Przedmiotem wynalazku jest sposób nadawania tworzywom termoplastycznymi, zwlaszcza tworzy¬ wom poliolefinowyim, cechy zdolnosci do metali¬ zowania.Znana jest okolicznosc, ze rózne tworzywa ter¬ moplastyczne dzieki dodatkom nieorganicznych lub tez organicznych napelniaczy i odpowiedniej ob¬ róbce wstepnej na drodze trawienia mozna metali¬ zowac sposobem chemicznogailwanicznym. Wpro¬ wadzanie do masy tworzywa takich napelniaczy nastepuje zazwyczaj przez zmieszanie tworzywa sztucznego z mapelniaczem w wytlaczarce i ko¬ lejno nastepujace granulowanie (porównaj np. austriacki opis patentowy nr 276466). Ta droga po¬ stepowania wykazuje te wade, ze w celu osiagnie¬ cia niezbednej jednorodnosci sa potrzebne rzeczy¬ wiscie kosztowne urzadzenia mieszajace, którymi zazwyczaj dysponuje tylko producent, a nie po¬ szczególny przetwórca. Przetwórca zatem musi wy¬ kanczac wiekszy asortyment typów materialów da¬ jacych sie metalizowac, aby móc sprostac zycze¬ niom pod wzgledem wytwarzania metalizowanych przedmiotów z róznych tworzyw sztucznych.Potrzebny bylby zatem taki pomocniczy srodek o postaci koncentratu, który w wiekszosci termo- plastów móglby byc rozprowadzony w masie two¬ rzywa w latwy sposób i pozwolilby przetwórcy na nadanie bedacym w jego dyspozycji rodzajom tworzyw sztucznych cechy zdolnosci do metalizo¬ wania. Oznaczaloby to istotne uproszczenie i ula- twienie przetwórstwa oraz znaczny postep dla przetwórcy.Sposób nadawania tworzywom termoplastycz¬ nym, zwlaszcza tworzywom poliolefinowym, cechy zdolnosci do metalizowania, polega wedlug wyna¬ lazku na tym, ze do takich tworzyw termopla¬ stycznych, jak zwlaszcza polietylen, polipropylen i kopolimery etylenu z propylenem, dodaije sie, w przeliczeniu na gotowa mieszanke, 10—40% wa¬ gowych korzystnie 20—40% wagowych, uprzednio sporzadzonego srodka pomocniczego, ujednorod- mionego w znany sposób a skladajacego sie z 40— —80% wagowych, korzystnie 50—60°/o wagowych, litoponu, 20—60% wagowych, korzystnie 30—46% wagowych, paku ze smoly weglowej i 5—10% wa¬ gowych nasyconego, bezpostaciowego polimeru we¬ glowodorowego, korzystnie ataktycznego polipro¬ pylenu. Do napelniaczy, które powinny wykazywac granulacje co najwyzej 5|x, zwlaszcza ponizej 2n, a korzystnie ponizej 1m<, izalicza sie przede wiszyist- kim litopon, stracony fosforan wapnia, lub stra¬ cony i/lub zmielony weglan wapnia. Jako litopon nalezy zwlaszcza wspomniec litopon typu „Rotsie- gel" zawierajacy okolo 30% wagowych siarczku cynku, korzystny ze wzgledów ekonomicznych, bo¬ wiem litopom o wyzszej zawartosci ZnS jest zna¬ cznie drozszy.Jako pak podestylacyjny ze smoly weglowej sto¬ suje sie taki pak, który wykazuje temperature mieknienia powyzej 100°C, korzystnie temperatu- 8512785127 3 4 re 100—.130GC, mierzona metoda Kraemer'a — Sar¬ nowo. Przy tym stosowanie paku podestylacyjne¬ go jest korzystniejsze od paku dmuchanego. Z ko¬ niecznosci wymagana dobra dyspergowalnosc ga¬ tunku paku w tworzywie sztucznym, stanowiaca warunek dla stosowania paiku w koncentracie we¬ dlug wynalazku, moze byc okreslona na drodze latwej /próby.Jako bezpostaciowy, calkowicie lub w przewyz¬ szajacej czesci nasycony polimer weglowodorowy mozna stosowac ,np. poliizobutylen, kauczuk buty¬ lowy lub bezpostaciowy kopolimer etylenu z pro¬ pylenem. Do szczególnie korzystnych polimerów zalicza sie ataktyczny polipropylen. Powinien byc on mozliwie wielkoczasteczkowy, aby wywierac mozliwie najmniejszy wplyw na wlasciwosci two¬ rzywa sztucznego, któremu ma nadawac ceche zdolnosci do metalizowania. Jest przeznaczony przede wszystkim do tego, aby zmniejszyc lamli¬ wosc mieszanki nieorganicznego napelniacza i pa¬ ku ze smoly weglowej i tym samym polepszyc granulowalnosc i przetwarzalnosc koncentratu.Ilosc bezpostaciowego polimeru jest zalezna od ro¬ dzaju stosowanego paku. Jesli jest on mniej kru¬ chy, to wprowadza sie mniejisza ilosc polimeru.W przypadku paków wykazujacych pomijalna war¬ tosc kruchosci, mozna calkowicie zrezygnowac z dodawania tego polimeru.Wytwarzanie koncentratu, który w swym tech¬ nologicznym charakterze mozna porównywac z me¬ toda o nazwie Master^batch, zachodzi na drodze mieszania skladników w odpowiedniej zagniatarce na cieplo i na kolejno nastepujacym granulowaniu.Wprowadzenie koncentratu w mase tworzywa sztucznego moze nastepowac w znany sposób w •mieszarce slimakowej lub innym urzadzeniu o po¬ równywalnym dzialaniu. Istotnym jest to, ze kon¬ centrat z tworzywem sztucznym miesza sie w pel¬ ni jednorodnie. Ksztaltki wtryskowe, otrzymane z takich mieszanek, mozna bez dalszych zabiegów metalizowac w znanych warunkach, stosowanych w przypadku zywic akrylonitrylobutadienostyreno- wych. Poniewaz dotad zywice akrylonitrylobuta- dienostyrenowe stanowia przewazajaca czesc skla¬ dowa przeznaczona do metalizowania, stad tez wiekszosc zakladów galwanotechnicznych jest na¬ stawiona wylacznie na ten sposób.Za pomoca omówionego koncentratu mozna pod¬ dawac metalizowaniu równiez i inne tworzywa sztuczne w takich samych warunkach postepowa¬ nia, tym samym w pracujacych zakladach nie sa potrzebne zadne przeróbki. To, ze wprowadzenie koncentratu w sposobie wedlug wynalazku do masy tworzywa, tylko w malym stopniu zmienia wlasciwosci tak wykanczanego tworzywa w po¬ równaniu z tworzywem nie napelnionym, zostalo przedstawione w podanym nizej przykladzie.Ksztaltki metalizowane w warunkach jak dla ko¬ polimeru akrylonitryl-butadien-styren wykazuja metalizacje bez wad, w której powloka metalowa w próbie zdzierania wedlug niemieckiej normy DIN 40802 rozrywa sie wczesniej, nim sie oder¬ wie od podloza z tworzyw sztucznych.Przyklad. W ogrzewanej lopatkowej, dwu- walkowej mieszarce typu rynnowego miesza sie najpierw koncentrat substancji czynnej o naste¬ pujacym skladzie: 50% litoponu (o nazwie Rotsiegel: zawartosci 30% ZnS): 42% twardego paku ze smoly weglowej (o temperaturze 105—110°C wedlug Kraeme^a — Sarnowo): 8% ataktycznego polipropylenu (wielkoczasteczko¬ wego).Po ochlodzeniu mase miele sie w mlynie granu¬ lujacym i miesza w ilosci 20, 25 i 30% z 80, 75 lub 70% izotaktycznego polipropylenu, po czym for¬ muje sie wtryskowo ksztaltki.Niieznacznosc zmian wskaznika plyniecia polipro¬ pylenu, wywolana dodatkiem koncentratu substan¬ cji czynnej, potwierdza podana nizej tabela.Tabela Wskaznik plyniecia w tem¬ peraturze 230°C pod obcia¬ zeniem 2,16 kg, wyrazony w g/10 minut (wedlug ame¬ rykanskiej normy ASTM- -1238) Pozostale wlasciwosci mechaniczne równiez nie wykazuja istotniejszych zmian, a udamosc na zimno nie wykazuje nawet polepszenia.Elementy ksztaltowane, np. czesci obudowy, kraty i plyty do celów dekoracyjnych, mozna, po trawieniu w kapieli chromiankowej (CrOa 25 cze¬ sci wagowych: stezony H2SO4 30 czesci wagowych i woda 45 czesci wagowych) w temperaturze 60— —65°C w ciagu 5—20 minut, metalizowac che- miczno-galwanicznie w sposób znany dla tworzyw aikrylonitirylHbutadieno-styrenowych.Otrzymane metalizowane ksztaltki wykazuja w próbie zdzierania wedlug niemieckie(j normy DIN 40802 wytrzymalosc na zdzieranie co najmniej 19 29 39 40 49 90 99 60 Polipropylen typu pólwy¬ robu bez dodatku koncen¬ tratu Polipropylen typu pólwyro¬ bu z 20% dodatkiem kon¬ centratu Polipropylen typu pólwyro¬ bu z 25% dodatkiem kon¬ centratu Polipropylen typu pólwyro¬ bu z 30% dodatkiem kon¬ centratu Polipropylen wtryskowy bez dodatku koncentratu Polipropylen wtryskowy z 20% dodatkiem koncen¬ tratu Polipropylen wtryskowy z 25% dodatkiem koncen¬ tratu Polipropylen wtryskowy ¦z 30% dodatkiem koncen¬ tratu 0,31—0,32 0,39 — 0,41 0,43 — 0,44 0,55 3,47—'3,50 3,10 — 3,15 3,79 — 3,93 4,30^4,3385127 2,5 kg. W wiekszosci przypadków przyczepnosc jest 'tak wysoka, ze jeszcze przed osiagnieciem sily oderwania rozrywa sie sama warstwa metaliczna. PL PL