NL8103002A

NL8103002A - Werkwijze en inrichting voor dekodering onder korrektie van transmissiefouten.

Info

Publication number: NL8103002A
Application number: NL8103002A
Authority: NL
Original assignee: Sony Corp
Priority date: 1980-06-20
Filing date: 1981-06-22
Publication date: 1982-01-18
Also published as: DE3123978A1; NL191104B; DD159830A5; DK158484B; IT8122477A1; IT1194806B; AU542192B2; CA1169154A; BR8103912A; FR2485303B1; DE3123978C2; GB2079993A; IT8122477A0; ES8203543A1; SE8103835L; AT378070B; DK270481A; ES503165A0; AU7200081A; GB2079993B

Description

λ-"" S I o o 2 C/Ca/lh/1276

Werkwijze en inrichting voor dekodering onder korrektie van transmissiefouten._____

De onderhavige uitvinding heeft betrekking op een werkwijze en een inrichting voor dekodering onder korrektie van tijdens of als gevolg van informatietransmissie optredende fouten met een groot korrektievermogen voor 5 zowel gegroepeerde als willekeurig verdeelde fouten en met een gering risico dat aan foutdetectie voorbijgegaan wordt.

In aanvraagsters Amerikaanse octrooiaanvrage no. 218.256 van 19 december 1980 is een informatie-over-drachtsstelsel beschreven, waarbij korrektie van gegroepeer-10 de fouten (burst errors) door middel van zogenaamde "crossinter leave" wordt toegepast. Bij eencfergelijke techniek worden de woorden van een impulskodegemoduleerde informatie-signaalopeenvolging volgens een eerste rangschikking als een aantal dergelijke opeenvolgingen verdeeld over een aan-15 tal respectieve kanalen en in die vorm aan een eerste foutkorrektiekodeereenheid toegevoerd voor vorming van een eerste kontrolewoordopeenvolging. Deze eerste kontrolewoord-opeenvolging en de impulskodegemoduleerde informatiesignaal-opeenvolging van de verschillende kanalen worden volgens 20 een tweede, rangschikking omgezet, resp. gehergroepeerd.

Vervolgens wordt voor iedere van de impulskodegemoduleerde informatiesignaalopeenvolgingen van de verschillende kanalen êën woord volgens de tweede rangschikking aan een tweede ' · foutkorrektiekodeereenheid toegevoerd voor vorming van een 25 tweede kontrolewoordopeenvolging, waardoor dubbele verweving (dat wil zeggen dubbe'.e herrangschikking) voor ieder infor-matiewoord wordt verkregen. Het doel van dubbele verweving is het verminderen van het aantal door een foutgetroffen woorden in een groep van tot een gemeenschappelijk foutkor-30 rektieblok behorende woorden wanneer het kontrolewoord van het desbetreffende foutkorrektieblok en de bijbehorende impuldkodegemoduleerde informatie worden verspreid en over-gedragen. Dergelijke door een fout getroffen woorden worden / over een aantal blokken verspreid en, na ontvangst volgens / 8103002 , ♦ ï l - -2- hun originele groepering hergerangschikt. Dit wil zeggen, dat wanneer tijdens informatie-overdracht een gegroepeerde fout (burst error) optreedt, verstrooiing of verspreiding van de desbetreffende fout kan worden verkregen.. Indien de 5 hiervoor beschreven verweving tweemaal wordt uitgevoerd, kunnen zowel het eerste als hét tweede kontrolewoord voor foutkorrektie in onderscheiden foutkorrektieblokken worden gebruikt. Dit heeft tot gevolg,, dat zelfs indien korrektie van een fout niet door het ene van de beide kontrolewoorden 10 kan worden verkregen, foutkorrektie door het andere kontrolewoord kan volgen. De beschreven methode vormt derhalve een belangrijke bijdrage tot de vergroting van het korrektie-vermogen voor gegroepeerde fouten (burst errors).

Daarbij dient echter te worden opgemerkt, dat ' 15 zelfs wanneer slechts ëên bit van één woord een fout blijkt te bevatten, het gehele woord als foutief wordt beschouwd. Wanneer een ontvangend inforraatiesignaal een betrekkelijk groot aantal willekeurig verdeelde fouten blijkt te bevatten, zal de hiervoor beschreven, dubbele verweving (double inter-20 leave) derhalve niet onder alle omstandigheden voldoende doeltreffend voor korrektie van dergelijke willekeurig verdeelde 'fouten blijken te' zijn.

In verband daarmede is reeds voorgesteld, de hiervoor beschreven, meervoudige verweving (multi-interleave) 25 te combineren met een foutkorrektiekode met een’groot korrek— tievermogen, .zoals een kode volgens Reed-Solomon, een BCH-kode, een soort "b-adjacenf'-kode, welke in staat is tot korrektie van K woordfouten, bijvoorbeeld twee woordfouten, in één blok en voorts tot korrektie van Ή woordfouten, bij-30 voorbeeld drie woordfouten of vier woordfouten, indien de plaats van de fouten bekend is.

Een dergelijke foutkorrektiekode heeft de eigenschap dat, wanneer slechts ëên woerdfout dient te worden gekorrigeerd, met een eenvoudige dekcdeereenheid kan worden 35 volstaan.

Wanneer voor het tweede foutkorrektieblok eerste-traps dekodering heeft plaatsgevonden, vervolgens omzetting naar de eerste rangschikking plaatsvindt en daarop een 81 03 0 02 f » -3- verdere dekodering wordt uitgevoerd ter verkrijging van het eerste foutkorrektieblok, bestaat de mogelijkheid, dat zelfs indien tijdens die verdere dekodering een fout aanwezig is, deze niet wordt gedetecteerd. In het geval van 5 transmissie van impulskodegemoduleerde audiosignalen kan dit er bijvoorbeeld toe leiden, dat een foutbevattende doch niet als zodanig gedetecteerde informatie zonder korrektie aan digitaal/analoog-iomzetting wordt onderworpen, waaruit alföfoongeluid resulteert.

10 De onderhavige uitvinding stelt zich ten doel, hierin verbetering te brengen en een werkwijze en inrichting voor dekodering onder korrektie van tijdens of als gevolg van informatietransmissie optredende fouten te verschaffen, waarbij in mindere mate aan het optreden van fouten wordt 15 voorbijgegaan.

Een ander doel van de uitvinding is het verschaffen van een dergelijke werkwijze en inrichting, waarbij het optreden van allofone verschijnselen tijdens transmissie van een impulskodegemoduleerd audiosignaal wordt verhinderd.

20 Daartoe gaat de uitvinding uit van een werkwijze en inrichting voor foutkorrektie van na transmissie of overdracht ontvangen informatie, zoals een in digitale vorm gebracht, impulskodegemoduleerd audiosignaal. De genoemde transmissie of overdracht kan bijvoorbeeld zodanig zijn, 25 dat de overgedragen informatie na modulatie op een draag-golfsignaal via een radio- of kabelverbinding wordt ontvangen of na oorspronkelijke opname op een magneetband, een voor optische uitlezing geschikte plaat of ander registratiemedium wordt uitgelezen, bijvoorbeeld door middel van 30 een videobandapparaat. De informatie komt daarbij aan de ontvangzijde ter beschikking in de vorm van blokken met digitale informatiewoorden, welke aan een eerste dekodeer-eenheid worden toegevoerd als "eerste" foutkorrektieblokken, welke bestaan uit een aantal informatiewoorden, een opeen-35 volging van eerste kontrolewoorden en een opeenvolging van tweede kontrolewoorden. De aldus ontvangen woorden worden in de eerste dekodeereenheid gedekodeerd, waarbij de informatiewoorden en de eerste kontrolewoorden aan foutkorrektie -- 8103002 * * • t -4- worden onderworpen door vorming van foutsyndromen met behulp van de tweede kontrolewoorden. Daarbij wordt aan de woorden een wijzer toegevoegd, dat wil zeggen een aanvullend bit, waarvan de digitale waarde "l": èen aanwijzing verschaft, 5 dat het desbetreffende woord één of meer ongekorrigeerde fouten bevat; in alle andere gevallen vertoont het wijzer-bit de waarde "O". Vervolgens worden de woorden "ontweven" Öe-interleave) in een desbetreffende trap, waartoe de woorden over onderling verschillende vertragingsduren wórden 10 vertraagd, waarna zij in de vorm van tweede foutkorrektie-bïokkeh aan een tweede dekodeereenheid worden toegevoerd, waarin verdere dekodering van de informatie plaatsvindt voor vorming van foutsyndromen uit de eerste kontrolewoorden, terwijl, indien fouten aanwezig blijken te zijn, de fout-15 plaats van door een fout getroffen woorden of foute woorden binnen het tweede foutkorrektieblok wordt berekend. Deze berekende foutplaatsen worden vergeleken met de door de toegevoegde wijzer geïndiceerde foutplaats, waarna ténminste één dergelijk foutwoord op de foutplaats wordt gekorrigeerd.

20 Daarna wordt hét aantal door wijzers als zodanig geïndiceerde, foute woorden bepaald en met een voorafbepaalde getalwaarde vergeleken:. Indien het aantal kleiner dan de desbetreffende getalwaarde is, worden de aan de oorspronkelijke fouten, doch inmiddels gekorrigeérde woorden toegevoegde wijzers 25 gewist,,doch indien het aantal door de wijzers geïndiceerde woorden groter dan de genoemde getalwaarde is, worden de wijzers in hun ongewiste toestand gehouden. Aangezien de desbetreffende 'informatie in dat geval als onbetrouwbaar wordt beschouwd, is het daarentegen ook mogelijk; aan alle 30 woorden van het desbetreffende blok een dergelijke wijzer ’ toe te voegen.

Daarna kunnen de door een wijzer geïndiceerde, foutieve woorden gekorrigeerd worden, bijvoorbeeld door vervanging of door interpolatie.

35 De uitvinding zal worden verduidelijkt in de nu volgende beschrijving aan de hand van de bijbehorende tekening. Daarin tonen; * . .

8103002 -5- i *

Figuur 1, bestaande uit figuur IA en figuur 1B, een blokschema van een uitvoeringsvoorbeeld van een fout-* korrektiekodeereenheid, waarbij de onderhavige uitvinding wordt toegepast, 5 Figuur 2 de rangschikking van een blok met geko- deerde informatie tijdens overdracht daarvan, ‘ u

Figuur 3, bestaande uit figuur 3A en figuur 3B, een blokschema van een uitvoeringsvoorbeeld van een foutkorrektiedekodeereenheid, waarbij de onderhavige uit-10 vinding wordt toegepast, en

Figuur 4-7, de laatste bestaande uit figuur 7A en 7B, schematische weergaven ter verduidelijking van de foutkorrektiedekodeereenheid.

Eerst zal de bij de uitvinding toegepaste fout-korrektiekode worden verduidelijkt, baarbij wordt de fout-korrektiekode in vector-representatie of in cyclische-30 groepenrepresentatie uitgedrukt.

Eerst wordt een niet-reduceerbaar polynoom F (x.} de van de m orde in een Galois-veld GF(2) beschouwd. Het niet-reduceerbare polynoom F(x) bevat in het Galois-veld GF(2), dat slechts uit elementen "0” en "1" bestaat, geen 35 reeële wortel, zodat een imaginaire of complexe wortel ot wordt beschouwd, welke aan de vergelijking F(x)=0 voldoet. Daarbij vormen 2m verschillende elementen 0, °(t ,...

2m-i , welke ieder een macht van vormen en een element 8103002 ; f -6- \ III · omvatten, een ontwikkelingsgauloisveld GFC2m). Dit ontwik-kelingsveld GF(2m) vormt een polynoom cirkel (ring) met een niet-reduceerbare polynoom F(x) van de m orde op het veld GF(2) als modulus. De elementen van het ontwikkelings-5 veld GF(2m) kunnen worden weergegeven als een lineaire combinatie van 1, o(=(x} , = (x^

Dit wil zeggen, dat deze elementen kunnen worden weergegeven als ’.'···* ·> _ , 1 a0 + + a2^x ^ + * * * + • . '1 10 2 ' ' * -1 ! = a~·+ a.a + a~a + * * · a nam ! 01 2 m-1 .

of ·' *am-l' am-2' * * *'a2' al' a0*, 15 waarin a^, a^, .de elementen van GF(2) zijn.

Bij wijze van voorbeeld wordt nu het ontwikkelings- 8 veld GF(2 ) beschouwd met als modulus het molynoom F(x) = 8 4 3 2 x + x + x + x + 1, waarbij alle variabelen de gedaante 8 van 8-bits informatie hebben. Dit ontwikkelingsveld GF(2 ) * * \ 20 kan op de volgende wijze worden uitgedruktr *7*7 + ®6*6 + «s*5 + a4x" + «3x3 + a^x2 + a,x · ·* .

of - ’ 1 öi (a7, a6, a5,,a4,.a3, a2, a,, afl) j .

Daarbij wordt bijvoorbeeld a^ als het- meest sig- · 25 nificante bit ‘enca^ als het minst .significante bit beschouwd. Aahgezien aft tot GF(2) behoort, zijn de élementen van an hetzij' 0, hetzij 1.

Uit het polynoom f‘(x) kan voorts de volgende matrix T met m rijen en m kolommen worden afgeleid: : 30 / · ' '\! 0 0 - * * 0 Hq , - 1 0 * · « 0 ax T= 0 1 ♦ · · 0 " a2 35 • · * · * * · * r.

> Ö 0 · · - 1 a m-1 8103002 k * * -7-

Een andere wijze van uitdrukken is mogelijk door middel van een cyclische-groepenrepresentatie met een cycli-sche-groep, welke erkent dat het na het element 0 overblijvende deel van het ontwikkelingsgaloisveld GF(2m) èen multi-5 plicatieve groep van de orde 2m-2 vormt. Indien de elementen van GF(2m) in een cyclische-groepenrepresentatie worden weergegeven, ontstaat: n 2 3 2m-2

Volgens de onderhavige uitvinding worden, wanneer 10 m bits één woord vormen en n woorden één blok vormen, k kontrolewoorden gevormd op basis van een pariteitskontrole-matrix H van bijvoorbeeld de volgende gedaante 15 ^ 1 1 ... 1 i ^n-l . α11 2 * · - « 1 Η = β2'*"1» α2ίη'2) . · - · α2 1 20 . - * · * * . V " ...

. ·-<··. .

Jk-JHn-l) ' atk-l) in-2) ... ek-l · χ k ; . . /.

25 - - . :

De paritei'tskontrolematrix H kan op de 'volgende ' wijze worden uitgedrukfc in T:

- ' J^I X --.-1 - X

30 Tn-1 Tn~2 · * - T1 I !

H _ T2(n-D T2(n-2) . . - T2 I

.

35 ' * * ^(k-D(n-l) τ(k-l)(n-2) » . .

k / 81 0 3 0 02 -8-

< V

waarin bij I een eenheidsmatrix van m rijen en m kolommen vormt.

Zoals reeds is opgemerkt komen de uitdrukkingen in termen van de wortel fundamenteel overeen, met de be-5 nadering door middel van een ontwikkelingsmatrix T.

Ihdien ter verduidelijking het geval wordt beschouwd, waarin vier kontrolewoorden worden toegepast (k=4j krijgt-de pariteitskontrolematrix H de volgende gedaante 10 / ^ 1 1 · * * 1 1 etn”·*· o11 ^ r' - * * * α ‘1 α2 (η-1) «χ2 (n™2) ... o2 1 ' 3 (n-1) 3(n-2) 3 , ‘ 15 d α * ♦ · o 1 ' y_· .

Xndien voor dat geval één enkel blok met ontvangend informatie wordt weergegeven als een kolomvector V = C^n-1' W W,, Wn) , waarbij W. = W, + ei en ei een fouten- x u xx 20 patroon is, kunnen vier syndromen Sq, S^, en S^, welke aan de ontyangstzijde worden gevormd, op de volgende wijze worden weergegeven t -^soVj"f;'. ; j 25 ·· · · i : :· m - = h*v . .. . s2 . ' - · : . s3 -,.·· · ' ·. ' ' S A / 30

Deze foutkorrektiekode is in staat tot korrektie van fouten in twee woorden van één foutkorrektiehlok en voorts tot korrektie van drie woorden of vier woorden indien de foutplaats bekend is.

35 In ieder blok bevinden zich vier kontrolewoorden (p = W^, q = W2, r = Wj, s = Wq). Deze kontrolewoorden kunnen worden afgeleid uit de volgende relaties: 81 0 3 0 02 Λ » -9- p + q+ r+ Ss EWi - a 3 2 i α p + α q + ar + s = Eot Wi ^ t» 5 a^p + a^q+ a^r + s — Ea^Wi — c

• - _ I

a^p + a^q + a?r + s s= Ea^^Wi = d | ii-l waarbij Σ is vt" .

i«4 * 10

Onder weglating van de berekening zelf wordt nu het volgende berekeningsresultaat vermeld:

✓ x ^ 212 153 152 209% f V

p α α α a a 15 ‘ Λ 156 2 135 152 , q α α α α b 158. 138 2 153 r a a a a c . „218 ’ 158 156 212 , is la a a a a 20 ^ \ \

Ob aan de transmissie- of uitzendzijde toegepaste kodeereenheid dient 'de kontrolewoorden p, q, r en ‘s op die wijze te vormen.

Vervolgens zal het fundamentele algorithme van 25 de foutkorrektie worden beschreven voor het geval van transmissie en daaropvolgende ontvangst van informatie met op de hiervoor beschreven wijze gevormde kontrolewoorden.

Indien geen fout voorkomt, zijn alle syndromen gelijk 30 °.\S0 = S1 - S2 - s3 = 0 121 Indien éën woordfout voorkomt, geldt wanneer het foutenpatroon als ei wordt weergegeven: Sn = ei, S. «oi^ei, S0 = 3i . u 1 z 0?xeL en s3 - or ex.

Derhalve worden de volgende relaties verkregen: ' 35 A0 - sj.

“isi - S2 <ΧΧ30 = 'S ' 81 03 0 02 3

( · V

-ίο-

Het voorkomen of niet-voorkomen van één woord-fout kan beoordeeld wórden volgens het kriterium of de hiervoor genoemde relatie bij opeenvolgende veranderingen van i wel of niet geldig is, dat wil zeggen of de volgende 5 relatie wel of niet aanwezig is: · .

S1 ’ S2 _ S3 ="®Γ' s2 , *

Het patroon van oix wordt nu vergeleken met 'een 10 eerder in een geheugen van het ROM-type opgeslagen patroon ter bepaling van de foutplaats i. Daarbij krijgt het syndroom de gedaante van het foutenpatroon ei zelf.

£3) In het geval van twee woordfouten (ei en ej) gaan de Syndromen de volgende relaties vertonen: 15 S0 = ei * e3 §2^ = c^ei + pt^ej · S2 = a2lei + o23ej - a3^ei + ct3^ej 20 Deze vergelijkingen kunnen als volgt worden her schreven: a3S0 + SJL = (o1 + aJ)ei 4* S_ - a*(a^ + a^)ei ' 25 1 ' . ·.

o?S2 .+ S3 == α21(α^ + e^)ei

Dit wil zeggen, datr indien aan de volgende ver-- gelijkingen wordt .voldaan, twee woordfouten worden onder-30 scheiden: . a^iaPSQ + S±) + S2 a1Ca5S1.+ S2) = ojs2 + S3 35 Indalen aan deze vergelijking wordt voldaan, wordt tot de aanwezigheid van twee woordfouten geconcludeerd, zodat de foutpatronen kunnen worden weergegeven als: 81 03 0 02 -11- V+ °'jsi , . so * “"Χ ei‘ = -3—and ej = -— 1 + a1 3 1 + a3

Wanneer:drie woordfouten (ei, e j en ek) optreden, krijgen de syndromen de gedaanten: 5

Sq = ei + ej + ek ; “ 3. * * "1 lc *

Sj = o ei + aJej + α ek 10 S2 = a2^ei + a^ej + a2kek S3 ~ a^^ei -f a^-^ej + a^kek ·

Deze vergelijkingen kunnen worden herschreven tot: 15 S0 * si "s ia^ + ei + (<x·^ + ak) ej akSx + $2 “ + Λ ei + a-* {cc* + ak) ej akS2 + S3 = a2l(ai + ak}ei + a2^ (a^ + ak) ej j

Hieruit kunnen dë volgende vergelijkingen worden afgeleid: ajCakS0 +^).+ (a*^ + S2) = (a1 + aj) (ct1 + ak)ei 25 + s2> + («ks2 + s3* = «/‘‘(a1 + aj) (ai+ ak)ei , .... , - *— ? * · . . . »

Dit wil zeggen, dat indién· aan de onmiddellijk hierna volgende vergelijking wordt voldaan, welke de nood-. zakelijke voorwaarde voor drie woordfouten vertegenwoordigt, alle drie de woordfouten kunnen worden onderscheiden: 30 χΧ{<χ3 UkS0 + Sx) + (otkSx + S2) } = (akS1 -f- S2> + (akS2- + S3)

Daarbij wordt aangenomen, dat SQ ψ 0, S1 ψ 0 en S2 Ψ 0.

Daarbij zijn de resp. foutpatronen de volgende: 35 _____ — 81 03 0 02 ' m V * Ί-2- + (α ^ + <χ k) + tt ^ S2 ei = —- ή i_k ' (1 + α1 3) (1 + οι Π § -M«~k + cT^S-, + a~k”is2 3 · (1 + ^-1) (1 + a^k) /

Sq + (a * + a -*)+ a ^s2 eR (1 + ok_i) (1 + cck~5) 10 ' .

• De voor korrektie van drie woordfouten. benodigde inf ormatieverwerkings apparatuur wordt echter betrekkelijk gecompliceerd, terwijl ook de voor uitvoering van de korrektie benodigde tijdsduur betrekkelijk lang wordt.· In ver-2 band daarmede leiden praktische overwegingen tot een fout-korrektiewijze, waarbij het voorgaande wordt gecombineerd met het geval, waarin de foutplaatsen van i, j, k en 1 bekend zijn in de vorm van een foutwijzer, waarbij de hiervoor behandelde vergelijkingen voor kontrole worden gebruikt.

20.; (5) WannerC4 woordfouten (ei,ej,ek en el) aanwezig zijn, krijgen de syndromen de volgende gedaantens

Sn * ei + ej + ek + ei . .0 · . i - ·' ' ' . . · S, — o^ei + a^ej + a^ek el ' 25 1 '': . · ·..;;, · . ' ' '· r".'-

Sa2^ëi + a^ej + ot2kek* + a21te£ S3 = a3iei + a3jej +-a3kek + a3lei

Deze vergelijkingen’worden hu herschreven tot: 30 ' ·' ’ . _ SQ + ia ^+a‘"ktot”il>S;L + (a“^k+a^k"^-ta''£~^)S + a-j-k-£s ei — ——— --——____________2_ 3 (1 + a1_j){1 + ai“k)(1 + αΧ~*) 35 SQ t (a k+a ^+a ^iS. + Ca~k"“^+a“A""i+a“^*'k) 5- + e j ~ - —-;-—. —--- --- 2 _3 , a + «i-1) a + 03-11) (i + «i-*) j 81 0 3 0 02 * -13- S0 + (οΓ*+α~*+οΐ“3)5 + (a“A“i+a“‘1“^+a”^“£) 5- + a“£_1“^S.

ek = —--—----=— '(1 + ak-;L) (1 + ak~j) (1 + ak~^> S + (a“1+ft“^+a“k)S1· + (a"i^+a,’’^‘'k+a“Ic“i} S- + a“i-j~k 5 ei = —-±---±- U + a1”3·} (1 + ctA’3) d + a2’-*)

Wanneer de foutplaatsen (i, j, k, 1) door fout-wijzers bekend zijn, kan dè fout derhalve op basis van deze 10 berekening worden gekorrigeerd.

Het fundamentele algorithme van deze foutkorrek-tie is, dat de foutkorrektie bij de eerste stap door middel van de syndromen Sq-S^ wordt gekontroleerd op de aanwezigheid of niet van een fout, bij de tweede stap wordt gekontroleerd 15 of de fout een één-woordfout of niet is, en bij de derde stap wordt gekontroleerd of de fout een twee-wocrdfout of niet is. Wanneer tot twee woordfouten worden gekorrigeerd, neemt het doorlopen van alle stappen teveel tijd in beslag, hetgeen in het bijzonder een probleem vormt wanneer de ' 20 foutplaats van twee woordfouten dient te worden opgespoord.

Vervolgens zal een gewijzigd algorithme worden beschreven, dat in het bijzonder doeltreffend is en niet het zojuist genoemde.probleem veroorzaakt in het geval van korrektie van twee woordfouten.

25 De syndroomvergelijkingen SQ, S^, S2 en hebben voor het geval van twee woordfouten (ei', éj) de 'volgende gedaanten: SQ = ei + ej ! 33 i - j .

= q ei + aJej 52 = a^^ei + a^ej 53 = α33·β1 .+ a3^ej 35

Deze vergelijkingen kunnen worden herschreven tot: 8103002 » -14- (α^0 + Sx) CaxS2 + S3) = + S2)2

Deze laatstgenoemde vergelijking kan verder worden herschreven tot het volgende foutplaatsenpolynoom: 5 .

CS0S2 * δ12)<χ21 + (S1S2 + S0S3)0tl + (δ1δ3 + S22) = 0 /

Vervolgens worden voor de konstanten van de ver- · schillende termen van dit laatstgenoemde polynoom de vol-10 gende waarden aangenomen: S0S2+S1=A1 ' ! S1S2 + S0S3 = Bl s,s, + s,2 = c 15 14

. Door gebruikmaking van deze konstanten A, B en C

kunnen de foutplaatsen van twee woordfouten worden gevonden. · £l} Indien zich geen fout voordoet: A = B - C = 0, SQ = 0 en S3 = 0 20 Wanneer zich een woönidfout voordoet:

Indien voldaan wordt aan de voorwaarden A = B = C = 0,

Sq 5- 0 en S3 y Ö, wordtgde fout beoordeeld als een ëên-woordfout. Uit ®^. = ~ is de foutplaats i bekend, 1 “0 . zodat de fout wordt gekorrigeerd op basis van ei = Sq.

25 In het geval van twee woordfouten: indien de fout meer dan twee 'woorden betreft, geldt A ^ 0, B / 0 enC j4 0, .zodat de beoordeling zeer^gemakkelijk wordt. . ' .

Daarbij wordt volgende vergelijking opgesteld ··

Ao^1 + + C = 0, 30 waarin i s= 0 rv (n-1) .

Indien nu wordt aangenomen, dat B/A = D en C/A = E, kunnen de volgende’ vergelijkingen worden verkregen: • » D - erf1 +°<3 .

E = c*1 . c/i 35 Hieruit kan de volgende vergelijking worden afgeleid: «*2i 4- De*t + E f 0

Indien het verschil tussen twee foutplaatsen gelijk t is, dat wil zeggen j = i + t, worden de volgende vergelij- - * · - - 81 0 3 0 0 2 ♦ * -15- kingen verkregen: D = c*1 (1 + E = <*21+t

Hieruit kan de volgende vergelijking worden afgeleid: 5 pj . jl+S&j = «“* + «t " cx: 4-

Xndien de waarde van of + c< voor iedere element van de verzameling t = W(n - 1) vooraf in een geheugen van het ROM-type is ingelezen en indien wordt vastgesteld, dat de gevonden waarde samenvalt met de uit het uitgangssignaal 10 van het geheugen van het ROM-type en een ontvangen woord 2 berekende waarde D /E, kan t worden verkregen. Indien de * desbetreffende coïncidentie niet optreedt, wordt de fout beschouwd als meer dan drie woorden te betreffen. Indien derhalve de volgende substitutie worden toegepast: 15 .

X = 1 + cc

Y = 1 + cf * = + 'X

worden de volgende uitdrukkingen verkregen: 20

i D

α ST

j __ D ·' .

α = Y

i *

Uit deze uitdrukkingen kunnen de foutplaatsen i en j worden 25 afgeleid. Vervolgens kunnen de foutpatronen ei en ej worden weergegeven door: (ct-^S- + s,) S «5 ; ei =--Q_. 1 - S0 ^ S1 *- + «--

D Y D

30 . j = Ja\ + V s0 - S1

D X D

Dit wil zeggen, dat de fouten kunnen worden gekorrigeerd.

Het hiervoor beschreven, gemodificeerd korrektie-35 algotithme kan ten opzichte van het fundamentele algorithm® een aanzienlijke verkorting verschaffen van de (tijdsduur welke nodig is om bij korrektie van twee woordfouten de 8103002 -16- foutplaats te berekenen.

Voorts geldt, dat inöien het toegepast aantal (k) kontrolewoorden wordt vergroot, het foutkorrektiever-mogen van de toegepaste kodering overeenkomstig toeneemt.

5 Indien bijvoorbeeld voor k de waarde 6 wordt gekozen, is korrektie van drie woordfouten mogelijk en, wanneer de foutplaatsen bekend zijn, van zes woordfouten.

Vervolgens zal eén praktische uitvoeringsvorm, van de onderhavige uitvinding worden beschreven aan de hand van 10 de tekening. Daarb'ij is sprake van toepassing van de uit- . vinding bij de opname en weergave van een audiosignaal in impulskodegemoduleerde vorm.

Figuur 1 toont in onderdelen (figuur IA, figuur 1B) een foutkorrektiekodeereenheid van een opneemstelsel, 15 waaraan als op te nemen of te registreren ingangssignaal £ een audiosignaal in impulskodegemoduleerde vorm wordt toegevoerd. Ter verkrijging van dit impulskodegemoduleerde audiosignaal worden audiostereosignalen ".links" en "rechts" resp. bemonsterd bij een bemonsterfrequentie f van bij- •ft 20 voorbeeld 44,1 KHz, waarna iedere bij de bemonstering verkregen monsterwaarde wordt omgezet in één digitaal woord, • dat bijvoorbeeld in een twee-complement-notatie wordt ge-- kodeërd en eeti lengte van 16 bits heeft. Voor de audiostereosignalen "links" en "rechts" worden dan resp. de 25 impulskodegemoduleerde informatiewoorden Lq, ·»-* en Rq, Rq, R2./ ... verkregen. Deze impulskodegemoduleerde . informatiewoorden wordên-ieder -geschèidèn in of verdeeld over zes kanalen, zodat in het totaal 12-kanalige impuls-kodegemoduleerde ‘informatie-opeenvolgingen als op te nemen 30 ingangssignaal aan foutkorrektiekodeereenheid worden 'toegevoerd. Op een willekeurig tijdstip vindt derhalve in-voer van 12 woorden, zoals L6n, Rgn, L6n+1, K6n+1, L6n+2, K6n+2' L6n+3' R6n+3' 1,6n+4' E6n+4' L6n+5 en E6n+5' vlndt derhalve aanvoer de foutkorrektiekodeereenheid plaats.

35 Bij het hier beschreven voorbeeld is ieder dergelijk woord verdeeld in de bovenste 8 bits en de onderste δ bits, zodat de 12-kanalen worden overgedragen als 24 kanalen. Eenvoudig- heidshalve wordt ieder dergelijk woord van de impulskode- 8103002 -17- gemoduleerde ingangsformatie aangeduid als W^, de bovenste 8 bits van het desbetreffende woord als VL 7 A en de onderste 8 bits van het woord als WB. Het woord Lgn wordt bijvoorbeeld verdeeld in de twee woorden w12n' A &ïl W12n' B’ 5 De 24 kanalige impulskodegemoduleerde informatie- opeenvolgingen worden eerst toegevoerd aan een even/oneven-verwever 1.(even-and-odd interleaver}. Indien n een geheel positief getal 0, 1, 2, ... is, vormen de woorden Lgn (dat wil zeggen Wl2n, A en W12h, B) Rgn (dat wil zeggen w12n+l' 10 A en W12n+1, B), L6n+2 (dat wil zeggen W12n+4, A en W12n+4, E)' S6n+2 (dat wil zeggen W12n+5' A en W12n+5’ B)' L6n+4 (dat wil zeggen w12n+8' A en wx2n+®' en R6n+4 ^at w^^-zeggen W22n+97 A en W12n+9' evengenummerde woorden, en vormen de overige woorden oneven genummerde woorden. De 15 uit evengenummerde woorden bestaande, impulskodegemoduleerde informatie-opeenvolgingen worden over de duur van éën woord vertraagd door resp. 1-woordsvertragingsschakelingen of -lijnen 2A, 2B, 3A, 3B, 4A, 4B, 5A, 5B, 6A, 6B, 7A, en 7B van de even/oneven-verwever 1. Uiteraard is het mogelijk, 20 de woorden aan een langere vertragingsduur te onderwerpen, ,· bijvoorbeeld een vertragingsduur van 8 woorden. In de even/ oneven-verwever 1 worden de 12 uit evengenummerde woorden bestaande informatie-opéenvolgingen bovendien aan een zodanige 'omzetting of verschuiving onderworpen, dat zij de 25 eerste tot en met 12de transmissiekanalen in beslag nemen, terwijl de 12 uit onevengenummerde woorden bestaande informatie-opeenvolgingen aan een zodanige omzetting of verschuiving worderi onderworpen, dat zi-j het 13de tot eh met het 24de transmissiekanaal in beslag nemen.

30 De even/oneven-verwever 1 dient om te verhinderen, dat meer dan twee opeenvolgende of ononderbroken woorden van de resp. stereosignalen "links" en "rechts" een fout gaan vertonen, in welk geval foutkorrektie praktisch onmogelijk wordt.

35 Ter verduidelijking van de voordelen van deze foutverhinderingsbewerking volgt nu een beschouwing van een voorbeeld met drie opeenvolgende woorden en .

Wanneer het L·^ een fout vertoont, welke niet korrigeerbaar 8103002 , If'i -18- . is, verdient het de voorkeur, dat de beide aangrenzende woorden en L^+1 juiste woorden zijn, resp. geen fout vertonen, daar in dat geval compensatie, resp. vervanging, van het door een niet korrigeerbare fout getroffen woord 5 plaatsvindt door interpolatie tussen het voorafgaande, juiste woord en het volgende, juiste woord L^+1, gewoonlijk door middeling tussen de waarden van en I»i+1 *

De vertragingslijnen 2A, 2B, ..., 7A en 7B van de even/ oneven-verwever 1 dienen om . zeker te stellen, dat opeenvoΙ-ΙΟ gende woorden, als waarvan hier sprake is, in onderling verschillende foutkorrektieblokken terechtkomen. Een verdere reden voor rangschikking van de woorden in groepen transmissiekanalen voor evengenummerdè woorden en groepen transmissiekanalen voor de onevengenummerde woorden is, 15 dat wanneer de informatie-opeenvolgingen op de beschreven wijze aan verweving zijn onderworpen,'de afstand tussen de opneemplaatsen (op het registratiemedium) van de. aangrenzende even- en oneven genummerde woorden·zo groot mogelijk dient te zijn.

20 Aan de uitgang van de even/oneven-verwever 1 ver schijnen de 24-kanalige woorden in een eerste (toestand van) rangschikking. Door de verwever 1 worden de resp. impuls- " ' . · kodegemoduleérde 'informatiewoorden woord voor woord toegevoerd aan een' kodeèreenheid 8, welke dan de eerste kpntrole- 25. woorden Q12n< · Qx2n+1, Q12n+2 en fi12n+3 volgens de in het .: voorafgaande 'gegeven uitdrukkingen voor resp. p, g, r en s vormt. .Hieruit resul teert.:.hetjvolgende.-'foutkorrektieblok .

met eerste köntrolewoorden: ·- . 30 CW12n^12 A; W12nj12/B? *12η+1_.12 A; »12η+1.12/Β; W12n+4~12,A; 'W12n+4-12,B; W12n+5-12,A; W12n+5-12,B; W12n+8-12,A; W12n+8-12,B; W12n+9-12,A; W12n+9-12;B;, .

35 W12nt2,AVW12n+2,B' W12n+3,A; W12n+3,B'' W12n+5,A; W12n+6,B; W12n+7,A; W12n+7,B; 81 03 0 02 -19- W12n+10,A; W12n+10,B; W12n+11,A; W12n+11,B;

Ql2n; °12n+l; Q12n+2; Q12n+3) i

De genoemde of eerste kodeereenheid 8 berekent de eerste kontrolewoorden Qi2n~^l2n+3 ket aantal (n=28) 5 woorden per blok, de bitlengte (m=8) van ieder woord en het aantal (k=4) kontrolewoorden.

De 24 impulskodegeraoduleerde informatiewocrdopeen-volgingen en de 4 kontrolewoordopeenvolgingen worden vervolgens toegevoerd aan een verwever (interleaver) 9. In deze 10 verwever 9 worden de relatieve posities van de kanalen , zodanig gewijzigd, dat de kontrolewoordopeenvolgingen terecht komen tussen de uit evengenummerde woorden bestaande infor-matie-opeenvolgingen en de uit onevengenummerde woorden bestaande införmatie-opeenvolgingen, waarna vertraging van 15 de aldus verweven opeenvolgingen plaatsvindt. Deze vertraging wordt voor 27 transmissiekanalen uitgevoerd, te beginnen bij het tweede transmissiekanaal, door middel van ver-tragingslijnen met resp. vertragingsduren van ID, 2D, 3D, ..., 26D en 27D, waarbij D de eenheidsvertragingsduur is.

- 20 Aan de uitgang van de verwever 9 verschijnen dan 28 informatiewoordopeehvolgingen in een tweede (toestand van) rangschikking. De informatiewoorden worden woord voor woord uit de verschillende informatie-opeenvolgingen afgescheiden en toegevoerd aan een kodeereenheid 10, welke ver-.25 volgens op dezelfde wijze, waarop de kodeereenheid 8 de eerste kontrolewoorden 0χ2η-®ΐ2η+3 9evormc^ / de tweede - kontrolewoorderi ï>12n, P12n+1, P12n+2 en P12n+3 vormt.

Op soortgelijke wijze als de kodeereenheid 8 zich voor de vorming van de eerste kontrolewoorden op de para-30 meterwaarde n=28, m=8 en k=4 baseert, baseert de kodeereenheid 10 zich voor de vorming van de tweede kontrolewoorden op de parameterwaarde n=32, m=8 en k=4.

Op deze wijze wordt een tweede foutkorrektieblok verkregen, dat de tweede kontrolewoorden bevatten, uit 32 35 woorden bestaat en de volgende gedaante heeft: 81 03 0 02 -20- (W12n-12'A? W12n-12(D+Ji) 'B,‘ Wl2n+1-12(2D+1)'A; W12n+1-12(3D+1),B; W12n+4-12(4D+l),A? Wi2n+4-12(5D+1),B; ·. .

5 ' | W12n+5-12(6D+l),A; W12n+5-12(7D+1),B;* i Ö12n-12(12D)? Ö12n+1--12(13D)? Ö12n+2-12(14D)7 ! °12n+3-12(15D) 7 * * ‘ W12n+10-12(24D),A; ’ j 10 . *| W12n+10-12 (2‘5D) ,B? W12n+ll-12(25D) ,A; ' t W12n+ll-rl2(27D) #Bi P12n7 P12n+17 P12n+2.7 P12n+3*'j

Vervolgens bevat het stelsel een verwever 11 met 15 vertragingslijnen met een'vertragingsduur van ëên woord voor de evengenummerde transmissiekanalen van de 32.informatie-opeenvolgingen met inbegrip van de eerste en tweede kontrole-woorden, benevens invertoren 12,13,14 en 15 voor omkering van de tweede kontrolewoordopeenvolgingen. De verwever 11 20 dient om te verhinderen, dat aan de grenslijn tussen de blokken optredende-'fouten" een zodanig groot aantal woorden aantasten, dat korrektie van dergelijke woorden onmogelijk wordt. De invertoren 12-15 dienen ter verhindering van een foutieve werking wanneer alle informatie-eenheden van één 25 blok als gevolg van tijdens de transmissie optredende signaal-uitval gelijk "0" worden. Dit wil zeggen, dat indien een dergel'ijke signaaluitval .optreedt, de geïnverteerde kontrole-.: woordopeenvolging op korrektie wijze in het weergeef- of · uitleësstelsel zal worden gediskrimineerd. Voor hetzelfde 30 doel kunnen ook invertors voor bewerking van de eerste kon- ·. trolewoordopeenvolgingen worden toegepast.

De tenslotte resulterende 24 impulskodegemoduleer-de informatie-opeenvolgingen en 8 kontrolewoordopeenvolgingen worden in serievorm gebracht tot blokken van ieder 32 woor-35 den, waarna een synchronisatiesignaal van lé bits aan het aldus verkregen informatieseriesignaal wordt toegevoegd, dat wil 2eggen aan de kop daarvan wordt geplaatst, zodat .een transmissieblok met de gedaante volgens figuur 2 resul- 81 03 0 02 -21-.

teert. Dit transmissieblok wordt overgedragen, resp. op een registratiemedium opgenomen en/of op een draaggolf ge- de moduleerd. In figuur 2 is het door het i transmissiekanaal afgegeven woord aangeduid als 5 Praktische woorbeelden van het transmissiemedium, resp. registratiemedium of draaggolf signaal, voor het overgedragen signaal worden gevormd door een magneetband voor toepassing bij een magnetische opneem- en weergeefinrichting, een schijfvormige plaat voor toepassing bij een 10 roterende platenspeler, enz.

De voor iedere 32 woorden van ieder transmissieblok van het overgedragen signaal uitgelezen informatie -wordt toegevoerd aan de ingang van een foutkorrektiedekodeer-eenheid volgens figuur 3. De door de foutkorrektiedekodeer-15 eenheid na de informatie-overdracht ontvangen informatie kan éên of meer fouten bevatten, daar de desbetreffende informatie "weergegeven” informatie vormt, dat wil zeggen bijvoorbeeld uit een registratiemedium uitgelezen informatie. Indien de ontvangen informatie geen fout bevat, vallen de 20 aan de ingang van de dekodeereenheid verschijnende 32 woor-,· den resp. samen met de aan de uitgang van de eerder beschre ven foutkörrektiekodeereenheid afgegeven 32 woorden. In de foutkorrektiedekodeereenheid vindt dan een met de beschreven verwevingsbewerking (en) complementaire ontwevingsbewerking.

'25 (de-interleave process) plaats om de informatie in zijn oorspronkelijke volgorde of rangschikking te herkrijgen. Indieri de informatiekeen fout bevat, vindt foutkorrektie plaats nadat de informatie in' zijn'oorspronkelijke volgorde is teruggebracht.

30 Zoals figuur 3 laat zien, bevat de dekodeereenheid eerst een ontwever (de-interleaver) 16 met vertragingslijnen, 'welke ieder een vertragingsduur van éên woordduur hébben, voor de onevengenummerde transmissiekanalen en met invertors 17-20 voor inversie van de ontvangen tweede kontrole-35 woord-opeenvolgingen. De uitgangen van de ontwever 16 en van de invertors 17-20 zijn gekoppeld met een eersté dekodeereenheid 21, waarva- syndromen S1Q/ S^, en S13 wor" den gegenereerd volgens een bepaalde matrixverdeling, zoals 8103002 • -22- een pariteitsdetectiematrix HC1 volgens Reed-Solomon- (zie figuur 4) door middel van 32 ingangswoorden VT, zoals figuur 4 laat zien; de hiervoor genoemde foutkorrektie vindt • plaats op basis van deze syndromen S^q-S^* In figuur 4 5 is ¢/een element van het galoisveld GF(2Ö) en een wortel 8 4 3 2 van het polynoom'F (x) =x +x +x +x .+1. De dekodeereenheid 21 reproduceert de gekorrigeerde 24 impulskodegemoduleerde informatie-opeenvolgingen en 4 eerste kontrolewoordopeenvolgingen. Aan ieder afzonderlijk woord van de· informatie-10 Opeenvolgingen- wordt een wijzer of foutdetectiekode ’(van .n tenminste êên bit) toegevoêgd voor verschaffing van een aanwijzing of het desbetreffende woord een fout bevat (wijzer-waarde "1") of niet (wijzerwaarde "0") in figuur 4 en figuur 5 is, en in de hierna volgende beschrijving wordt, een 15 ontvangen woord ft. slechts aangeduid als W..

JL X

De van de dekodeereenheid 21 afkomstige informatie-opeenvolgingen worden toegevoerd aan een ontwever (de-interleaver) 22, welke dient voor compensatie van de door de verwever 9 van de eerder beschreven foutkorrektiekodeer-20 eenheid teweeggebrachte vertraging en bevat resp.. desbetreffende vertragingslijnen met resp. verschillende vertragings-. duren van 27D, 26D, 25D, ..., 2D en 1D voor het eerste tot en met het -27ste transmissiekanaal. Het uitgangssignaal van de ontwever 22 wordt toegevoerd aan een tweede dekodeer-25 eenheid 23, waarin syndromen S^q, S21, S22 en S23 wor<^en gegenereerd volgens een" matrix, bijvoorbeeld een pariteitsdetectiematrix volgens.. JSeed-Solomon (zie figuur 5).

De '28 Woorden' V^worden, zoals figuur 5 laat zien, daaraan toegevoerd en de zojuist genoemde foutkorrektie geschiedt 30 op basis van deze syndromen S2o~S23*

De dekodeereenheid 23 wist (verwijdert) de wijzer van ieder woord, waarvan de fout is gekorrigeerd, doch niet de wijzers van enig woord, dat een niet-korrigeerbare fout blijkt te bevatten.

35 De. aan de uitgang van de dekodeereenheid 23 ver schijnende informatie-opeenvolgingen worden toegevoerd aan een even/öneven-ontwever 24, waarin uit evengenummerde woorden bestaande, impulskodegemoduleerde informatie-opéen- 81 0 3 0 02 -23- volgingen en uit onevengenummerde bestaande, impulskoöe-gemoduleerde informatie-opeenvolgingen zodanig worden geher-rangschikt, dat zij in afwisselende transraissiekanalen terechtkomen; voorts bevat de even/oneven-ontwever 24 ver-5 tragingslijnen met een vertragingsöuur van één wocrdduur voor de uit onevengenummerde woorden bestaande, impulskode-gemoduleerde informatie-opeenvolgingen. Hieruit resulteert een compensatie (complementaire werking) van de voorafgaande aan de informatietransmissie door de kodeereenheid uitgevoer-10 de informatiebewerking. Aan de uitgang van de even/oneven-ontwever 24 verschijnen impulskodegemoduleerde informatie-opeenvolgingen in hun (toestand van) oorspronkelijke rang-schikking en vooraf bepaalde volgorde, welke geheel overéénkomen met het digitale signaal, dat voorafgaande aan de 15 transmissie aan de foutkorrektiekodeereenheid werd toegevoerd .

Hoewel figuur 3 zulks niet laat zien (daar een dergelijk aspect niet tot de onderhavige uitvinding behoort), bevat de op de dekodeereenheid volgens figuur 3 volgende 20 trap bij voorkeur een verdere compensatieschakeling voor compensatie, bijvoorbeeld door vervanging, van (door) niet-korrigeerbare fouten' (getroffen woorden). Wanneer door de dekodeereénhedén 21 en 23 bepaalde fouten niet zijn gekor-rigeerd kan bijvoorbeeld door interpolatie tussen twee 25 korrekte waarden een gemiddelde waarde worden bepaald, welke vervolgens de desbetreffende foutwervangt en op die wijze verbergt (maskeert).

8103002 L. ·

1 V

- -24-

Bij het voorbeeld volgens figuur 3 vindt in de j eerste dekodeereenheid 21 foutkorrektie van maximaal één | woordfout plaats. Wanneer wordt vastgesteld, dat in één · foutkorrektieblok meer dan twee woordfouten voorkomen, wordt • een wijzer van tenminste, één bit aan 28 van de 32 woorden, 2Q dat wil zeggen aan alle woorden met uitzondering van de kontrolewoorden, i van het foutkorrektieblok toegevoegd als aanwijzing, dat fouten vóórkomen: Deze wijzer heeft de waarde "1” wanneer sprake van een fout is, doch de waarde "0" wanneer geen 25 · fout aanwezig is* Wanneer éën woord uit 8 bits bestaat, wordt de wijzer toegevoegd met hogere significantie dan het oorspronkelijk .meest significante bit van het desbetref- .

1 fende woord, dat dan uit 9 bits gaat bestaan. Vervolgens worden de woorden door de ontwever 22 bewerkt en toegevoerd 30 aan de tweede dekodeereenheid 23.

In de tweede dekodeereenheid 23 wordt één woordfout gekorrigeerd door gebruikmaking van het door de wijzer of foutplaatsindicatie aangewezen aantal foutieve woorden in het eerste foutkorrektieblok.

35 Figuur ‘6 toont een stroomdiagram van een voor beeld van de door de tweede dekodeereenheid 23 uitgevoerde foutkofrektie. In figuur 6 en de nuvolgende beschrijving .' daarvan wordt hét aantal door de wijzers als door een fout 81 03 0 02 -25- getroffen woorden aangewezen worden weergegeven door N en Γ de door een wijzer aangewezen foutplaats door E^ in de figuur 6 · vertegenwoordigt bovendien de letter Y het bevestigende geval of "ja" en vertegenwoordigt N het ont-5 kennende geval of “nee"..

(1) De aanwezigheid of afwezigheid van een fout wordt onderzocht door de syndrooms S2o“S23’ Wanneer ^0^21^22^23^' wordt besloten dat geen fout aanwezig is. Vervolgens wordt 10 onderzocht of voldaan wordt aan N - z,. Indien N = z. , pi pi wordt besloten dat geen fout aanwezig is, waarna de desbetreffende wijzer van het foutkorrektieblok wordt gewist (,,l,,/,,0"}. Indien daarentegen N > z1 blijkt, leidt de fout-detectie door de syndrooms tot het besluit, dat een fout 15 aanwezig is; de wijzer blijft onveranderd of de wijzers voor alle woorden van het desbetreffende blok krijgen de waarde "1". Daarbij wordt voor z^ een betrekkelijk grote waarde gekozen, bijvoorbeeld 14.

(2) Wanneer een fout aanwezig is, wordt door syndroombereke-20 ning onderzocht of de fout een één-woordfout is. In dat geval wordt de foutplaats i berekend. Vastgesteld wordt of de door de syndroomberekening verkregen foutplaats i samenvalt met die, welke door de wijzer wordt aangewezen. Wanneer het aantal door de wijzer aangewezen foutplaa tsen 25 groter dan ëën is, wordt, onder zocht met welke van de verschillende aangewezen foutplaatsen de uit de syndroomberekening resulterende foutplaats i'samenvalt. Indien ± ^ E., 4 ** wordt onderzocht of N = z0 of niet, waarbij z0 bijvoorbeeld ' t P ^ gelijk 10 is. Indien N = z9, wordt besloten dat de fout p z 30 een éên-woordfoüt is, waarna het desbetreffende woord wordt gecorrigeerd. Indien N^> Z2, bestaat het risico, dat de fout ten onrechte als een één-woordfout wordt beoordeeld.

De wijzerwaarde blijft derhalve ongewijzigd of alle woorden worden verondersteld door een fout te zijn getroffen, zo-35 dat hun resp. wijzers op de waarde ëën worden gebracht.

In het geval i^E^ wordt onderzocht = z^ of niet is, waarbij z7 een betrekkelijk kleine waarde heeft, bijvoorbeeld 3. Wanneer = z^ wordt vastgesteld, wordt 8103002 . . -26- door syndroomberekening de één-woordfout op de föutplaats i gekorrigeerd.

Wanneer N groter dan z~, wordt voorts onderzocht <► P < of Np = z4 of niet. Wanneer z^< Np= z^, wil dat zeggen, dat . 5 hoewel de detectie van één woordfout doot syndroomberekening op de aanwezigheid van een fout wijst, N een té kleine waarde heeft. In dat geval worden de wijzers voor alle woorden van het blok op de waarde "Γ gebracht. Indien daarentegen N > z., blijft de wijzer zijn oorspronkelijke 10 waarde behouden. In dat geval is z4 bijvoorbeeld 5.

(3) In het geval, waarin geen êên-woordfout aanwezig is, wordt onderzocht of Np= z5· Wanneer dit het geval is, is de wijzer onbetrouwbaar, zodat de wijzers voor alle woorden op de waarde Ml" worden gebracht. Wanneer daarentegen N^ 15 > ζ^, blijft de wijzerwaarde onveranderd.

(4) Zoals in figuur 6 met een gebroken lijn is· aangedüid, is foutkorrektie van maximaal M woorden mogelijk op basis van foutplaatsindicatie door de wijzer. Maximaal vier woordfout en kunnen op die wijze worden gekorrigeerd, doch de 20 toepassing van wijzerwissing {"l”-"0") biedt geen garantie ' tegen foutieve korrektie. In verband daarmede, en. voorts uit overwegingen van tijdbesparing bij en eenvoud van de uit te voeren korrektiebewerking, wordt voor M een waarde van ongeveer 2 gekozen, zodat twee woordfouten met resp.

,25 foutplaatsen i en j als-aangewezen door de wijzers, worden gekorrigeerd. Wanneer Nd φ M, blijven de wijzers hun waarden behouden bf worden de wijzers voor alle woorden op de waarde "1" gebracht. .

r ‘ * ·

De in het voorgaande genoemde, -praktische waarden 30 voor de vergelijkingsgrootheden z1~z^, welke resp. worden . vergeleken met het aantal van de resp. wijzers van de fouten van ëën blok, vormen slechts voorbeelden van dergelijke waarden. Bij het beschreven voorbeeld, resp. de beschreven foutkorrektiekode, is het risico niet denkbeeldig, dat in 35 geval van meer dan 5 woordfouten in ëën blok de conclusie wordt bereikt, dat geen fouten aanwezig zijn; bovendien bestaat in het geval van meer dan vier woordfouten in ëën blok 8103002 -27- ft dat besloten wordt tot de aanwezigheid van één woordfout.

In verband daarmede dient bij de keuze van de genoemde ver-gelijkingswaarden rekening te worden gehouden met de waarschijnlijkheid, dat op de zojuist beschreven wijze aan 5 fouten wordt voorbijgegaan of een foutieve foutkorrektie plaatsvindt.

Bij het hiervoor beschreven uitvoeringsvoorbeeld van de' uitvinding vindt in de eerste dekodeereenheid korrek-tie van maximaal één woordfout plaats; de kodeereenheid 10 kan echter zodanig worden gewijzigd, dat korrektie van maximaal twee woordfouten wordt verkregen, terwijl ook toevoeging mogelijk is van wijzers ter indicatie van de aanwezigheid van fouten in alle woorden van het foutkorrektieblok, waartoe een aan foutkorrektie onderworpen woord behoort.

15 Ook is het mogelijk, dat korrektie van maximaal twee woordfouten in de tweede dekodeereenheid plaatsvindt.

Aan de hand van de figuren 7A en 7B zal vervolgens een meer praktisch voorbeeld van een foutkorrektiewijze volgens de uitvinding worden beschreven.

20 Een ontvangen informatieblök wordt toegevoerd aan de eerste dekodeereenheid 21, waarin gedurende de stap de fouttoestand wordt beoordeeld door gebruikmaking van het beschreven foutplaatspolynoom en hét foutsyndroom.

(1) Wanneer het informatieblok als foutvrij wordt beoordeeld, 25 wordt geen wijzer toegevoegd, zodat de informatie in ongewijzigde vorm aan de tweede dekodeereenhéid (C2) wordt toegevoerd. .

(2) In het.geval van êén woordfout, wordt de foutplaats bepaald. Indien de foutplaats i minder dan 31 bedraagt, wordt 30 het desbetreffende woord gekorrigeerd. Indien de foutplaats i meer dan 32 bedraagt, bestaat het risico, dat vier woordfouten ten onrechte als éën woordfout worden beoordeeld. Derhalve worden wijzers aan alle woorden van het desbetreffende blok toegevoegd, waarna dekodering in de volgende 35 trap (C2) plaatsvindt.

(3) In het geval van twee woordfouten, volgt berekening van de foutplaatsen. Wanneer de uit de berekening volgende fout-plaatsen i beide kleiner dan 31 zijn, worden de beide des- 8103002 -28- betreffende woorden gekorrigeerd en worden wijzers aan alle woorden van het blok toegevoegd. Wanneer de berekende fout-plaatsen i groter dan 31 zijn, bestaat het risico, dat de aanwezigheid van drie woordfouten ten onrechte als die van 5 twee woordfouten wordt beoordeeld. In verband daarmede worden aan alle woorden van het desbetreffende blok wijzers toegevoegd, waarna het blok aan de volgende dekoderings-trap (C2) wordt toegevoerd.

(4) In het geval van meer dan drie woordfouten wordt geen 10 korrektie uitgevoerd, doch worden aan alle woorden van het blok wijzers toegevoegd, waarna de informatie aan de volgende dekoderingstrap (C2) wordt toegevoerd.

In de tweede dekodeereenheid 23 wordt, op. soortgelijke wijze als in de eerste dekodeereenheid 21, eerst 15 het soort fouten beoordeeld· !door middel van het foutplaats-polynoom en de foutsyndrooms. Dit zal worden verduidelijkt aan de hand. van figuur 7B.

(1) In het geval van geen fout wordt, indien door de eerste dekodeereenheid een-wijzer ("l") is toegevoegd, deze wijzer 20 gewist ("l^-'O”).

(2) In het geval van één woordfout wordt de desbetreffende föutplaats berekend. Indien deze minder dan 27 of gelijk 27 is, wordt het desbetreffende woord gekorrigeerd, waarna de door de eerste dekodeereenheid 21 aan dit woordt toegevoegde 25 wijzer wordt, gewist ("l"-"0"j . Wanneer de föutplaats meer dan 28 bedraagt, vindt geen korrektie plaats en blijft de eerder toegevoegde 'wijzerwaarde M.l" behouden. ' (3) In het geval van twee woordfouten, worden de foutplaat-sen i en j berekend..Wanneer deze foutplaatsen i en j beidev 30 meer dan 27 bedragen, bestaat het gevaar, dat de aanwezigheid van meer dan drie woordfouten als die van twee woordfouten wordt beoordeeld. In dat geval wordt eerst het aantal in de eerste dekodeereenheid 21 toegevoegde wijzers onderzocht. Indien dit aantal meer dan 2 blijkt te bedragen, 35 wordt de waarde van deze wijzers in stand gehouden. Indien het aantal wijzers minder dan 2 blijkt te bedragen, hoewel toch twee woordfouten aanwezig zijn, worden wijzers aan „ alle woorden van het desbetreffende blók toegevoegd, sinds 8103002 -29- de informatie van het gehele blok kennelijk onbetrouwbaar is. Zelfs wanneer de foutplaatsen i en j minder dan 27 bedragen en indien het aantal door de eerste dekodeereenheid 21 toegevoegde wijzers minder dan 3 bedraagt, worden 5 de toegevoegde wijzèrwaarden in stand gehouden. Wanneer het aantal toegevoegde wijzers meer dan 4 bedraagt, wordt de in deze trap berekende foutplaats i of j vergeleken met de in de eerste dekodeereenheid 21 toegevoegde foutplaats.

(a) Wanneer bij deze vergelijking voor geen van beide fout-10 plaatsen coindidentie wordt vastgesteld, vindt geen fout- korrektie plaats, doch wordt het aantal wijzers onderzocht. Wanneer dit groter dan 2 blijkt te zijn, worden de aanwezige wijzerwaarden ongewijzigd gelaten. Wanneer het aantal wijzers daarentegen kleiner dan 2 blijkt te zijn, worden 15 wijzers aan alle woorden van het desbetreffende blok toegevoegd .

(b) Wanneer bij de vergelijking blijkt, dat slechts voor êën van beide foutplaatsen coincidentie optreedt, wordt eveneens het aantal toegevoegde wijzers onderzocht. Wanneer dit aan- 20 tal hoger dan 3 blijkt te zijn, bijvoorbeeld 4, blijven de eerder toegevoegde wijzerwaarden ongewijzigd. Indien het aantal daarentegen kleiner dan 3 blijkt te zijn, worden wijzers aan alle woorden toegevoegd.

(c) Wanneer twee foutplaatsen blijken samen te vallen, wor-25 den de beide desbetreffende woorden gekorrigeerd, waarna de wijzerwaarden worden gewist ("lHr"ö”).

(4) Indien geoordeeld wordt, dat een fout meer dan drie woorden van een blok betreft, wordt het aantal wijzers onder- ‘ zocht. Wanneer dit aantal meer dan. twee blijkt te bedragen, .

30 blijven de eerder toegevoegde wijzerwaarden ongewijzigd; wanneer het aantal echter kleiner dan 2 is, worden wijzerwaarden ”1" aan alle woorden van een desbetreffende blok toegevoerd·.

Tijdens de latere dekodering worden, zoals reeds 35 eerder is beschreven, de nog van wijzers, resp. wijzerwaarden "1H, voorziene woorden van een blok, welke als niet-korrigeer worden beschouwd, vervangen, bijvoorbeeld door uit interpolatie verkregen woorden.

8103002 -30-

Bij de foutkorrektiedekodeereenheid volgens figuur 3 worden een foutkorrektie op basis van de eerste kontrole-woorden Q12n, 012n+j, Q12n+2 en °i2n+3 en een fo“«“rrektle op basis van de tweede kontrolewoorden P12n+1' P12n+2 5 en ^12n+3 ^e<^er eenmaal uitgevoerd. Indien de desbetreffende foutkorrekties daarentegen achtereenvolgens twee of meermaal worden uitgevoerd, in de praktijk bijvoorbeeld twee of driemaal, kan een aanzienlijke toename van het fout-korrektievermogen worden verkregen, aangezien het korrektie-10 resultaat steeds minder fouten gaat bevatten. Zoals reeds is uiteengezet, is het in geval van toepassing van een verdere of aanvullende dekodeereenheid in de laatste trap noodzakelijk, dat het kontrolewoord wordt gekorrigeerd door een aanvullende dekodeereenheid, dat wil zeggen een andere 15 dan de beide eenheden 21 en 23.

Bij het hiervoor beschreven voorbeeld verschilt de in de verwever 9 teweeggebrachte vertragingsduur van kanaal tot kanaal met een konstant bedrag D, doch het is bok mogelijk met een onregelmatig verdeeld verschil in 20 vertragingsduur te werken. Voorts wordt opgemerkt, dat de tweede kontrolewoorden foutkorrektiekodes vormen, welke niet alleen uit de impulskodegemoduleerde informatiewoorden doch tevens uit de eerste kontrolewoorden Qi worden afgeleid. Op soortgelijke wijze is het mogelijk, dat de eerste kontro-25 lewoörden worden afgeleid uit informatiewoorden en tweede kontrolewoorden P^. Daartoe kan terugkoppeling worden toegepast, zodanig," dat de tweede kontrolewoorden naar de kodeereenheid voor vorming van de eerste kontrolewoorden worden teruggekoppeld.

30 Zoals uit de voorgaande beschrijving van 'een uit voer ingsvoorbeeld van de onderhavige uitvinding blijkt, wordt een gegroepeerde fout (burst error)-door de verweving zodanig verspreid, dat zowel willekeurig verdeeld fouten als gegroepeerde fouten door middel van de foutkorrektie-35 wijze volgens de uitvinding op doeltreffende wijze kunnen worden gekorrigeerd..

Voorts wordt nog opgemerkt, dat wanneer in de eerste-traps dekodering een fout wordt aangetroffen, aan het 81 03 0 02 *·' -31- desbetreffende woord als indicatie van de aanwezigheid van een fout een wijzer wordt toegevoegd. Indien tijdens deko-dering in de tweede dekodeereenheid niet tot de aanwezigheid van een fout wordt besloten, wordt het risico van foutieve 5 of falende foutdetectie tijdens de tweede dekodering niet alleen door syndroomberekening, doch tevens door beoordeling van het aantal wijzers van ieder door de eerste dekodeereenheid af gegeven blok weggenomen. Op deze wijze wordt hét gevaar, dat bij de foutdetectie aan de aanwezigheid van een t 10 fout wordt voorbijgegaan of dat een foutieve foutkorrektie wordt uitgevoerd, weggenomen, waarbij de kans, dat tijdens transmissie van bijvoorbeeld een impulskodegemoduleerd signaal een allofoon wordt- gevormd, wordt verminderd.

De uitvinding beperkt zich niet tot het in het 15 voorgaande beschreven en in de tekening weergegeven uit-voeringsvoorbeeld; verschillende wijzigingen kunnen in de beschreven onderdelen en in hun onderlinge samenhang worden aangebracht, zonder dat daarbij het kader van de uitvinding wordt overschreden.

* 8103002 .

Claims

1. Werkwijze en inrichting, meer in.het bijzonder stelsel, voor dekodering onder korrektie van fouten bij meer- ' kanalige transmissie van impulskodegemoduleerde informatie-woorden, waarbij, voorafgaande aan de transmissie, de infor-5 matiewoorden van een aantal kanalen door eerste rangschik-middelen in een eerste rangschikking zijn gebracht.en vervolgens door een eerste kodeereenheid met een aantal eerste kontrolewoorden tot een eerste foutkorrektieblok zijn verenigd, waarna de woorden van het eerste foutkorrektieblok 10 door tweede rangschikmiddelen in een tweede rangschikking zijn gebracht en door een tweede kodeereenheid met een aantal tweede kontrolewoorden tot een tweede foutkodeblok zijn verenigd, terwijl bij op transmissie van een tweede foutkorrektieblok volgende ontvangst de woorden van een dergeli jki blok 15 door een eerste dekodeereenheid tot woorden in de tweede rangschikking worden gedekodeerd, de woorden in de tweede rang-. schikking door eerste herrangschikmiddelen tot woorden van een eerste foutkorrektieblok worden herrangschikt, een dergelijk eerste foutkorrektieblok door een tweede dekodeer-20 eenheid tot informatiewoorden in de eerste rangschikking worden gedekodeerd, welke laatstgenoemde informatiewoorden door tweede herrangschikmiddelen tot informatiewoorden voor de respektieve kanalen worden herrangschikt, met het kenmerk, dat: 25 bij de door de eerste dekodeereenheid (21) uitge- voerde dekodering van een tweede foutkorrektieblok korrektie van eventueel foutieve informatiewoorden en eerste kontrolewoorden van de tweede rangschikking plaatsvindt door vorming van foutsyndromen uit de tweede kontrolewoorden, 30 aan ieder woord van de uit een tweede foutkorrektie blok gedekodeerde, tweede rangschikking een wijzerkode wordt toegevoegd voor weergave of een ongekorrigeerde fout in een dergelijk woord overblijft, bij de door de tweede dekodeereenheid (23) uitge-35 voerde dekodering van een eerste foutkorrektieblok uit de eerste kontrolewoorden foutsyndromen worden gevormd en, indien 81 0 30 02 -33- o.a. 8103002 tenminste één informatiewoord van. de door deze dekodering verkregen, eerste rangschikking een fout blijkt te bevatten, tenminste êén dergelijk foutief informatiewoord met behulp van de foutsyndromen en eerste kontrolewoorden wordt gekoriri-5 geerd, waarna voor ieder dergelijk ears te foutkorrektieblok, waarvan tenminste één woord een fout blijkt te bevatten, het aantal door wijzerkodes als foutief aangeduide woorden met een vooraf bepaalde waarde wordt vergeleken, waarbij, indien het zojuist genoemde aantal foutieve woorden kleiner dan de 10 genoemde waarde is, de aan de gekorrigeerde foutieve woorden toegevoegde wijzerkodes worden gewist, doch indien het genoemde aantal foutieve woorden groter dan de genoemde waarde is, de aan de gekorrigeerde foutieve woorden toegevoegde wijzerkodes in hun foutaanwijstoestand worden gelaten, en dat 15 de door hun respektievelijk bijbehorende wijzer kodes als foutief aangewezen woorden worden gekompenseerd.

2. Stelsel volgens concolusie 1, met het kenmerk, dat zelfs indien alle woorden van het eerste foutkorrektieblok foutvrij zijn gemaakt, respektievelijk als zodanig worden 20 beschouwd, eventueel oorspronkelijk aan woorden van het blok toegevoegde wijzerkodes in de foutaanwi jstoestand worden gelaten, wanneer het aantal van dergelijke kodes hoger dan de genoemde waarde ligt.

3. Stelsel volgens conclusie 1, met het kenmerk, 25 dat indien alle woorden van het eerste foutkorrektieblok als foutvrij worden beschouwd, doch het aantal oorspronkelijk aan woorden van het blok toegevoegde wijzerkodes in de foutaanwi jstoestand hoger dan de genoemde waarde ligt aan alle woorden van het desbetreffende blok een wijzerkode in de fout-30 aanwijstoestand wordt toegevoegd.

4. Stelsel volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat indien een vooraf bepaald aantal woorden van een eerste foutkorrektieblok tijdens de door de tweede dekodeereenheid (23) uitgevoerde dekodering volgens de daarbij gevormde fout- 35 syndromen een fout blijkt te bevatten en indien het aantal door respektieve wijzerkodes als foutief aangewezen woorden vvan het desbetreffende blok kleiner dan een vooraf bepaald 8103002 ' ‘ ‘ o.a. 8103002 r - 34 - bedrag is, alle woorden van het desbetreffende blok een in de foutaanwijstoestand verkerènde wijzerkode krijgen toegevoegd.

5. Stelsel volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat indien een hoeveelheid woorden van het eerste foutkorrek- 5 tieblok een fout blijkt te bevattenen de plaats van ieder dergelijk foutief woord door middel van de wijzerkodes wordt bepaald, die foutieve woorden worden gekorrigeerd, waarbij, indien het desbetreffende aantal door de wijzerkodes als fou-. tief aangewezen woorden afwijkt van de genoemde hoeveelheid, 10 de aan de woorden van het eerste foutkorrektieblok toegevoegde wijzerkodes in hun foutaanwijstoestand-worden gelaten, doch indien het desbetreffende aantal door de wijzerkodes als foutief aangewezen woorden met de genoemde hoeveelheid overeenstemt, de foutaanwijs toes tand van de desbetreffende wijzerkodes 15 wordt gewist.

6. Stelsel volgens conclusie 5, met het kenmerk, dat de genoemde hoeveelheid is beperkt tot twee (foutieve) woorden.

7. Stelsel volgens conclusie 1, met het kenmerk, 20 dat bij de door de eerste dekodeereenheid (21) uitgevoerde dekodering de woordplaats of foutplaats van een foutief woord van het tweede foutkorrektieblok wordt bepaald, de aldus bepaalde foutplaats met een vooraf bepaald getal wordt vergeleken en, indien de bepaalde woordplaats een hogere waarde 25 . dan dit vooraf bepaalde getal heeft, aan alle woorden van het desbetreffende blok een in de foutaanwijstoestand verkerende wijzerkode wordt toegevoegd.

8. Stelsel volgens conclusie 7, waarbij ieder woord van het blok een rangnummer in de volgorde van woord- 30 posities heeft, met het kenmerk, dat het vooraf bepaalde getal gelijk is aan het rangnummer van het woord van hoogste orde van het tweede foutkorrektieblok.

9. Stelsel volgens conclusie 7, met het kenmerk, dat bij de door de tweede dekodeereenheid (23) uitgevoerde 35 dekodering de woordplaats of foutplaats van een foutief woord van het eerste foutkorrektieblok wordt bepaald, de aldus bepaalde foutplaats met een vooraf bepaald getal wordt verge- 8103002 è - 35 - o.a. 8103002 leken en, indien de bepaalde woordplaats een hogere waarde dan dit vooraf bepaalde getal heeft, aan alle woorden van het desbetreffende blok een in de foutaanwijstoestand verkerende wijzerkode wordt toegevoegd.

10. Stelsel volgens conclusie 7, waarbij iéder woord van het blok een rangnummer in de volgorde van woord-posities heeft, met het kenmerk, dat het vooraf bepaalde getal gelijk is aan het rangnummer van het woord van hoogste orde van het eerste foutkorrektieblok.

11. Stelsel volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat bij de door de tweede dekodeereenheid ¢3) uitgevoerde dekodering van een eerste foutkorrektieblok de woordplaats of foutplaats van een foutief woord van het blok wordt berekend, de berekende woordplaats met een door een toegevoegde 15 wijzerkode als fout aangewezen woordplaats wordt vergeleken en tenminste één dergelijk door een toegevoegde wijzerkode als fout aangewezen woord wordt gekorrigeerd.

12. Inrichting voor toepassing bij een stelsel volgens één of meer der voorafgaande conclusies, meer in het 20 bijzonder voor dekodering van in de vorm van tweede fout- korrektieblokken verschijnende, impulskodegemoduleerde infor-matiewoorden, gekenmerkt door: ingangsmiddelen voor ontvangst van tweede fout-korrektieblokken, 25 eerste dekodeermiddelen (21) voor dekodering van de woorden van een tweede foutkorrektieblok tot een tweede rangschikking van eerste informatiewoorden en eerste kontrole-woorden en voor korrektie van woorden door vorming van syndromen met behulp van de tweede kontrolewoorden, 30 middelen voor toevoeging van een wijzerkode aan ieder woord van de tweede rangschikking voor weergave of een ongekorrigeerde fout in een dergelijk woord overblijft, herrangschikmiddelen (22) voor her rangschikking van de woorden van een tweede rangschikking tot een eerste 35 foutkorrektieblok met een eerste rangschikking van het aantal informatiewoorden en met het aantal eerste kontrolewoorden, \ tweede dekodeermiddelen (23) voor dekodering van 8103002 - 36 - o.a. 8103002 de woorden van een eerste foutkorrektieblok tot een eerste rangschikking van informatiewoorden en voor korrektie van tenminste ëén door een wijzerkode als foutief aangewezen informatiewoord door vorming van foutsyndromen met behulp 5 van de eerste kontrolewoorden, middelen voor vergelijking van het aantal door wijzerkodes als foutief aangewezen informatiewoorden met een vooraf bepaalde waarde, en door middelen voor het wissen van de foutaanwijs toes tand 10 van de aan de gekorrigeerde woorden toegevoegde wijzerkodes indien bij de genoemde vergelijking het aantal door wijzerkodes als foutief aangewezen informatiewoorden kleiner dan de genoemde waarde blijkt te zijn.

13. Inrichting volgens conclusie 12, gekenmerkt 15 door: verdere herrangschikmiddelen (24) voor herrang-schikking van de informatiewoorden van een eerste rangschikking tot de voor de respektieve kanalen bestemde informatiewoorden. 8103002