PL176883B1

PL176883B1 - Sposób oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe i układ oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe

Info

Publication number: PL176883B1
Application number: PL93302398A
Authority: PL
Inventors: Ronald Mulder; Sjoerd H. J. Vellinga
Original assignee: Pacques Bv
Priority date: 1992-06-10
Filing date: 1993-06-10
Publication date: 1999-08-31
Also published as: EP0644858A1; JP3376561B2; CA2135897A1; PL302398A1; GR3025152T3; CA2135897C; WO1993025485A1; DE69313854T2; KR100251257B1; JPH07507714A; MX9303445A; EP0644858B1; DE69313854D1; CZ283809B6; DK0644858T3; AU4588093A; BR9306517A; ES2106357T3; CZ311694A3; ATE157953T1

Abstract

1. Sposób oczyszczania scieków zawierajacych zwiazki azotowe, po przez biologiczna nitryfikacje i denitryfikacje scieków doprowadzanych do przestrzeni reakcyjnej wewnatrz reaktora, w której scieki traktuje sie osadem bakteryjnym w postaci mikroorganizmów zwiazanych z nosnikiem mieszajac je w obiegu wymuszajacym ich krazenie doprowadzanym gazem zawie- rajacym tlen, zas oczyszczona odgazow ana ciecz wyprowadza sie na ze- wnatrz, natomiast oddzielony od niej osad zawraca sie do obiegu reaktora, znamienny tym , ze zawiesine scieków zmieszanych z mikroorganizmami zwiazanymi z nosnikiem przemieszcza sie w czasie obiegu na przemian przeplywem w dól w komorze ubogiej w tlen i przeplywem w góre w komorze bogatej w tlen, przy czym w czasie przelewowego przeplywu z górnej czesci komory bogatej w tlen do górnej czesci komory ubogiej w tlen zawiesine od- gazowuje sie, po czym rozdziela sie w komorze osadczej (8) na ciecz oczysz- czona, która kieruje sie do przelewu (9) odprowadzenia cieczy oczyszczonej, zas osad szlamowy z mikroorganizmami zwiazanymi z nosnikiem zawraca sie w dól komory ubogiej w tlen, skad, po zmieszaniu z ciagle doprowadza- nymi z zewnatrz sciekami, ponownie zaw raca sie uzyskana zawiesine do ko- mory bogatej w tlen poprzez dzialanie zespolu przeplywu powrotnego (17, 22) pomiedzy obiema wymienionymi komorami, przy czym przeznaczone do oczyszczania scieki doprowadza sie z zewnatrz do komory ubogiej w tlen, ko- rzystnie ponizej komory osadczej (8), a gaz zawierajacy tlen doprowadza sie do komory bogatej w tlen ponizej poziomu dna komory ubogiej w tlen 7. Uklad oczyszczania scieków zawierajacych zwiazki azotowe, w któ- rym do reaktora oczyszczania przylaczony jest zespól doprowadzania cieczy oczyszczanej, zespól odprowadzania cieczy oczyszczonej polaczony z prze- lewem w górnej czesci reaktora oczyszczania, zespól doprowadzania gazu usytuowany w dolnej czesci reaktora oczyszczania i zespól odprowadzania gazu usytuowany w górnej czesci ukladu, znam ienny tym , ze reaktor oczysz czania zawiera co najmniej dwie komory reaktorowe, pierwsza ( 1) i druga (2), zasadniczo rozdzielone miedzy soba na wspólnej wysokosci pionowa sciana (3), przy czym pierwsza komora reaktorowa (1) jest wyposazona na górze w przelew (6) do drugiej komory reaktorowej (2), Fig. 1 PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe i układ oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe.

Z europejskiego opisu patentowego nr EPO 233466 znany jest sposób biologicznego oczyszczania ścieków zawierających zanieczyszczenia ograniczne takie jak związki azotu, w którym ścieki wprowadzone do reaktora są przepuszczane przez powietrze lub czysty tlen w obecności biomasy osadzonej na nośniku i następnie sąrozdzielane na oczyszczonąwodę i osad poprzez dekantację następującą po każdym obiegu, po którym co najmniej częściowo osad jest zawracany ponownie do wnętrza reaktora. Do reaktora jako nośnik dla biomasy w postaci mikroorganizmów aktywnych wprowadza się cząsteczki w postaci kawałków i/lub granulek mogących się swobodnie przemieszczać w ściekach.

Sposób ten charakteryzuje się tym, że degradacja w BSB₅, nitryfikacja i denitryfikacja są prowadzone w reaktorze w sposób ciągły przy przestrzennej zmianie w BSB5 od 0,4 do 2,5 kg/m²na dzień, zmianie przestrzennej w TKN od 0,1 do 0,8 kg/m³ na dzień oraz, że utrzymuje się w reaktorze strefy silnie napowietrzoną i słabo napowietrzoną, przy czym koncentrację tlenu w strefie silnie napowietrzonej utrzymuje się na stałym poziomie wartości pomiędzy 1 i 4 mg/l, zaś w strefie słabo napowietrzonej na poziomie między 0,5 i 1 mg/l, zaś nośnik zajmuje od 15 do 3 5% objętości wnętrza reaktora.

W sposobie tym utrzymuje się obieg biomasy swobodnej i biomasy stałej pomiędzy wymienionymi strefami silnego napowietrzania i słabego napowietrzania, przy czym w reaktorze podział na strefy silnego napowietrzania i słabego napowietrzania przebiega na długości poprzecznej zbiornika. Jako nośnik biomasy stosuje się cząstki, wykonane z tworzyw sztucznych, z otwartymi porami na powierzchni.

Z opisu europejskiego zgłoszenia patentowego nr EPO 024758 znany jest sposób biologicznego utleniającego oczyszczania ścieków, polegający na przepuszczaniu ścieków przez przestrzeń utleniania zawierająeąaerobowy osad aktywny w takim tempie, że przebywają one w tej przestrzeni przez okres czasu od 0,3 godziny do 20 godzin, zaś stopień załadowania przestrzeni wynosi od 4 do 50 kg/m3 dziennie, zaś azotem co najwyżej 2,5 kg/m3 dziennie, przy czym w przestrzeni utleniania utrzymuje się pH między wartościami 5 i 9, oddzielając zasadniczo całkowicie oczyszczonąwodę wypły waaącąz tej przestrzeni od aerobowego osadu aktywnego, który następnie zawraca się ponownie do przestrzeni utleniania.

Sposób ten charakteryzuje się tym, że aerobowy osad aktywny jest związany z nośnikiem i jest oddzielany od ścieków przy odpływie cieczy oczyszczonej z przestrzeni utleniania poprzez sedymentację. Zbiornik sedymentacji jest usytuowany powyżej poziomu przestrzeni utleniania. Aerobowy osad aktywny jest związany z nośnikiem w postaci piasku mającym średnią wielkość ziaren między 0,1 i 2 mm. Oczyszczanie ścieków opisanym sposobem prowadzi się w temperaturze pomiędzy 10 i 60°C, korzystnie od 30 do 50°C. Ścieki są wprowadzane do przestrzeni utleniania bez korekty pH i zawartości azotu. W przestrzeni utleniania pH jest kontrolowane i korygowane przez doprowadzanie tlenu lub powietrza dostarczanego do tej przestrzeni w taki sposób, że gaz odprowadzany z przestrzeni utleniania ma zawartość CO2 między 5 i 15⁰% na jednostkę objętości. Urządzenie do realizacji tego sposobu zawiera pionową kolumnę reakcyjną, której wnętrze stanowi przestrzeń utleniania. Od góry na kolumnie jest ustalony zbiornik sedymentacji zaopatrzony z boku w odpływ z wylotem dla oczyszczonej wody, a u góry w przewód odgazowywania. Przy dnie kolumna reakcyjna ma z boku otwór wlotowy dla wprowadzania

176 883 ścieków, a od spodu dna otwór dla wprowadzania gazu wyposażony w dystrybutor. Przez przewód parowy w dnie kolumny może być wtryskiwana para dla korekty i kontroli temperatury i pH ścieków w kolumnie. Jako nośnik stosuje się srebrny piasek. Po tygodniu związany z aerobowym osadem aktywnym srebrny piasek oddzielany jest w zbiorniku sedymentacji od oczyszczonej wody i zawracany do przestrzeni utleniania w kolumnie.

Z opisu europejskiego zgłoszenia patentowego nr EP 0028846 znany jest sposób przygotowania biomasy związanej z nośnikiem, w którym nośnik, przykładowo piasek jest doprowadzany do zespolenia z biomasą podczas napowietrzania cieczy reakcyjnej zawierającej pożądane mikroorganizmy i pożywki przy użyciu dostatecznej ilości energii mechanicznej. Uzyskana tym sposobem biomasa związana z nośnikiem może być stosowana między innymi w biologicznym oczyszczaniu ścieków z wykorzystaniem procesów nitryfikacji i denitryfikacji.

Z opisu europejskiego zgłoszenia patentowego nr EP 0399380 znana jest oczyszczalnia ścieków, która zawiera reaktor oczyszczający w postaci stożkowego zbiornika, z termoizolacyjną ścianą zewnętrzną, zakończonego u dołu lejowym spodem, również termoizolacyjnym, zaś od góry ewentualnie zamkniętego gazoszczelną pokrywą. We wnętrzu reaktora oczyszczającego usytuowana jest centralna rura strumieniowa, której dolny koniec stanowi połączony z nią stożkowy lej zasysający usytuowany w przestrzeni górnej lejowego spodu tego reaktora. Ścieki przeznaczone do oczyszczania są doprowadzane do reaktora poprzez przewód doprowadzający zewnętrzny, którego wylot usytuowany jest nad lejowym spodem we wnętrzu reaktora obok centralnej rury strumieniowej. Ciecz częściowo oczyszczona jest wyprowadzana na zewnątrz poprzez przewód odprowadzający z wylotem z reaktora w jego górnej części przechodzącym poprzez termoizolacyjną ścianę zewnętrzną, podczas, gdy jego dolny koniec usytuowany jest na poziomie połowy wysokości centralnej rury strumieniowej obok tej rury. Lejowy spód reaktora oczyszczającego ma od dołu cylindryczne wgłębienie, w którym znajduje się urządzenie napowietrzające złożone z pompy nurnikowej, pompy gazowej strumienia wodnego i przewodu zasilania gazem przyłączonego do pompy nurnikowej. Ponad pokrywę gazoszczelną reaktora oczyszczającego wyprowadzony jest zjego górnej części przewód odgazowujący. Dzięki zespołowi napowietrzania przez wymienione pompy we wnętrzu reaktora oczyszczającego tworzy się przepływ okrężny. Jako nośniki bakterii oczyszczających służą cząstki bioaktywne w kształcie wytłoczonych w tworzywie rurowych krótkich odcinków, które przez przepływ okrężny są stale utrzymywane w ruchu. Wytworzony przepływ okrężny poprawia zaopatrywanie mikroorganizmów w tlen i pożywkę polepszając działanie oczyszczające i zapobiegając tworzeniu się strefy fermentacji, uniemożliwia zapychanie się tych cząstek bioaktywnych. Wskutek różnych stopni natlenienia w reaktorze oczyszczającym tworzą się różne strefy, strefa wolna od aerobów we wnętrzu centralnej rury strumieniowej, umiarkowanie aerobowa strefa na zewnątrz tej rury strumieniowej w górnej części reaktora i umiarkowanie silna aerobowa strefa w dolnej części reaktora w przestrzeni jego lejowego spodu. Dzięki utworzeniu wymienionych stref we wnętrzu reaktora oczyszczane ścieki są poddawane zarówno nitryfikacji jak i denitryfikacji. Wyprowadzona na zewnątrz ciecz częściowo oczyszczona doprowadzana jest do odrębnego zbiornika stanowiącego osadnik oczyszczający o złożonej budowie wewnętrznej, z którego może być ponownie zawracana do obiegu w reaktorze oczyszczającym. Osadnik oczyszczający ma odpływ cieczy całkowicie oczyszczonej z górnego poziomu, poniżej zaś gromadzą się ścieki zawracane do reaktora.

Z polskiego opisu patentowego nr 117244 znany jest sposób i urządzenie do oczyszczania cieczy poprzez intensywne utlenianie.

W sposobie tym oczyszczaną ciecz wprowadza się i utrzymuje w obiegu i po oczyszczeniu wyprowadza się z głównej strefy oczyszczania obejmującej lub komunikującej się dolnymi końcami ze strefąprzepływu dolnego i strefą przepływu górnego, które to strefy sąpołączone górnymi końcami za pomocą strefy odgazowania. Sposób charakteryzuje się tym, że łączy się dolny koniec strefy przepływu górnego z główną strefą oczyszczania na poziomie niższym niż dolny koniec strefy przepływu dolnego, zaś ciecz przepuszcza się w dół przez strefę przepływu dolnego i w górę przez strefę przepływu górnego, dla wytworzenia w głównej strefie oczyszczania obsza6

176 883 ru górnego i obszaru dolnego, w których to obszarach jest zasadniczo różny rodzaj przepływu mieszaniny cieczy z gazem, przy czym górny obszar znajduje się nad poziomem połączenia dolnego końca strefy przepływu dolnego z główną st^^^ią oczyszczania, zaś dolny obszar znajduje się poniżej tego poziomu. W górnym obszarze głównej strefy oczyszczania powoduje się przepływ cieczy w górę względnie w dół w zależności od sposobu, w jaki ciecz jest sprowadzana do obiegu oraz kontaktuje się ciecz z pęcherzykami gazu poprzez unoszenie pęcherzyków cieczy przez gaz lub przez wtryskiwanie gazu do cieczy. Jako gaz stosuje się gaz zawierający tlen.

Urządzenie do realizacji przedstawionego sposobu ma główną komorę oczyszczania zamkniętąna dolnym końcu dnem, zaś z góry otwartąrozszerzoną do postaci basenu zewnętrznego z przelewem odprowadzającym oczyszczoną wodę, przy czymjako komora zewnętrzna obejmuje ona całkowicie pozostałe elementy urządzenia i ma z nich największą wysokość i najczęściej postać wysokiego pionowego szybu zagłębionego w ziemi. Wewnątrz tej głównej komory oczyszczania zawieszone sąrury, jedna dolnoprzepływowa i druga górnoprzepływowa, z których dolny koniec rury górnoprzepływowej ma wylot w głównej komorze oczyszczania na poziomie niższym niż wylot dolnego końca rury dolnoprzepływowej, zaś u góry obie te rury połączone są z dnem basenu wewnętrznego w większości wykonań usytuowanego w obrębie basenu zewnętrznego. Do basenu wewnętrznego od góry doprowadzeniem rurowym wpływają ścieki przeznaczone do oczyszczania. Urządzenie zawiera układ do wprowadzania cieczy w obieg i układ do wprowadzania gazu, korzystnie zawierający pompę względnie zraszacze łub przewód do wtryskiwania lub wytwarzania zawiesiny pęcherzyków gazu w ściekach krążących w urządzeniu. Wdziałaniu główna komora oczyszczania jest podzielona na obszar górny, w którym następuje zasadniczo przepływ tłokowy, a dolny obszar jest obszarem obiegu dobrego mieszania.

Opisane rozwiązanie rozwiązuje głównie zadanie w zakresie dobrego przenoszenia tlenu i intensywnego mieszania oczyszczanej cieczy z doprowadzanym gazem, który wykorzystany jest równi.eżjako czynnik wzmagający lub wręcz wymuszający obieg cieczy. Dodatkowo ruch cieczy wymusza się zastosowaną różnicą wysokości hydrostatycznej pomiędzy wzajemnym usytuowaniem basenów wewnętrznego i zewnętrznego, a wylotami dolnych końców rur dolno- i górnoprzepływowej w głównej komorze oczyszczania.

W sposobie oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe według wynalazku stosuje się biologicznąnitryfikację i denitryfikację ścieków doprowadzanych do przestrzeni reakcyjnej wewnątrz, reaktora, w której ścieki traktuje się osadem bakteryjnym w postaci mikroorganizmów związanych z nośnikiem mieszając je w obiegu z wymuszaniem ich krążenia doprowadzanym gazem zawierającym tlen, zaś oczyszczonąodgazcwanąciecz wyprowadza się na zewnątrz, natomiast oddzielony od niej osad zawraca się do obiegu reaktora, istota rozwiązania polega na tym, że zawiesinę ścieków zmieszanych z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem przemieszcza się w czasie obiegu na przemian przepływem w dół w komorze ubogiej w tlen i przepływem w górę w komorze bogatej w tlen, przy czym w czasie przelewowego przepływu z górnej części komory bogatej w tlen do górnej części komory ubogiej w tlen zawiesinę odgazowuje się, po czym rozdziela . się w komorze osadczej na ciecz oczyszczoną, którą kieruje się do przelewu odprowadzenia cieczy oczyszczonej, zaś osad szlamowy z miroorganizmami związanymi z nośnikiem zawraca się w dół komory ubogiej w tlen, skąd, po zmieszaniu z ciągle doprowadzanymi z zewnątrz ściekami, ponownie zawraca się uzyskaną zawiesinę do komory bogatej w tlen poprzez działanie zespołu przepływu powrotnego pomiędzy obiema wymienionymi komorami, przy czym przeznaczone do oczyszczania ścieki doprowadza się z zewnątrz do komory ubogiej w tlen, korzystnie poniżej komory osadczej, a gaz zawierający tlen doprowadza się do komory bogatej w tlen poniżej poziomu dna komory ubogiej w tlen.

Korzystnie zawracaną ponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen wprowadza się do komory bogatej w tlen wjej górnej części poprzez co najmniej jeden przewód powrotny, w który przy dnie komory ubogiej w tlen wtryskuje się płyn, korzystnie w postaci gazu.

W odmianie sposobu według wynalazku korzystnie zawracanąponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen wprowadza się do dolnej części komory bogatej w tlen

176 883 poniżej poziomu dna komory ubogiej w tlen z wylotem w obszarze dysz doprowadzających gaz w komorze bogatej w tlen.

Korzystnie w obydwu wykonaniach sposobu według wynalazku zawracaną ponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen do komory bogatej w tlen przemieszcza się z szybkością przepływu powrotnego co najmniej dwukrotnie większą od szybkości przepływu ścieków doprowadzanych do oczyszczania do komory ubogiej w tlen.

Korzystnie również w sposobie według wynalazku w komorze bogatej w tlen napowietrzane ścieki przemieszcza się pionowo dodatkowym przepływem obiegowym na części jej wysokości wokół pionowej ściany dzielącej jej przestrzeń na reaktorową, komorę przepływu wznoszącego i reaktorową komorę przepływu, opadającego tak, że przepływ doprowadzanego gazu ma miejsce zasadniczo po jednej stronie tej ściany w reaktorowej komorze przepływu wznoszącego.

Nadto, korzystnie według wynalazku w obszar doprowadzania gazu poniżej pionowej ściany w komorze bogatej w tlen wprowadza się dodatkowo ścieki przeznaczone do oczyszczania i miesza się je jednorodnie z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem.

W układzie oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe według wynalazku, w którym do reaktora oczyszczania przyłączony jest zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej, zespół doprowadzania cieczy oczyszczonej połączony z przelewem w górnej części reaktora oczyszczania, zespół doprowadzania gazu usytuowany w dolnej części reaktora oczyszczania i zespół odprowadzania gazu usytuowany w górnej części układu oczyszczania, istota rozwiązania polega na tym, że reaktor oczyszczania zawiera co najmniej dwie komory reaktorowe, pierwszą i drugą, zasadniczo rozdzielone między sobą na wspólnej wysokości pionową ścianą, przy czym pierwsza komora reaktorowajest wyposażona na górze w przelew do drugiej komory reaktorowej, która z kolei jest na górze podzielona na komorę odgazowującą i komorę osadczą zawierającąw górnej części przelew, usytuowaną pomiędzy komorą odgazowującą i tym przelewem, do którego przyłączony jest zespół odprowadzania cieczy oczyszczonej, zaś komora odgazowująca jest połączona górną stroną z zespołem odprowadzania gazu, natomiast zespół doprowadzania gazu ma przewód wprowadzony do dolnej części pierwszej komory reaktorowej poniżej dna drugiej komory reaktorowej, zakończony dyszami gazowymi, zaś wylot przewodu zespołu doprowadzania cieczy oczyszczanej jest wprowadzony do drugiej komory reaktorowej, korzystnie w jej górnej części poniżej komory osadczej, nadto układ zawiera zespół przepływu powrotnego z drugiej komory reaktorowej, stanowiącej komorę ubogą w tlen, do pierwszej komory reaktorowej, stanowiącej komorę bogatą w tlen.

W jednym wykonaniu układu według wynalazku pierwsza komora reaktorowa ma wlot cieczy z zespołu przepływu powrotnego usytuowany w położeniu wyższym niż dno drugiej komory reaktorowej, zaś w drugim wykonaniu wlot tenjest usytuowany korzystnie w położeniu niższym niż dno drugiej komory reaktorowej.

W obydwu tych wykonaniach korzystnie pierwsza komora reaktorowa zawiera ustaloną w jej wnętrzu pionową ścianę, która dzieli ją na reaktorową komorę przepływu wznoszącego i reaktorową komorę przepływu opadającego tak, że ich przestrzenie wyznaczone przez tą pionową, ścianę łącząsię ze sobązarówno w części górnej i w części dolnej pierwszej komory reaktorowej, zaś dysze zespołu doprowadzania gazu są usytuowane względem tej pionowej ściany tak, że przepływ doprowadzanego gazu ma miejsce zusadniczo po jednej stronie tej pionowej ściany wewnątrz reaktorowej komory przepływu wznoszącego.

W pierwszym wykonaniu układu według wynalazku zespół przepływu powrotnego zawiera co najmniej jeden przewód powrotny, usytuowany pionowo wewnątrz drugiej komory reaktorowej , z wylotem górnego końca wprowadzonym do pierwszej komory reaktorowej w położeniu korzystnie poniżej wylotu zespołu doprowadzenia cieczy oczyszczanej, oraz z wlotem dolnego końca przy dnie drugiej komory reaktorowej, zaś naprzeciw tego wlotu danego przewodu powrotnego usytuowanajest dysza wtryskowa płynu, korzystnie w postaci gazu, stanowiąca zakończenie przewodu zasilającego wprowadzonego przez dno drugiej komory reaktorowej.

176 883

W drugim wykonaniu układu według wynalazku zespół przepływu powrotnego zawiera co najmniej jeden kanał powrotny, z których każdy wyprowadzony jest korzystnie z dna drugiej komory reaktorowej i wprowadzony do pierwszej komory reaktorowej poniżej dna drugiej komory reaktorowej z wylotem w obszarze napowietrzania przez dysze gazowe zespołu doprowadzania gazu, przy czym każdy kanał powrotny w swym odcinku pomiędzy obiema komorami reaktorowymi zawiera dostępny z zewnątrz zawór nastawny dla regulacji szybkości przepływu powrotnego.

W wykonaniu tym korzystnie naprzeciw wlotu do każdego kanału powrotnego nad dnem wewnątrz drugiej komory reaktorowej usytuowanajest co najmniej jedna dysza gazowa, zasilana zewnętrznym przewodem, dla odblokowywania dolnej części drugiej komory reaktorowej i/lub danego kanału powrotnego.

Korzystnie w pierwszym wykonaniu układu według wynalazku druga komora reaktorowa jest wyposażona na dnie w skierowaną w górę jedną lub więcej dysz gazowych dla odblokowywania jej dolnej części, zasilanych z odgałęzienia zespołu doprowadzania gazu.

Korzystnie w obydwu wykonaniach układu według wynalazku zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej ma odgałęzienia zewnętrzne z wylotem wewnątrz pierwszej komory reakcyjnej w obszarze dysz gazowych zespołu doprowadzania gazu.

W rozwiązaniach według wynalazku zawarte w ściekach składniki azotowe sąna przemian nitryfikowane, a następnie denitryfikowane, to jest przetwarzane w zawiesinę zawierającą azot gazowy wydalany poprzez zespół odprowadzania gazu. Dzięki naprzemiennemu krążeniu zawiesiny ścieków zmieszanych z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem poprzez pierwszą komorę reaktorową, stanowiącą komorę bogatą w tlen i drugą komorę reaktorową, stanowiącą komorę ubogą w tlen, a także dzięki sterowaniu stosunku szybkości przepływu ścieków doprowadzanych do reaktora do szybkości przepływu powrotnego osiąga się optymalne poziomy denitryfikacji, a więc bardzo korzystne efekty i skuteczność oczyszczania ścieków zaazotowanych.

Wydajność procesu podnosi skuteczne mieszanie ścieków z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem z tlenem dostarczanym zespołem doprowadzania gazu, pozwalające na osiąganie optymalnego poziomu jednorodności również dzięki dodatkowemu obiegowi w komorze bogatej w tlen uzyskanemu poprzez podział tej komory na reaktorową komorę przepływu wznoszącego i reaktoro wą komorę przepływu opadającego wokół pionowej ściany. Korzystne efekty zapewnia również odprowadzanie wolnego azotu przy przepływie zawiesiny z komory bogatej w tlen do komory ubogiej w tlen.

Układ według wynalazku ma wyposażenie zapobiegające blokowaniu się przepływ pomiędzy obiema komorami reaktorowymi, korzystne zarówno podczas jego eksploatacji, jak również w przypadku uruchamiania reaktora w trybie rozruchowym po dłuższej przerwie w działaniu układu.

Przedmiot wynalazku został przedstawiony w przykładowych wykonaniach objaśnionych rysunkiem, na którym na fig. 1 pokazano jednokreskowy schematyczny pionowy osiowy przekrój układu według wynalazku w jednym wykonaniu, na fig. 2 w kolejnym wykonaniu, zaś na fig, 3 uwidoczniono w powiększeniu fragment zaznaczony na fig. 2 znakiem III obrazujący zespół przepływu powrotnego, w drugim wykonaniu układu według wynalazku.

Układ oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe zawiera co najmniej dwie komory reaktorowe, pierwszą 1 i drugą 2. Wymienione komory reaktorowe 1 i 2 są zasadniczo rozdzielone między sobą na całej ich wspólnej wysokości pionową ścianą 3. Układ zawiera zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej 4 i zespół odprowadzania cieczy oczyszczonej 5. Pierwsza komora reaktorowa 1 wyposażonajest na górze w przelew 6 do drugiej komory reaktorowej 2, zaś druga komora reaktorowa 2 j est na górze rozdzielona na komorę odgazowuj ącą 7 i komorę osadczą 8. Komora osadcza 8 jest wyposażona w przelew 9 cieczy oczyszczonej do zespołu odprowadzenia cieczy oczyszczonej 5.

Przy dolnej części reaktora oczyszczania usytuowany jest zespół doprowadzania gazu 10, którego przewód 11 wprowadzony jest do dolnej części pierwszej komory reaktorowej 1 poniżej dna drugiej komory reaktorowej 2 zakończony dyszami gazowymi. Wylot przewodu 12 zespołu

176 883 doprowadzania cieczy oczyszczanej 4 jest wprowadzony do drugiej komory reaktorowej 2 w jej górnej części poniżej komory osadczej 8. Komora odgazowująca 7 jest połączona swą górną stroną z zespołem odprowadzania gazu 13.

Układ według wynalazku został przedstawiony w dwóch wykonaniach uwidocznionych na fig. 1 i fig. 2.

W obydwu tych wykonaniach układ zawiera zespół przepływu powrotnego z drugiej komory reaktorowej 2 do pierwszej komory reaktorowej 1.

Jednocześnie w wykonaniach tych pierwsza komora reaktorowa 1 zawiera ustaloną w jej wnętrzu pionową ścianę 14, która dzieli ją na reaktorową, komorę przepływu wznoszącego 15 i reaktorowąkomorę przepływu opadającego 16 tak, że ich przestrzenie wyznaczone przez tę ścianę 14 łączą się ze sobą zarówno w części górnej i w części dolnej pierwszej komory reaktorowej

1, zaś dysze zespołu doprowadzania gazu 10 sąusytuowane względem pionowej ściany 14 tak, że przepływ doprowadzanego gazu ma miejsce zasadniczo po jednej stronie tej pionowej ściany 14 wewnątrz reaktorowej komory przepływu wznoszącego 15.

W wykonaniu uwidocznionym na fig. 1 układ zawiera zespół przepływu powrotnego 17 zawierający co najmniej jeden przewód powrotny 18, usytuowany pionowo wewnątrz drugiej komory reaktorowej 2, z wylotem górnego końca wprowadzonym do pierwszej komory reaktorowej 1 w położeniu co najmniej wyższym niż dno drugiej komory reaktorowej 2, w tym przypadku poniżej wylotu przewodu 12 zespołu doprowadzania, cieczy oczyszczanej 4 oraz z wlotem dolnego końca przy dnie drugiej komory reaktorowej 2. Naprzeciw tego wlotu danego przewodu powrotnego 18 usytuowana jest dysza wtryskowa płynu korzystnie w postaci gazu, stanowiąca zakończenie przewodu zasilającego 19 wprowadzonego przez dno drugiej komory reaktorowej

2. W wykonaniu tym druga komora reaktorowa 2 wyposażona jest na dnie w skierowaną w górę jedną lub więcej dysz gazowych 20 dla odblokowywania jej dolnej części, zasilanych z odgałęzienia 21 zespołu doprowadzenia gazu 10.

Z kolei w wykonaniu uwidocznionym na fig. 2 i fig. 3 układ ma zespół przepływu powrotnego 22, zawierający co najmniej jeden kanał powrotny 23, z których każdy jest wyprowadzony z dna' drugiej komory reaktorowej 2 i wprowadzony do pierwszej komory reaktorowej 1 poniżej dna drugiej komory reaktorowej 2 z wylotem w obszarze napowietrzania przez dysze gazowe zespołu. doprowadzenia gazu 10, przy czym każdy kanał powrotny 23 w swym odcinku pomiędzy obiema komorami reaktorowymi 2 i 1 zawiera dostępny z zewnątrz zawór nastawczy 24, pokazany na fig. 3.

Naprzeciw wlotu . do każdego kanału powrotnego 23 nad dnem wewnątrz drugiej komory reaktorowej usytuowana jest co najmniej jedna dysza gazowa 25 zasilana zewnętrznym przewodem 26 dla odblokowywania dolnej części drugiej komory reaktorowej 2 i/lub danego kanału powrotnego 23.

W obydwu wykonaniach układu według wynalazku zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej 4 ma odgałęzienia zewnętrzne 27 z wylotem wewnątrz pierwszej komory reaktorowej 1 w obszarze dysz gazowych zespołu doprowadzenia gazu 10. To odgałęzienie zewnętrzne 27 wyposażone jest w zawór odcinający, zaś zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej 4 wyposażony jest w pompę zasilającą.

W przedstawionych wykonaniach obie komory reaktorowe 1 i 2 i reaktorowe komory przepływu wznoszącego 15 i przepływu opadającego 16 są walcowe i zasadniczo współosiowe, co oznacza, że kolejno wzajemnie się obejmują. Najbardziej zalecane jest, by reaktorowa komora przepływu wznoszącego 15 tworzyła przestrzeń środkowąrurowego reaktora oczyszczania, w obszarze której tuż pod niąmieszcząsię dysze gazowe zespołu doprowadzenia gazu 10 otoczone reaktorowąkomorą.przepływu opadającego 16, podczas gdy druga komora reaktorowa 2 tworzy najbardziej zewnętrznączęść reaktora oczyszczania. W takim wykonaniu zarówno zespół doprowadzenia cieczy oczyszczanej 4 jak i przelew 9 oraz zespół odprowadzania cieczy oczyszczanej 5 usytuowane są wokół reaktora oczyszczania.

Możliwe jest jednakże takie wykonanie układu, w którym poszczególne komory reaktora oczyszczania to j est reaktorowe komory przepływu wznoszącego 15 i przepływ opadającego 16

176 883 oraz druga komora reaktorowa 2 usytuowane są obok siebie albo też są współosiowe o przekroju kwadratowym. W takich przypadkach działanie układu przebiega identycznie i jest równie skuteczne.

Pierwsza komora reaktorowa 1 w wyniku jej zaopatrywania w gaz poprzez zespół doprowadzenia gazu 10 stanowi komorę bogatą w tlen. Z kolei druga komora reaktorowa 2 dzięki swej komorze odgazowującej 7 oraz zespołowi odprowadzania gazu 13 stanowi komorę ubogąw tlen.

Mikroorganizmy związane z nośnikiem są mieszane jednorodnie ze ściekami w komorze bogatej w tlen. Jako materiały nośnikowe stosuje się piasek, lawę, bazalt, pumeks lub węgiel aktywowany.

Realizacja sposobu oczyszczania ścieków według wynalazku przebiegała następująco:

Zawiesinę ścieków zmieszanych z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem przemieszczano w czasie obiegu na przemian przepływem w dół w komorze ubogiej w tlen i przepływem w górę w komorze bogatej w tlen. Obieg ten wymuszano dostarczanym gazem, zawierającym tlen, poprzez zespół doprowadzenia gazu 10 do pierwszej komory reaktorowej 1 stanowiącej komorę bogatąw tlen. Dzięki podziałowi tej komory przez pionową ścianę 14 na reaktorowąkomorę przepływu wznoszącego 15 i reaktorową komorę przepływu opadającego 16 osiągnięto różnicę gęstości obu tych przepływów, co wymuszało obieg wokół pionowej ściany 14 wspomagający obieg główny i dający efektywne jednorodne wymieszanie ścieków z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem. W wyniku tego dobrego wymieszania i utlenienia następuje nitryfikacja ścieków poprzez utworzenie azotanów i azotynów.

Unoszona w górę komory bogatej w tlen zawiesina w części krąży wokół pionowej ściany 14, zaś unoszona wyżej przelewa się poprzez przelew 6 do komory odgazowującej 7, gdzie po odgazowaniu staj e się beztlenowa. W wyniku odgazowania przy przejściu przez komorę odgazowuj ącą 7 z komory bogatej w tlen do komory ubogiej w tlen następuje denitryfikacja zawiesiny a uwolniony azot gazowy opuszcza komorę odgazowującą7 poprzez zespół odprowadzania gazu. Z komory odgazowującej 7 zawiesina przechodzi do komory osadczej 8, gdzie następuje rozdział cieczy oczyszczanej i osadu. Ciecz oczyszczona unoszona wyżej poprzez przelew 9 opuszcza reaktor oczyszczania przez zespół odprowadzania cieczy oczyszczonej 5. Osad szlamowy z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem opada w komorze osadczej 8 w dół drugiej komory reaktorowej 2, stanowiącej komorę ubogąw tlen, gdzie miesza się ze ściekami dostarczanymi zespołem doprowadzania cieczy oczyszczanej 4. Z dna drugiej komory reaktorowej 2 utworzona zawiesina zawracana jest do obiegu ponownie poprzez zespół przepływu powrotnego 17 lub 22, do wnętrza pierwszej komory reaktorowej 1, stanowiącej komorę bogatą w tlen.

W zależności od konstrukcji zespołu przepływu powrotnego 17 lub 22 zawiesina zawracana jest do obiegu różnymi drogami. W wykonaniu przedstawionym na fig. 1 zawracaną ponownie do obiegu zawiesinę w dolnej części komory ubogiej w tlen wprowadzano do komory bogatej w tlen w jej górnej części poprzez co najmniej jeden przewód powrotny 18, w który przy dnie komory ubogiej w tlen wtryskiwano płyn w postaci gazu. Wtryskiwany gaz unosił zawiesinę w górę pionowego przewodu powrotnego 18 gdzie jego wylotem wpływała ona do reaktorowej komory przepływu opadającego 16 wpadając do obiegu wewnętrznego wokół pionowej ściany 14 w komorze bogatej w tlen. Cykl obiegu głównego przebiegał w sposób ciągły jak opisano wyżej.

W wykonaniu przedstawionym na fig. 2 zawracanąponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen wprowadzano do dolnej części komory bogatej w tlen poniżej poziomu dna komory ubogiej w tlen poprzez co najmniej jeden kanał powrotny 23 z dna komory ubogiej w tlen z wylotem w obszarze dysz doprowadzających gaz w komorze bogatej w tlen.

Zgodnie ze sposobem według wynalazku zawracianąponownie do obiegu zawiesinę z komory ubogiej w tlen do komory bogatej w tlen przemieszczano z szybkością przepływu powrotnego co najmniej dwukrotnie większą od szybkości przepływu ścieków doprowadzanych do oczyszczania do komory ubogiej w tlen.

Stopień denitryfikacji ścieków określany był jako stosunek szybkości przepływu powrotnego do szybkości przepływu ścieków doprowadzanych do oczyszczania.

176 883

W pierwszym wykonaniu szybkość przepływu powrotnego, sterowano za pomocą szybkości przepływu gazu w przewodach powrotnych 18, natomiast w drugim wykonaniu szybkość przepływu powrotnego sterowano poprzez zawór nastawczy 24 w każdym kanale powrotnym 23.

Szybkość przepływu ścieków była sterowana poprzez zawór w zespole doprowadzania cieczy oczyszczanej 4. Przy stosunku szybkości przepływu powrotnego do szybkości ścieków doprowadzanych jak 3: 1 możliwe było uzyskanie maksymalnego stopnia denitryfikacji ścieków na poziomie 75%. Z uwagi na konieczność ochronnego oddziaływania działania pompującego powietrznego podnośnika cieczy, utworzonego w przewodach powrotnych 18, na biofilmy biomasy w postaci mikroorganizmów związanych z nośnikiem, przewody powrotne 18 winny mieć dostateczną długość dla jej bezpiecznego przemieszczania.

W przypadku zablokowania dolnej części drugiej komory reaktorowej 2 lub przewodów powrotnych 18 przez osad szlamowy i/lub zawiesinę osado wąz mikroorganizmami związanymi z nośnikiem podczas procedury uruchamiania układu lub po zatrzymaniu eksploatacyjnym cyklu pracy, poprzez dysze gazowe 20 dostarcza się część gazu normalnie doprowadzanego do pierwszej komory reaktorowej 1 poprzez zespół doprowadzania gazu 10, wykorzystując odgałęzienie 21 tego zespołu z dyszami gazowymi 20 lub nawet pełne zasilanie gazem z tego zespołu poprzez wymienione odgałęzienie 21, co daje rozprzestrzenienie w górę materiału blokującego, po czym następuje wznowienie normalnego ciągłego przepływu obiegowego.

Podobnie wykorzystuje się dysze gazowe 25 usytuowane w komorze ubogiej w tlen naprzeciw wlotu do kanałów powrotnych 23, w dnie tej komory.

Ścieki doprowadzane poprzez zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej 4 mogą być dostarczane w różne miejsca do drugiej komory reaktorowej 2. Korzystnie zespół ten ma zewnętrzne odgałęzienie 27 odcinane zaworem pozwalające na doprowadzanie ścieków bezpośrednio w obszar doprowadzania gazu do pierwszej komory reaktorowej 1.

Wieekość układu według wynalazku zależy, między innymi, od ilości i składu ścieków przeznaczonych do oczyszczania. Układ może być zaprojektowany dla przerobu przykładowo od 10 do 1000 m3 ścieków na godzinę, o zamiennym obciążeniu chemicznym zapotrzebowaniu tlenu rzędu od 2 do 8 kg/m) -doaa i /nmiennymobciążenjuamooo\\Ό-zzoto\vymod 0 do 2,5 kgN/m³ · obaa.

Całkowita objętość reaktora oczyszczania może wynosić od 5 do 2000 m3.

Przy walcowej konstrukcji komór układu korzystnie ma on średnicę od 1-10 m i wysokość od 5 do 25 m. Stosunek objętości sekcji napowietrzanej reaktora oczyszczania do jego sekcji beztlenowej zależy między innymi od stosunku ilości substancji organicznych do materiału azotowego w ściekach. Najkorzystniej stosunek ten zawiera się pomiędzy 4 : 1 a 1 : 4, a zwłaszcza pomiędzy 2 : 1 a 1 : 2.

W poniższym przykładzie przedstawiono przykładowe parametry przebiegu oczyszczania ścieków według wynalazku.

Przykład:

Charakterystyka ścieków: - szybkość przepływu: 28 m3/h, - zamienna koncentracj a chemicznego zapotrzebowania tlenu - 500 mg/l, koncentracja jonów amonowych - 80 mg/l.

Charakterystyka reaktora oczyszczania: - wykonanie układu według fig. 1, - wymiary reaktora: wysokość: 15 m, średnicaz.ewn.: 2,44 m, całkowita objętość: 70 m3, - zamienne obciążenie chemicznym zapotrzebowaniem tlenu: 4,8 kg/m3 obby, - bbjttość drugjejdoϊdr>ry eeatoc^rwvej jako sekcji beztlenowej 40% - 28 m3, - objętość pierwszej komory reaktorowej jako sekcji napowietrzanej : 60% - 42 m3, - średnica pierwszej komory reaktOrowej: 1,89 m, - nośnik dla mikroorganizmów: piasek, lawa, bazalt, pumeks, węgiel aktywowany.

Utrzymywano stosunek szybkości przepływu ścieków doprowadzanych do szybkości przepływu powrotnego jak 1 : 4.

W pierwszej komorze reaktorowej 1 - bogatej w tlen utrzymywano szybkość przepływu powietrza rzędu 500 Nm3/h. Koncentracja tlenu rozpuszczonego wynosiła w przybliżeniu 3 mg/l i była dostateczna dla całkowitej nitryfikacji ścieków. W drugiej komorze reaktorowej 2 - ubogiej

176 883 w tlen koncentracja tlenu rozpuszczonego spadła poniżej poziomu 0,5 mg/l. Obciążenie NH₄ ⁺pierwszej komory reaktorowej 1 wynosiło 1,3 kgN/m³ - doba. Nitryfikacja zachodziła na poziomie 100%. Zdolność denitryfikacji drugiej komory reaktorowej wynosiła 1,3 kgN/m3 · doba. W ciągu doby w układzie zdenitryfikowano 36,4 kgN/dobę. Stąd stopień denitryfikacji azotu azotanowego wynosił 67%. Produkcja wydalanego azotu gazowego wynosiła w przybliżeniu 1,2 Nm³/h.

176 883

fi g

—

2?

Ί0

176 883

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 70 egz. Cena 4,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Sposób oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe, poprzez biologiczną nitryfikację i denitiyfikację ścieków doprowadzanych do przestrzeni reakcyjnej wewnątrz reaktora, w której ścieki traktuje się osadem bakteryjnym w postaci mikroorganizmów związanych z nośnikiem mieszając je w obiegu wymuszającym ich krążenie doprowadzanym gazem zawierającym tlen, zaś oczyszczoną odgazowaną ciecz wyprowadza się na zewnątrz, natomiast oddzielony od niej osad zawraca się do obiegu reaktora, znamienny tym, że zawiesinę ścieków zmieszanych z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem przemieszcza się w czasie obiegu na przemian przepływem w dół w komorze ubogiej w tlen i przepływem w górę w komorze bogatej w tlen, przy czym w czasie przelewowego przepływu z górnej części komory bogatej w tlen do górnej części komory ubogiej w tlen zawiesinę odgazowuje się, po czym rozdziela się w komorze osadczej (8) na ciecz oczyszczoną, którą kieruje się do przelewu (9) odprowadzenia cieczy oczyszczonej, zaś osad szlamowy z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem zawraca się w dół komory ubogiej w tlen, skąd, po zmieszaniu z ciągle doprowadzanymi z zewnątrz ściekami, ponownie zawraca się uzyskaną zawiesinę do komory bogatej w tlen poprzez działanie zespołu przepływu powrotnego (17, 22) pomiędzy obiema wymienionymi komorami, przy czym przeznaczone do oczyszczania ścieki doprowadza się z zewnątrz do komory ubogiej w tlen, korzystnie poniżej komory osadczej (8), a gaz zawierający tlen doprowadza się do komory bogatej w tlen poniżej poziomu dna komory ubogiej w tlen.
2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że zawracaną ponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen wprowadza się do komory bogatej w tlen w jej górnej części poprzez co najmniej jeden przewód powrotny (18), w który przy dnie komory ubogiej w tlen wtryskuje się płyn, korzystnie w postaci gazu.
3. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że zawracaną ponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen wprowadza się do dolnej części komory bogatej w tlen poniżej poziomu dna komory ubogiej w tlen poprzez co najmniej jeden kanał powrotny (23) z dna komory ubogiej w tlen z wylotem w obszarze dysz doprowadzających gaz w komorze bogatej w tlen.
4. Sposób według zastrz. 1 albo 2 albo 3, znamienny tym, że zawracanąponownie do obiegu zawiesinę z dolnej części komory ubogiej w tlen do komory bogatej w tlen przemieszcza się z szybkością przepływu powrotnego co najmniej dwukrotnie większą od szybkości przepływu ścieków doprowadzanych do oczyszczania do komory ubogiej w tlen.
5. Sposób według zastrz. 4, znamienny tym, że korzystnie w komorze bogatej w tlen napowietrzane ścieki przemieszcza się pionowo dodatkowym przepływem obiegowym na części jej wysokości wokół pionowej ściany (14) dzielącej j ej przestrzeń na reaktorowąkomorę przepływu wznoszącego (15) i reaktorową komorę przepływu opadającego (16) tak, że przepływ doprowadzanego gazu ma miejsce po jednej stronie tej ściany w reaktorowej komorze przepływu wznoszącego (15).
6. Sposób według zastrz. 5, znamienny tym, że w obszar doprowadzania gazu poniżej pionowej ściany w komorze bogatej w tlen wprowadza się dodatkowo ścieki przeznaczone do oczyszczania i miesza się je jednorodnie z mikroorganizmami związanymi z nośnikiem.
7. Układ oczyszczania ścieków zawierających związki azotowe, w którym do reaktora oczyszczania przyłączony jest zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej, zespół odprowadzania cieczy oczyszczonej połączony z przelewem w górnej części reaktora oczyszczania, zespół doprowadzania gazu usytuowany w dolnej części reaktora oczyszczania i zespół odprowadzania gazu usytuowany w górnej części układu, znamienny tym, że reaktor oczyszczania zawiera co

176 883 najmniej dwie komory reaktorowe, pierwszą(1) i drugą(2), zasadniczo rozdzielone między sobą na wspólnej wysokości pionową ścianą. (3), przy czym pierwsza komora reaktorowa (1) jest wyposażona na górze w przelew (6) do drugiej komory reaktorowej (2), która z kolei jest na górze podzielona na komorę odgazowującą (7) i komorę osadczą(8) zawierającą w górnej części przelew (9), usytuowaną pomiędzy komorą odgazowującą (7) i tym przelewem (9), do którego przyłączony jest zespół odprowadzania cieczy oczyszczonej (5), zaś komora odgazowująca (7) jest połączona górną stroną z zespołem odprowadzania gazu (13), natomiast zespół doprowadzania gazu (10) ma przewód (11) wprowadzony do dolnej części pierwszej komory reaktorowej (1), poniżej dna drugiej komory reaktorowej (2), zakończony dyszami gazowymi, zaś wylot przewodu zespołu doprowadzania cieczy oczyszczanej (4) jest wprowadzony do drugiej komory reaktorowej (2), korzystnie w jej górnej części poniżej komory osadczej (8), nadto układ korzystnie zawiera zespół przepływu powrotnego (17,22) z drugiej komory reaktorowej (2) stanowiącej komorę ubogą w tlen do pierwszej komory reaktorowej (1), stanowiącej komorę bogatą w tlen.
8. Układ według zastrz. 7, znamienny tym, że pierwsza komora reaktorowa (1) ma wlot cieczy z zespołu przepływu powrotnego (17) usytuowany w położeniu wyższym niż dno drugiej komory reaktorowej (2), nadto pierwsza komora reaktorowa (1) zawiera ustaloną w jej wnętrzu pionową ścianę (14), która dzieli ją na reaktorową komorę przepływu wznoszącego (15) i reaktorową komorę przepływu opadającego (16) tak, że ich przestrzenie wyznaczone przez tę pionową ścianę (14) łączą się ze sobązarówno w części górnej i w części dolnej pierwszej komory reaktorowej (1), zaś dysze zespołu doprowadzenia gazu (10) sąusytuowane względem pionowej ściany (14) tak, że przepływ doprowadzanego gazu ma miejsce zasadniczo po jednej stronie tej pionowej ściany (14) wewnątrz reaktorowej komory przepływu wznoszącego (15).
9. Układ według zastrz. 7, znamienny tym, że pierwsza komora reaktorowa (1) ma wlot cieczy z zespołu przepływu powrotnego (22) usytuowany w położeniu niższym niż dno drugiej komory reaktorowej (2), nadto pierwsza komora reaktorowa (1) zawiera ustaloną w jej wnętrzu pionową ścianę (14), która dzieli jąna reaktorowąkomorę przepływu wznoszącego (15) i reaktorową komorę przepływu opadającego (16) tak, że ich przestrzenie wyznaczone przez tę pionową ścianę (14) łączą się ze sobązarówno w części górnej i w części dolnej pierwszej komory reaktorowej (1), zaś dysze zespołu doprowadzenia gazu (10) sąusytuowane względem pionowej ściany (14) tak, że przepływ doprowadzanego gazu ma miejsce zasadniczo po jednej stronie tej pionowej ściany (14) wewnątrz reaktorowej komory przepływu wznoszącego (15).
10. Układ według zastrz. 7 albo 8, znamienny tym, że zespół przepływu powrotnego (17) zawiera co najmniej jeden przewód powrotny (18), usytuowany pionowo wewnątrz drugiej komory reaktorowej (2), z wylotem górnego końca wprowadzonym do pierwszej komory reaktorowej (1) w położeniu co najmniej wyższym niż dno drugiej komory reaktorowej (2), korzystnie poniżej wlotu zespołu doprowadzania cieczy oczyszczanej (4), oraz z wlotem dolnego końca przy dnie drugiej komory reaktorowej (2), zaś naprzeciw tego wlotu danego przewodu powrotnego (18) usytuowana jest dysza wtryskowa płynu, korzystnie w postaci gazu, stanowiąca zakończenie przewodu zasilającego (19) wprowadzonego przez dno drugiej komory reaktorowej (2).
11. Układ według zastrz. 7 albo 9, znamienny tym, że zespół przepływu powrotnego (22) zawiera co najmniej jeden kanał powrotny (23), z których każdy wyprowadzony jest korzystnie z dna drugiej komory reaktorowej (2) i wprowadzony do pierwszej komory reaktorowej (1) poniżej dna drugiej komory reaktorowej (2) z wylotem w obszarze napowietrzania przez dysze gazowe zespołu doprowadzania gazu (10), przy czym każdy kanał powrotny (23) w swym odcinku pomiędzy obiema komorami reaktorowymi (1,2) zawiera dostępny z zewnątrz zawór nastawny (24).
12. Układ według zastrz. 11, znamienny tym, że naprzeciw wlotu do każdego kanału powrotnego (23) nad dnem wewnątrz drugiej komory reaktorowej (2) usytuowana jest co najmniej jedna dysza gazowa (25) zasilana zewnętrznym przewodem (26) dla odblokowywania dolnej części drugiej komory reaktorowej (2) i/lub danego kanału powrotnego (23).

176 883
13. Układ według zastrz. 10, znamienny tym, że na dnie druga komora reaktorowa (2) jest wyposażona w skierowanąw górę jedną lub więcej dysz gazowych (20) dla odblokowywaniajej dolnej części, korzystnie zasilanych z odgałęzienia (21) zespołu doprowadzania gazu (10).
14. Układ według zastrz. 7, znamienny tym, że zespół doprowadzania cieczy oczyszczanej (4) ma odgałęzienia zewnętrzne (27) z wylotem wewnątrz pierwszej komory reaktorowej (1) w obszarze dysz gazowych zespołu doprowadzania gazu (10).