Przedmiotem wynalazku jest srodek chwastobójczy zawierajacy jako substancje aktywna nowe pochodne pirazoli.Nowe pochodne pirazoli, stanowiace substancje aktywna srodka wedlug wynalazku maja wzór ogólny 1, w którym M oznacza ugrupowanie o wzorze 1 la, 1 Ib, lic, lub 1 Id, w których R2 oznacza atom wodoru, atom chlorowca, grupe alkilowa o 1-6 atomach wegla, chlorowcoalkilowa o 1-6 atomach wegla lub fenylowa, A i B stanowia takie same lub rózne grupy i oznaczaja kazda niezaleznie atom wodoru, atom chlorowca, grupe alkilowa o 1—6 atomach wegla, grupe fenylowa, grupe cyjanowa, nitrowa lub trójfluorometylowa oraz jesli sa to sasiaduja¬ ce grupy (polozenie 3, 4 albo 4, 5) moga lacznie tworzyc pierscien o 5-7 atomach wegla, Z oznacza grupe o ogólnym wzorze 8, 9 lub 10, w których X oznacza atom chlorowca, grupe nitrowa, alkilowa o 1-3 atomach wegla, chlorowcoalkilowa o 1-3 atomach wegla lub alkoksylowa o 1-3 atomach wegla a n oznacza zero, 1 lub 2, Rr oznacza atom wodoru, atom chlorowca, grupe alkilowa o 1-6 atomach wegla, chlorowcoalkilowa o 1-6 atomach wegla, fenylowa albo R4 i R2 lacznie tworza pierscien cykloalkilowy o 3—6 atomach wegla, R3 oznacza atom wodoru, grupe alkilowa o 1—8 atomach wegla, fenylowa lub benzylowa, R4 oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1-6 atomach wegla albo R3 i R4 lacznie tworza pierscien heterocykliczny, taki jak morfolino- wy, pirolidynowy lub piperydynowy, a W oznacza atom tlenu lub siarki oraz ich sole addycyjne z mocnymi kwasami.Ugrupowania o wzorach 11 (a, b, c i d) wskazuja, ze grupa R2 moze byc przylaczona do atomu wegla a lub P jak równiez grupa pirazolowa moze byc przylaczona do atomu wegla a lub j3 (co schematycznie podano na wzorze 11).Korzystnie zwiazki, tj. odznaczajace sie wieksza aktywnoscia sa okreslone przez nastepujace wzory 2-7.Wzory te oznaczaja lepsze zwiazki w oparciu o powiazanie aktywnosci z budowa zwiazków, a mianowicie o wzo¬ rze 2, w którym Ri, R2, R3, R4, A, B, X, W in maja znaczenie podane dla wzoru 1 lub ich sole addycyjne z kwasami, o wzorze 2a, w którym B oznacza grupe alkilowa o 1-3 atomach wegla lub atom chlorowca oraz Ri, R3, R4, A, X, W i n maja znaczenie podane dla wzoru 1 lub ich sole addycyjne z kwasami o wzorze 3, w którym Ri i R2 kazdy oznacza grupe alkilowa o 1 -3 atomach wegla oraz R3, R4, A, B, W i Z maja znaczenie podane dla2 101 829 wzoru 1 lub ich sole addycyjne z kwasami o wzorze 4, w którym R3 i R4 kazdy oznacza grupe metylowa lub etylowa oraz Ri, A, B, W i Z maja znaczenie podane dla wzoru 1 lub ich sole addycyjne z kwasami o wzorze 5, w którym R3 i R4 kazdy oznacza atom wodoru lub grupe alkilowa o 1—3 atomach wegla oraz Ri, R2, A, B, W i Z maja znaczenie podane dla wzoru 1 lub ich sole addycyjne z kwasami o wzorze 6, w którym X oznacza atom chlorowca, grupe metylowa lub etylowa oraz Ri, R2, R3, R4, A, B i W maja znaczenie podane dla wzoru 1 lub ich sole addycyjne z kwasami oraz o wzorze 7, w którym Ri i R2 kazdy oznaczaja atom wodoru, grupe metylo¬ wa, etylowa lub propylowa, R3 i R4 kazdy oznacza grupe metylowa lub etylowa, B oznacza atom chlorowca lub grupe alkilowa o 1—3 atomach wegla oraz Y i W oznaczaja atom tlenu lub siarki albo ich sole addycyjne z kwasami.Termin grupa alkilowa o 1—6 atomach wegla lub o 18 atomach wegla oznacza prostolancuchowe lub rozgalezione grupy weglowodorowe, takie jak grupa metylowa, etylowa, propylowa, izopropylowa, butylowa, izobutylowa, Ill-rz.-butylowa, pentylowa, izopentylowa, 3-metylobutylowa, heksylowa, izoheksylowa, 2-metylo- pentylowa, 3-metylopentylowa, heptylowa, oktylowa itp.Termin grupa chlorowcoalkilowa. obejmuje okreslony powyzej termin „grupa alkilowa" i oznacza na przyklad grupe chlorometylótfa, dwuchlorometylowa, trójfluorometylowa, 2-chloropropylowa, 3-chloropropylo- wa, 4-chlorobutylowa, 3-chlorobutylowa, 5-chloropentylowa, 3-chloropentylowa, 6-chloroheksylowa, 4-chlorohe- ksylowa, 2-chloroheksylowa itp.Przykladami grupy cykloalkilowej o 3—6 atomach wegla sa grupy: cyklopropylowa, cyklobutylowa, cyklo- pentylowa i cykloheksylowa.Atom chlorowca oznacza atomy: fluoru, chloru, bromu i jodu.Przykladami grup alkoksylowych sa grupy: metoksylowa, etoksylowa, propoksylowa i izopropoksylowa.Zwiazki o ogólnych wzorach 1, 2, 2a, 3, 4, 5, 6 i 7 wytwarza sie sposobami, który ilustruja nastepujace schematy reakcji: Schemat 1, na którym Ri, R3, R4 A, B i Z maja uprzednio podane znaczenie oraz atom chlorowca oznacza atom chloru lub bromu. Sposób ten polega na reakcji 2-chlorowcoalkanoamidu z odpowiednio podstawionym pirazolem w obecnosci zasady, takiej jak wodorek sodowy, metanolan sodowy, etanolan sodowy, weglan sodowy, weglan potasowy itp. Reakcje przeprowadza sie bez rozpuszczalnika lub przy uzyciu takiego rozpuszczalnika jak benzen, eter, tetrahydrofuran, metanol, etanol, aceton, dwumetyloformamid itp.W przypadku zastosowania weglanu potasowego lub bezwodnego metanolanu sodowego obecnosc rozpusz¬ czalnika nie jest konieczna. Reakcje przeprowadza sie w temperaturze 0—200°C. Produkt reakcji wydziela sie typowymi metodami, takimi jak chromatografia, krystalizacja itp. W przypadku zastosowania tej metody otrzy¬ muje sie mieszanine izomerów w pozycjach 3 i 5, a izomery te latwo oddziela sie. Sposób ten ilustruja przyklady I-XLVII1i CXXXVI1I-CXLIII, CLII i CLVIII.Schemat 2, w którym A, B, Z, Ri, R3 i R4 maja powyzej podane znaczenie, atom chlorowca oznacza atom chloru lub bromu oraz R5 oznacza grupe alkilowa o 1—6 atomach wegla. Pierwszym etapem jest reakcja estru kwasu 2-chlorowcoalkanokarboksylowego z pirazolem dajaca produkt glówny i uboczny. Glówny produkt latwo oczyszcza sie typowymi metodami, na przyklad chromatograficznie. Reakcje przeprowadza sie przy uzyciu zasady w temperaturze 30—150°C. Jako zasade mozna stosowac wodorek sodowy, metanolan lub etanolan sodowy itp. Reakcje mozna prowadzic bez rozpuszczalnika lub w obecnosci takiego rozpuszczalnika jak benzen, tetrahydrofuran, dwumetyloformamid itp. W celu uzyskania amidu glówny produkt poddaje sie typowym re¬ akcjom. Ester hydrolizuje sie do kwasu, który przeksztalca sie w chlorek kwasowy przy uzyciu chlorku tionylu itp. Produkt otrzymuje sie dzialajac amina na chlorek kwasowy. Gdy powyzszym reakcjom poddaje sie surowa mieszanine estrów to zarówno glówny jak i uboczny ester reaguje do odpowiedniego amidu. Sposób ten ilustruja przyklady XLIX-LXVII i CXLIV-CXIV.Schemat 3, w którym A, B, Z, R2, R3, R4 i R5 maja uprzednio podane znaczenia oraz atom chlorowca oznacza atom chloru lub bromu.Reakcje pirazolu z estrem kwasu a-chlorowcokarboksylowego przeprowadza sie w obecnosci zasady, takie jak wodorek sodowy, alkoholan sodowy, weglan potasowy itp. i otrzymuje sie ester kwasu pirazolo-1-octowego.Reakcje mozna przeprowadzac bez rozpuszczalnika lub w obecnosci takiego rozpuszczalnika jak ester, tetrahy¬ drofuran, benzen, alkohol itp. Ester hydrolizuje sie nastepnie do odpowiedniego kwasu pirazolo-1-octowego.Kwas ten przeksztalca sie typowymi metodami w amid, przechodzacy przez chlorek kwasowy. Produkt oddziela sie przez krystalizacje chromatograficznie lub inna znana, dogodna metoda. Sposób ten ilustruja przyklady LXVIII-XCIIIi CLVI.Podobnie, estry powstajace poczatkowo wedlug schematów 2 i 3 mozna bezposrednio przeksztalcic w ami¬ dy na drodze reakcji z odpowiednia amina w uszczelnionym naczyniu reakcyjnym w temperaturze 30-2(XfC.Jednostopniowa reakcje wytwarzania amidów mozna przeprowadzac bez rozpuszczalnika lub w obecnosci takie¬ go rozpuszczalnika jak benzen, metanol itp.101 829 3 Schemat 4, w którym Ri, R2, R3, R*, B i Z maja powyzej podane znaczenie, stosuje sie do wytwarzania zwiazków o ogólnym wzorze 1, w którym A lub B oznaczaja grupe cyjanowa. Reakcje pirazolu z cyjankiem miedziawym przeprowadza sie w rozpuszczalniku, takim jak dwumetyloformamid, w ciagu 2-^24 godzin w tem¬ peraturze wrzenia pod chlodnica zwrotna. Produkt wydziela sie typowymi metodami, na przyklad przez krystali¬ zacje. Sposób ten ilustruje przyklad XCIV.Schemat 5, w którym A, B, Z, Rh R2, R3 i R4 maja powyzej podane znaczenie oraz atom chlorowca oznacza atom jodu lub bromu. Sposób ten umozliwia wprowadzenie róznych grup alkilowych do macierzystego pirazolu. Reakcje przeprowadza sie przez dodanie roztworu n-butylolitu w heksanie do pirazolu w atmosferze obojetnej, na przyklad azotu, w rozpuszczalniku, takim jak eter lub tetrahydrofuran. Zamiast n-butylolitu mozna stosowac inne mocne zasady, takie jak IH-rz.-butylolit i dwuizopropyloamidek litowy. Halogenek alkilowy doda¬ je sie do tej mieszaniny reakcyjnej i miesza sie w ciagu 1—2 godzin. Produkt wydziela sie i rozdziela typowymi metodami. Sposób ten ilustruja przyklady XCV-CVII i CLIII-CLV.Schemat 6, w którym A, B, Z, Ri, R2, R3 i R4 maja powyzej podane znaczenie, z tym, ze A lub B albo obydwa oznaczaja atom wodoru. Jako czynnik chlorowcujacy stosuje sie na przyklad brom, chlor, podchloryn III—rz.—butylu lub chlorek sulfurylu i dodaje sie go do pirazolu w rozpuszczalniku, takim jak chloroform, cztero¬ chlorek wegla, kwas octowy. Produkt wydziela sie typowymi metodami. Sposób ten ilustruja przyklady CYIII-CXX i CXLVI-CXLVIIL Schemat 7, w którym A, B, Rx, R3, R4 i Z maja uprzednio podane znaczenie oraz atom chlorowca oznacza atom chloru lub bromu. Te reakcje pirazolu z a-chlorowcoalkanoamidem lub akryloamidem przeprowadza sie w temperaturze 50—200°C. Reakcje mozna prowadzic bez rozpuszczalnika lub w obojetnym rozpuszczalniku, takim jak toluen, dwumetyloformamid itp. Gdy stosuje sie a-chlorowcoalkanoamid to korzystne jest dodanie 1 równowaznika zasady, takiej jak metanolan sodowy, weglan sodowy itp. W reakcji tej, a-chlorowcoalkanoamid poddaje sie najpierw konwersji w akryloamid, który nastepnie reaguje z pirazolem. Sposób ten ilustruja przykla¬ dy CXLIX i CLVH.Schemat 8, w którym Ri,- R2, R3, R4... A i B i Z maja znaczenia podane uprzednio dla wzoru 1, a reakcje te przeprowadza sie dodajac pieciosiarczek fosforu do pirazolu w rozpuszczalniku. Mieszanine ogrzewa sie w ciagu 1-6 godzin i produkt oddziela sie przez ekstrakcje, krystylizacje lub innymi typowymi metodami. Odpowiedni¬ mi tu rozpuszczalnikami sa: pirydyna, benzen, dwumetyloformamid, ksylen, dioksan itp. Sposób ten ilustruja przyklady CXXVII-CXXXVII.Stwierdzono, ze srodek wedlug wynalazku, zawierajacy zwiazki o ogólnym wzorze 1 jest aktywnym zarów¬ no przed jak i po wzejsciu roslin.7 Srodek mozna stosowac do ochrony roslin uprawnych przed chwastami oraz do ochrony przed ubocznymi i szkodliwym rozwojem chwastów na trawnikach, boiskach golfowych, cmentarzach, poboczach dróg kolejo¬ wych, szlakach wodnych, torów wyscigowych i parkach.Stwierdzono znaczna aktywnosc zwiazków o ogólnym wzorze 1 przeciw szerokolistnymi trawiastym chwa¬ stom. Przykladami tych chwastów sa: proso krwawe (Digitaria sanguinalis L), wlosnica zólta (Setaria glauca L.), owies gluchy (Avena fatua L.), powój polny (Convolvulus arvensis L.), trawa sudanska (Sorghum halepense L.), babka lancetowata (Plantago lanceolata L.), szczaw kedzierzawy (Rumex orispus L.), glucha gorczyca jasna (Brassica kaber DG.), purslane (Portulaca oleraces L.), chwastnica jednostronna (Echinochloa crusgalli L.), cibora jadalna (Cyperus esculentus) i Cyperus rotundus.Dla ilustracji, zniszczenie i znaczne opóznienie rozwoju wymienionych gatunków chwastów osiaga sie przy zastosowaniu srodka wedlug wynalazku w dawkach 0,012 do 14 kg/h substancji czynnej. W zaleznosci od rodzaju zwalczanych chwastów, stopnia ich rozwoju, stopnia zanieczyszczenia oraz wystepowania lub braku roslin ozdo¬ bnych lub uprawnych, zwiazki o wzorze 1 w srodku wedlug wynalazku mozna wprowadzac do gleby, na kielku¬ jace nasiona chwastów, liscienie chwastów, do otoczenia, w którym wzrastaja rosliny, na rosnace rosliny lub inne wybrane miejsca przeznaczone do zwalczania chwastów. Stosuje sie dawke 0,7-1,4 kg/ha, az do 56 kg/ha. Jako miejsce rozumie sie zazwyczaj glebe lecz termin ten stosuje sie w szerokim sensie w odniesieniu do dowolnego miejsca, w którym rozwój chwastów moze byc problemem, na przyklad pobocznych szos, nawierzchnie kolejom we, uprawy pod dachem, stawy, jeziora, strumienie i kanaly. Skuteczna dawka przy stosowaniu srodka do wody wynosi okolo 2 do 10000 lub wiecej czesci na milion (ppm) substancji czynnej.Zwiazki o ogólnym wzorze 1 mozna nakladac na miejsce w postaci zdyspergowanej jako zwiazki czyste lecz korzystniejsze jest zastosowanie zdyspergowanych mieszanek w formach uzytkowych srodków chwastobój¬ czych. Zdyspergujace sie srodki wedlug wynalazku zawieraja zwiazek o ogólnym wzorze 1 w homogenicznej, zdyspergowanej postaci wraz z homogenicznym zdyspergujacym sie nosnikiem. Moga tez zawierac dodatki takie jak srodki powierzchniowoczynne, srodki pochlaniajace wilgoc, srodki dyspergujace, srodki adhezyjne lub spoiwa albo srodki rozpraszajace, inhibitory korozji i srodki przeciw pienieniu.4 101 829 Homogeniczny, dajacy sie dyspergowac nosnik sklada sie z czastek materialu stalego lub cieklego rozcien¬ czalnika. Zwiazek mozna dyspergowac w cieklym nosnikujako substancje rozpuszczona albo jako drobne czastki (zawiesina).Stosowany w tym opisie i 3o RrCH=C-C-N( Schemat 7 R,-C C-C-M( R,-C-|f C-4^ 3 R D A-O-Z grodek chtonwcujgg, _ ^j/JL Z ^ ^ 9- B *2ó R7 0 *¦ ii R-C ¦C-C-N /R3 \ A R, A^I-Z B Schemat 6 Chlorowiec R, 0 S RrC P2S5 ¦C-C-N R3 \ Schemat 8 B R. PL PL