Przedmiotem wynalazku jest pompa wtryskowa paliwa do silników spalinowych, z przynajmniej jednym zespolem elementów pompy, osadzonym w obejmujacym otworze obudowy pompy wykonanej z metalu lekkiego, skladajacym sie w zasadzie z tloka pompy zaopatrzonego w przynajmniej jedna skosna krawedz sterujaca i przekrecanego w celu zmiany wydajnosci pompy, oraz z tulejki cylindrowej, w której cylindrze przesuwa sie slizgowo tlok pompy i wspólpracuje z przynajmniej jednym otworem sterujacym w scianie cylindra, polaczonym z komora ssaca pompy, a która wyposazona jest na stale w kolnierz mocujacy zamocowany za pomoca srub do strony czolowej obudowy pompy, przy czym tuleja ta na swym przedluzeniu i w czesci poszerzonej posiada zawór cisnieniowy, którego zawieradlo jest zamocowane do odsadzenia na przejsciu pomiedzy poszerzeniem a srednica cylindra.Przy znanych pompach wtryskowych paliwa, których tuleje cylindrowe sa wykonane jako tuleje kolnierzowe i dlatego ze wzgledu na odciazajace sily uszczelniajace obudowe pompy, nadaja sie szczególnie do wtryskiwania paliwa z wysokim cisnieniem wtryskowym, powstaje niebezpieczenstwo, ze wywolane przez nacisk kolnierza mocujacego naprezenia wraz z silami pochodzacymi od zaworu tlocznego spowoduja odksztalcenia srednicy wewnetrznej cylindra tak, ze tlok pompy zakleszcza sie, co prowadzi do zniszczenia calego zespolu.Przeciwdziala sie temu przez dobór odpowiednio duzych wymiarów cylindra pompy, co jednak pociaga za soba duzy naklad materialowy i duze zapotrzebowanie miejsca. Duza srednica cylindra prowadzi na przyklad przy szeregowych pompach wtryskowych do niedopuszczalnie duzych dlugosci pomp.Celem wynalazku jest usuniecie wyzej opisanych wad znanych pomp wtryskowych.Zadaniem wynalazku jest, przy mozliwie malym nakladzie materialu i zapotrzebowania miejsca, opracowa¬ nie pompy wtryskowej, w której nie pojawia sie niedopuszczalne wysokie naprezenia montazowe, zwlaszcza w obszarze srednicy wewnetrznej cylinra i która moglaby byc stosowana zwlaszcza do wtryskiwania wysokocis¬ nieniowego, przy cisnieniu az do okolo 800 bar.2 84908 Zadanie wedlug wynalazku zostalo rozwiazane w ten sposób, ze kolnierz mocujacy osadzony jest na tulei cylindrowej poza odcinkiem osiowym odpowiadajacym dlugosci zwierania, lecz calkowicie w zakresie odcinka osiowego obejmujacego obszar gwintu lacznika gwintowanego.Takie usytuowanie kolnierza mocujacego zostalo ustalone na drodze licznych badan i stanowi najlepsze rozwiazanie zadania oraz posiada te zalete, ze wewnetrzne wymiary cylindra dobiera sie przy uwzglednieniu tylko sil uszczelniajacych w zaworze cisnieniowym tlocznym oraz sil hydraulicznych paliwa tloczonego przez tlok pompy. Ten warunek pozwala uzyskac mala srednice, a tym samym mozliwie mala dlugosc pompy.Maksymalne zmniejszenie wymiarów zespolu uzyskano przez to, ze tuleja kolnierzowa pomiedzy przekrojem poszerzenia a otworem sterujacym posiada odsadzenie, do którego przylega odcinek od strony napedu o mniejszej srednicy zewnetrznej, okolo 1,5 razy tak duzy jak srednica dopuszczalnie duzej srednicy cylindra, oraz przez to, ze odstep osiowy pomiedzy tym odsadzeniem a poszerzeniem jest wiekszy lub równy 0,25-krotnej srednicy pos7erzenia, jak tez przez utwardzona w znany sposób tuleje cylindrowa w obszarze srednicy cylindra, która posiada maksymalna twardosc materialu okolo HRc 61 i poczawszy od tej srednicy cylindra promieniowo do odsadzenia i osiowo do gwintu mocujacego lacznik gwintowany twardosc zmniejsza sie a w obszarze gwintu wynosi nie wiecej niz HRc 35.Takirozklad twardosci mozna uzyskac za pomoca indukcyjnego odpuszczania.Przy takim wykonaniu tulei kolnierzowej uzyskuje sie wytrzymaly na wysokie cisnienie zespól elementów pompy, dajacy oszczednosc miejsca, przy którym w korzystny sposób mozna zmniejszac srednice tulei cylindrowej ponad odsadzeniem az do 1,4-krotnej wartosci srednicy poszerzenia, przy czym ta srednica wynosi di 1,4 • d max srednicy cylindra.Dodatkowe ulepszenie wynika z tego, ze kolnierz mocujacy jest nasadzony na cylindrycznym odsadzeniu tulei cylindrowej i jest razem z nia polaczony do tulei kolnierzowej. Poniewaz kolnierz mocujacy moze byc wykonany ze zwyczajnej stali konstrukcyjnej a tylko tuleja cylindrowa musi byc wykonana z wysokostopowej stali do ulepszania, uzyskuje sie przez to tansza i lepsza konstrukcje.Przy obróbce cieplnej tulei kolnierzov/ej, kolnierz pozostaje miekki i dzieki temu daje sie latwo obrabiac.Oczywiscie, ze tuleja cylindrowa i kolnierz moga, jak wiadomo, byc wykonane z jednej czesci co jednak oznacza rezygnacje z wymienionych wyzej korzysci.W celu unikniecia wplywu na srednice cylindra naprezen, powstajacych przy montazu tulei kolnierzowej na skutek odchylen od wspólosiowosci i prostopadlosci otworów obejmujacych w stosunku do górnej powierz¬ chni czolowej pompy i na skutek tolerancji wykonania tulei kolnierzowej, wedlug korzystnego wykonania wynalazku, tuleja kolnierzowa jest osadzona bez luzu tylko na Odcinku krótkiego kolnierza prowadzacego, a w obszarze ponizej otworu sterujacego jest wprowadzona luzno w dolna czesc otworu obejmujacego i jest uszczelniona przynajmniej jednym pierscieniem samouszczelniajacym o przekroju okraglym, przy czym korzyst¬ nie mozna ja przestawiac za pomoca urzadzenia przestawczego w celu zmiany wydajnosci pompy.Urzadzenie przestawcze posiada przesuwny w kierunku wzdluznym drazek regulacyjny z przynajmniej jednym wycieciem o które zaczepia ramie kierujace sprezone z tlokiem pompy.Przedmiot wynalazku przedstawiono w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia pompe wtryskowa paliwa wedlug wynalazku w przekroju, fig. 2 - tuleje kolnierzowa pompy w przekroju.Pompa wtryskowa paliwa, przedstawiona tylko czesciowo na fig. 1, posiada obudowe 10 pompy wykonana z metalu lekkiego, w której otworze obejmujacym 12, przebiegajacym prostopadle do nie przedstawionego na rysunku walka krzywkowego i wychodzacym od górnej strony czolowej 11, znajduje sie tuleja kolnierzowa 13 skladajaca sie z tulei cylindrowej 14 i kolnierza mocujacego 15. Kolnierz mocujacy 15 jest nasadzony na cylindrycznym odsadzeniu 16 na zewnetrznym koncu tulei cylindrowej 14 i jest z nia polaczony na stale za pomoca lutowania twardego w piecu przelotowym lub za pomoca indukcyjnego lutowania twardego. Tuleja cylindrowa 14 posiada srednice otworu 17 cylindra w której przesuwa sie tlok 18 pompy. Srednica otworu 17 cylindra, którego srednica oznaczona jest litera d , na koncu przeciwnym do napedu ma komore robocza 21 pompy, ograniczona powierzchnia czolowa 19 tloka 18 pompy, do której doprowadza sie paliwo przy skoku zasycajacym poprzez otwór sterujacy 22 w scianie tulei cylindrowej 14 z komory ssacej 24 obudowy 10 pompy.Ten otwór sterujacy 22 sluzy równoczesnie jako otwór odplywowy dla paliwa, które odplywa w znany sposób z komory roboczej 21 pompy do komory ssacej 24, przez wspóldzialanie otworu sterujacego 22 ze skosna / krawedzia sterujaca 25 przy tloku 18 pompy. Odbywa sie to w czasie skoku tloczacego tloka ;: pompy, w koncowej fazie tego skoku.Ilosc wyplywajacego paliwa jest zalezna od polozenia skosnej krawedzi 25 w stosunku do otworu sterujacego 22. Polozenie to jest ustalone przez obrót tloka 18 pompy, który mozna przestawiac za pomoca urzadzenia przestawczego 26 w,celu zmiany wydajnosci pompy.84908 3 Urzadzenie przestawcze 26 sklada sie z przesuwnego w kierunku wzdluznym drazka regulacyjnego 28 zaopatrzonego w wyciecia 27 oraz z tulejki regulacyjnej 29, która z jednej strony ma ramie kierujace 31 zaczepiajace przylutowana kulka 32 o wyciecie 27 drazka regulacyjnego 28, a z drugiej strony jest sprzezona z czescia 33 tloka 18 pompy w ten sposób, ze tlok 18 pompy niezaleznie od swego ruchu poosiowego, obraca sie wraz z tuleja regulacyjna 29, której obrót spowodowany jest przesuwaniem drazka regulacyjnego 28. Do komory roboczej 21 pompy jest podlaczony zawór cisnieniowy 36, którego zawieradlo 37 jest osadzone w poszerzeniu 38 srednicy otworu 17 cylindra.Zawieradlo 37 dociskane jest szczelnie do powierzchni wewnetrznego odsadzenia 42 zawartego pomiedzy Jtednica poszerzenia 38 a srednica otworu 17 cylindra, za pomoca gwintowanego lacznika 39 wkreconego 0 gwint 41 na zewnetrznym koncu poszerzenia 38, którego srednica jest oznaczona litera dj.Do gwintowanego lacznika 39, który w pomieszczeniu 43 sprezyny przytrzymuje sprezyne zaworowa 45 pbciazajaca element zaworowy 44, podlaczony jest przewód cisnieniowy 46, który doprowadza paliwo do dyszy jprtryskowej, nie pokazanej na rysunku.Kolnierz mocujacy 15 jest zamocowany za pomoca srub 48 do górnej strony czolowej 11 obudowy 10 pompy. Po obluzowaniu srub 48 mozna przykrecac tuleje kolnierzowa 13 zaopatrzona w otwory podluzne 47 Hf celu nastawienia wydajnosci pompy. Przy tym nastawieniu wydajnosci pompy, nastawia sie wzgledne polozenie otworu sterujacego 22 w stosunku do skosnej krawedzi sterujacej 25 w ten sposób, ze przy uprzednio ustalonym polozeniu drazka regulacyjnego 28 tloczona jest z góry okreslona iloscpaliwa. Przy wielocylindro- wych pompach wtryskowych wszystkie cylindry pompy nastawia sie na ta sama wydajnosc, to znaczy, ze wszystkie sa ustawiane w jednakowym polozeniu.Obok jednakowego nastawienia wydajnosci poszczególnych elementów pompy potrzebne jest równiez jeszcze tak zwane nastawienie wstepne skoku, przy którym ustala sie poczatek tloczenia. Przy tym jako czesc ogólnego skoku tloka nastawia sie skok wstepny f,h" tloka 18 w ten sposób, ze przy pompach wielocylindro- wych jest on jednakowo duzy przy wszysrkich elementach 14, 18, przy czym „h" jest droga, która pokonuje górna powierzchnia czolowa 19 tloka 18 pompy, az otwór sterujacy 22 zostanie zamkniety i rozpoczyna sie tloczenie. To nastawienie odbywa sie za pomoca tarczy nastawczej 51, umieszczonej pomiedzy górna strona czolowa 11 pompy a kolnierzem mocujacym 15 i znajduje sie w odsadzeniach grubosci 0,05 mm tak, ze wymiar „h" moze byc dokladnie nastawiony.Tuleja kolnierzowa 13, na tulei cylindrowej 14 w obszarze otworu sterujacego 22 posiada na odsadzeniu o srednicy D2 pierscien odbojowy 53, przytrzymywany w swym polozeniu przez pierscien sprezysty 54.Pierscien odbojowy 53 sluzy do pochlaniania energii odbojowej strumienia paliwa wystepujacej przy koncu tloczenia paliwa. Jego srednica zewnetrzna jest mniejsza od najwiekszej srednicy tulei cylindrowej 14. Dzieki temu mozliwe jest osadzenie tulei kolnierzowej 13 z tlokiem 18 pompy, z wbudowanym zaworem cisnieniowym 36 i gwintowanym lacznikiem 39, jak tez z pierscieniem odbojowym 53, jako jeden zamkniety zespól 55 elementów pompy w otworze obejmujacym 12 obudowy 10 pompy.Tuleja cylindrowa 14 zespolu 55 elementów pompy wpasowana jest w otwór obejmujacy 12 obudowy 10 pompy tylko na kolnierzu prowadzacym 56, którego srednica jest oznaczona na fig. 2 za pomoca litery Di.Kolnierz prowadzacy 56 przylega do kolnierza mocujacego 15 i znajduje sie ponad przekrojem srednicy 17 cylindra.W otworze obejmujacym 12 obudowy 10 pompy, bezposrednio pod kolnierzem 15 jest umieszczony pod naprezeniem wstepnym pierscien uszczelniajacy 58 w komorze pierscieniowej 57 uszczelniajacy tuleje kolnierzo¬ wa 13 w otworze obejmujacym 12 a tym samym i komore ssaca 24. Dolna czesc 12a otworu obejmujacego 12 ma w wybraniu 59 pierscien samouszczelniajacy 62 o,przekroju okraglym przytrzymywany osiowo przez osadzony na stale pierscien 61, naprezony wstepnie promieniowo przez odpowiedni dobór srednicy.Pierscien samouszczelniajacy 62 o przekroju okraglym uszczelnia komore ssaca 24 od dolu tzn. od komory 63 pompy i jest przy tym dociskany do powierzchni 64 plaszcza odcinka 14a tulei cylindrowej 14 od strony napedu. Powierzchnia plaszcza 64 tego odcinka 14a, którego srednica zewnetrzna jest oznaczona na fig. 2 litera D, odlegla jest do powierzchni dolnej czesci 12a otworu obejmujacego 12 odstep oznaczony litera a, który tworzy luz wokól powierzchni 64. Ten luz jest bardzo wazny dla calej konstrukcji zespolu 55 elementów pompy, poniewaz dzieki temu unika sie napiec przy tulei cylindrowej 14, tulei kolnierzowej 13 i zakleszczenia tloka 18 pompy, do czego doprowadzaja naprezenia montazowe, wywolane przez konieczne tolerancje czesci montazowych. To luzne zawieszenie zespolu 55 elementów pompy zmontowanego uprzednio jako kompletna grupa montazowa, umozliwia sprawdzenie zespolu 55 elementów pompy poza pompa, a przy wielocylindrowych4 84908 pompach wtryskowych, na podstawie charakterystyk hydraulicznych, mozna wyselekcjonowac grupy tolerancyj¬ ne, co znacznie ulatwia koncowa kontrole kompletnej pompy i umozliwia znaczne zautomatyzowanie nastawia¬ nia.Na zewnetrznym koncu tulei cylindrowej 14, w obszarze gwintu 41, nalutowanym na cylindrycznym odsadzeniu 16, kolnierz mocujacy 15 moze byc wykonany w korzystny sposób, ze zwyklej stali konstrukcyjnej i pozostaje miekki przy koniecznej obróbce cieplnej tulei cylindrowej 14 wykonanej z wysoko stopowej stali do ulepszania. Taki sposób zamocowania i polozenia kolnierza 15 uzyskano na drodze dlugotrwalych badan.Kolnierz 15 jest tak oddalony od srednicy 17 cylindra, ze sily naprezajace wywolane przez montaz nie moga powodowac zadnych odksztalcen w obszarze srednicy 17.Zespól 55 elementów pompy mozna stosowac równiez do wtryskiwania wysokocisnieniowego, z cisnienia¬ mi wtrysku okolo 800 atm, poniewaz tuleja kolnierzowa 13 w obszarze tulei cylindrowej 14 posiada prawie jednorodny przebieg przekroju na calej dlugosci charakteryzujacy sie nastepujacymi stosunkami wymiarowymi.Pomiedzy przekrojem od odsadzenia 42 poszerzenia 38 i otworem sterujacym 22, tuleja kolnierzowa 13 ma wystep 66, który dla unikniecia koncentracji naprezen jest zaokraglony, ma w stosunku do odsadzenia 42 osiowy odstep wiekszy lub równy 0,25-krotnej srednicy dt poszerzenia 38, a ponizej tej srednicy znajduje sie odcinek 14a tulei cylindrowej 14 od strony napedu. Srednica zewnetrzna D tego odcinka 14a jest przynajmniej 1,5 razy wieksza od srednicy dmax najwiekszej dopuszczalnej srednicy otworu 17 cylindra poniewaz przy pompach wtryskowych, przy jednakowych wymiarach czesci montazowych pompy, jest w zwyczaju wykonywa¬ nie tylko tloka pompy odpowiednio do tloczonej ilosci paliwa z róznymi srednicami tloka. Odpowiednio zmienia sie wówczas równiez srednica d srednicy cylindra. Najwieksza dopuszczalna wydajnosc jest przy dmax przy której równiez odciazenia sa najwieksze tak, ze dmax dobiera sie mozliwie najmniejsze srednice zewnetrzne tulei kolnierzowej 13. Srednica di poszerzenia 38 wynosi znowu przynajmniej 1,4*dmax, poniewaz przy mniejszym stosunku srednicy di/dmax, odsadzenie 42 odksztalcaloby sie pod naciskiem zawieradla 37 zaworu.Ponad wystepem 66 i przy kolnierzu prowadzacym 56 srednice zewnetrzne D1 i D2 tulei cylindrowej 14 sa zredukowane az ponizej 1,4-krotnej wartosci srednicy (L poszerzenia 38, co jednak jest mozliwe tylko dlatego, ze tuleja cylindrowa 14 jest utwardzona w znany sposób wychodzac od stalej twardosci srednicy cylindra, która posiada maksymalna twardosc materialu okolo HRc 61, promieniowo obejmujacego lacznik srubowy 33, twardosc zmniejsza sie stopniowo. Tenprzebieg twardosci mozna uzyskac za pomoca indukcyjnego odpuszczania tak, ze tuleja cylindrowa 14 w obszarze gwintu 41 jest miekka lub na przyklad posiada tylko twardosc szczatkowa rzedu HRc 35.W obszarze otworu sterujacego 22 tuleja 14 musi miec tak samo jak srednica otworu 17 cylindra pelna twardosc rzedu ha przyklad HRc 61, aby mogla przeniesc sily odciazenia mechaniczne i hydrauliczne.Dzieki kombinacji tych cech oraz dalszym cechom, takim, ze zespól 55 elementów pompy jest ciasno pasowany w kolnierzu prowadzacym 56 otworu obejmujacego 12 bezposrednio pod kolnierzem mocujacym 15 i ze dalszy odcinek 14a tulei cylindrowej 14 jest osadzony z zachowaniem odstepu a to znaczy z luzem, dolnej czesci 12a otworu obejmujacego 12, zespól 55 elementów pompy jest praktycznie odciazony od sil naprezaja¬ cych. Dzieki temu jest równiez takie zmniejszenie srednicy zewnetrznej tulei cylindrowej 14 okreslajacej wielkosc pompy, ze przy uprzednio podanych maksymalnych srednicach tloka 18 pompy, mozna uzyskac mozliwie najkrótsza dlugosc pompy bez ujemnego wplywu na pozadana wydajnosc pompy.Ta zaleta moze byc calkowicie wykorzystana, bez ujemnego wplywu na dokladnosc sterowania wydajnosci pompy, gdy uprzednio wymienione cechy sa kombinowane z urzadzeniem przestawczym 26, którego zasadniczym elementem jest ramie kierujace 31 sprzezone z tlokiem 18 pompy. Na dzialanie urzadzenia przestawczego 26 nie ma wplywu odchylenie od normalnego polozenia wywolane ewentualnie odstepem a lub przez tolerancje zespolu 55 elementów pompy i urzadzenia nastawczego 26. PL