielka iloscia wody, krysztaly odsacza sie pod zmniej¬ szonym cisnieniem i suszy.Otrzymuje sie tak ester benzylowy benzyld-2- -acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksy- propylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilometylo}-2-de- zoksy-a-D-glikopiranozydu o temperaturze topnie¬ nia 200—202° i' o skrecalnosci [a]20D = +77° ±1° (c = 0,599 w dwumetyloformamidzie).Przyklad II. Roztwór 4 g estru benzylowe¬ go benzylo-2-acetamido-3-0-{ [L-l-(D-l-karbamoilo- -3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilo- metylo}-2-dezoksy-a-D-glikopiranozydu w 80 ml. metanolu uwodornia sie za pomoca 0,4 g 5% ka¬ talizatora palladowego na nosniku weglowym pod cisnieniem normalnym i w temperaturze pokojo¬ wej az do ustania reakcji.Katalizator odsacza sie, przemywa go niewielka iloscia metanolu a przesacz odparowuje sie do su¬ cha pod próznia, wytworzona za pomoca strumie¬ niowej pompki wodnej. Pozostalosc rozpuszcza sie w 50 ml destylowanej wody i uwodornia dalej za pomoca 1 g 5% katalizatora palladowego na nos¬ niku weglowym pd cisnieniem normalnym i w temperaturze pokojowej az do ustania reakcji.Katalizator odsacza sie, przemywa niewielka ilo¬ scia wody a przesacz odparowuje sie do sucha.Otrzymana 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo- -3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]karbamoilome- tylo}-2-dezoksy-D-glikoze suszy sie w wysokiej prózni nad pieciotlenkiem dwufosforu, otrzymujac 10 substancje o skrecalnosci [a]20D = —10° ±1° (c = = 0,930 w wodzie).Analogicznie otrzymuje sie podane nizej zwiaz- 5 ki, oznakowane literami a.—uu. a.' benzylo-3-0-{D-l-[L-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- boksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoiloetylo}- -2-propionyloamino-2-dezoksy-a-D-glikopiranozyd o temperaturze topnienia 155—160°C (z rozkladem), 10 skrecalnosci [a]20D = +105° ±1° (dwumetyloforma- mid, c = 0,58); b. 3-0-{D-l-[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksypro- pylo)-karbamoilopropylo]} -2-acetamino-2-dezoksy- -D-glikoza; 15 c. 3-0-[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksypropylo)- -l-karbamoiloetylo]-karbamoilometylo-2-benzamido& -2-dezoksy-(3-etylo-D-glikofuranozyd o temperatu¬ rze topnienia 215—217°, [a]20D = -22° (CH,OH; c = 0,97); 20 d. ^-etylo-2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l,3- -bis-N-metylokaTbamoilopropylo)-karbamoiloetylo]- -karbamoilometylo-D-glikopiranozyd o temperatu¬ rze topnienia 233—240° i skrecalnosci [a]20D = . = -20° (CH8OH, c = 0,937); 25 e. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-3-bis-N- -metylokarbamoilopropylo)-karbamoiloetylo]-karba- moilometylo-D-glikopiranoza o temperaturze top¬ nienia 125—132° i skrecalnosci [ c = 0,93); 30 f. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l,3-bis-me- toksykarbonylopropylo)-karbamoiloetylo]-karbamo- ilometylo-D-glikopiranoza w postaci wodzianu o temperaturze topnienia 8.0—90° i skrecalnosci [a]2oD = +25° (CH2OH, c = 1,017); 35 g. etylo-2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l,3- -bis-metoksykarbamoilopropylo)-karbamoiloetylo]- -karbamoilometylo-|3-D-glikopiranozyd* o tempera¬ turze topnienia 127—135° i skrecalnosci [a]20D = = -17° (CH8OH, c = 1,024); 40 h. 2-benzamido^-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-N-benzy- lokarbamoilo-3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]- karbamoilometylo-D-glikopiranoza; i. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L.-l-(D-l-N-karba- moilometylokarbamoilo-3-karboksypropylo)-karba- 45 moiloetylo]-karbamoilometylo-D-glikopiranoza; k. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-karbamo- ilo-3-karboksypropylo)-karbamoilobutylo]-karbamo- ilometylo-D-glikopiranoza; 1. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-karbamo- 50 ilo-3-karboksypropylo)-karbamoilopropylo]-karba- moilometylo-D-glikopiranoza; m. 2-benzamido-3-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-karba- moilo-3-karboksypropylo)-karbamoilo-2-metylopro- pylo]-l-karbamoilometylo-D-glikopiranoza; 5g n. 2-acetamido-3-0-[(D-l-karbamoilo-3-karboksy- propylo)-karbamoilometylo-karbamoilometylo]-2-de- zoksy-D-glikoza o skrecalnosci [a]20D = +27° ±1° (woda, c = 0,944); o. metylo-2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo- 60 -3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo] -karbamoilo- metylo}-2-dezoksy-a-D-glikopiranozyd o skrecalno¬ sci [a]20D = +49° ±1° (woda, c = 0,939); p. metylo-2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo- -3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilo- 65 metylo}-2-dezóksy-6-0-stearoilo-a-D-glikopiranozyd110787 li 12 o skrecalnosci [ formamid, c = 0,921); q. 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l,3-dwukarbamoilo- propylo)-karbamoiloetylo] -karbamoilometylo}-2-de- zoksy-D-glikoza o skrecalnosci [a]20D = +7° ±!° 5 (woda, c = 0,514); r. 2-acetamido-:3-{D-l-[D-i-karbamoilo-3-karbo- ksypropylo)-karbamoilometylo]-karbamoilopropy- lo}-2-dezoksy-D-glikoza o skrecalnosci [a]20D = =+46° ±1°. (wóda, c =0,630); 10 s. 2-acetamido-3-0- [L-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- boksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoiloetylo- -2-dezoksy-D-glikoza; t. ester dwumetylowy 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l, 3-dwukarboksypropylo)-karbamoiloetylo]-karba- 15 #moilometylo}-2-dezoksy-D-glikoz3\ o §krecalnosci [a]20D = +23° ± 1° (woda, c = 0,814); u. 3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksypropy- lo)-karbamoiloetylo]-karbamoilometylo}-2-dezoksy- -2-propionamido-D-glikoza; 2a v. 3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksypropy- lo)-karbamoiloetylo]-karbamoilometylo}-2-kapry- noiloamido-2-dezoksy-D-glikoza; w. 2-acetamido-2-dezoksy-3-0-{[L-l-(D-l,3-bis- -metylokarbamoilopropylo)-karbamoiloetylo]-kar- 25 bamoilometylo}-D-glikoza; x. 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- boksypropylo)-karhamoilo-2-hydroksyetylo]-karba- moilometylo}-2-dezoksy-D-glikóza; y. 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- ^ boksypropylo)-karbamoilo-2-hydroksyetylo]-kar- bamoilometylo}-2-dezoksy-D-glikoza; z. 3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksypropy- lo)-karbamoiloetylo]-karbamoiloetylo}-2-dezoksy- -2-stearoiloamido-D-glikoza; 35 aa. 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- boksypropylo)-karbamoilo-2-metylopropylo]-karba- moilometylo}-2-dezoksy-D-glikoza; bb. 2-acetamido-3-0-{[E-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- boksypropylo)-karbamoilo-3-metylobutylo]-karba- 40 moilometylo}-2-dezoksy-D-glikoza; cc. 2-acetamido<-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilb-3-kar- boksypropylo)-karbamoilopropylo]-karbamoilomety- lo}-2-dezoksy-D-glikoz£; dd. 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-kar- 45 boksypropylo)-karbamoilofenylo-metylo]-karbamo- ilometylo}-2-dezoksy-D-glikoza; ee. benzylOT2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l,3-bis-kar- bamoUopropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilomety- lo}-2-dezoksy-p-D-glikopiranozyd o skrecalnosci ^ W"d = —44° ± 1° (N,N-dwumetyloformamid, c — = 0,989);. ff. ester metylowy benzylo-2-acetamido-3-0-{[L- -l-(D-l,3-bis-karboksypropylo)-karbamoilometylo}- , -2-dezoksy-P-D-glikopiranozydu; 55 gg. 2-acetamido-3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilomety- lokarbamoilo-3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]- -karbamoilometylo} -2-dezoksy-D-glikoza o postaci bialego proszku; „ ' hh. 3-0-{[L-l-(D-l-karbamailo-3-karboksypropy- w lo)4carbamoiloetylo]-karbamoilometylo}-2-dezoksy- -2-p-tolilosulfonyloamino-D-glikoza o postaci bia¬ lego proszku; ii. 2-(acetaminometylokarbonyloamino)-2-dezoksy- -3-0-{[L-l-(D-l-karbamoilo-3-karboksypropylo)-l- 65 -karbamoiloetylo] -karbamoilometylo-}-a,p-D-gliko- za; kk. 2-trójmetyloacetamido-2-dezoksy-3-0-([L-l- -(D-l-karbamoilo-3-karboksypropylo)-l-karbamoilo- etylo]rkarbamoilometylo} -|3,a-D-glikoza; 11. benzylo-2-acetamido-3-0-[L-l-(D-l-karbamoilo- -3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilo- metylo-2-dezoksy-6-0-stearoilo-a-D-glikopiranozyd o skrecalnosci [ = 1,046); mm. 2-benzoiloamino-3-0-{D-l-[L^l-(D-l-karba- moilo-3-karboksypropylo)-l-karbamoiIcetyIof-kar- bamoiloetylo}-2-dezoksy-a,P-D-glikoza o tempera¬ turze topnienia 140° (z rozkladem); nn. 2-benzoiloamino-3-0-{D-l-[L-l-(D-l-karbamo- ilo-3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamo- ilopropylo}-2-dezoksy-a,p-D-glikoza o temperaturze topnienia 114—152° i skrecalnosci [a]20D = +17° (w metanolu); 00. 2-benzoiloamino-3-0-{[L-1-(D-1-karbamoilo-3- -karboksypropylo)-l-karbamoiloetylo]-karbamoilo- metylo}-2-dezoksy-a,P-D-glikoza o temperaturze topnienia wodzianu 175—177°; pp. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l,3-dwu- karboksypropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilome- tylo-D-glikopiranoza o skrecalnosci [a]20D = +2&° (H20, c = 0,997); qq. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-karba- moilo-3-karboksypropylo)-karbamoilo-2-hydroksy- etylo]-karbamoilometylo-D-glikopiranoza o tempe¬ raturze topnienia 100—115° i skrecalnosci [a]20D = = +23° (H20, c = 0,886); rr. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l-N-n-pro- pylokarbamoilo-3-karboksypropylo)-karbamoiloety- lo]-karbamoilometylo-D-glikopiranoza o tempera¬ turze topnienia 65—140° i skrecalnosci [a]20D = = +28° (woda, c = 1,03); ss. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[l-metylo-l-(D-l- -karbamoilo-3-karboksypropylo)-karbamoiloetylo]- -karbamoilometylo-D-glikopiranoza o temperaturze topnienia 110—120° i skrecalnosci [a]20D= +31° (woda, c = 0,88); tt. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[(D-l-karbamoilo- -3-karboksypropylo)-karbamoilometylo]-karbamo- ilometylo-D-glikoza o temperaturze topnienia 115— —155° i skrecalnosci [a]20D =+34° (woda, c = 0,81); uu. 2-benzamido-2-dezoksy-3-0-[L-l-(D-l,3-dwu- karbamoilopropylo)-karbamoiloetylo]-karbamoilo- metylo-D-glikopiranoza o temperaturze topnienia 82—143° i skrecalnosci [a]20D =+24° (woda, c = = 0,98).Zastrzezenie patentowe Sposób wytwarzania nowych pochodnych gliko- zoaminy o ogólnym wzorze 1, w którym X ozna¬ cza grupe karbonylowa lub sulfonylowa, R ozna¬ cza rodnik alkilowy o 1^18 atomach wegla lub rodnik fenylowy, Ri oznacza atom wodoru, rodnik alkilowy o 1—3 atomach wegla lub rodnik ben¬ zylowy, R2 oznacza atom wodoru lub rodnik al¬ kilowy o 1—3 atomach wegla, R4 oznacza atom wodoru, R8 oznacza atom wodoru lub rodnik acy- lowy o 1—18 atomach wegla, R7 oznacza atom wodoru, rodnik alkilowy o 1—5 atomach wegla,110787 13 grupe hydroksymetylowa lub rodnik fenylowy, R8 oznacza grupe karboksylowa, grupe alkoksy- karbonylowa o 1—3 atomach wegla w czesci al- koksylowej, grupe karbamoilowa, grupe N-alkilo- karbamoilowa o 1—4 atomach wegla w czesci alkilowej, grupe N-benzylokarbamoilowa lub gru¬ pe karbamoilometylokarbamoilowa, R» oznacza grupe karboksylowa, grupe alkoksykarbonylowa o 1—3 atomach wegla w czesci alkoksylowej, gru¬ pe benzyloksykarbonylowa, grupe karbamoilowa, grupe N-alkilokarbamoilowa o 1—4 atomach we¬ gla w czesci alkilowej, z warunkiem, ze rodnik alkilowy R zawiera wiecej niz 1 atom wegla w przypadku, gdy X oznacza grupe karbonylowa i R2 oznacza rodnik metylowy, lub w przypadku 10 15 14 gdy X oznacza grupe karbonylowa, R* oznacza atom wodoru, a R8 i R9 oznaczaja grupy karbo¬ ksylowe, lub ich soli, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze 3, w którym X i R maja wyzej podane znaczenie a R°i, R°4 i R°8 maja znaczenie podane dla symboli Ri, R4 i R« i ewentualnie w zwiazku tym obecne grupy hydroksylowe sa zabezpieczo¬ ne przez grupy Ill-rz.-butylowe, benzylowe, ben- zylidenowe, izopropylidenowe lub acylowe, pod¬ daje sie reakcji ze zwiazkiem o wzorze 4, w któ¬ rym Z oznacza reaktywnie zestryfikowana grupe hydroksylowa, R2 ma wyzej podane znaczenie a R°7, R°8 i R°b maja znaczenie wyzej podane dla symboli R7, Rs i R9 i ewentualnie obecne grupy zabezpieczajace odszczepia sie.NH-X-R Ra C0-NH-CH-C0NH-CH CH^-fy m&r 1 (D) CH20H 0-R, NH-CO-R R^C-H ?7 fy CO-NH-CH-CONH-CH-(CH2)rR9 mór Z CHaO-R: mór 3 NH-X-R FS-OW^ R? RS Z-CH-00NHCH- 00NH-CH-(CH Wzór 4 Vi. PL PL PL PL PL PL