Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatricyklo [4,3,1,0»7] dekanów o ogólnym wzorze 1, w którym jeden z obydwóch rodników Ri i R2 oznacza wodór i drugi oznacza grupe hydroksylowa, acyloksylowa albo karbamy- loksylkowa albo obydwa rodniki Ri i R2 razem oznaczaja tlen.W zaleznosci od tego, jakie znaczenie maja rod¬ niki Ri i R2 w poszczególnym przypadku, proces wedlug wynalazku przeprowadza sie w 7 warian¬ tach, mianowicie wedlug wariantu a, w którym Rx oznacza grupe hydroksylowa i rodnik R2 ozna¬ cza wodór, wariantu b, w którym rodnik Rt ozna¬ cza grupe acyloksylowa, i rodnik R2 oznacza wo¬ dór, wariantu c, w którym rodnik Ri oznacza grupe karbamyloksylowa, i rodnik R2 oznacza wodór, wariantu d, w którym obydwa rodniki Rt i R2 razem oznaczaja tlen, wariantu e, w którym rod¬ nik Rj oznacza wodór i rodnik R2 oznacza grupe hydroksylowa, wariantu f, w którym rodnik Ri oznacza wodór i rodnik R2 oznacza grupe acylo¬ ksylowa i wariantu g, w którym rodnik Rt ozna¬ cza wodór i rodnik R2 oznacza grupe karbamylo¬ ksylowa.Wspólne dla wszystkich wariantów jest to, ze najpierw Didrovaltratum, jest to nazwa zapropo¬ nowana przez Swiatowa Organizacje Zdrowia „In¬ ternational Nonproprietary Name", INN, dla 1-izo- waleroksy-4-izowaleroksymetylo-7-acetoksy-8-spi- rooksirano-l,9-dwuwodorocyklopenta/c/piranu o 2 wzorze 23, w którym Rr i R, oznaczaja grupe COCACH/CHt/s, a R2 oznacza grupe acetoksy lub ekstrakty zawierajace l-izowaleroksy-4-izowalero- ksymetylo-7-acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwuwodo- 5 rocyklopenta/c/piran poddaje sie reakcji z chlo¬ rowcowodorem w kwasie octowym albo w alkoholu, otrzymany w przypadku reakcji w alkoholach 8-al- koksy- lub 8-aralkoksy-zwiazek przez rozszczepie¬ nie wiazania eterowego za pomoca kwasu azoto- io wego w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie w odpowiedni 8-hydroksy-zwiazek, otrzymany w obydwóch przypadkach 8-hydroksy-3-chlorowco- metylo-4-acetoksy-10-metyleno-2,9-dioksatrieyklo [4,3,1,08'7] dekan o wzorze 2 utlenia sie z utworze- 15 niem laktonu o wzorze 3, lakton za pomoca wo¬ doru na palladzie (weglu przeksztalca sie hydroge- nolitycznie w kwas l-chlorowcometylo-4-metylo-7- -acetoksy-2-oksabicyklo[3,2,l]-okt-3-en-8-karboksy- Iowy o wzorze 4, kwas redukuje sie za pomoca 20 wodorków metali z utworzeniem pierwszorzedowe- go alkoholu o wzorze 5, alkohol przez utleniajace zamkniecie pierscienia za pomoca chlorowca w chlorowcowanych weglowodorach przeprowadza sie w 10-chlorowco-10-metylo-3-chlorowcometylo-4-ace- 25 toksy-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08'7]dekan o wzorze 6, chlorowce odszczepia sie za pomoca wodoru na niklu Raney'a w obecnosci silnej zasady, przy czym jednoczesnie zostaje zmydlony ester, tak ze otrzy¬ muje sie 3,10-dwumetylo-4-P-hydroksy-2,9-dioksa- 30 tricyklo[4,3,l,08'7]dekan. 110 266110 266 3 Zwiazek ten jest jednoczesnie produktem kon¬ cowym wariantu a, mianowicie produktem konco¬ wym o ogólnym wzorze 1, w którym Rj oznacza grupe hydroksylowa i R2 oznacza wodór.Produkt koncowy wariantu a mozna przeprowa¬ dzic za pomoca bezwodników albo chlorków kwasu karboksylowego w 4 p-acyloksy-zwiazek, tak ze otrzymuje sie produkt koncowy wariantu b, to znaczy produk koncowy o ogólnym wzorze 1, w którym R4 oznacza grupe acyloksylowa i R2 ozna¬ cza wodór.Produkt koncowy wariantu a mozna równiez przeprowadzic za pomoca alkiloizocyjanianów albo estrów kwasu fearbarndmowego w 40-lkairbamyloiksy- -zwiazek, tak ze otrzymuje sie produkt koncowy wariantu c, to znaczy produkt koncowy o wzorze 1, w którym Rt oznacza grupe karbamyloksylowa i R2 oznacza wodór.Produkt koncowy wariantu a mozna równiez przez utlenianie 4 p-hydroksy-grupy przeksztalcic w 4-dekanon, tak ze otrzymuje sie produkt kon¬ cowy wariantu d, to znaczy produkt koncowy o ogólnym wzorze 1, w którym Ri i R2 razem ozna¬ czaja tlen.Produkt koncowy wariantu d mozna zreduko¬ wac za pomoca wodorków metali z utworzeniem 3,10-dwumetylo-4-a-hydroksy-2,9-dioksatricyklo [4,3,l,08'7]dekanu, tak ze otrzymuje sie produkt kon¬ cowy wariantu e, to znaczy produkt koncowy o ogólnym wzorze 1, w którym Ri oznacza wodór i R2 oznacza grupe hydroksylowa.Produkt koncowy wariantu e mozna przeprowa¬ dzic za pomoca bezwodników albo chlorków kwasu karboksylowego w 4a-acyloksy-zwiazek, tak ze otrzymuje sie produkt koncowy wariantu f, to zna¬ czy produkt koncowy o ogólnym wzorze 1, w któ¬ rym Ri oznacza wodór i R2 oznacza grupe acy¬ loksylowa.Produkt koncowy wariantu e mozna przeprowa¬ dzic za ppmoca alkiloizocyjanianów albo estrów kwasu karbaminowego w 4a-karbamyloksy-zwia- zek, tak ze otrzymuje sie produkt koncowy wa¬ riantu f, to znaczy produkt koncowy o ogólnym wzorze 1, w którym Rt oznacza wodór i R2 ozna¬ cza grupe karbamyloksylowa.Schemat reakcji, przedstawiony na zalaczonym rysunku, objasnia sposób wedlug wynalazku za po¬ moca nastepujacych przykladów, nie ograniczaja przez to wynalazku do podanych tam reagentów.Tak np. przy wytwarzaniu zwiazku o wzorze 2 z Didrovaltratum lub ekstraktów zawierajacych 4 Didrovaltratum zamiast kwasu jodowodorowego mozna równiez stosowac kwas chloro-albo bromo- wodorowy.Zamiast wymienionych w schemacie wodorków 5 metali przy redukcji kwasu o wzorze 4 do alko¬ holu o wzorze 5 lub dekanonu o wzorze 8 do hy- droksyzwiazku o wzorze 9 mozna stosowac rów¬ niez inne wodorki metali, o ile pozostawiaja one nietkniete inne grupy funkcyjne czasteczki i rów- io niez reaguja sterycznie w podany sposób.Wreszcie reszty kwasowe w estrach o wzorze 10 i 13 moga pochodzic równiez z innych nasyconych i nienasyconych kwasów karboksylowych, korzy¬ stnie z kwasów o 1—7 atomach wegla, jak poda- 15 nego kwasu octowego; moze równiez azot w estrach kwasu karbaminowego o wzorze 11 i 12 byc pod¬ stawiony przez inne rodniki alkilowe, alkilenowe lub aralkilowe niz grupa metylowa, np. atom N moze byc równiez czescia ukladu pierscienia. 20 W opisach patentowych RFN nr 19 61433, 20 27 890, 2129 507 i 23 06118 opisano 2,9-dioksatri- cyklo{4,3,l,08'7]dekany, które w pozycji 8 maja grupe alkoksylowa albo aralkoksylowa. Zwiazki te maja dzialanie centralnie tlumiace, hipnotyczne, narko- 23 tyczne i rozszerzajace naczynia.Nieoczekiwanie wytworzone sposobem wedlug wynalazku nowe 8-dezalkoksy- lub 8-dezaralkoksy- -zwiazki sa znacznie silniej centralnie aktywne niz odpowiednie pochodne alkoksylowe lub aral- 30 koksylowe. Przejawia sie to nie tylko w apliko¬ wanych dawkach, lecz takze w dodatkowo silnym dzialaniu przeciwbólowym, które dorównuje dzia¬ laniu morfiny, chociaz 2,9-dioksatricyklo{4,3,l,08'7] dekany nie maja cech budowy morfiny albo kon- 35 wencjonalnych innych srodków przeciwbólowych, jak np. grupa metadonu, do której nalezy równiez substancja porównawcza propoksyfen.Oprócz tego nowe substancje wytworzone spo¬ sobem wedlug wynalazku maja dzialanie anorek- 40 tyczne, które przewyzsza dzialanie fenmetrazyny (=PreludinR), przy czym nie sa one spokrewnione w jakikolwiek sposób z klasa substancji fenyloal- kiloamin chemicznie albo w innych parametrach farmakologicznych, jak np. toksycznosci i skutecz- 45 nosci motorycznopobudzajacej.Wyzszosc nowych substancji wynika z porów¬ nania zestawonych w tablicy skutecznosci biolo¬ gicznych miedzy 8-meto!ksy fc,9-daoksatricykloi[4,3,l, 08»*]dekanów i odpowiednimi 8-dezalkoksy-zwiaz- 50 kami jak równiez odpowiednimi substancjami po¬ równawczymi.110 266 Tablica wzór nr próby Ri R« R^+tIj LDM i.p. /x/ znieczulenie ED50 ip.a. a/ '*' obnizenie tempe- peratury od¬ bytnicy ED50 p.o. /x/ 22 1246 OH H — 800 68 100 1561 H OH — 800 100 100 wzór 1 1 2422 OH H — 920 <50 400 2455 H OH — 406 <10*/ 10 2619 — O 1600 25 2614 OAc H — 822 <50 100 2624 OCONHCH3 H — 739 <50 <32 2648 H OCONHCH* — 800, <10 <100 pr6ba fenylobenzochinowa /próba Writhing^/; b/ S propoksyfen; 1*1 mg/kg /mysz/.Profil dzialania nowych zwiazków odbiega od profilu znanych zwiazków, przy czym dzialanie tlumiace wyparte jest na korzysc dzialania stymu¬ lujacego i dochodzi znieczulajacy skladnik czynny.Przyklad I. a) Wytwarzanie 4-acetoksy-8-hy- droksy-3-jodometylo-10-metyleno-2,9-dioksatricyklo [4,3,lv0*,7]dekanu o wzorze 2 z 06% ekstraktu Di- drovaltratum. 425 g ekstraktu rozpuszcza sie w jednym litrze kwasu octowego w temperaturze 60°C, nastepnie do roztworu dodaje sie mieszanine 130 ml kwasu jodowodorowego (157%) i l litr wody i wsad po¬ zostawia sie w spokoju w ciagu 2 godzin w tem¬ peraturze 60°C, mieszajac co pewien czas.Przeróbka: Po dodaniu 100 g wegla aktywnego odsaczono przez Theorit i dobrze dodatkowo prze¬ myto za pomoca 4 litrów eteru. Przesacz zadano 3 litrami wody, dokladnie wytrzasano i oddzielono faze eterowa. Te przemyto nastepnie alkalicznie 1 raz za pomoca 2 litrów wody i 1 raz za pomoca roztworu sody (1,5 kg weglanu sodu w 8 litrach wody). Trzy fazy wodne ekstrahowano nastepnie dodatkowo odzielnie 3 razy za pomoca kazdora¬ zowo 2 litrów eteru. Polaczone fazy eterowe wy¬ suszono nad 1 kg siarczanu sodu, poddano obrób¬ ce za pomoca 100 g wegla aktywnego, odsaczono przez Theorit i nastepnie zatezono w kolbie ku¬ listej z dodatkiem 18 ml wody w temperaturze 30—40°C pod zmniejszonym cisnieniem, przy czym wykrystalizowal zwiazek o wzorze 2a. Po uciera¬ niu z eterem i odsaczeniu przez nucze otrzymano 170 g surowego krystalizatu, to znaczy 70°/o wy¬ dajnosci teoretycznej.Wzór sumaryczny: C12H1505J. Ciezar czasteczko- wy:366,14. Temperatura topnienia: 152—156°C (Kof- ler, niekorygowana).W D +22° :+142° (metanol). b) Wytwarzanie zwiazku o wzorze 2 z 4-acetok- sy-3-jodometylo-10-metyleno-8-metoksy-2,9-dioksa- tricykloi[4,3,il ,0*7]dekanu. 760 g 4-cetoksy-3-jodometylo-10-metyleno-8-me- toksy-2,9-dioksatricyklo{4,3,l,08'7]dekanu rozpuszczo¬ ne w temperaturze 60°C w 2 litrach kwasu octo¬ wego lodowatego i roztwór zadano nastepnie w temperaturze pokojowej mieszanina 180 ml 64°/o kwasu azotowego i 2 litrów wody. Wsad pozosta- 20 25 30 35 40 45 55 60 wiono, mieszajac, w temperaturze pokojowej w ciagu 2 godzin.Przeróbka: Mieszanine reakcyjna zadano 8 li¬ trami eteru i 6 litrami wody i dokladnie wytrza¬ sano. Faze eterowa oddzielono i przemyto 1 raz za pomoca 4 litrów wody i nastepnie roztworem sody (2 kg weglanu sodu w 6 litrach wody). Dwie fazy wodne i roztwór sody ekstrahowano nastep¬ nie dodatkowo oddzielnie 3 razy za pomoca kaz¬ dorazowo 4 litrów eteru. Polaczone fazy eterowe wysuszono nad 2 kg siarczanu sodu i poddano ob¬ róbce za pomoca 200 g wegla aktywnego. Nastep¬ nie odsaczono przez Theorit i przemyto dodatko¬ wo dokladnie eterem. Przesacz zatezono w kolbie z dodatkiem 36 ml wody pod zmniejszonym cis¬ nieniem w temperaturze 30—40°C. Krystalizujaca przy tym pozostalosc pobrano w eterze, odsaczono przez fryte i przemyto dodatkowo 1 raz doklad¬ nie eterem Wydajnosc: 660 g zwiazku o wzorze 2, to znaczy 90,2% wydajnosci teoretycznej. c) Wytwarzanie 4-acetoksy-3-jodometylo-10-me- tyleno-8-keto-2,9-dioksatricyklo(4,3,l,0I'7]dekanu o wzorze 3a ze zwiazku o wzorze 2. 366 g zwiazku o wzorze 2 pobrano w 20 litrach eteru w temperaturze pokojowej, silnie miesza¬ jac zadano kroplami 1250 ml odczynnika utlenia¬ jacego i nastepnie mieszano dalej w ciagu 30 mi¬ nut.Wytwarzanie odczynnika utleniajacego: 500 g Na^Cr^Oy. 2H*0 pobrano w 375# iril 97% HfS04 w temperaturze 0°C i mieszajac dopelniono zimna woda najpierw do okolo 2400 ml i nastepnie w temperaturze pokojowej dokladnie do 2500 ml.Przeróbka wsadu utleniajacego: Mieszanine re¬ akcyjna zadano 5 litrami H20 i wytrzasano. Faze eterowa oddzielono i przemyto 1 raz za pomoca 1 kg weglanu sodu w 5 litrach wody. Faze wodna i roztwór sody ekstrahowano 3 razy oddzielnie za pomoca kazdorazowo 3 litrów chloroformu. Fazy eterowa i chloroformowa wysuszono nad siarcza¬ nem sodu, potraktowano weglem aktywnym i na¬ stepnie odsaczono przez Theorit, przemyto dodatko¬ wo chloroformem i zageszczono pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc po odparowaniu pobrano w eterze, przy czyim krystalizowal zwiazek o wzo¬ rze 3a.Wzór sumaryczny: C12H1405J. Ciezar czasteczko-110 266 8 wy: 365,139. Temperatura topnienia: 163—168°C (Kofler niekorygowana). [ d) Wytwarzanie kwasu l-jodometylo-4-metylo-7- -acetoksy-2-oksabicyklo[3,2,l]okt-3-en-8-karboksylo- wego o wzorze 4a ze zwiazku o wzorze 3. 100 g palladu na weglu (5%) umieszczono w kolbie stozkowej o pojemnosci 2 litrów, na¬ stepnie przeprowadzono w zawiesine za pomoca 1 litra etanolu absolutnego w atmosferze azotu i natychmiast mieszajac w temperaturze pokojo¬ wej i pod normalnym cisnieniem uwodorniono wstepnie w ciagu 5 minut. (Pobranych zostalo okolo 1 300 ml wodoru). Nastepnie dodatno 182,5 g zwiaz¬ ku o wzorze 3 rozpuszczonego w 1,5 litra absolut¬ nego etanolu, i wsad uwodorniono w ciagu okolo 2 godzin az do ustania pobierania wodoru. Zuzy¬ cie wodoru: 11200 ml.Przeróbka: Katalizator odsaczono przez Theorit, przemyto dodatkowo absolutnym etanolem i prze¬ sacz odparowano w temperaturze okolo 30°C pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc krystalizo¬ wala natychmiast. Roztarto ja z eterem, odsaczono przez nucze, przemyto dodatkowo eterem i wysu¬ szono.Wydajnosc: 180 g zwiazku o wzorze 4a, to znaczy 98,2% wydajnosci teoretycznej.Wzór sumaryczny C12H1605J. Ciezar czasteczko¬ wy: 366,15. Temperatura topnienia: 150—155°C (Kofler, niekorygowana). []aD+20°:+i!0° (metanolu). e) Wytwarzanie l-jodometylo-4-metylo-7-acetok- sy-8-hydroksymetylo-2-oksabicyklo[3,2,l]okt-3-enu o wzorze 5a ze zwazku ó wzorze 4. 73,2 g zwiazku o wzorze 4 rozpuszczono w 200 ml czterowodorofuranu i roztwór mieszajac w at¬ mosferze azotu w temperaturze —25°C zadano po¬ woli 1 litrem borowodoru w czterowodorofuranie (1%). Nastepnie pozostawiono w temperaturze + 10°C w ciagu 2 godzin.Przeróbka: Mieszajac w atmosferze azotu do¬ dano najpierw w temperaturze —25°C powoli 30 ml trójetyloaminy i nastepnie wsad zalano 80 ml wody kroplami bardzo powoli i odparowano w temperaturze 30—40°C. Pozostalosc pobrano w eterze, przemyto 2 razy za pomoca 700 ml wody i 1 raz za pomoca nasyconego w 90a/o roztworu sody. Trzy fazy wodne ekstrahowano dodatkowo oddzielnie 3 razy za pomoca eteru. Polaczone fazy eterowe poddano obróbce za pomoca siarczanu sodu i wegla aktywnego, odsaczono przez Theorit i nastepnie odparowano w temperaturze 30—40°C.Wydajnosc: 153 g oleistego produktu surowego o wzorze 5a. Ten zastosowano bez dalszego oczysz¬ czania do wytwarzania zwiazku o wzorze 6a.Wzór sumaryczny: C12H17J04. Ciezar czasteczko¬ wy: 352,17. f) Wytwarzanie 4-acetoksy-10-bromo-3-jodomety- lo-10-metylo-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08'7]dekanu o wzorze 6a ze zwiazku o wzorze 5. 153 g zwiazku o wzorze 5 (produkt surowy) roz- puszczcono w 1100 ml chlorku metylenu w bru¬ natnej kolbie kulistej i silnie mieszajac w tempe¬ raturze —75°C zadano powoli mieszanina 53 ml 15 20 30 35 40 45 50 bromu i 110 ml chlorku metylenu, które oziebio¬ no przedtem do temperatury —75°C.Przeróbka: Po zakonczeniu dodawania bromu zobojetniono natychmiast powoli za pomoca mie¬ szaniny 168 ml trójetyloaminy i 110 ml chlorku metylenu, przemyto kazdorazowo 1 raz woda, na¬ syconym roztworem Na2S205 i roztworem weglanu potasu. Trzy fazy wodne ekstrahowano dodatko¬ wo oddzielnie trzykrotnie za pomoca chlorku me¬ tylenu. Polaczone fazy chlorku metylenu poddano obróbce za pomoca siarczanu sodu i wegla aktyw¬ nego, odsaczono przez Theorit i odparowano w temperaturze 30°C w brunatnej kolbie kulistej.Wydajnosc: 186 g oleistego produktu surowego.Wzór sumaryczny: C12H16BrJ04. Ciezar czasteczko¬ wy: 431,07. g) Wytwarzanie 4-(3-hydroksy-3,10-dwumetylo-2,9- -dioksatricyklo-I4,3,l,03'7]dekanu o wzorze 7 ze zwiazku o wzorze 6. 86 g zwilzonego woda niklu Raney'a uwodornio¬ no wstepnie w metanolu w ciagu 1 minuty w tem¬ peraturze —25°C. 51,5 g wodorotlenku sodu roz¬ puszczono w niewielkiej ilosci wody (200 ml) i w temperaturze 0°C rozcienczono za pomoca 200 ml metanolu. Ten roztwór w lugu sodowym dodano do zawiesiny niklu Raney'a, nastepnie mieszano dalej w temperaturze —25°C w atmosferze wo¬ doru w ciagu okolo 2 minut. 186 g surowego pro¬ duktu o wzorze 6 rozpuszczono nastepnie w 200 ml metanolu i w temperaturze 0°C dodano do zawie¬ siny niklu Raney'a. Nastepnie uwodorniano w tem¬ peraturze — 25°C chroniac przed dostepem swia¬ tla, pod cisnieniem normalnym i mieszajac w ciagu okolo 1—2 godzin, az do zakonczenia pobierania wodoru.Przeróbka: Przesaczono przez Theorit i przemyto dodatkowo metanolem. Przesacz zobojetniono za pomoca okolo 15—20 ml kwasu octowego i nastep¬ nie odparowano w temperaturze okolo 50°C. Po¬ zostalosc pobrano w eterze i przemyto dodatkowo za pomoca 300 ml wody. Faze wodna wytrzasano silnie 9 razy z eterem i dodatkowo ekstrahowano.Polaczone fazy eterowe poddano obróbce za po¬ moca siarczanu sodu i wegla aktywnego, odsa- czon przez Theorit i odparowano w temperaturze 50GC.Wydajnosc: 27,22 g oleju, to znaczy 74% wydaj¬ nosci teoretycznej, w odniesieniu do zwiazku o wzo¬ rze 5. Olej poddano chromatografii kolumnowej przez zel krzemionkowy za pomoca n-heksanu ze wzrastajacym dodatkiem eteru (do 30%) jako srod¬ ka eluujacego.Wzór sumaryczny: C10HlflO3. Ciezar czasteczko* wy: 184,23. [a]D+20°: +49° (w metanolu).Przyklady dotyczace dalszych przeksztalcen: Przyklad II. Wytwarzanie 3,10-dwumetylo-2,9- dioksatricyklo[4,3,l,08'7]dekan-4-onu o wzorze 8 ze zwiazku o wzorze 7. 10 g zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w 268 ml acetonu, w temperaturze —25°C, silnie mieszajac, zadano kroplami 26,8 ml odczynnika Jones'a, to znaczy odczynnika utleniajacego (Fieser and Fieser, Reagents for Organie Synthesis, tom 1, 1967, 142), nastepnie mieszano dalej w ciagu okolo 3 minut.9 110 266 10 Przeróbka: Po dodaniu 4,02 ml izopropanolu mieszano dalej jeszcze w ciagu 5 minut i nastep¬ nie wsad odsaczono przez Theorit i material na saczku przemyto dodatkowo dokladnie acetonem.Przesacz zobojetniono za pomoca 3,5 ml trójetylo- aminy i zatezono' w temperaturze 30°C.Pozostalosc po odparowaniu rozcienczono za po¬ moca podwójnej ilosci wody i ekstrahowano ete¬ rem. Faze eterowa przemyto 1 raz nasyconym roztworem weglanu potasu. Fazy wodne ekstraho¬ wano nastepnie dodatkowo oddzielnie eterem 10 razy. Polaczone fazy eterowe poddano obróbce za pomoca siarczanu sodu i wegla aktywnego, odsa¬ czono przez Theorit i odparowano pod zmniejszo¬ nym cisnieniem.Wydajnosc: 3,63 g wykrystalizowanego z eteru zwiazku o wzorze 8, to znaczy 36,6% wydajnosci teoretycznej.Wzór sumaryczny: Ci0H14O8. Ciezar czasteczkowy: 182,21. Temperatura topnienia: 139—140°C. (Kof- ler niekorygowana). [a]D+20°:+54oC (w metanolu).Przyklad III. Wytwarzanie 4a-hydroksy-3,10- -dwumetylo-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08'7]dekanu o wzorze 9 ze zwiazku o wzorze 8. 1,5 g wodorku litowoglinowego przeprowadzono w zawiesine w 90 ml eteru i w temperaturze 0°C mieszajac zadano kroplami roztworem 7,2 g zwiaz¬ ku o wzorze 8 w 36 ml eteru. Nastepnie wsad miesano dalej w ciagu 5 minut.Przeróbka: Wsad zadano najpierw 180 ml wil¬ gotnego eteru kroplami w atmosferze azotu i mie¬ szajac i nastepnie po dodaniu 6 ml wody miesza¬ no w ciagu 10 minut. Potem wsad poddano obrób¬ ce za pomoca siarczanu sodu i wegla aktywnego, odsaczono przez Theorit i odparowano pod zmniej¬ szonym cisnieniem. Pozostalosc poddano chromato¬ grafii kolumnowej na zelu krzemionkowym za po¬ moca n-heksanu przy wzrastajacym dodatku eteru (do 50%) jako srodka eluujacego.Wydajnosc: 3,25 g oleistego czystego produktu, to znaczy 44% wydajnosci teoretycznej. Wzór 9, wzór sumaryczny: C10H16Oa. Ciezar czasteczkowy: 184,23. [a]D+20°:+29P Przyklad IV. Wytwarzanie 4P-acetoksy-3,10- -dwumetylo-2,9-dioksatricyklo{4,3,l,08»7]dekanu o wzorze 10 ze'zwiazku o wzorze 7. 10 g surowego zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w mieszaninie 10 ml pirydyny d 10 ml bezwodnika kwasu octowego i pozostawiono w ciagu nocy w temperaturze pokojowej.Przeróbka: Wsad zadano powoli w temperaturze • Ó°C mieszajac, 10 ml etanolu, mieszano dalej w ciagu 30 minut w temperaturze pokojowej, od¬ parowano w temperaturze 80°C i po ponownym pobraniu za pomoca 20 ml etanolu zatezono jesz- ze raz w temperaturze 80°C. Pozostalosc poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionko¬ wym za pomoca n-heksanu przy rosnacym dodat¬ ku eteru (do 20%) jako srodka eluujacego.Wydajnosc: 4,0 g oleistego czystego produktu.Wzór 10, wzór sumaryczny: C12H1804. Ciezar cza¬ steczkowy: 226,26. [a]D+20°:+56° (w metanolu).Przyklad V. Wytwarzanie 4p-metylokarbamy- loksy-3,10-dwumetylo-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08-7]de- kanu o wzorze 11 ze zwiazku o wzorze 7. 5 g zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w 50 ml 5 chlorku metylenu, zadano 6,8 ml metyloizocyja- nianu i 1,08 g octanu fenylorteci i nastepnie po¬ zostawiono w temperaturze pokojowej w ciagu 1— —2 godzin.Przeróbka: Po dodaniu 10 ml etanolu odparowa- 10 no. Pozostalosc po odparowaniu oczyszczono meto¬ da chromatografii kolumnowej na zelu krzemion¬ kowym za pomoca czterochlorku wegla przy rosna¬ cym dodatku chloroformu (do 50%).Wydajnosc: 2,89 g czystego produktu wykrysta¬ lizowanego z eteru, to znaczy 44,1% wydajnosci teoretycznej. Wzór 11, wzór sumaryczny: Ci2H1904N, ciezar czasteczkowy: 241,27. Temperatura topnie¬ nia: 104°C (Kofler, niekorygowana). 20 [a]D+20°:+75° (w metanolu).Przyklad VI: Wytwarzanie 4-a-metylokarba- myloksy-3,10-dwumetylo-2,9-dioksatricyfclo[4^,l,08'T dekanu o wzorze 12 ze zwiazku o wzorze 9. 5 g zwiazku o wzorze 9 rozpuszczono w 50 ml chlorku metylenu, zadano 4,65 ml izocyjanianu me¬ tylu i 1,08 g octanu fenylorteci i pozostawiono w temperaturze pokojowej w ciagu okolo 2 godzin.Przeróbka: Wsad zadano 10 ml etanolu i odparo- 30 wano. Pozostalosc po odparowaniu oczyszczono na¬ stepnie metoda chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym i 20—00% chloroformie w czterochlorku wegla. Wydajnosc: 3,0 g ikrysta- licznego zwiazku o wzorze 12, to znaczy 45,7% wy- J5 dajnosci teoretycznej. Wzór sumaryczny: C12H1904N.Ciezar czasteczkowy: 241,27. Temperatura topnie¬ nia: 109aC (w metanolu).Przyklad VII. Wytwarzanie 4-a-acetoksy-3,10- 40 -dwumetylo-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,0s'7]dekanu o wzorze 13 ze zwiazku o wzorze 9. 8,0 g zwiajzlkuo wzorze 8 zadano mieszanina 8 ml pirydyny i 8 ml bezwodnika kwasu octowego i po¬ zostawiono w ciagu nocy w temperaturze poko- 45 jowej.Przeróbka: Wsad rozcienczono 3-krotnie chloro¬ formem. Ten roztwór wytrzasano najpierw z roz¬ cienczonym kwasem solnym w lodzie, nastepnie z pólnasyconym roztworem potazu. Wodne roztwory ekstrahowano nastepnie dodatkowo oddzielnie chlo¬ roformem. Polaczone fazy chloroformowe wysuszo¬ no za pomoca siarczanu sodu i poddano obróbce weglem aktywnym. Nastepnie odsaczono i prze¬ sacz odparowano pod zmniejszonym cisnieniem.Pozostalosc poddano chromatografowaniu na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy rosna¬ cym dodatku eteru (do 30%). Zwiazek o wzorze 13 wykrystalizowano z eteru. 60 Wydajnosc: 7,16 g krystalizatu, to znaczy 73,1% wydajnosci teoretycznej.Wzór sumaryczny: C12H1804. Ciezar czasteczko¬ wy: 226,26. Temperatura topnienia: 85°C.K [a]D+2°°: +49° 11 12 Przyklad VIII. Wytwarzanie 4j3-izopropylo- karbamoiloksy-3,10-dwumetylo-2,9Kiioksatricyiklo [4,3,l,0*,7]dekanu o wzorze 14 ze zwiazku o wzo¬ rze 7. 1 g zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w 9 ml 5 dwuchlorometanu, zadano 1,8 ml izopropyloizocyja- nianu i 180 mg octanu fenylorteci jako kataliza¬ tora i produkt gotowano nastepnie w ciagu 2 go¬ dzin pod chlodnica zwrotna. Po dodaniu 5 ml me¬ tanolu mieszanine odparowano. Pozostalosc po od- 10 parowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy rosnacym dodatku eteru (do 100%). Po zatezeniu eluatu otrzymano 1,1 g oleistego karbaminianu izo¬ propylu, to znaczy 75,2% wydajnosci teoretycznej. 15 Wzór 14. Wzór sumaryczny: CMH28N04 Ciezar czasteczkowy: 269,44.[ Przyklad IX. Wytwarzanie 4P-fenylokarba- moiloksy^40^wumetylo-2,9^ioksat!ricylkloi[4,3,l,0s'7] 20 dekanu o wzorze 15 ze zwiazku o wzorze 7. 1 g zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w 9 ml dwuchlorometanu, zadano 1,8 ml izocyjanianu fe¬ nylu i 180 mg octanu fenylorteci jako katalizatora i wsad nastepnie mieszano w ciagu 2 godzin w 25 temperaturze pokojowej. Po dodaniu 5 ml meta¬ nolu mieszanine zatezono. Pozostalosc po odparo¬ waniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy ro¬ snacym dodatku eteru (do 100%). Po zatezeniu 30 eluatu otrzymano 1,5 g krystalicznego karbaminia¬ nu fenylu z eteru, to znaczy 91% wydajnosci teo¬ retycznej.Wzór 15. Wzór sumaryczny: C17H21N04. Ciezar czasteczkowy : 303,35. Temperatura topnienia: 35 240°C. [a]D+22°: +72,7° (w metanolu).Przyklad X. Wytwarzanie 4f3-n-butylokarba- moiloksy-3,10-dwumetylo-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08'7] dekanu o wzorze 16 ze zwiazku o wzorze 7. 1 g zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w 9 ml dwuchlorometanu, zadano 1,8 ml izocyjanianu n-bu- tylu i 180 mg octanu fenylorteci jako kataliza¬ tora i wsad mieszano nastepnie w ciagu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Po dodaniu 5 ml me- 4o tanolu mieszanine zatezono. Pozostalosc po odpa¬ rowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za poimoca n-heksanu przy rosnacym dodatku eteru (do 100%). Po zatezeniu eluatu otrzymano 0,9 g oleistego karbaminianu ^ n-butylu, to znaczy 58,44% wydajnosci teoretycz¬ nej.Wzór 16. Wzór sumaryczny: C15H25N04. Ciezar czasteczkowy: 283,36. [a]+22Y+64,0 (w metanolu).Przyklad XI. Wytwarzanie 4p-propionyloksy- A10-dwumetylc^,9-diokBatócyM^ o wzorze 17 ze zwiazku o wzorze7. ?¦ 9 g zwiazku o wzorze 7 rozpuszczono w miesza¬ ninie 9 ml pirydyny i 9 ml bezwodnika kwasu ^ propionowego i pozostawiono w ciagu 4 godzin w temperaturze pokojowej.Po rozcienczeniu chloroformem zadano wsad woda z lodem i zakwaszono rozcienczonym kwasem sol¬ nym, nastepnie wytrzasano. 65 40 Po oddzieleniu fazy wodnej przemyto faze chlo¬ roformowa jeden raz woda i jeden raz rozcien¬ czonym roztworem sody.Fazy wodne ekstrahowano dodatkowo oddzielnie po 3 razy chloroformem.Po zatezeniu faz chloroformowych pozostalosc po odparowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy rosnacym dodatku do 50% eteru. Po odparowaniu eluatu otrzymano 4,2 g oleistego zwiazku o wzorze 17, to znaczy 36% wydajnosci teoretycznej.Wzór sumaryczny: C18H2o04. Ciezar czasteczkowy: 240,30. [alD^23^ +67° Przyklad XII. Wytwarzanie 4a-izopropylokar- bamoiloksy-3,10-dwumetylo-2,9-diokstricyklo[4,3,l, O8'7]-dekanu o wzorze 18 ze zwiazku o wzorze 9. 1 g zwiazku o wzorze 9 rozpuszczono w 10 ml dwuchlorometanu, zadano 2 ml izocyjanianu izopro¬ pylu i 220 mg octanu fenylorteci jako katalizatora i wsad pozostawiono nastepnie w ciagu 10 godzin w temperaturze pokojowej. Po dodaniu 5 ml meta¬ nolu mieszanine odparowano. Pozostalosc po odpa¬ rowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy rosnacym dodatku eteru.Po zatezeniu eluatu otrzymano 1,22 g oleistego karbaminianu izopropylu, to znaczy 83,5% wydaj¬ nosci teoretycznej C.Wzór 18. Wzór sumaryczny: C14H28N04. Ciezar czasteczkowy: 269,44. [a]D+22° +30° (w metanolu)* Przyklad XIII. Wytwarzanie 4a-fenylokarba- moiloksy-3,10-dwumetylo-2,9-diokstricyklo[4,3,l,08»T dekanu o wzorze 19 ze zwiazku o wzorze 9. 1 g zwiazku o wzorze 9 rozpuszczono w 10 ml dwuchlorometanu, zadano 2 ml izocyjanianu fenylu i 220 mg octanu fenylorteci jako katalizatora i wsad nastepnie pozostawiono w ciagu 10 godzin w tem¬ peraturze pokojowej. Po dodaniu 5 ml metanolu mieszanine zatezono. Pozostalosc po odparowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krze¬ mionkowym za pomoca czterochlorku wegla przy rosnacym dodatku chloroformu. Po zatezeniu elua¬ tu otrzymano 0,71 g oleistego karbaminianu fenylu, to znaczy 43,3% wydajnosci teoretycznej.Wzór 19. Wzór sumaryczny C17H21N04. Ciezar czasteczkowy: 303,35. [a]D+22°: +28° (w metanolu).Przyklad XIV. Wytwarzanie 4a-n-butylokar- bamoiloksy-3,10-dwumetylo-2,9-dioksatricykloI4,3,1, 08'7]dekanu o wzorze 20 ze zwiazku o wzorze 9. 1 g zwiazku o wzorze 9 rozpuszczono W( 10 ml dwuchlorometanu, zadano 2 ml izocyjanianu n-bu¬ tylu i 220 mg octanu fenylorteci jako katalizatora i wsad pozostawiono nastepnie w ciagu 10 godzin w temperaturze pokojowej. Po dodaniu 5 ml me¬ tanolu mieszanine odparowano. Pozostalosc po od¬ parowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy rosnacym dodatku eteru. Po zatezeniu eluatu otrzy¬ mano 0,97 g oleistego karbaminianu butylu, to znaczy 63% wydajnosci teoretycznej.N 13 Wzór 20. Wzór sumaryczny C15H25N04. Ciezar czasteczkowy: 283,36. {a]D"^2°: +45° (w metanolu).Przyklad XV. Wytwarzanie 4a-propionyloksy- -3,10-dwumetylo-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,087]dekanu o wzorze 21 ze zwiazku o wzorze 9. 13,3.6 g zwiazku o wzorze 9 rozpuszczono w mie¬ szaninie 13,36 ml pirydyny i 13,36 ml bezwodnika kwasu propion owego i pozostawiono w ciagu nocy w temperaturze pokojowej. Po rozcienczeniu chlo¬ roformem wsad zalano woda z lodem i zakwaszono rozcienczonym kwasem solnym, nastepnie wytrza¬ sano. Po oddzieleniu fazy wodnej przemyto faze chloroformowa jeden raz woda i jeden raz roz¬ cienczonym roztworem sody. Fazy wodne ekstra¬ howano dodatkowo oddzielnie po 3 razy chlorofor¬ mem.Po zatezeniu faz chloroformowych pozostalosc po odparowaniu poddano chromatografii kolumnowej na zelu krzemionkowym za pomoca n-heksanu przy rosnacym dodatku do 50% eteru. Po odparowaniu eluatu otrzymano 11,35 g oleistego zwiazku o wzo¬ rze 21, to znaczy 64,5% wydajnosci teoretycznej.Wzór sumaryczny: ClsH20O4. Ciezar czasteczko¬ wy: 240,30. fa]D+20°:+30o (w chloroformie).Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatriycy- klo[4,3,l,03'7]-dekanów o ogólnym wzorze 1, w któ¬ rym rodnik Rt oznacza grupe hydroksylowa i rod¬ nik R2 oznacza wodór, znamienny tym, ze [1-izo- walerc*sy^-izowaleroksyinetylo-7-acetoksy-8^spd- rooksirano-l,9^wirvvod)OTOCyldopen!ta/c/piran o wzo¬ rze 23, w którym Rj i Rs oznaczaja grupe COCH2/ ,/CHj/j, a R2 oznacza grupe acetoksy albo ekstrakty zawierajace 1-izowateroksy-4-irowaleroksymetylo- -7-acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwuwodorocyklo- penta/cyipiran poddaje sie reakicji z chlorowcowo¬ dorem w kwasie octowym albo w alkoholu, otrzy¬ many w przypadku reakcji w alkoholach 8-alko- ksy- lub 8-aralkofcsy-zwiazek przez rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca kwasu azotowego w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie w odpowiedni 8-hydroksy-zwiazek, otrzymany w obydwóch przypadkach 8-hydroksy-3-chlorowco- metylo-4^cetoksy-10-metyleno^^^ [4,34,0^'T-dekan o wzorze 2 utlenia sie, a otrzy¬ many lakton o wzorze 3, przeksztalca sie hydroge- noMtyczmie za pomoca wodoru na palladzie/weglu w kwas l^Morowcx«m€tylo-4-Kletylo-7-ace*oksy-2- -oksabicykloi(3,2,llokt-3-en-8-karboksyiowy o wzo¬ rze 4, kwas redukuje sie za pomoca wodorków metli, otrzymany pierwoBzedowy alkohol o wzorze 5 przeprowadza sie przez utleniajace zamkniecie pierscienia za pomoca chlorowca w chlorowcowa¬ nych weglowodorach w lt^hlorowico-lfrHMetylc~3- -cMorow<»metyl0-4^cetok5y-2^Ha^ [4,3,1,Ot^ekan o wzorze 6 i chlorowce odszczepia sie za pomoca wodoru na niklu Daney^a w obec¬ nosci silnej zasady. 2. Sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatricyklo [4,3,l,0*'1-dekanów o ogólnym wzorze 1, w którym rodnik Rt oznacza grupe acyloksylowa i rodnik Rf 266 14 oznacza wodór, znamienny tym, ze 1-izowaleroksy- -4-izowaleroksymetylo-7-acetoksy-8-spirooksirano- -1,9-dwuwodorocyklopenta/c/piran o wzorze 23, w którym Rt i R8 oznaczaja grupe COCHsCH/CHj/2, 5 a R2 oznacza grupe acetoksy albo ekstrakty za¬ wierajace l-izowaleroksy-4-izowaleroksymetylo-7- -acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwuwodorocyklopenta /c/piran poddaje sie reakcji z chlorowcowodorem w kwasie octowym albo w alkoholu, otrzymany 10 w przypadku reakcji w alkoholach 8-alkoksy- lub 8-alkoksy-zwiazek przez rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca kwasu azotowego w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie w odpowied¬ ni 8-hydroksy-zwiazek, otrzymany w obydwóch 15 przypadkach 8-hydroksy-3-chlorowcometylo-4-ace- toksy-10-metyleno-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,0»'ndekan o wzorze 2 utlenia sie, a otrzymany lakton o wzorze 3, przeksztalca sie hydrogenolitycznie za pomoca wodoru na palladzie/weglu w kwas 1 -chlorowcome- 20 tylo-4-metylo-7-acetoksy-2-oksabicyklo{3,2,l]okt-3- -en-8-karboksylowy o wzorze 4, kwas redukuje sie za pomoca wodorków metali otrzymany pierwszo- rzedowy alkohol o wzorze 5, przeprowadza sie przez utleniajace zamkniecie pierscienia za pomoca chlo- 25 rowca w chlorowcowanych weglowodorach w 10- -chlorowco-10-metylo-3-chlorowcometylo-4-acetoksy- -2,9-dioksatricyklo-t4^,l,0*7]dekan o wzorze 6, chlo¬ rowce odszczepia sie za pomoca wodoru na niklu Raney'a w obecnosci silnej zasady, a otrzymany 30 3,10-dwumetylo-4P-hydroksy-2,9-dioksatricyklo{4,3,l, O^Tdekan za pomoca bezwodnika albo chlorku kwasu karboksylowego przeprowadza sie w 4p-acy- loksy-zwiazek o wzorze 1. 3. Sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatricyklo 35 [4,3,l,0*'7]-dekanów o ogólnym wzorze 1, w którym rodnik Rt oznacza grupe karbamyloksylowa i rod¬ nik R£ oznacza wodór, znamienny tym, ze 1-izowa- leroksymetylo-7-acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwu- wodo ro-cyklopenta/c/piran o wzorze 23, w którym 40 Rj i R, oznaczaja grupe COCHa/CHj/*, a R2 ozna¬ cza grupe acetoksy, albo ekstrakty zawierajace 1-izo- waleroksy*4-izowaleroksymetylo-7-acetoksy-8-spixo- oksirano-1,9-dwuwodorocyklopenta/c/piran poddaje sie reakcji z chlorowcowodorem w kwasie octowym 45 albo w alkoholu, otrzymany w przypadku reakcji w alkoholach 8-alkoksy- lub 8-aralkoksy-zwiazek przez rozszczepienie wiazania eterowego za pomo¬ ca kwasu azotowego w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie odpowiedni 8-hydroksy-zwiazek, otrzymany w obydwóch przypadkach 8-hydroksy-3~ 5i -chlorowcometyk-4-acetoksy-10-metyleno-2,9*dio- ksatricyklo{4,3l,0*'7]dekan o wzorze 2 utlenia sie a otrzymany lakton o wzorze 3 przeksztalca sie hy¬ drogenolitycznie za pomoca wodoru na palladzie/ /weglu w kwas 1-chlorowcometylo-4-metylo-7-ace- 55 toksy-2^ksabicyWo|3,241okt-3-en-&-karboksylowy o wzorze 4, kwas redukuje sie za pomoca wodor¬ ków metali otrzymamy pierwszorzedowy alkohol o wzorze 5, przeprowadza sie przez utleniajace zamkniecie pierscienia za pomoca chlorowca w 60 chlorowcowanych weglowodorach w 10-chloroweo- -10-metylo-3^hloTowcometylo^-acetoksy-2^9-diok- satricyklo-^a^ft^Tdekan o wzorze ft, chlorowce odszczepia sie za pomoca wodoru na niklu Raney*a w obecnosci silnej zasady a otrzymany 3,10-dwu-110 266 15 metylo-4P-hydroksy-2,9-jdioksatricyklo44,3,l,0»'7]de- kan za pomoca alkiloizocyjanianów albo estrów kwasu karbaminowego przeprowadza sie w 40- -karbamyloksy-zwiazek o wzorze 1. 4. Sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatricyklo [4,3,1,0*7]-dekanów o ogólnym wzorze 1, w którym obydwa rodniki Rt i R2 razem oznaczaja tlen, zna- mftenny tym, ze l-izowaleroksy-4-izowaleroksymety- 10^T-ac©tosky-8-spirooksirano-l,9-dwuwodorocyklo- penta/c/piran o wzorze 23, w którym Rt i R8 ozna¬ czaja grupe COCH2CH/CHs/j, a R2 oznacza grupe acetoksy albo ekstrakty zawierajace 1-izowalerok- sy-4^izowaleroksymetylo-7-acetoksy-8-spirooksira- no-l,$rdwuwodorocyklopenta/c/piran poddaje sie reakcji z chlorowcowodorem w kwasie octowym albo w alkoholu, otrzymany w przypadku reakcji w alkoholach 8-alkoksy- lub 8-aralkoksy-zwiazek przez rozszczepienie wiazania eterowego za pomoca kwasu azotowego w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie w odpowiedni 8-hydroksy-zwia- zek, otrzymany w obydwóch przypadkach 8-hy- droksy-3-chlorowcometylo-4-acetoksy-10-metyleno- -2,9-dioksatricyklo[4,3,l,0t'7]-dekan o wzorze 2 utle¬ nia sie, a otrzymany lakton o wzorze 3, przeksztal¬ ca sie hydrogenolitycznie za pomoca wodoru na palladzie/weglu w kwas 1-chlorowcometylo-4-mety- lo-7-acetoksy-2-oksa-hicyklo[3,2,l]okt^3-en-8^karbo- ksylówy o wzorze 4, kwas redukuje sie za pomoca wodorków metali, otrzymany pierwszorzedowy al¬ kohol o wzorze 5, przeprowadza sie przez utlenia¬ jace zamkniecie pierscienia za pomoca chlorowca w chlorowcowanych weglowodorach w 10-<:hlorow- co-10i«netylo-3-chlorowcometylo-4-acetoksy-2,9-diok- s^teayokloC4,3,l,0*'7]dekan o wzorze 6, chlorowce od- szczepia sie za pomoca wodoru na niklu Raney'a w obecnosci silnej zasady i otrzymany 3,10-dwume- tylo^40-hydroksy-2,9-dioksatricyklo{4,3,l,O*»7]dekan przez utlenianie 4p-hydroksy-grupy przeksztalca sie w 4-dekanon o wzorze 1. 5. Sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatricykio [4,3,l,0V]-dekanów o ogólnym wzorze 1, w którym rocWk Ri oznacza wodór, a rodnik R* oznacza grupe hydroksylowa, znamienny tym, ze 1-izowale^ roksjM4-izowaleroksymetylo-7-acetoksy-8-spirooksi- rano-l,9^dwuwodorocyklopenta/c/piran o wzorze 23, w którym Ri i R* oznaczaja grupe COCH2CH/CHa/2, a Rf oznacza grupe acetoksy, albo ekstrakty za¬ wierajace l-izowaleroksy-4-izowaleroksymetylo-7- -acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwuwodorocyklopenta /c/piran poddaje sie reakcji z chlorowcowodorem Wf ~k»wie octowym albo w alkoholu, otrzymany w przypadku reakcji w alkoholach 8-alkoksy- lub 8-aralkoksy- eterowego za pomoca kwasu azotowego w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie w odpowied¬ ni 8-hydroksy-zwiazek, otrzymany w obydwóch przypadkach 8-hydroksy-3NJchlorowcometylo-4-aoe- toksy-lO^etyleno-^ndioksatrite^ kan o wzorze 2 utlenia sie, a otrzymany lakton, o wzorze 3, przeksztalca sie hydrogenolitycznie za pomoca wodoru w palkwMe/wegUu w kwas 1-chlo- rowiconietylo-4^etylo-7-acet^^ [3,2,l)okt-3-en-8Hkarboteylowy o wzorze 4, kwas redukuje sie za pomoca wodorków metali, otrzy¬ many pierwszorzedowy alkohol o wzorze 5, prze- , 16 prowadza sie przez utleniajace zamkniecie pierscie¬ nia za pomoca chlorowca w chlorowcorwanych weglowodorach w 10-cWorowco-10-mietylo-3-chlo- rowcolmetylo-4-acetoksy-2,9-dioksa1;ricyklo-[4,3,l,0s,7] 5 dioksan o wzorze 6, chlorowce odszczepia sie za po¬ moca wodoru na niklu Raney^ w obecnosci silnej zasady, otrzymany 3,10-dwumetyJo-4(5-hyidiroksy-2,9- -dlioksatriicyyklo[4y3,l»017]dekan, przez utlenianie 40- -hydroksy-grupy przeksztalca sie w 4-dekanon i 10 redukuje sie za pomoca wodorków metali do 3,10- -dwumetylo-4a-hydiroksy^2,9-dioksa(tricy,klo-[4,3,1, 0*,7]-dekanu o wzorze 1. 6. Sposób wytwarzania nowych 2,9-dioksatricy- klo{4,3,l,08'7]-dekanów o ogólnym wzorze 1, w któ- 15 rym rodnik Rt oznacza wodór i rodnik R2 ozna¬ cza grupe acyloksylowa, znamienne tym, ze 1-izo- waleroksy-4-izowaleroksymetylo-7-acetoksy-8-spi- rooksirano-l,9-dwuwodorocyklopenta/c/piran o wzo¬ rze 23, w którym ^ i R, oznaczaja grupe= 20 COCH2CH/CH8/2, a R2 oznacza grupe acetoksy albo ekstrakty zawierajace l-izowaleroksy-4-izowalerok- symetylo-7-acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwuwodo- rocyklopenta/c/piran poddaje sie reakcji z chlorow¬ cowodorem w kwasie octowym albo w alkoholu,. 25 otrzymany w przypadku reakcji w alkoholach 8- -alkoksy- lub 8-aralkoksy-zwiazek przez rozszcze¬ pianie wiazania eterowego za pomoca kwasu azo¬ towego w kwasie octowym lodowatym przepro¬ wadza sie w odpowiedni 8-hydroksy-zwiazek, otrzy- 30 many w obydwóch przypadkach 8-hydroksy-3-chlo- rowcometylo-4-acetokgy-10-metyleno-2,9-dioksatri- cykllo[4,3,l,(),,7]d)ekan o wzorze 2 utlenia sie, a otrzy¬ many lakton o wzorze 3 przeksztalca sie hydro¬ genolitycznie za pomoca wodoru na palladzie/weglu 35 w kwas l-chlorowcometylo-4-metylo-7-acetoksy-2- -oksabicyklo[3,2,l]okt-3ren-8-karboksylowy o wzo¬ rze 4, kwas redukuje sie za pomoca wodorków metali, otrzymany pierwszorzedowy alkohol o wzo¬ rze 5, przeprowadza sie przez utleniajace zamknie- 40 cie pierscienia za pomoca chlorowca w chlorowco¬ wanych weglowodorach w 10-chlorowco-10-metylo- -3-chlorowcometylo -4-acetoksy-2,9-dioksarticyklo- [4,3,l,0,»7]dekan o wzorze 6, chlorowce odszczepia sie* za pomoca wodoru na niklu. Raney'a w obecnosci 45 silnej zasady, otrzymany 3,10-dwumetylo-4(5-hydrok- sy-2,9-dioksatricyklo(4,3,l,0,'7]dekan, przez utlenia¬ nie 40-hydroksy-grupy przeksztalca sie w 4-deka¬ non, redukuje sie za pomoca wodorków metali do 3,10-dwumetylo-4a-hydroksy-2,9-dioksatricyklo 50 [4,3,1,0^-dekanu o wzorze 1, i ten przeprowadza, sie za pomoca bezwodnika albo chlorku kwasu, karbóksylowego w 4a-acyloksy-zwiazek o wzorze 1- 7. Sposób wytwarzania nowych, 2,9-dioksatri- cyklof^S^O^-dekanów o ogólnym wzorze 1, w 55 którym rodnik Rt oznacza wodór i rodnik Rr oznacza grupe karbarnyloksyIowa, znamienny tym, ze l-izowaleroksy-4-izowaleroksymetylo^7-acetoksy- -8-spirooksiran0-l,9^wuwodoi^ o wzorze 23, w którym B.± i R8 oznaczaja grupe tt COCHt/CH,/,, a Rt oznacza grupe acetoksy albo ekstrakty zawierajace l-izowaleroksy-4-izowalerok- symetylo-7-acetoksy-8-spirooksirano-l,9-dwuwodoro^ cyklopenta/c/piran poddaje sie reakcji z chlorow¬ cowodorem w kwasie octowym albo w alkoholu,; S5 otrzymany w przypadku reakcji w alkoholach 8-al-110 266 17 koksy- lub 8-aralkoksy-zwiazek przez rozszczepie¬ nie wiazania eterowego za pomoca kwasu azotowe¬ go w kwasie octowym lodowatym przeprowadza sie w odpowiedni 8-hydroksy-zwiazek, otrzymany w obydwóch przypadkach 8-hydroksy-3-chlorowcome- tylo-4-acetoksy-10-metyleno-2,9-dioksatricyklo-{4,3,l, 03,7]dekan o wzorze 2 utlenia sie, a otrzymany lak- ton o wzorze 3 przeksztalca sie hydrogenolitycznie za pomoca wodoru na palladzie/weglu w kwas l-chlorowcometylo-4-metylo-7-acetoksy-2-oksabicy- klo[3,2,l]okt-3-en-8-karboksylowy o wzorze 4, kwas Tedukuje sie za pomoca wodorków metali, otrzy¬ many pierwszorzedowy alkohol o wzorze 5, prze¬ prowadza sie przez utleniajace zamkniecie piers- 10 18 cienia za pomoca chlorowca w chlorowcowanych weglowodorach w 10-chlorowco-10-metylo-3-chlo- rowcometylo-4-acetoksy-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08'7] dekan o wzorze 6, chlorowce odszczepia sie za po¬ moca wodoru na niklu Raney'a w obecnosci sil¬ nej zasady, otrzymany 3,10-dwumetylo-4P-hydroksy- -2,9-dioksatricyklo[4,3,l,0,,7]deka(n przez utlenianie 4p-hydroksy-grupy przeksztalca sie w 4-dekanon redukuje za pomoca wodorków metali do 3,10-dwu- metylo-4a-hydroksy-2,9-dioksatricyklo[4,3,l,08'7]deka- nu o wzorze 1 i przeprowadza sie za pomoca alki- loizocyjanianów albo estrów kwasu karbaminowego w 4a-karbamyloksy-zwiazek o wzorze 1.CHfvv CH2- Hal 'OAc WZÓR 2 CK ?) ^ \ WZÓR c\ x° o rcH2- ^OAc 3 ^o H aL cw.'OAc WZÓR 3a WZÓR 2a110 266 COOH WS-CH,3 *OA< WZÓR 4 a CH CH2OH ° 7-CH9-HaL 'OAc WZÓR 5 CH2- Hal 'OAc WZÓR 6a CH2OH CH3\^/o y^-CH23 *OAc WZÓR 5a OH WZÓR 9 WZÓR 10110 266 O.CH3 \^^CH3 'OCONHCHg WZÓR 11 o, CHf^TCH3 ^OCONHCH3 WZÓR 12 O.CH3 ^__^T "'OAc %, WZÓR 13 H,C CH3 CH *OCONh-c-h3 "CH wzóry\ 3 H,C OCONH^) WZÓR 15 HoC OCONH-(CH2)3-CH3 WZÓR 16 H,C OCOC2H5 WZÓR 17 HaC ) 4 - CH3 ''OCONH-C-H WZÓR 18 ch, HoC ¦ CH3 '^OCONH—Q WZÓR 19110 266 hUC CH3 ^OCONH-(CH2VCH3 WZÓR 20 R, WZÓR 22 WZÓR 23 (CH3)2CHCH2COO (CH3)pHCH2COOCH2.H2S04 Schemat110 266 Cr°3/H2SO+ CH,OH c.hJ bh3i THF OAc / H2/Ni Schemat cd CH CH3,LiAIH4 CrQ3 CH3_CrOi PY/Ac20 / / CH3N CO CH3NCO/ Py/Ac20 Schemat cd. pv/ AcoO CH3NCO CH3NCO PY/Ac20 CH CH.CH, CHi 'OCONHCH3 ^OCONHCH OAc Schemat cd PL